ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ, ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ - «ΔΥΟ ΣΦΑΙΡΕΣ ΣΤΟ ΝΤΟΝΙΕΤΣΚ»

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ

ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ

«ΔΥΟ ΣΦΑΙΡΕΣ ΣΤΟ ΝΤΟΝΙΕΤΣΚ»

            [Εκδόσεις «Πορφύρα», Αθήνα 2014, σχ. 8^ο (21 Χ 12,5), σσ. 88]

 

              ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

                  www.ret-anadromes.blogspot.com

Ο Μητροπολίτης Αργολίδος κ. Νεκτάριος Αντωνόπουλος, πέραν των άλλων αρετών και προτερημάτων του, είναι και ένας πολυγραφότατος συγγραφέας τριών, τουλάχιστον, δεκάδων βιβλίων. Είναι αυτός που με τα βιβλία του ανέδειξε και έκανε γνωστό ανά τον ορθόδοξο ελληνισμό τον σύγχρονο Ρώσο άγιο, τον Λουκά, Αρχιεπίσκοπο Συμφερουπόλεως και Κριμαίας και Καθηγητή τής ανατομίας και χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο τής Τασκένδης. Από τα προαναφερθέντα βιβλία του ένδεκα αναφέρονται στον εν λόγω Άγιο και κυκλοφορούν, εκτός από την ελληνική και στη Γαλλική, Ρουμανική και Αλβανική γλώσσα. Γνωστή, ειδικά, επί του προκειμένου, είναι η «Συνοδοιπορία με τον Άγιο Λουκά» (τόμοι 3), στην οποία ο Μητροπολίτης Αργολίδος ακολουθεί τα βήματα τού Αγίου και με τον οικείο και γλαφυρό του λόγο μάς παρουσιάζει λεπτομερώς τα μέρη όπου έζησε, τους τόπους τής εξορίας και δοκιμασίας του, αλλά και τους ανθρώπους που τον γνώρισαν και έζησαν κοντά του. Από την άλλη, είναι πανελλήνια γνωστή η αυτοβιογραφία τού Αγίου υπό τον τίτλο: «Αγάπησα το μαρτύριο» (η Ρωσία στα χρόνια τής επανάστασης), στην οποία μιλεί και αυτοβιογραφείται ο ίδιος ο άγιος Λουκάς, ο διάσημος χειρουργός αλλά και κατάδικος και μάρτυς τού σοβιετικού καθεστώτος. Τα γεγονότα που περιγράφει εξελίσσονται στο α΄ μισό τού 20^ου αιώνα, ενώ το κείμενό του εμπλουτίζεται και με σπάνιες φωτογραφίες και έγγραφα από τα αρχεία τής K.G.B.

Η αγάπη του αυτή προς τον άγιο Λουκά είναι που ώθησε τον φίλο Μητροπολίτη Αργολίδος να πραγματοποιήσει δεκάδες, μέχρι σήμερα, ταξίδια στην Ρωσία και να αγαπήσει την ιδιαίτερη πατρίδα τού Αγίου, την πονεμένη Ουκρανία, όπως και την Ελλάδα, και να πονά, εννοείται, σήμερα και να θλίβεται και να συμπάσχει για τη θλιβερή κατάσταση που επικρατεί σε αυτήν τη φίλη χώρα τού Βορά. Η αγάπη του αυτή, στο παρουσιαζόμενο, με το παρόν σημείωμά μας, βιβλίο του, τον θέτει προ αμείλικτων φωτισμένων ερωτημάτων για το κατά πόσον, δηλαδή, ο πόλεμος αυτός, σήμερα, στην Ουκρανία, δικαιολογείται και για το ποιος, τελικά, έχει μαζί του το δίκιο.

Από την άλλη, η διχοτόμηση τής Σοβιετικής Ένωσης το 1991 επηρέασε και την εκκλησιαστική ζωή τής Ουκρανίας. Και διερωτάται, κι εδώ, ο φίλος Ιεράρχης για το πόσο τραγικό είναι αλήθεια η ειρήνη τής παρουσίας τού Χριστού να χτυπιέται από την αγριότητα των παθιασμένων ανθρώπων και η Εκκλησία στην Ουκρανία αντί να μείνει μακριά από εθνοφυλετισμούς, αντί να κρατήσει στην αγκαλιά της τον λαό, ως όφειλε, και να τον σώσει, ακολούθησε τον δρόμο τού διχασμού, καταλύοντας την έννοια τής καθολικότητας τής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Στήνει, λοιπόν, ο σεβασμιώτατος μιαν ιστορία, ένα αφήγημα προβληματισμού γύρω από τον εθνοφυλετισμό, που αποτελεί τορπίλη θανάτου για την ενότητα, ειδικά, της Εκκλησίας. «Δύο σφαίρες στο Ντονιέτσκ» είναι ο τίτλος τής αφήγησής του, που εκδόθηκε από τις γνωστές εκδόσεις «Πορφύρα». Πρόκειται για μια πολύ προσεγμένη έκδοση, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό από την πολύπαθη ρωσική γη (περιοχή, ειδικά, του Ντονιέτσκ τής ανατολικής Ουκρανίας, που, γι’ αυτό, και υπήρξε θέατρο πολλών πολεμικών επιχειρήσεων).

Στη συναρπαστική ιστορία τού Σεβασμιωτάτου εξετάζονται οι «παράλληλοι βίοι» τριών νέων ^. του ουκρανού Ιγκόρ, του Ρώσου Γιούρι, από το Σουζντάλ (βορειοανατολικά της Μόσχας) και του π. Σεργίου, με πλούσιες θεολογικές σπουδές στην Αθήνα, γύρω από τον οποίο περιστρέφεται όλος ο θεολογικός (περί τον εθνοφυλετισμό κυρίως) προβληματισμός τού βιβλίου. Αυτό που ζεσταίνει πιότερο τους ήρωες τής ιστορίας, αλλά και τον ίδιο τον επίσκοπο συγγραφέα είναι, νομίζω, το παράδειγμα δύο Αγίων ^. ο ένας Έλληνας, που έζησε κι έδρασε ως Ρώσος στην Ουκρανία κι ο άλλος Ρώσος, που μόχθησε και κοπίασε για τη σωτηρία των Ελλήνων. Ο λόγος για τον δικό μας, τον Ρεθύμνιο, από την Αξό Μυλοποτάμου, Αθανάσιο Πατελάρο, τον προσαγορευόμενο και ως Έλληνα, τον καθήμενο, και ως νεκρός, επί θρόνου (στον άγιο αυτόν έχει, ως γνωστόν, αφιερωθεί το ημερολόγιο τής Μητροπόλεώς μας τού έτους 2015) και τον Άι- Γιάννη τον Ρώσο, τον Ομολογητή, που ευλογεί, σήμερα, και αγιάζει το Νέο Προκόπι τής Ευβοίας. Ο Θεός τον έστειλε στην Ελλάδα, για να παρηγορήσει σε δύστηνους χρόνους δουλείας τους Έλληνες, όπως συνέβη και παλιότερα, στα χρόνια τού Νικηφόρου Φωκά, και με τον άγιο Νίκωνα τον Μετανοείτε εδώ στην Κρήτη (αλλά και στην Πελοπόννησο) και ξανά αργότερα, στα χρόνια τής Ενετοκρατίας, και πάλι εδώ στην Κρήτη, με τον άγιο Ιωάννη τον Ερημίτη.

Μέσα, λοιπόν, από τη συγκλονιστική ιστορία παρακολουθούμε τις σπουδές και την εξέλιξη των τριών αυτών βασικών ηρώων τής αφήγησης, τα προβλήματα και τις αγωνίες τους, μέχρι που ο Ιγκόρ και ο Γιούρι, άγνωστοι, φυσικά, μέχρι τη στιγμή εκείνη τού πολέμου, συναντιούνται, όλως συμπτωματικά και τυχαία, στο μέτωπο, όταν, ο δεύτερος - κάτω από την ασίγαστη και πιεστική ανάγκη του να βρει και να καπνίσει ένα τσιγάρο- έκανε ένα βήμα προς το μέρος τού «εχθρού», στο λασπωμένο από την ακατάπαυτη βροχή ρωσικό έδαφος. «Ένα τσιγάρο φίλε…», απευθύνεται ο Ρώσος στον Ουκρανό Ιγκόρ (μα, οι εχθροί, αλήθεια, γίνεται να μιλούν την ίδια γλώσσα;). Ο Ιγκόρ συγκαντανεύει και ο Γιούρι κάθεται δίπλα του, να προφυλαχθούν και οι δύο από τη βροχή που συνεχίζει να πέφτει ασταμάτητα. Κάνουν παρέα, καπνίζουν και συζητούν για τη βροχή.

-Πάσχα, αλήθεια, είναι αυτό; διερωτώνται.

-Οι καιροί άλλαξαν, συμφωνούν κι οι δυο, έχουν τρελαθεί. Ξαφνικά, τα μεσάνυχτα, φωτοβολίδα περνά ανάμεσά τους η λήξη τής ανακωχής! Στο βάθος ακούγονται προστακτικές φωνές, πυροβολισμοί, προβολείς που ξεσκίζουν απειλητικά τον βαρύ πέπλο τού σκοταδιού. Ο Γιούρι συνειδητοποιεί ξαφνικά ότι βρισκόταν σε «ξένο», σε ουκρανικό, έδαφος. Οι διαταγές στο θέμα αυτό ήταν ξεκάθαρες! Μονομιάς, αυτοί που πριν ο ένας ζέσταινε τον άλλο με το χνώτο τους, που ακουμπούσαν  στον ίδιο κορμό δένδρου και προφυλάσσονταν από τη βροχή μαζί κάτω από την ίδια πυκνή φυλλωσιά, τώρα ήταν έτοιμοι να σκοτώσουν ο ένας τον άλλο. Όμως, γιατί; Ποιος, αλήθεια, θα μπορούσε, τη στιγμή εκείνη, να δώσει την απάντηση στο αμείλικτο, στο καταματωμένο αυτό «γιατί»;

Ο Γιούρι σηκώνεται αστραπιαία κάνοντας μιαν απεγνωσμένη προσπάθεια να πατήσει στο «δικό» του, το ρωσικό, έδαφος. Ο Ιγκόρ προλαβαίνει και πατά ασυναίσθητα τη σκανδάλη. Μεμιάς δείχνει να… μετανιώνει! Ήταν, όμως, αργά, πολύ αργά, για να αλλάξει την τροχιά της η σφαίρα. Ο Γιούρι νιώθει τη φωτιά να περνά άπονα και να τού κεντά μέσα βαθιά τα σπλάχνα. Ο Ιγκόρ πλησιάζει δειλά τον «ανθρώπινο στόχο» που είχε μπροστά του. Ναι, φαινόταν, αλήθεια, καλό παιδί, συλλογίζεται, μα αν δεν προλάβαινα εγώ να τραβήξω πρώτος τη σκανδάλη, δεν θα γινόταν, σίγουρα, το αντίθετο;... Έτσι, τον είχαν διδάξει στον στρατό. Ο Ιγκόρ κάλεσε όλες τις δυνάμεις που τού είχαν απομείνει μέσα του, επιστράτευσε όλη την προσοχή του…. Το παγωμένο του δάκτυλο βρήκε λίγη ζεστασιά στη σκανδάλη τού όπλου που είχε στα χέρια του και χάιδευε απαλά. Την πάτησε ασυνείδητα (ή γιατί όχι, προσθέτω εγώ, συνειδητά) και η σφαίρα πέτυχε τον Ιγκόρ στο στήθος. Ο Ιγκόρ πέφτει κάτω, δίπλα στον Γιούρι. Οι τελευταίες αναπνοές τους συναντιούνται. Οι ψυχές τους φεύγουν αγκαλιασμένες, να πουν ο ένας στον άλλο κάτι από αυτά που δεν πρόλαβαν να πουν, γιατί στο μεταξύ έληξε η ανακωχή.

Τα φέρετρά τους σκεπάστηκαν με τη σημαία. Στις κηδείες τους όλοι φώναζαν, κλαίγοντας ότι τα παλικάρια αυτά έπεσαν «ήρωες» για την πατρίδα! Και ο Σεβασμιώτατος, στο σημείο αυτό, θέτει τραγικό, αδυσώπητο το ερώτημα ^. «αυτά τα παλικάρια, αλήθεια, έπεσαν υπέρ πατρίδος;»…           

Η διήγηση αυτή τού φίλου Μητροπολίτη Αργολίδος κ. Νεκταρίου, στη οποία σκόπιμα, για το ενδιαφέρον της, πιότερο εστίασα, αποτελεί, σαφώς, όλην την πεμπτουσία τού παρουσιαζόμενου βιβλίου, ενός βιβλίου κήρυκα- χωρίς, πάντως, και να το αναφέρει πουθενά- της ειρήνης και της συναδέλφωσης των λαών. Είναι, ακριβώς, αυτό που με συνεκίνησε και με ώθησε να προβώ στην παρουσίαση αυτήν.

          Την εγκυρότητα τού βιβλίου εγγυώνται η θερμουργός πίστη τού συγγραφέα του στην Εκκλησία και το επίγειο έργο της και ο κατ’ επίγνωσιν ένθεος ιεραποστολικός ζήλος του. Ο συγγραφέας γράφει απλά και ταπεινά από το περίσσευμα και τον ιερό ενθουσιασμό της ‘φλεγόμενης καρδίας του’ και επιτυγχάνει με τον φιλειρηνικό λόγο του να αναθερμάνει τις ψυχές των αναγνωστών του και να δονήσει τις πιο ευαίσθητες χορδές τής καρδιάς τους, δημιουργώντας, με τον τρόπο αυτόν τις αναγκαίες ψυχολογικές προϋποθέσεις, ώστε να καταστούν τα γραφόμενά του μόνιμο βίωμα αυτών

Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Αργολίδος και εκλεκτό φίλο κ. Νεκτάριο και του ευχόμαστε να έχει δύναμη, για να συνεχίζει τη γόνιμη και δημιουργική παρουσία του στον χώρο τής Εκκλησίας και της Παιδείας, όπου η μέχρι σήμερα συμβολή του είναι μεγάλη.

Εκκλησιαστικά Μελοποιήματα Παύλου Βλαστού

Ι. Μητρόπολις Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου

ΓΑΚ- Ιστορικό Αρχείο Κρήτης

Εκκλησιαστικά Μελοποιήματα Παύλου Βλαστού

Επετειακή έκδοση για τα 200 χρόνια

από τη Μεταρρύθμιση των 3 Διδασκάλων (1814- 2014)

ΧΟΡΩΔΙΑ ΚΑΙ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

 «ΠΑΥΛΟΣ ΒΛΑΣΤΟΣ»

       ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

            www.ret-anadromes.blogspot.com

Το 1814 τρεις διδάσκαλοι τής Εκκλησιαστικής Μουσικής, ο Χρύσανθος ο εκ Μαδύτου, αρχιεπίσκοπος Δυρραχίου, ο Γρηγόριος ο Άρχων Πρωτοψάλτης και ο Χουρμούζιος ο Χαρτοφύλακας τής Αγίας τού Χριστού Εκκλησίας, πραγματοποίησαν τη λεγόμενη Μεταρρύθμιση τής Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής. Με τη μεταρρύθμιση αυτήν εισήχθη στην Εκκλησία ένα νέο σύστημα γραφής τής Βυζαντινής Μουσικής πλήρους αρτιότητας, που έδιδε, πλέον, τη δυνατότητα λεπτομερούς καταγραφής τής ψαλτικής ερμηνείας. Η μέχρι τότε στενογραφική- συνοπτική και απεικονιστική σημειογραφία δυσκόλευε εξαιρετικά τους πολλούς και απέτρεπε την ουσιαστική ενασχόλησή τους με την ψαλτική, με κίνδυνο τη σταδιακή κατάπτωση και τελικά και την πλήρη εξαφάνισή της. Έτσι, με τη Νέα Μέθοδο διευκολύνθηκε στο έπακρον η ομοιόμορφη ψαλμωδία και η διδακτική διαδικασία (κάτι που ήταν σχεδόν αδιανόητο με την Παλαιά Μέθοδο), δημιουργήθηκε πλήθος νέων συνθέσεων, αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό ή μουσική τυπογραφία και άνοιξε ο δρόμος για τη μουσικολογική επιστήμη. Για όλα αυτά δίκαια η Μεταρρύθμιση των Τριών Διδασκάλων χαρακτηρίστηκε ως «ευεργεσία στο έθνος» και ως «συμβολή στην υπόθεση τής εθνικής αφύπνισης».

Φέτος- διακόσια (200) χρόνια από τη σπουδαία αυτήν μεταρρύθμιση- με απόφαση τού Οικουμενικού Πατριαρχείου, πραγματοποιήθηκαν επετειακές εκδηλώσεις, για να εορτασθεί το μέγα γεγονός. Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων αυτών συμμετείχε και η Ι. Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, που, διά του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη μας κ. Ευγενίου, προέκρινε ως επίκαιρη και σχετική με το εορταζόμενο γεγονός την έκδοση ενός μουσικού CD, με τον τίτλο «Εκκλησιαστικά Μελοποιήματα Παύλου Βλαστού», με πρωτότυπες συνθέσεις του Ρεθυμνίου Λαογράφου. Η εν λόγω έκδοση πραγματοποιήθηκε σε αγαστή συνεργασία με τα ΓΑΚ- Ιστορικό Αρχείο Κρήτης και τον δραστήριο Προϊστάμενό τους κ. Κωνσταντίνο Φουρναράκη, ο οποίος με περισσή προθυμία και ευγένεια αποδέχθηκε την πρόταση τής Ι. Μητρόπολής μας και έδωσε τη σχετική άδεια για την έρευνα και αξιοποίηση τού σχετικού αρχειακού υλικού που φυλάσσεται εκεί, στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, και αφορά- σύμφωνα με τον τίτλο τού CD- στον μεγάλο κρητικό λαογράφο Παύλο Βλαστό.

 Ο εν λόγω ψηφιακός δίσκος προλογίζεται από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγένιο, τον Προϊστάμενο ΓΑΚ- Ιστορικού Αρχείου Κρήτης κ. Κωνσταντίνο Φουρναράκη, τον διδάκτορα τής Μουσικολογίας κ. Εμμ. Σουργιαδάκη, τον Χοράρχη κ. Αντώνη Μεχελουδάκη και την κ. Εύα Περπυράκη με θαυμάσια κείμενα που παρέχουν στον αναγνώστη όλες τις παρακείμενες στο θέμα πληροφορίες.

Έτσι, η επιτυχής τής Ι. Μητροπόλεώς μας απόφαση έρχεται σήμερα να εξυπηρετήσει και θεραπεύσει διττό σκοπό^. να συμμετάσχει, αφενός, στις εκδηλώσεις εορτασμού τού εν λόγω μεγάλου γεγονότος των διακοσίων χρόνων από την ιστορική Μεταρρύθμιση των Τριών μεγάλων Διδασκάλων (1814), αλλά και να τιμήσει, αφετέρου, το μεγάλο τέκνο τού Ρεθύμνου, και τής Κρήτης γενικότερα, τον Παύλο Βλαστό.

       Ο Παύλος Βλαστός θεωρείται πατέρας τής κρητικής Λαογραφίας. Γεννήθηκε στο Βιζάρι, της επαρχίας Αμαρίου, το έτος 1836 και πέθανε το 1926, σε ηλικία 90 ετών. Δημοδιδάσκαλος και ιεροψάλτης, αφιερώθηκε στη συστηματική καταγραφή ενός πλουσιότατου λαογραφικού υλικού, με πλήθος ιστορικών, λαογραφικών και γλωσσικών στοιχείων από όλη την Κρήτη (παραδόσεων, τραγουδιών, μαρτυρολογίων, ηθών και εθίμων κάθε είδους), καταρτίζοντας σπου­δαία χειρόγραφη λαογραφική συλλογή 93 πολυσέλιδων τόμων, την οποία επεξεργάσθηκε με πραγματικό μόχθο, ζήλο και αγάπη προς τα ήθη και τις παραδόσεις της Κρήτης, της «Νήσου του Μίνωος», όπως ο ίδιος, συχνά, αποκαλεί την Κρήτη στις  σημειώσεις του.

       Είναι σημαντικό, πέραν των ανωτέρω, ότι ο ιεροψάλτης και δάσκαλος τής Βυζαντινής Μουσικής, Παύλος Βλαστός, υπήρξε και μαθητής τού  Κωνσταντίνου Ψαρουδάκη, από το Ηράκλειο, πρωτοψάλτη στον Μητροπολιτικό Ναό Ρεθύμνου, ο οποίος υπήρξε άμεσος μαθητής των Τριών Δασκάλων Μεταρρυθμιστών τής Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής και έτσι από αυτόν γνώρισε, στη συνέχεια, «από πρώτο χέρι», και ο Βλαστός το νέο σύστημα τής παρασημαντικής. Αυτός είναι ο λόγος που ο Π. Βλαστός, ανάμεσα στους 93 χειρόγραφους τόμους του, έχει και εννέα (09) τόμους, στους οποίους υπάρχουν καταγεγραμμένα σπουδαία μέλη τού δασκάλου του Ψαρουδάκη, αλλά και άφθονα μαθήματα καλλωπισμένα κατά τη δική του απαγγελία και μουσική αντίληψη, ώστε ο ιεροψάλτης Βλαστός να καταλέγεται σήμερα στους σημαντικότερους καταγραφείς και συνθέτες βυζαντινής μουσικής. Και το σημαντικότερο ^. στα μέλη που κατέγραψε διέσωσε, καθ’ ομολογίαν του, αυτό που ο ίδιος αναφέρει ως κρητικόν ύφος.

     Τα μέλη αυτά μελέτησε και ερεύνησε με συνεχείς επισκέψεις του στο Ιστορικό Αρχείο, στα Χανιά, ο φίλος καθηγητής και πρωτοψάλτης Αντώνης Μιχελουδάκης, εμπνευστής τού εν λόγω έργου, ο οποίος με ζήλο και δική του καλλιτεχνική επιμέλεια με τα μέλη τής Χορωδίας παραδοσιακής μουσικής- που τιμάται με το όνομα τού «Παύλου Βλαστού»- απέδωσαν δεκαπέντε από τα παραπάνω μελοποιήματα, ως έχουν στα περιεχόμενα τού παρουσιαζόμενου μουσικού δίσκου.

   Αποδίδονται τροπάρια όπως τα: Τετράς Νεομαρτύρων (4 Μαρτύρων), παλαιό διασωθέν υπό Παύλου Βλαστού (ήχος α΄), Τας μυστικάς σήμερον, Των Ουρανίων ταγμάτων, Ανάστα ο Θεός, Χριστός Ανέστη, Άξιον Εστίν, Παράδοξα σήμερον, Βασιλεύ Ουράνιε, Των εν Αρκαδίω…(Ύμνος διά τους πεσόντας εις το Αρκάδι κατά το έτος 1866, ήχος  πλ. δ΄) κ.λπ.

     Όλα τα παραπάνω οι χορωδοί απέδωσαν με μια φωνή λαμπερή, γενναιόδωρη, πλατιά, πειθαρχημένη, αγέρωχη και συνεπή, κάτω από τη στιβαρή καθοδήγηση τού χοράρχη τους κ. Αντώνη Μιχελουδάκη. Φράσεις στρογγυλεμένες, σμιλεμένες, απουσία αιχμών, εμμονή στην ποιότητα του ήχου έγιναν σαφείς μάρτυρες της σπουδαίας δουλειάς που συντελέστηκε στην προετοιμασία και παραγωγή τού παρουσιαζομένου ψηφιακού δίσκου. Η καλαισθησία των διανθίσεων, των εκλεπτύνσεων και των διαφόρων ποικιλμάτων, αλλά και η φανερή δεξιοτεχνία χορωδών και χοράρχη στα ελεύθερα σημεία αυτοσχεδιασμού, εντυπωσιάζουν και βαθιά συγκινούν τον ευσεβή ακροατή και μελετητή τού ψηφιακού δίσκου. Χωρίς δεξιοτεχνικές υπερβολές, με ελεγχόμενη αναπνοή, εντυπωσιακά σβησίματα και απόλυτη ενσυναίσθηση τής σημασίας τού ύφους οι Χορωδοί φώτισαν και ανέδειξαν κατά τρόπο αριστοτεχνικό τους παραπάνω εκκλησιαστικούς ύμνους, δίνοντας στον εραστή τής βυζαντινής υμνωδίας την εντύπωση μιας ανάγνωσης που πηγάζει μάλλον από το καλλιεργημένο πνεύμα, παρά από τη νόηση ή έστω και από την ψυχή.

Θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές τού εν λόγω επετειακού ψηφιακού μουσικού δίσκου για την άκρως ευσυνείδητη και επιμελημένη ερμηνεία τους, πράγμα το οποίο εξήρε εμφατικά και ο σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Ευγένιος, ευχαριστώντας θερμά τον Χοράρχη και τα μέλη τής Χορωδίας, κατά την παρουσίαση τού ψηφιακού δίσκου, στη νέα περικαλλή αίθουσα τού ι. Ναού των Τεσσάρων Νεομαρτύρων τής πόλης μας.

Τρία Ημερολόγια τού 2015

Τρία Ημερολόγια τού 2015

(Ι. Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου - Ι. Μητροπόλεως Αργολίδος και ενορίας Σπηλίου Ρεθύμνου)

          ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

            www.ret-anadromes.blogspot.com

Από τα πολλά ημερολόγια, των οποίων, με την ανατολή τού Νέου Έτους, 2015, γίναμε αποδέκτες, με το σημείωμά μας αυτό επιθυμούμε να  εστιάσουμε- σεβόμενοι και τον χώρο τής εφημερίδας που μας φιλοξενεί- σε τρία μόνο^. και είναι, ίσως, η ποιότητά τους ή, κυρίως, η κεντρική θεματολογία τους αυτό που μας συγκίνησε περισσότερο και μας ώθησε να εκφραστούμε. Ο λόγος για τρία εκκλησιαστικά ημερολόγια, που αφορούν τα δύο σε Μητροπόλεις- την Ι. Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, αφενός, και την Ι. Μητρόπολη Αργολίδος, αφετέρου- και το ένα σε ενορία, την ενορία Σπηλίου Ρεθύμνου.

Το πρώτο, αυτό τής Ι. Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, εκδίδεται ανά έτος με την πρόνοια τού Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγενίου και την επιμέλεια τού παν. Αρχιμ. Ρωμανού Αναστασιάδη και τού κ. Εμμανουήλ Γοργοράπτη, θεολόγου και τα έσοδά του, όπως σημειώνεται, διατίθενται υπέρ τού κοινωνικού έργου τής Μητροπόλεώς μας.

Στο εν λόγω ημερολόγιο, πέραν τής συνήθους ύλης, στις πρώτες σελίδες (1- 48), καταχωρείται πλούσια και εμπεριστατωμένη βιογραφία τού αγίου Αθανασίου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, του Πατελάρου, τοπικού τής Ι. Μητροπόλεώς μας Αγίου, από την Αξό Μυλοποτάμου, στον οποίο και αφιερώνεται, φέτος, το ημερολόγιο. Συγγραφέας τής βιογραφίας τού Αγίου ο ειδικός επί τού θέματος, επίκουρος Καθηγητής των μαθημάτων τής Αγιολογίας και Υμνολογίας, στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Ηρακλείου Κρήτης, Δρ. Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης.

Η καταγραφή τού βίου τού Αξικού Αγίου από τον κ. Δουνδουλάκη είναι υποδειγματική. Για μια γενική των Ρεθυμνίων ενημέρωση γύρω από τον προσφιλή- και ιδιαίτερα για τους Αξικούς- Ρεθυμνιώτη Άγιο, απανθίζουμε στο παρόν σημείωμά μας, πρόχειρα, μερικά, μόνο, σημεία τού οσιακού βίου του. Ο Αλέξιος Πατελάρος, και μετέπειτα άγιος Αθανάσιος, γεννήθηκε στην Αξό Μυλοποτάμου περί το έτος 1595. Ήταν άνθρωπος με ευρεία μόρφωση και παιδεία, βαθύς γνώστης τής θύραθεν και εκκλησιαστικής Γραμματείας και γλωσσομαθής. Διετέλεσε Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης μεταξύ των ετών 1631 και 1634, 1637 και 1638. Διετέλεσε, επίσης, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, γνωστός ως Αθανάσιος ο Γ΄, για μικρά κάθε φορά- ημερών μόλις- χρονικά διαστήματα, κατά το έτη 1634 (Α΄ πατριαρχία) και 1652 (Β΄ Πατριαρχία). Απεβίωσε στις  5 Απριλίου 1654 στη Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος τού Λούμπνι, στο Χάρκοβο τής Ουκρανίας, όπου ενταφιάστηκε «καθήμενος», κατά το τυπικό τής Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας, απ’ όπου και έλαβε το προσωνύμιο «καθιστός». Οκτώ χρόνια αργότερα, τον Φεβρουάριο τού 1662, που ανοίχτηκε ο τάφος τού Αγίου, το σκήνωμά του βρέθηκε άφθαρτο και ευωδιάζον. Από τότε από την τοπική Ρωσική Εκκλησία αναγνωρίστηκε και η αγιότητά του.

Στη γενέτειρά του, την Αξό Μυλοποτάμου, από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο, σε μίαν επίσημη τελετή, με πλήθος κόσμου απ’ όλη τη γύρω περιοχή, έγιναν, στις 21 Αυγούστου 2008, τα εγκαίνια ι. ναού που ανεγέρθηκε προς τιμήν του. Τμήμα τού ιερού λειψάνου τού Αγίου μεταφέρθηκε στη γενέτειρα του, στις 21 Αυγούστου 1993, από το Χάρκοβο τής Ουκρανίας, από τον Πατριάρχη, και πάλι, Αλεξανδρείας Θεόδωρο. Από τότε, στις 21 Αυγούστου κάθε έτους, εορτάζεται η μνήμη τής Μετακομιδής των Λειψάνων τού αγίου Αθανασίου τού Πατελάρου στον γενέθλιο τόπο του, την Αξό Μυλοποτάμου, ενώ από την Ορθόδοξη Εκκλησία η μνήμη του εορτάζεται στις 18 Ιανουαρίου και στις 2 Μαΐου.

                                              *     *      *

Το δεύτερο ημερολόγιο μού προσφέρθηκε ως ευλογία αγάπης για το Νέο Έτος από τον φοιτητικό φίλο, Μητροπολίτη Αργολίδος κ. Νεκτάριο (Αντωνόπουλο), τον Μητροπολίτη- ή, μάλλον, τον ηγούμενο, τότε, της Ι. Μονής Σαγματά, Βοιωτίας- που έκανε γνωστό, με δεκάδα όλη βιβλίων, ανά το πανελλήνιο τον άγιο Λουκά τον ιατρό, επίσκοπο Συμφερουπόλως.

Το ημερολόγιο 2015 τής Ι. Μητροπόλεως Αργολίδος αναφέρεται στην αγιοτόκο και αγιοτρόφο Αργολίδα, στους Αγίους, δηλαδή, της εν λόγω Μητροπόλεως, των οποίων οι άγιες μορφές καταχωρίζονται και επιμελώς σκιαγραφούνται σε αυτό. Αξίζει τον κόπο, νομίζουμε, να κάνουμε μιαν απλή, έστω, ονομαστική αναφορά τού συνόλου των Αγίων τού ημερολογίου, των Αγίων τής Ι. Μητροπόλεως Αργολίδος, από τους θεωρούμενους ως ιδρυτές τής αποστολικής Εκκλησίας τής Αργολίδος, άγιο Ανδρέα [κατά τον Παυλίνο (354- 431 μ.Χ.] και Παύλο, τους θείους Αποστόλους, καθώς και τον φιλάνθρωπο και θαυματουργό, φρουρό και προστάτη επίσκοπο των Αργείων Πέτρο, μέχρι τον άγιο Αναστάσιο τον Ναυπλιέα, τον άγιο μάρτυρα Λεωνίδη τής εκκλησίας τής Επιδαύρου, τον άγιο νεομάρτυρα Αγγελή τον Αργείο, τον όσιο Λεόντιο τον Μυροβλύτη, τον άγιο Νήφωνα, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, τον άγιο Αθανάσιο Χριστιανουπόλεως (σημερινής Κυπαρισσίας), τον όσιο Θεόδωρο, των Κυθήρων το αγλάϊσμα, τον άγιο νεομάρτυρα Δημήτριο τον Πελοποννήσιο, το τερπνό και εθωδέστατο άνθος τής Πελοποννήσου τον άγιο Παύλο, τον νέο οσιομάρτυρα και, τέλος, τον πολιούχο τής Σπάρτης, άγιο Νίκωνα τον «Μετανοείτε», τίτλο που τού προσήψαν, ευγνωμόνως, οι Κρητικοί, όταν, με προτροπή τού ελευθερωτή αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, το έτος 961, ο άγιος μετέβη στο νησί μας γενόμενος παραμυθία και αρωγή τοῦ Θεοῦ πρός τούς Κρῆτες στούς ταραγμένους ἐκείνους- αμέσως μετά την Ἑνετοκρατία- χρόνους, που η αληθινή προς  τον Θεό πίστη είχε επικίνδυνα αλλοτριωθεί. 

Χρήσιμη θα ήταν, πιστεύουμε, αν, στο εξής, από τα φύλλα των ημερολογίων που θ’ ακολουθήσουν, γινόταν μια διεξοδική, ανά έτος, παρουσίαση και αναφορά στον θεάρεστο βίο και τήν αγιαστική πορεία και παρουσία ενός εκάστου των παραπάνω αγίων τής Εκκλησίας των Ναυπλιέων.  

                                        *          *          *

Το τρίτο ημερολόγιο αφορά σε μιαν εκδοτική πρωτοβουλία τού αιδεσιμολ. Πρωτοπρ. π. Ευαγγέλου Κοπανάκη, Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου τής Ι. Μητροπόλεως Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων και προϊσταμένου τού ιερού Μητροπολιτικού Ναού τού αγίου Παύλου, Σπηλίου, τού οποίου το αριστερό κλίτος είναι αφιερωμένο και τιμάται στον άγιο Νίκωνα τον «Μετανοείτε» (βλ. αμέσως παραπάνω), και στου οποίου ενοριακού ναού την ιστορία το εν λόγω ημερολόγιο αναφέρεται.

Ο π. Ευάγγελος, ειδικότερα, επιχειρεί να καταγράψει την ιστορία τής Ενορίας του από το έτος 1956 μέχρι σήμερα, ώστε η λήθη- όπως χαρακτηριστικά και προλογικά σημειώνει- εξαιτίας τού χρόνου και τής αλλαγής των προσώπων να μην αλλοιώσει την ιστορική αλήθεια τής περιόδου αυτής και οι μέλλουσες γενιές να έχουν μια πλήρη εικόνα των όσων έχουν γίνει κατά το χρονικό διάστημα από το 1956 μέχρι το έτος 2014, το σημαντικότερο για την πορεία και εξέλιξη τής Ενορίας από την εμφάνισή της μέχρι σήμερα.

Στο ημερολόγιο γίνεται αναφορά στους μητροπολίτες τής συγκεκριμένης περιόδου Θεόδωρο Τζεδάκη (1975- 87) και Ειρηναίο Μεσαρχάκη και, μάλιστα, όπως σημειώνεται, στον πρωτεργάτη τής ανασυγκρότησης τής Εκκλησίας τού Σπηλίου, αείμν. Μητροπολίτη κυρό Ισίδωρο Ρουσοχατζάκη (1956- 68). Ειδική αναφορά γίνεται και στους ι. ναούς τής Ενορίας, με κέντρο και αφετηρία όλων τον Μητροπολιτικό Ναό τού Αγίου Παύλου Σπηλίου, καθώς και στα πολυπληθή για την κώμη εκκλησιαστικά οικήματα, στα οποία, από το έτος 2012, με σύντονη προσπάθεια τού π. Ευαγγέλου, αλλά και την αμέριστη συνδρομή και βοήθεια και τού συνεφημερίου του π. Εμμανουήλ Μαράκη, προστέθηκαν και Εκκλησιαστικό Μουσείο και ενοριακή Βιβλιοθήκη.

Συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τους παραπάνω εκκλησιαστικούς φορείς για την επιμελημένη και δυνατή των ημερολογίων τους παρουσίαση, που καθίστανται σαφώς σύντομοι μεν αλλά ουσιαστικοί και περιεκτικοί πολλών χρήσιμων και ισχυρών των εκκλησιαστικών χώρων τους οποίους διακονούν στοιχείων.      

ΧΑΡΙΔΗΜΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ - ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ

ΧΑΡΙΔΗΜΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ

ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ

[Έκδοση «Γραφικές Τέχνες Καραγιαννάκη», Ρέθυμνο 2014, σχ. 8^ο (20 Χ 14,5), σσ. 134]

          ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

            www.ret-anadromes.blogspot.com

Ναι, τα «Σπουργίτια τού Ρεθύμνου» θα μπορούσε να ήταν ο τίτλος τού τελευταίου βιβλίου τού φίλου Χαρίδημου Ανδρ. Παπαδάκη, αφού αναφέρεται σε τύπους μοναχικούς, που περιφέρονται μονίμως ανά τους δρόμους τής πόλης, αναζητώντας μερικά ψίχουλα τροφής και αγάπης σαν και τα σπουργίτια στις άγριες μέρες τού χειμώνα. Τον διατήρησε, γι’ αυτό, ως τίτλο τού ειδικού κεφαλαίου τού βιβλίου του, του σχετικού με τους περιθωριακούς τύπους τού Ρεθύμνου. Ο γενικός τίτλος τού βιβλίου «Οι Διαφορετικοί» έχει, πάντως, πολύ ευρύτερη σημασία, αφού περιλαμβάνει το σύνολο των ψυχασθενών και επεκτείνεται, περαιτέρω, και σε άλλες περιπτώσεις ψυχικά ασθενών, όπως, για παράδειγμα, στους «κατά Χριστόν σαλούς» [που, όμως, διευκρινίζω, είναι για τα μάτια των ανθρώπων ψυχικά ασθενείς, αλλά δεν είναι (πβ. τον Τρελογιάννη τής εποχής μας)], ακόμα και σε αυτούς τους φυσιολογικούς, που παρεκκλίνουν, όμως, «κάπου», του φυσιολογικού,  φθάνοντας και σ’ ένα άλλο είδος «τρέλας», στον παράλογο, για παράδειγμα, ηρωισμό στη μάχη, που, όμως, αναδεικνύει τα παλικάρια, τους ήρωες και τις μεγάλες πατριωτικές μορφές και τις εποποιίες (Κουκκίδης, Καγιαλές, Ζάλογγο, Αρκάδι). Ο Κολοκοτρώνης δεν έγραψε, επί του προκειμένου, στα «Απομνημονεύματά» του, ότι ο κόσμος μάς έλεγε τρελούς, γιατί, αν δεν είμεθα τρελοί, δεν θα εκάναμε την επανάσταση, γιατί ηθέλαμε συλλογισθεί για πολεμοφόδια, όπλα, πυροβολικό, που, όμως, δεν υπήρχαν ούτε για δείγμα τον καιρό εκείνο;

Υπάρχει και η κρητική παροιμία που λέγει: «κάθε χωριό έχει και τον κουζουλό του κι αν δεν τον έχει τότε τον κάνει», με την έννοια ότι ανάμεσα στις ομάδες των ανθρώπων υπάρχει πάντοτε και ο «διαφορετικός» που, όμως, δεν είναι κατ’ ανάγκην- σύμφωνα και με την κρητική παροιμία- ψυχικά ασθενής. Οπότε, ο γενικότερος τίτλος «Οι Διαφορετικοί» είναι, απ’ όλες τις απόψεις, αποδεκτός, ανταποκρίνεται πληρέστερα στην ευρύτητα τού θέματος και στα περιεχόμενα τού βιβλίου, προκαλεί το ενδιαφέρον και την απορία τού αναγνώστη και, ως εκ τούτου, προσφέρει αναγνωστική δύναμη και αξία στο βιβλίο.

Στο βιβλίο τού Χ. Παπαδάκη η ψυχική ασθένεια μελετάται διαχρονικά^. από τις πιο πρώιμες, ακόμα, θεωρίες που υπέθεταν ότι οι διανοητικές διαταραχές προκαλούνταν από την κατοχή τού σώματος από τον κακό δαίμονα που έπρεπε, γι’ αυτό, πάση θυσία, να εκδιωχθεί από τον ιερέα- μάγο τής φυλής, προχωρεί στον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα, όταν οι ψυχικά ασθενείς αλυσοδένονταν και μαστιγώνονταν δημοσία, προσφέροντας, ναι προσφέροντας… θέαμα και διασκέδαση στο κοινό (σαν και τις ταυρομαχίες, θα πρόσθετα, σήμερα στην Ισπανία), για να καταλήξει στη σύγχρονη εποχή, όταν, πλέον, υπό τις κατευθύνσεις τής σύγχρονης Ιατρικής, τής λεγόμενης «αντιψυχιατρικής», στοχεύεται η εγκατάλειψη τής πρακτικής τού μόνιμου εγκλεισμού σε ιδρύματα και αναζητείται η ομαλή επανένταξη των ψυχικά ασθενών μέσα στην κοινωνία.

Ξεχωριστά κεφάλαια τού βιβλίου είναι οι «διά Χριστόν σαλοί», οι οποίοι με βασικό τους μήνυμα το: «ανακαλύψτε την αμαρτία παντού· μπείτε παντού, συναναστραφείτε τους πάντες· ξεσκεπάστε την αμαρτία, αλλά ντύστε με την αγάπη σας τον αμαρτωλό», πηγαίνουν στις ταβέρνες, στα δημόσια λουτρά και τα κακόφημα σπίτια με την ίδια άνεση που πηγαίνουν και στην εκκλησία, με απώτερο, πάντως, σκοπό να σώσουν και να ελευθερώσουν τον άνθρωπο από τα δεσμά τής αμαρτίας. Επίσης, με την Ιστορία τής ψυχικής υγείας στην Κρήτη κατά τα χρόνια τής Βενετοκρατίας, της Οθωμανοκρατίας και τής Κρητικής Πολιτείας- ο λόγος για το επόμενο κεφάλαιο τού βιβλίου- παρακολουθείται η ανάπτυξη τής ιατρικής στο νησί με γιατρούς τόσο επιστήμονες όσο και πρακτικούς για την φροντίδα των ψυχικά ασθενών, ενώ ακολουθεί το κεφάλαιο για την Εμπειρική- Πρακτική- Μαγική θεραπευτική, που ήταν τόσο διαδεδομένη στην Κρήτη μέχρι και το πρώτο μισό τού 19^ου αι. λόγω έλλειψης επιστημόνων ιατρών.

Στη συνέχεια, ο συγγραφέας αφήνει να «κελαηδήσουν» οι Σπουργίτες των πεζοδρομίων τού Ρεθύμνου, αυτοί οι «διαφορετικοί» «φίλοι» του (προσφώνηση που τον τιμά ιδιαίτερα και δείχνει το ποιόν τής ψυχής τού ανθρώπου), άνθρωποι φτωχοί, συχνά σακάτηδες και ζητιάνοι, που ακούγονται και ως «περιθωριακοί τύποι», που σαν τον μαϊντανό δεν απολείπουν και ξεφυτρώνουν σε κάθε κοινωνία. Το μέρος αυτό τού βιβλίου είναι και το εκτενέστερο, αφού, εδώ, καταγράφονται τριάντα οκτώ τύποι τού Ρεθύμνου με τελευταίο, εκτός σειράς, τον συνονόματο τού συγγραφέα.… Χαρίδημο!

Ο επίλογος τού βιβλίου αγχινούστατος και πνευματώδης τα λέει όλα έξω από τα δόντια, δίνοντας ευφυείς και πετυχημένους χαρακτηρισμούς στη συχνά αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά τού σύγχρονου ανθρώπου, που θα μπορούσε να ήταν ένας άλλος «διαφορετικός» στη λίστα των διαφορετικών ανθρώπων τού βιβλίου.

Θεωρούμε ότι το εν λόγω βιβλίο τού Χάρη Παπαδάκη συγκινεί και αγγίζει απεριόριστα την ψυχή τού ανθρώπου και καθίσταται ένα εγχειρίδιο υψηλού κοινωνικού ήθους, ψυχικής καλλιέργειας και ανθρωπιάς. Για άλλη μια φορά, θέλουμε να συγχαρούμε και θερμά να ευχαριστήσουμε τον εκλεκτό και δόκιμο συμπολίτη συγγραφέα και γι’ αυτήν την ερευνητική, κοινωνική και παιδευτική προσφορά του και να του ευχηθούμε να έχει υγεία και δύναμη, για να μας «αποκαλύψει» στο μέλλον και άλλους μοναχικούς και περιθωριακούς τύπους τού Ρεθύμνου, θέμα στο οποίο μέχρι σήμερα είναι, ομολογουμένως, εξαιρετική η συμβολή του και με τα τρία άλλα βιβλία του που προηγήθηκαν τού παρόντος: «Τους λεπρούς στην Κρήτη- “Μεσκίνηδες», «Τους Αφρικανούς στην Κρήτη, Χαλικούτες» και «Τους Οίκους ανοχής, στην πολιτεία τής ανοχής».