Η «ΦΙΛΟΔΑΣΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΡΕΘΥΜΝΟΥ»

Η «ΦΙΛΟΔΑΣΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΡΕΘΥΜΝΟΥ»
(1922)
Με την ευκαιρία της πρόσφατης πύρινης τραγωδίας

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

   Με την ευκαιρία των προσφάτων κατά τού περιβάλλοντος και τού ανθρώπου εγκληματικών ενεργειών, με τις πυρκαγιές τής Πελοποννήσου και τής Ευβοίας, στρέφω ευλαβικά τη μνήμη μου στους παλαιούς εκείνους όμορφους Ρεθεμνιώτες, με τα μεγάλα και ευγενικά αισθήματα και τα πλούσια ανθρωπιστικά ιδεώδη, που δημιούργησαν τον δημοτικό μας Κήπο και τον δασικό τού δικού μας Ευλιγιά «Παρθενώνα», ανθρώπους γενναιόδωρους, ευγενείς, όλως αντίθετους προς τις σημερινές νοσηρές φύσεις που εγκληματούν ασύστολα κατά τού συνανθρώπου και του περιβάλλοντος, ανθρώπους που ανάμεσα στους άλλους φιλανθρωπικούς, αθλητικούς και φιλεκπαιδευτικούς Συλλόγους, μια μικρής και όλως ασήμαντης τον καιρό εκείνο πολιτείας- το Ρέθυμνο ήταν, πραγματικά, «παντέρμο Ρέθεμνος»- οι άνθρωποι αυτοί αξίωναν να έχουν και μια «Φιλοδασική Ένωση»!
   Έτσι, με το παρακάτω σημείωμά μου θέλω ευλαβικά να μνημονεύσω τους πρωτεργάτες όλων αυτών των επαινετών πρωτοβουλιών, που στόλισαν και «φώτισαν» με πράσινο τον τόπο μας, τους Δημάρχους Τίτο Πετυχάκη- ιδανικό τύπο εκσυγχρονιστή Δημάρχου για δυόμισι δεκαετίες- και Μενέλαο Παπαδάκη- τους και πρωτεργάτες τής αναδάσωσης στον τόπο μας- με τη βαθιά ριζωμένη μέσα τους οικολογική συνείδηση- κάτι που, δυστυχώς, λείπει παντελώς από τους σημερινούς νεοέλληνες- καθώς και τους Τιμόθεο Βενέρη (επίσκοπο Ρεθύμνης)[1], Σ. Μαρκιανό, Θεμ. Μοάτσο, Μιχ. Πρεβελάκη, Ι Βογιατζάκη, Μάνο Τσάκωνα και άλλους, που τα ονόματά τους αναφέρονται αμέσως παρακάτω. Όλοι αυτοί κατάφεραν, όπως θα δούμε στη συνέχεια, να μας αφήσουν πολύτιμη κληρονομιά τα σημερινά στολίδια τής πόλης μας, που όλοι μας τα χαιρόμαστε και καυχόμαστε γι’ αυτά. τον Ευλιγιά και τον Δημοτικό μας Κήπο. Εμείς, οι σημερινοί Νεοέλληνες για τι θα μπορέσουμε, αλήθεια, να καυχηθούμε ότι παραδώσαμε στις επόμενες γενιές; Για την (παρ’ ολίγον) εκατόμβη των νεκρών που θρηνήσαμε και την καμένη γη τής αρχαίας Ολυμπίας ή για τον Κήπο μας που κόντεψε και αυτόν, πρόσφατα, να τον κάνουμε στάκτη; Ας αναλάβει, λοιπόν, ο καθένας μας τις ευθύνες του.
   Για την προστασία τού περιβάλλοντος χρειάζεται- σε βάθος χρόνου και όχι περιστασιακά- βαθιά γνώση, παιδεία και πίστη στη δύναμη των πνευματικών αξιών τής ζωής, πράγματα που σήμερα τα παρέχουμε, δυστυχώς, όλο και πιο λειψά στα παιδιά μας. Και επειδή όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος, απαιτείται διά ροπάλου να τεθεί, πια, τέρμα στους ύποπτους οικοδομικούς συνεταιρισμούς, τέρμα στις αυθαίρετες βίλες και οικοδομές, τέρμα στα νταμάρια και τα αυθαίρετα μπαζώματα και να επιδοθούμε όλοι μαζί, σύσσωμη η κοινωνία, σε μια άμεση και ουσιαστική αναδάσωση των καμένων. Θα είναι, νομίζω, το καλύτερη μνημόσυνο για όλους αυτούς που τόσο άδικα χάθηκαν και ο καλύτερος αγώνας εναντίον τής φωτιάς, όταν απουσιάζει ο άλλος δρόμος τής γνώσης και της ανθρωπιάς. Και εδώ ο λαός είναι που θέλει να νιώσει σύμμαχό του το στιβαρό τής Πολιτείας χέρι. Από κάπου- δεν θυμάμαι που το είχα διαβάσει- ακούστηκε μια σοφή κουβέντα και τη μεταφέρω στο σημείωμά μου αυτό, που με πόνο ψυχής χαράσσω τις γραμμές του: «είμαστε περισσότεροι από τους εμπρηστές, ας τους βάλουμε, λοιπόν, στη θέση τους!».
   Η «Φιλοδασική ένωση Ρεθύμνου» επίσημα ιδρύθηκε το 1922 ενεργά, όμως, εμφανίζεται μόνο μετά από δύο χρόνια, στις 20/2/1924. Σκοπός τού σωματείου αυτού ήταν η αναδάσωση και δενδροφύτευση λόφων και διαφόρων άλλων τοποθεσιών τού νομού μας. Έτσι και η επίσημη έναρξη των εργασιών τής Ένωσης, με αρχιερατικό αγιασμό στον Άγιο Ιωάννη, τον Ευλιγιά, σηματοδοτήθηκε με δενδροφύτευση στον ομώνυμο λόφο. Τότε είναι που ξεκίνησε η αναδάσωση των λόφων στις νότιες υπώρειες τού Ρεθύμνου, η ομορφιά και το καμάρι τής πόλης μας σήμερα.
   Παρόντες στον αγιασμό ήταν ο επίσκοπος (Τιμόθεος Βενέρης), ο Δήμαρχος (Τ. Πετυχάκης), αρκετά μέλη τού Δημοτικού Συμβουλίου και άπαντα τα μέλη της Φιλοδασικής Ένωσης, που ήταν οι: Σ. Μαρκιανός Πρόεδρος, Μενέλαος Παπαδάκης, Αντιπρόεδρος, από τα Ακούμια Αγίου Βασιλείου, που είχε διατελέσει και Δήμαρχος από το 1923- 1925 και είχε συμβάλει σημαντικά στο ξεκίνημα τού έργου τού Δημοτικού μας Κήπου, που με τόση επιτυχία υλοποίησε και ολοκλήρωσε αργότερα ο Τ. Πετυχάκης, Εμμ. Πυθαρούλης, Γραμματέας και μέλη οι: Θεμιστοκλής Μοάτσος, νοσοκομειακός γιατρός (1903-1941). Γεννήθηκε το 1868 στο Ρέθυμνο. Διετέλεσε βουλευτής Ρεθύμνου το 1916 και Πρόεδρος τού Ερυθρού Σταυρού στην πόλη μας. Από τη θέση αυτήν με αδιάλειπτες προσπάθειες κατόρθωσε, παρά την πενιχρότητα των υπαρχόντων μέσων, να εξοικονομήσει μέγα χρηματικό ποσό για τη δημιουργία στην πόλη μας απολυμαντικού κλιβάνου για την καταπολέμηση των επιδημικών νοσημάτων[2].
Μιχαήλ Πρεβελάκης (1866-1953), εξέχουσα πνευματική φυσιογνωμία τής Κρήτης, από τον Άρδακτο Αγίου Βασιλείου, με τεράστια προσφορά στην εκπαίδευση, στην ανάπτυξη της πολιτισμικής κίνησης τού Ρεθύμνου και στην προαγωγή των Κρητικών ιστορικών μελετών. Διετέλεσε μέλος τής Δημογεροντίας Ρεθύμνης. Για λίγα χρόνια ανέλαβε τη διδασκαλία και τη διεύθυνση τής Σχολής στην Μονή τού Αγίου Πνεύματος. Το 1909 ανέλαβε πρώτος τα καθήκοντα τού Γυμνασιάρχη στο πλήρες εξατάξιο Γυμνάσιο Αρρένων Ρεθύμνης, θέση στην οποία παρέμεινε έως τη συνταξιοδότηση του. Επιπροσθέτως, έλαβε μέρος στην διαμόρφωση τής εκπαιδευτικής πολιτικής στην Κρήτη με τη συμμετοχή του, το 1907, στο πρώτο παιδαγωγικό συνέδριο τής Κρήτης, στα Χανιά, και στην οργάνωση τής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης τού Νομού ως πρόεδρος τού Εποπτικού Συμβουλίου τής Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Ν. Ρεθύμνης[3]. Διετέλεσε, επίσης, Πρόεδρος τού Γυμναστικού Συλλόγου και Διευθυντής, επί δεκαετία, του Ελληνικού Ωδείου Ρεθύμνου[4].
Ιωάννης Βογιατζάκης Εμμ., Διευθυντής τού Γυμνασίου κατά τα σχολικά έτη 1919-20 και Σύμβουλος τού Γυμναστικού Συλλόγου Ρεθύμνης (1904).
Γ. Παυλάκης, δικηγόρος, με άκρως χριστιανικά και πατριωτικά αισθήματα. Πολέμησε στην επανάσταση τού 1897. Πέθανε το 1959[5].
Γεώργιος Μαμαλάκης, έμπορος, κατ’ επανάληψη Δημοτικός Σύμβουλος με τον ρέκτη Δήμαρχο Τ. Πετυχάκη, συμπαραστάτης του στο έργο τής αναδάσωσης τού Ρεθύμνου και του Δημοτικού Κήπου[6].
   Στην εκδήλωση που αναφερόμαστε μίλησαν ο Πρόεδρος τής Ένωσης Σ. Μαρκιανός και ο Επίσκοπος Τιμόθεος, που, μαζί με μέλη τού Διοικητικού Συμβουλίου, προέβησαν σε μια πρώτη πρόχειρη δενδροφύτευση. Στο τέλος τής εκδήλωσης- όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά- προσφέρθηκαν αναψυκτικά, ενώ φωτογραφίες ελήφθησαν από τον καλλιτέχνη τής εποχής φωτογράφο Ιωάννη Γλυστρίδη[7].
   Έναν χρόνο μετά, στις 15/2/1925, ανακοινώνεται η περίφραξη με αγκαθωτό σύρμα τής κορυφής τού λόφου τού Ευλιγιά, όπου φυτεύθηκαν άνω των τριακοσίων πεύκων, που η Ένωση είχε προμηθευτεί από το Αγροκήπιο Χανίων. Πρόεδρος τής Φιλοδασικής Ένωσης ήταν, τότε, ο αείμνηστος Μάνος Τσάκωνας, σημαντικός παράγων τού τόπου, που εξέδιδε την εφημερίδα ο «Τύπος»[8]. Ενάμισι έτος αργότερα ακολουθεί και δεύτερη ανακοίνωση τής Φιλοδασικής Ένωσης, στην οποία επισημαίνεται ότι συνεχιζόταν η αναδάσωση τού Ευλιγιά και του Άι- Γιάννη με τετρακόσια δενδρύλλια (πεύκα). Με την ανακοίνωση αυτήν ζητείται και η συνδρομή των Ρεθεμνιωτών για τη συνέχιση τού «φιλάνθρωπου», έτσι κατονομάζεται, αυτού έργου. «Με οικονομία ενός μόνον πακέτου σιγαρέτων κατ’ έτος- σημειώνεται χαρακτηριστικά- με την ελαχίστην αυτήν συνδρομήν των 8 δραχμών, προάγετε το φιλάνθρωπον αυτό έργον. Προσεχώς, αγαπητοί συμπολίτες, θέλομεν ζητήσει την συνδρομήν σας»[9].
    Δεν είναι, λοιπόν, κρίμα ο μόχθος τέτοιων όμορφων και ευγενικών ψυχών, που θράφηκε με την αγώνα και την οικονομική στέρηση και συμβολή όλων των Ρεθεμνιωτών και από την άλλη ο αγώνας τής φύσης εκατό περίπου χρόνων να θρέψει και να αναστήσει αυτό το καταπληκτικό μπουκέτο, όλα αυτά τα υπέροχα πεύκα τής υγείας, της ειρήνης και τής ομορφιάς σε μια μόλις ώρα να παραδίνεται στάχτη στα παιδιά μας; Εγρήγορση, λοιπόν, διαρκής επαγρύπνηση ολόκληρης της κοινωνίας, είναι το μόνο που χρειάζεται από όλους μας για τη συνέχιση τής ζωής.
[1]Επίσκοπος Ρεθύμνου και Αυλοποτάμου (1916-1934). Γεννήθηκε στο Ηράκλειο το 1876. Συγγραφέας, σπουδαίος ομιλητής, γλωσσομαθής και διανοούμενος. Το 1934 εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Κρήτης και παρέμεινε μέχρι το 1941. Και στις δύο θέσεις από τις οποίες υπηρέτησε την Εκκλησία της Κρήτης άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα της προσωπικότητάς του. Το συγγραφικό έργο του είναι σημαντικό, με σπουδαιότερο, ασφαλώς, το έκτοτε κλασικό, για την Ι. Μονή Αρκαδίου, σύγγραμμά του: «Το Αρκάδι διά των αιώνων, Αθήναι 1938 (Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Συμπληρωματικά Στοιχεία για τον Μητροπολίτη Κρήτης Βασίλειο Μαρκάκη (1872-1950), Ελλωτία τ. 9, Χανιά 2000-2001, σσ. 153- 174. Βλ. και βιβλιοκρισία από τον Ν. Τωμαδάκη, στην Ε.Ε.Κ.Σ. Δ΄, 1941, 247-250.).
[2] Κρητική Επιθεώρησις 27/3/1952.
[3] Στέργιος Μανουράς, Ο Γυμνασιάρχης Μιχαήλ Γ. Πρεβελάκις, η πολιτισμική κίνηση στο Ρέθυμνο και οι κρητολογικές μελέτες, Προμηθεύς ο Πυρφόρος 35 (1983), 179 εξ.
[4] Κρητική Επιθεώρησις 23/7/1953.
[5] Κρητική Επιθεώρησις 28/11/1961.
[6] Κρητικη Επιθεώρησις 19/3/1955 και 27/3/1955.
[7] Κρητική Επιθώρησις 23/2/1924.
[8] Κρητική Επιθεώρησις 18/1/1959 και 21/1/59.
[9] Εφημ. Αστραπή Ρεθύμνου τής 3/6/1926 (τού φιλόλογου Στέλιου Δρακάκη).