ΝΙΚΟΣ ΧΡ. ΑΛΙΠΡΑΝΤΗΣ * * * Λυρική Τοπογραφία της Πάρου

 

ΝΙΚΟΣ ΧΡ. ΑΛΙΠΡΑΝΤΗΣ

 

                Λυρική Τοπογραφία της Πάρου

                             [Αθήνα 2022, σχ. 8^ο (24 Χ 17), σσ. 190]

 

         ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

               www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Ο κ. Νίκος Χρ. Αλιπράντης, από το πανέμορφο νησί της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, την Πάρο, είναι φιλόλογος, ιστορικός, λογοτέχνης, δημοσιογράφος, συγγραφέας δεκάδων βιβλίων (το παρόν είναι το 51^ο) και μελετών σχετικών με την Πάρο και την ιστορία της και από το έτος 1979 και εκδότης του έγκριτου επιστημονικού περιοδικού «Παριανά» (Έπαινος Ακαδημίας Αθηνών), με το οποίο- σύμφωνα με το σκεπτικό της Ακαδημίας- προβάλλεται η Πάρος και σύνολη η Κυκλαδική ιστορία και παράδοση. Είναι, «ειρήσθω εν παρόδω», άξιος  κάθε τιμής ο κ. Αλιπράντης για την ολοκληρωτική αυτήν, «ψυχή τε και σώματι», επί δεκαετίες, αφοσίωσή του στην ανάδειξη και προβολή της Ιστορίας και του πολιτισμού του νησιού του, της Πάρου.

Του κ. Ν. Αλιπράντη, πριν λίγες μέρες, μαζί με το εξαίρετο περιοδικό «Παριανά», γίναμε αποδέκτες και μιας νέας ιστορικής μελέτης του για το νησί του, την Πάρο, που κυκλοφορήθηκε πρόσφατα, στις αρχές του 2022. Ο λόγος για το βιβλίο του «Λυρική Τοπογραφία της Πάρου», που αποτελεί συνέχεια στο προηγηθέν (50^ο στον αριθμό!) βιβλίο του, υπό τον τίτλο: «Προσκυνητές στα ιερά σεβάσματα της λατρείας των Παριανών προγόνων» και υπότιτλο: «Η συμφωνία των ερειπίων 13^ος- 18^ος αι.», που είχαμε, επίσης, παρουσιάσει σε προηγούμενη βιβλιοπαρουσίασή μας.

Πρόκειται για ένα σύγγραμμα 190 σελίδων, το οποίο λειτουργεί ως συμπλήρωμα και ως συνέχεια στο προηγούμενο, στο οποίο ο κ. Αλιπράντης παρουσιάζει και αναδεικνύει τα ερημοκκλήσια, τα ιερά αυτά σεβάσματα της παλαιάς κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής και λατρείας της γης της Πάρου, στα οποία καταλεπτώς και ως προσκυνητών ευσεβών καθοδηγεί τα βήματά μας, κατά τρόπο αυτήν τη φορά υμνολογικό και ποιητικό, τωόντις λυρικό, προσθέτοντας και κάποια νέα, άγνωστα εξωκλήσια με σχετικές πληροφορίες και φωτογραφίες, που είχαν παραλειφθεί στην προηγούμενη καταγραφή ή, ακόμα, και διορθώνοντας κάποιες αβλεψίες που είχαν παρεισφρήσει και τις οποίες του υπέδειξαν φίλοι εκλεκτοί και καλοπροαίρετοι.

Πρόκειται για ένα βιβλίο που με πολλήν, ομολογουμένως, χάρη υμνεί την ελληνική φύση μαζί με τα ξωκκλήσια, τα πανέμορφα έργα λαϊκής νησιωτικής τέχνης, που για ολόκληρους αιώνες κλείνει μέσα της και προσπαθεί να τονίσει τη σημασία και να αναδείξει τον ρόλο που έπαιξαν κατά τους τελευταίους πέντε αιώνες, στα δίσεκτα, δηλαδή, χρόνια της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας στο νησί.

Κι ο συγγραφέας δικαίως διερωτάται^. πόση χαρά νιώθουμε, αλήθεια, όταν στις ευσεβείς οδοιπορίες μας συναντούμε ιερά ησυχαστήρια, ξωκκλήσια, όλα κομψά και χαρίεντα, ολόλευκα σαν περιστέρια, να υψώνονται αγέρωχα, ασάλευτα, σιωπηλά, καμαρωτά στις κοιλάδες με φόντο το βαθύ γαλάζιο του διαυγούς ουρανού ή τις αναπάλσεις τής κυανής θάλασσας, στις κατηφοριές των λοφίσκων, ανάμεσα σε μυρτιές και πεύκα και φρύγανα, θυμάρια και σχοίνα και ανελισφακιές.

Και πολύ ορθά διερωτάται και πάλι ο εκλεκτός συγγραφέας μας και καταλήγει: ναι ίσως η Πάρος να έχει περισσότερα εξωκκλήσια από άλλα μέρη της Ελλάδας, αλλά αυτό οφείλεται στην παρουσία στην Πάρο, στο ανατολικό τμήμα της πόλεως, της Παροικιάς, από τον Δ΄ αι. του κορυφαίου προσκυνήματος της Ορθοδοξίας, του μεγαλοπρεπούς ναού της Παναγιάς της Εκατονταπυλιανής, κτίσματος των θεοσέπτων αυτοκρατόρων Κωνσταντίνου του Μεγάλου (285-337) και Ιουστινιανού (527-565). Ο ναός αυτός, θεωρεί δίκαια ο συγγραφέας ότι επηρέασε σημαντικά την ψυχολογία και γιγάντωσε την πίστη των Παριανών ανά τους αιώνες.

       Το βιβλίο δομείται σε τρία Μέρη^. το 1^ο Μέρος είναι ένας φιλοσοφικός, λογοτεχνικός και λυρικός ύμνος του τόπου και των ναυδρίων της Πάρου μέσα από την παράθεση μιας σπάνιας σειράς «παράλληλων» αποσπασμάτων σπουδαίων λογοτεχνών και ανδρών του πνεύματος^. νομπελιστών, Ακαδημαϊκών, Ποιητών, Πατέρων της Εκκλησίας, θεολόγων, φιλολόγων, αρχαιολόγων, λογοτεχνών, καθώς και αυτού του ίδιου του συγγραφέα. Στο Μέρος αυτό έχουμε έναν αληθινό Ύμνο, κόσμημα, στους δημιουργούς αυτών των ναυδρίων, που λησμονήθηκαν στο διάβα των αιώνων και έμειναν τα ίχνη μόνο της φιλοπονίας τους και του πολιτισμού τους «μη δυνάμενοι, πάντως, ημείς να τους γνωρίζωμεν σήμερα, διά να ευλογήσωμεν το όνομά των». Κι όμως, παραμένουν τα έργα των χειρών τους, τα εκκλησάκια αυτά, ως ιδιαίτερα μνημεία πολιτισμού και αναπόσπαστο κομμάτι του νησιωτικού κυκλαδικού τοπίου. Και η θεία απλότης που τα διακρίνει, να σημειωθεί, δεν είναι καθόλου απουσία τέχνης αλλ’ ακριβώς αποτέλεσμα αυτής^. διότι η απλότης των αυτή προκύπτει από την αλήθειαν της κατασκευής των. Έτσι, όπως τα βρίσκουμε σήμερα, με τα χωματένια καλντερίμια τους ανάμεσα στις φασκομηλιές, τις ρίγανες, τα σκινάρια, τα φρύγανα και τις μαργαρίτες και με τις «ποδαμαλιές» (πατημασιές) εκείνων των ιδίων που τα δημιούργησαν και των βαριών χωριάτικων παπουτσιών των συγχωριανών τους. Κι ακόμα, τις πεζούλες παραδίπλα τους και τις ξερολιθιές στα πλάγια, πνιγμένα όλα μέσα στην απεριόριστη ομορφιά του τοπίου και τη βαθιά νοσταλγία του παλιού και της παράδοσης. Και μπορεί τα έργα αυτά, κάποια στιγμή, να ξανακτιστούν, όμως δεν θα θυμίζουν ποτέ πια το ύφος, το πνεύμα, την ομορφιά και την τεχνική που είχαν τα αρχικά εκείνα δημιουργήματα των προγονικών μαστόρων, δημιουργών έργων καλών λίαν, εύμορφων και αρμονικών, δοξαζόντων την αγάπη και μακροθυμία του Θεού μετ’ ευχαριστίας και ευφροσύνης στην τέλεση, μέχρι και σήμερα, των θείων και ιερών ακολουθιών από συγγενείς, συγχωριανούς και φίλους.

Το 2^ο Μέρος του βιβλίου περιέχει έναν Συμπληρωματικό (του προηγηθέντος βιβλίου, των «Προσκυνητών») Περιγραφικό Κατάλογο των Εξωκλησιών της Πάρου, με προσθήκες και διορθώσεις αλλά και με πολλές ιστορικές, αρχαιολογικές, λαογραφικές, τοπωνυμικές και ονοματολογικές πληροφορίες. Από αυτές τις τελευταίες, τις ονοματολογικές, κρατάμε δειγματικά δυο- τρεις για το ξεχωριστό ονοματικό τους ενδιαφέρον [Αγγελοχαιρέτιστη, άγιος Ιωάννης ο Δάσειος (γιατί το εκκλησάκι του είναι μέσα στο δάσος), άγιος Θελλένης (άγιος Θαλλέλαιος) Σα Μπαστιάς (Άγιος Σεβαστιανός, με το καθολικό του όνομα), Παναγιά η Φλουριά (από το ιταλογενές γυναικείο όνομα Φλώρα= λουλούδι, πβ., εδώ, και τον μεγάλο κεντρικό ναό της Φλωρεντίας)].

Στο 3^ο Μέρος συνεχίζονται οι σπάνιες ποιητικές- λυρικές εξάρσεις στα εξωκλήσια της Πάρου, που εξακτινώνονται, τώρα πια, και φθάνουν στη μορφολογία, την τέχνη, τον τόπο και τα υλικά δόμησής τους, στις γιορτές και στους δρόμους που οδηγούν σε αυτά, στην ομορφιά και στη θεία αισθητική και θαυμαστή μουσική αρμονία που πλούσια αποκαλύπτεται στην γρηγορούσα και νήφουσα ψυχή του ανθρώπου.

Και το βιβλίο ολοκληρώνεται με εκτενέστατους Πίνακες και Ευρετήρια και Κατάλογο δεκάδων εικόνων και φωτογραφιών προσώπων, ξωκλησιών και τοπίων.    

Πρόκειται για ένα βιβλίο μεγάλης, θεωρούμε, ιστορικής, θρησκευτικής και εθνικής σημασίας, που ναι μεν αναφέρεται ειδικά στην ανεμόεσσα Πάρο, το νησί του Αρχιλόχου, του Σκόπα και της Παναγιάς της Εκατονταπυλιανής, όμως αφορά και σύνολο τον ελληνισμό και την Ορθοδοξία, που κοινό χαρακτηριστικό τους έχουν αυτά τα διάσπαρτα ανά την ελληνική γη ερημοκλήσια. Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό φίλο και δόκιμο συγγραφέα κ. Νίκο Αλιπράντη και του ευχόμαστε να έχει δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του τόσο στον χώρο της ιστορίας της αγαπημένης του Πάρου, όσο και των Ελληνικών Γραμμάτων, γενικότερα, στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική, γι’ αυτό και πολλαχώς αναγνωρισμένη, είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του.

Κωστή Ηλ. Παπαδάκη * * * Λαϊκή Πίστη και Λατρεία * Άγιοι Θεράποντες με ειδικό χάρισμα ιαμάτων * * * κριτική του βιβλίου Από τον Ηλία Μετοχιανάκη, Καθηγητή Πανεπιστημίου

 

Κωστή Ηλ. Παπαδάκη 

Λαϊκή Πίστη και Λατρεία

Άγιοι Θεράποντες με ειδικό χάρισμα ιαμάτων

 Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2018, σελ. 470

Α΄ Έπαινος Ακαδημίας Αθηνών

 

Σύντομη κριτική του βιβλίου

Από τον Ηλία Μετοχιανάκη, Καθηγητή Πανεπιστημίου

 

Το νέο βιβλίο του Κωστή Παπαδάκη, φιλολόγου-θεολόγου, με τίτλο «Λαϊκή Πίστη και Λατρεία», το οποίο με καλοσύνη μου προσέφερε, είναι ένας πνευματικός θησαυρός και δίκαια απέσπασε Α΄ Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών. Είναι μια εκτενής θεολογική και λαογραφική μελέτη εκ 470 σελίδων, σύμφωνα με τον υπότιτλο:  «Άγιοι θεράποντες με ειδικό χάρισμα ιαμάτων, προστάτες έφοροι και επόπτες της Ορθόδοξης Ελληνικής Εκκλησίας». Είναι ένα έργο πνοής βαθυστόχαστο και δώρο του πολυγραφότατου  συγγραφέα σε καθένα που το μελετά και το απολαμβάνει. Διακρίνεται για την πρωτοτυπία, τις λεπτομέρειες στον τομέα της αρχαιοελληνικής και της ελληνοχριστιανικής παράδοσης, τις ομοιότητες και τις ουσιώδεις διαφορές σε θέματα λατρείας για τους αρχαίους θεούς και τους αγίους της Ορθοδοξίας, αφιερώματα, τάματα και άλλα ενδιαφέροντα θέματα.

Αποτελεί μια σπουδαία λαογραφική και θρησκευτική μελέτη, με σημαντικές διαφορές στην ορθόδοξη λατρεία, όσον αφορά σε αφιερώσεις και τάματα από εποχή σε εποχή και από τόπου εις τόπον. Ο επηρεασμός της μαγείας και άλλων τρόπων θεραπείας ασθενών δεν έχει ξεφύγει εντελώς από τη σκέψη ορισμένων  πιστών που φθάνουν σε υπερβολές και συνήθειες ξένες προς τη διδασκαλία της Εκκλησίας. Ευτυχώς μαγεία, μάτιασμα, γητειές και μαντείες απομακρύνονται σημαντικά και εκλείπουν στο πνεύμα της χριστιανικής διδασκαλίας. Έτσι εγκαταλείπονται και τα κατάλοιπα της αρχαίας ελληνικής θρησκείας που επηρεάζουν διαχρονικά τη σκέψη κάθε πιστού ανθρώπου. Η Ελλάδα ως προπύργιο της Ορθοδοξίας μάς οδηγεί στην ορθή πορεία, σύμφωνα με τη χριστιανική αντίληψη.

Τα αρχαία παγανιστικά στοιχεία ήταν ανατριχιαστικά με τις αιματηρές θυσίες προς αρχαίους θεούς και τις ακραίες υπερβολές, στοιχεία ξένα προς την ορθόδοξη λατρεία. Ήταν αξιόλογος ο πολιτισμός των αρχαίων Ελλήνων, αλλά εξυγιάνθη πνευματικά και ψυχικά στο πνεύμα του Χριστιανισμού και τη λατρεία του ενός και πραγματικού Θεού της αγάπης.

Στην αρχαιότητα πίστευαν ότι οι θεοί ενεργούσαν αυτοβούλως, αλλά σήμερα ως ορθόδοξοι χριστιανοί πιστεύομε ότι οι άγιοι, με ειδικά χαρίσματα ιαμάτων, είναι πρεσβευτές προς τον Κύριον, για τα αιτήματά μας. Υπάρχουν θεράποντες ειδικοί επί παθήσεων όχι μόνο ανθρώπων αλλά και ζώων και φυτών, αλλά εκθειάζεται και η αγαπητική σχέση των αγίων προς τη φύση.

Στο βιβλίο αυτό αναφέρονται πλήθος γνωστών και αγνώστων αγίων που συνδέονται στενά με την πίστη των χριστιανών και συνδυάζονται με μεγάλες εορτές και ύμνους ευχαριστίας.

Ένα ωραίο κεφάλαιο αφιερώνει ο συγγραφέας για την Παναγία μας ως θεράπουσαν Αγίαν. Όντως, η Παναγία μας κατέχει ιδιαίτερη θέση στην ορθόδοξη θεολογία ως «θεράπουσα Αγία» με ιαματικές και παρηγορητικές ιδιότητες. Αναφέρονται πολλά θεοτοκωνύμια της Παναγίας ως Ακρωτηριανή, Παναγία του Ακαθίστου, Καστριανή (Κέα), Χρυσοπηγή (Χανιά), Αγαθή, Αμόλυντος, Βρεφοκρατούσα, Ορφανή κ.ά. Μεγάλα τοπικά προσκυνήματα της Παναγίας είναι γνωστά ως:  Παναγίες του Αγίου Όρους, Παναγίες της Βασιλεύουσας, Παναγίες της Αθήνας, Παναγίες ζωγραφισμένες από τον Ευαγγελιστή Λουκά, η Παναγία ως Θεράπουσα Αγία με «ειδικό» χάρισμα ιαμάτων, Παναγίες Γιάτρισσες και πολλά άλλα.

Στη συνέχεια των θεραπόντων αγίων αναφέρονται άγιοι θεράποντες των οφθαλμών-τυφλών, άγιοι θεράποντες των παιδιών, άγιοι θεράποντες φυτών-Αγροτικοί Άγιοι.

Στο περιεχόμενο του βιβλίου αναφέρονται και οι Πάτρωνες Άγιοι, δηλαδή εκείνοι που προστατεύουν άτομα και ομάδες εργαζομένων σε επαγγελματικούς χώρους, συλλόγους σωματείων και επαγγελμάτων, όπως οι Άγιοι Απόστολοι, η αγία Βαρβάρα, η αγία Αικατερίνη, ο άγιος Γεώργιος κ.ά. Σ’ αυτούς περιλαμβάνονται ακόμη οι άγιοι προστάτες του στρατού και των Σωμάτων Ασφαλείας, οι άγιες μαρτυρικές οικογένειες, οι άγιοι κηπουροί, «προστάτες» των κλεφτών, προστάτες ακόμη των ναυτικών, των φυλακισμένων και άλλων.

Τέλος αναφέρονται και οι άγιοι έφοροι, επόπτες, κύριοι και προστάτες παντός του υλικού και πνευματικού σύμπαντος. Ακόμη γίνεται λόγος και για άλλους «ανύπαρκτους» αγίους, μη αναφερομένους, δηλαδή, στα διάφορα συναξάρια της Εκκλησίας.

Ευχαριστούμε τον συγγραφέα για το νέο υπέροχο βιβλίο του και του ευχόμεθα καλή συνέχεια, με τον ίδιο δυναμισμό, στην πλούσια πνευματική του δημιουργία.

ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΕΝΟΣ ΤΟΠΟΥ

 

ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ

ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΕΝΟΣ ΤΟΠΟΥ

 

    ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

                www.ret-anadromes.blogspot.com

 

   Τοπωνύμια με βάση το κριτήριο του προσανατολισμού της περιοχής

 

    Ι. Τοπωνύμια που το όνομά τους οφείλεται στον προσανατολισμό μιας περιοχής ή με βάση κάποιο κύριο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής προς την Ανατολή, εντοπίσαμε τα εξής.

1. Ανατολικά, στ’ (Κεραμές)

Tο τοπωνύμιο είναι παραθαλάσσιο, στα νότια του χωριού, και δηλώνει τον ανατολικό προσανατολισμό του χώρου. Το ίδιο τοπωνύμιο στα χρόνια της Ενετοκρατίας ακουγόταν ως «Ανατολικό», στον ενικό αριθμό^[1].

2. Ανατολικό στ’ (Άγιος Ιωάννης, Ακούμια, Ακτούντα, Ροδάκινο, Σακτούρια),

3. Ανατολικό Νερό στ’ (Κισσός, Μέλαμπες),

4. Ανατολικό Σπηλιάρι στ’ (Κισσός)

5. Ανατολικό Τζίγκουνα, στον (;)

          Άγνωστο σήμερα τοπωνύμιο της Ενετοκρατίας^[2]

    ΙΙ. Παρόμοια, τοπωνύμια που το όνομά τους οφείλουν στον προσανατολισμό της περιοχής ή κάποιου κύριου χαρακτηριστικού στοιχείου αυτής, προς τον βοριά.

1. Βορεινάδα, στη (Άγιος Βασίλειος)

2. Βορεινό, στο (Λευκόγεια)

3. Βορέ το Πέραμα (Σπήλι)

Ενώ όλα τα τοπωνύμια της ομάδας αυτής αφορούν στον προσανατολισμό προς τον βοριά, το παρόν τοπωνύμιο του Σπηλίου (στου Βορέ το Πέραμα), έχει τη σημασία «περάματος» από το οποίο διέρχεται ο βοριάς, άρα και δέρνεται το μέρος από τον βόρειο άνεμο. 

4. Βορινή Βρύση, στη (Λευκόγεια),

5. Βορινό Βρυσίδι, στο (Ακτούντα)

6. Βορνόσπηλιο στο (Λευκόγεια)  

7. Βορνοτζίγκουνο, στο (Σακτούρια)    

       Το πρώτο τοπωνύμιο «Βορεινάδα» (του χωριού Άγιος Βασίλειος) ακολουθούν και τα επόμενα έξι τοπωνύμια, της ίδιας επαρχίας, με αποβολή, όμως, και στα έξι, του ημίφωνου [ι] (Βορ[ει]νάδα> Βορνάδα), αλλά και με περιφραστική, επί πλέον, εκφορά στα πέντε τελευταία.

8. Βορνάδα, στη (Μέλαμπες)

9. Βορνά, στα (Γιαννιού)

10.     Βορνά Βρυσίδια, στα (Πλατανές)

11.     Βορνή Ρίζα, στη (Μέλαμπες)

12.     Βορνό Βρυσίδι, στο (Μέλαμπες)

13.     Βορνό Πλάι, στο (Μέλαμπες)

14.     Βορνό Τζιgούνι, στο (Μέλαμπες). Τζίγκουνας, ο (μεγεθ.) και τζιγκούνι το (υποκορ.)= μικρή πηγή ύδατος, από την οποία το νερό τρέχει σε μικρή ποσότητα τον χειμώνα, σαν να το… «τσιγκουνεύεται» (πβ. τζιγκούνης= φιλάργυρος).

 Ο Γ. Φ. Δαφέρμος^[3] «τζίγκουνα» ονομάζει την προσωρινή ροή νερού, που μόλις υγραίνει τον τόπο.

         ΙΙΙ. Επίσης, με νότιο προσανατολισμό απαντούν τα τοπωνύμια:

1. Νοτικά, στα (Σακτούρια)

2. Νοτικό, στο (Βάτος, Κεραμές)

      Από τον προσανατολισμό του τόπου προς τα νότια ή, σε ορισμένες περιπτώσεις και από τον προσδιορισμό τόπου όχι σε σχέση με το μέρος που βρίσκεται κανείς, αλλά εκείνου που προσβάλλεται από τον νότιο άνεμο και προστατεύεται από τον βόρειο.

3. Παρανοτικό, στο

        Η περιοχή έχει προσανατολισμό προς τον Νότο.

 

---

      [1] Γιάννη Γρυντάκη, Το Πρωτόκολλο του Ρεθεμνιώτη νοτάριου Αντρέα Καλέργη (1634-1646), Αθήνα 1994, 223 και 387.

[2]  Γιάννη Γρυντάκη, Το Πρωτόκολλο του Ρεθεμνιώτη νοτάριου Αντρέα Καλέργη, ό.π.

[3]  Γ. Φ. Δαφέρμος «Μυλοποταμίτικα επώνυμα και τοπωνύμια», Επετηρίς Εταιρείας Κρητικών Σπουδών Β΄, Αθήναι 1939, 382.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ * * * Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι

 

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ

ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ

  

Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι

 [Εκδόσεις «Επιστροφή», Ναύπλιο Οκτώβριος 2021, σχ. 8^ο (21 Χ 14), σσ. 128]

 

     ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

             www.ret-anadromes.blogspot.com

 

 Ο Μητροπολίτης Αργολίδος κ. Νεκτάριος Αντωνόπουλος, πέραν των άλλων αρετών και προτερημάτων του, είναι και ένας πολυγραφότατος συγγραφέας τριών, τουλάχιστον, δεκάδων βιβλίων. Είναι αυτός που με τα βιβλία του ανέδειξε και έκανε γνωστό ανά τον ορθόδοξο ελληνισμό τον σύγχρονο Ρώσο άγιο Λουκά, Αρχιεπίσκοπο Συμφερουπόλεως και Κριμαίας και Καθηγητή της Ανατομίας και Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Τασκένδης. Από τα προαναφερθέντα βιβλία του ένδεκα αναφέρονται στον εν λόγω Άγιο και κυκλοφορούν, εκτός από την ελληνική και στη Γαλλική, Ρουμανική και Αλβανική γλώσσα. Γνωστή, ειδικά, επί του προκειμένου, είναι η «Συνοδοιπορία με τον Άγιο Λουκά» (τόμοι 3), στην οποία ο Μητροπολίτης Αργολίδος ακολουθεί τα βήματα του Αγίου και με τον οικείο και γλαφυρό του λόγο μάς παρουσιάζει λεπτομερώς τα μέρη όπου έζησε, τους τόπους της εξορίας και δοκιμασίας του, αλλά και τους ανθρώπους που τον γνώρισαν και έζησαν κοντά του. Από την άλλη, είναι πανελλήνια γνωστή η αυτοβιογραφία του Αγίου υπό τον τίτλο: «Αγάπησα το μαρτύριο» (η Ρωσία στα χρόνια της επανάστασης), στην οποία μιλεί και αυτοβιογραφείται ο ίδιος ο άγιος Λουκάς, ο διάσημος χειρουργός αλλά και κατάδικος και μάρτυς του σοβιετικού καθεστώτος.

Η αγάπη του αυτή προς τον άγιο Λουκά είναι που ώθησε τον φίλο Μητροπολίτη να πραγματοποιήσει δεκάδες, μέχρι σήμερα, ταξίδια στη Ρωσία και να αγαπήσει την ιδιαίτερη πατρίδα τού Αγίου, την πονεμένη Ουκρανία, όπως και την Ελλάδα, και να πονά, εννοείται, σήμερα και να θλίβεται και να συμπάσχει για τη θλιβερή κατάσταση που επικρατεί σε αυτήν τη φίλη χώρα τού Βορά. Η αγάπη του αυτή φανερώνεται και μέσα από την ενασχόλησή του και με άλλους σπουδαίους διανοητές της Ρωσίας, με τους οποίους ήλθε σε επαφή, κατά τα πολλαπλά ταξίδια του σε αυτήν, μελετώντας τη γενικότερη κουλτούρα και άλλους διανοούμενους της Χώρας (άγιος Αντώνιος- Δημήτριος Αμπασίντζε, Τζουγκάσβιλι- Στάλιν, Νικόλαος Πιρογκώφ, Φιοντόρ Πέτροβιτς Χάας), με τους οποίους ασχολείται στα τελευταία τρία βιβλία του, υπό τον γενικό τίτλο Πίστη και Επιστήμη.  

Έτσι και στο παρουσιαζόμενο με το παρόν σημείωμά μας βιβλίο του, με τον τίτλο: «Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι», ο Μητροπολίτης Αργολίδος ασχολείται με έναν τέτοιο σημαντικό Ρώσο διανοούμενο, τον Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι (1821- 1881), έναν από τους μεγαλύτερους παγκοσμίως διανοητές και μυθιστοριογράφους.

Φέτος γιορτάζονται τα διακόσια χρόνια από τη γέννηση και τα εκατόν σαράντα από τον θάνατο του, που, όμως, στη Χώρα μας η επέτειος αυτή επισκιάστηκε από την επέτειο των διακοσίων χρόνων από την επανάσταση του 1821 και, όπως είναι φυσικό, πέρασε όλως απαρατήρητη. Ο Ντοστογιέφσκι, είναι γεγονός ότι μέσα στα εξήντα χρόνια της πολυκύμαντης ζωής του μας έδωσε ένα τεράστιο και πολυσχιδές έργο, που ξεπέρασε τα όρια της πατρίδας του αλλά και αυτόν τον χρόνο. Γιατί ο Ντοστογιέφσκι και σήμερα είναι τόσο επίκαιρος όσο ποτέ άλλοτε.

 Τιμώντας τη μνήμη του Ντοστογιέφσκι με την παρουσιαζόμενη έκδοσή του, ο Μητροπολίτης Αργολίδος κ. Νεκτάριος επιδιώκει να προσφέρει στον Έλληνα αναγνώστη μια προσεγμένη προσέγγιση στη μορφή και το έργο του, που ήταν και θα είναι στο διηνεκές μια μαρτυρία φλογερής πίστης στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Γιατί είναι γεγονός ότι ο Σεβασμιώτατος με την έκδοσή του αυτήν απευθύνεται- όπως και ο ίδιος σημειώνει- στην πλειονότητα των ανθρώπων που δεν έχουν τον χρόνο, τις προϋποθέσεις ή τις δυνατότητες να ασχοληθούν επισταμένως με το τεράστιο έργο του Ντοστογιέφσκι. Έτσι, το βιβλίο αυτό λειτουργεί, θα έλεγα, σαν μια «Εισαγωγή» στο έργο του μεγάλου Ρώσου διανοητή, μέσα από την οποία οι αναγνώστες μπορούν να πάρουν μια πρώτη γεύση της ζωής και του έργου του, τόσο αυτού της πολυκύμαντης ζωής του (από το φρικτό κάτεργο της Σιβηρίας μέχρι την ανέλιξή του στη ρωσική Ακαδημία των Επιστημών και στη Διεθνή Λογοτεχνική και Καλλιτεχνική Ένωση), όσο και αυτού από τις επίμοχθες αναζητήσεις και τις αγωνίες του, που τον έκαναν κυριολεκτικά να έλθει σε πάλη με τον Θεό, με τις αμφιβολίες του και με την απιστία του, μέχρι που κατάφερε να φθάσει στο άλλο άκρο και να οικοδομήσει μια βαθιά και θερμουργό πίστη στον Θεό.

Ο Ντοστογιέφσκι στα νιάτα του ναι μεν έζησε την αθεΐα και πολέμησε τον Χριστό όσο λίγοι, αλλά λίγοι, τελικά, έφθασαν και αγάπησαν τον Χριστό όπως κι εκείνος! Γιατί η πίστη του Ντοστογιέφσκι στον Χριστό κατακτήθηκε ηρωικά και μέσα από το μαρτύριο. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι όλοι οι ήρωές του στα μυθιστορήματά του υφαίνουν το νήμα της δικής του μαρτυρικής διαδρομής. Από τη δειλία ως το έγκλημα, από τη χαρά ως τον πόνο, περπατούν παραπατώντας στον δρόμο που τελικά τους φέρνει, όπως και τον ίδιο, στην αγκαλιά του Θεού. Και έτσι, η γαλήνη της ψυχής τους δεν αρχίζει, συνήθως, παρά στο τέλος του κάθε μυθιστορήματος. Πίσω, λοιπόν, από τα πρόσωπα των ηρώων του στα διηγήματά του κρύβεται κυριολεκτικά ο Ντοστογιέφσκι, αναδεικνυόμενος ο πιο μεγάλος από τους ρεαλιστές συγγραφείς, εξερευνώντας τα βάθη του ανθρώπινου πόνου, της τρέλας και της ακολασίας, όπως και ο ίδιος τα βίωσε δραματικά στη ζωή του.   

Ο συγγραφέας εύχεται ο αναγνώστης του, που για πρώτη φορά έρχεται σε επαφή με τον Ντοστογιέφσκι μέσω των σελίδων του βιβλίου του, να μη μείνει μόνο στις λίγες αυτές «εισαγωγικές» σελίδες, αλλά οι σελίδες αυτές να καταστούν το εφαλτήριο, που θα τον οδηγήσει σε μια πλέρια και διεξοδική ανάγνωση των περίφημων λογοτεχνικών έργων του, όπως είναι, για να υπενθυμίσουμε μερικά, το Υπόγειο, Οι Δαιμονισμένοι, το Έγκλημα και Τιμωρία, ο Ηλίθιος και το μεγαλειωδέστερο όλων οι Αδελφοί Καραμαζώφ. Να χαρεί τις λογοτεχνικές δημιουργίες του και να παλέψει και να περιπλανηθεί μαζί του στους δαιδαλώδεις δρόμους των ηρώων του.    

Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Αργολίδος κ. Νεκτάριο και του ευχόμαστε να έχει δύναμη, για να συνεχίζει τη γόνιμη και δημιουργική παρουσία του στον χώρο τής Εκκλησίας και της Παιδείας, όπου η μέχρι σήμερα συμβολή του είναι μεγάλη.

Γεώργιος Ε. Κρασανάκης * * * Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΚΡΗΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΡΚΑΚΗ ΒΙΟΓΡΑΦΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

 

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΚΡΗΤΗΣ

ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΡΚΑΚΗ

ΒΙΟΓΡΑΦΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟΝ  ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

    Γεώργιος Ε. Κρασανάκης

         Ομότιμος Καθηγητής Ψυχολογίας

             Πανεπιστημίου Κρήτης

 

     Ο όρος προσωπικότητα, ψυχολογικά ερμηνευόμενος, σημαίνει το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων ενός προσώπου. Πρόκειται για ένα δυναμικό όλο, το οποίο συγκροτούν έμφυτα και επίκτητα γνωρίσματα, η αποκάλυψη και ερμηνεία των οποίων μπορεί να γίνει με την εφαρμογή ειδικών ερευνητικών μεθόδων, μια από τις οποίες είναι και η ανάλυση του περιεχομένου γραπτών και προφορικών πηγών, που έχει στη διάθεσή του ο σχετικός ερευνητής.

      Τη μέθοδο αυτήν επέλεξε και ο δόκιμος και ικανός ερευνητής, καθηγητής Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, για να μάς παρουσιάσει βιογραφούμενο τον αείμνηστο Μητροπολίτη Κρήτης (Αρχιεπίσκοπο θα λέγαμε σήμερα) Βασίλειο Εμμ. Μαρκάκη. Γόνιμος καρπός των κόπων του είναι το βιβλίο με τον τίτλο «Βασίλειος Εμμ. Μαρκάκης (1872-1950)», που κυκλοφορήθηκε προσφάτως, το οποίο μελέτησα με πολύ ενδιαφέρον και από το οποίο άντλησα πολλές γνώσεις, ικανές να με βοηθήσουν να γνωρίσω την προσωπικότητα του αείμνηστου εκείνου Μεγάλου Ιεράρχη, στον οποίο οφείλει πολλά η Εκκλησία και η Κρήτη γενικότερα. Μελετώντας το βιβλίο αυτό, μελετούσα ταυτόχρονα και τον βίο, τη δράση, και όλα τα γνωστικά, συναισθηματικά και ηθικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του  βιογραφούμενου προσώπου.

     Διέγνωσα πρωτίστως ότι είχα διαρκώς ενώπιόν μου μια μεγάλη μορφή, η οποία έδρασε επιτυχώς όχι μόνο στον εκκλησιαστικό χώρο, στον οποίο ανήκε, αλλά και στον ευρύτερο πολιτιστικό και ιστορικό της Κρήτης και της Πατρίδας μας. Ήταν ο διαρκώς προσφερόμενος και αναλισκόμενος υπέρ του ποιμνίου του σε χρόνους και καιρούς πολύ δύσκολους.

     Άνθρωπος πολύ έξυπνος, νοήμων, ευφυής, καθώς ήταν, γνώριζε με ποιους τρόπους έπρεπε να ενεργήσει, ώστε να ωφελήσει όχι τον εαυτό του, αλλά τους άλλους, τις ψυχές, την παρακαταθήκη εκείνη που ο Θεός τού είχε εμπιστευθεί. Νους θεωρητικός και ταυτόχρονα πρακτικός, συνέλαβε και έθεσε σε εφαρμογή την ίδρυση, οργάνωση και λειτουργία της «Πρακτικής Γεωργικής Σχολής Μεσαράς», αυτό το «λαμπρό προσωπικό δημιούργημά του, που απέβλεπε στην επιστημονική καλλιέργεια και εκμετάλλευση του εδάφους»· έργο εξόχως υψηλό, ωφέλιμο, παραγωγικό και ευεργετικό σε χρόνους δύσκολους· έργο «που συνέτεινε στην ανάπτυξη τόσο της επισκοπικής περιφέρειάς του όσο και ολόκληρης της Κρήτης»· έργο πρωτίστως αγάπης· έργο μιας φλεγόμενης καρδιάς για την πρόοδο και ευημερία ενός πενομένου και αγωνιζόμενου για επιβίωση λαού.

      Άνθρωπος της αγάπης, ενός από τα ισχυρότερα και ευγενέστερα ανθρώπινα συναισθήματα, προσέφερε διαρκώς τον εαυτό του υπέρ της των άλλων ευτυχίας και ευημερίας. Η αγάπη του στον συνάνθρωπο και η πίστη του στην αξία της ελευθερίας τον οδήγησαν σε αποφάσεις κρίσιμες και επικίνδυνες, «ἐν ἡμέραις θλίψεως καὶ πόνου». Αντιτάχθηκε με σθένος αληθινού πατριώτη στον ισχυρό δυνάστη της Γερμανικής Κατοχής. Υπήρξε «ένας αληθινά φλογερός, έντιμος και αγνός πατριώτης και κληρικός». Λόγῳ της αντιστασιακής του δράσης και «διὰ τὰς ἐθνικὰς αὐτοῦ ἐνεργείας» συνελήφθη και βιαίως εξωρίσθη στην Αθήνα, την 26^η Μαρτίου 1942, «κρατηθείς μακριά από το αγαπημένο του ποίμνιο και κάτω από αυστηρή επιτήρηση», επί μία περίπου τριετία. Όμως και από τη θέση αυτήν της εξορίας «κατάφερνε, ξεφεύγοντας από τα βλέμματα των Γερμανών κατακτητών, να επικοινωνεί τακτικά με το ποίμνιό του και, ως στοργικός πνευματικός πατέρας, να παρηγορεί και να ενθαρρύνει με λόγια μεστά και γεμάτα ελπίδα». Η φράση «Καλή Λευτεριά!» δεν έλειψε ποτέ από τους παρηγορητικούς  λόγους του. Ήταν «ο αδιαφιλονίκητος πνευματικός ηγέτης των απανταχού αγωνιζομένων Κρητών».

    Μετά την κατάρρευση του Άξονα, «ο γηραιός και ταλαιπωρημένος από την ασθένεια και την εξορία Ιεράρχης επέστρεψε και πάλι στο Ηράκλειο με την ψυχή λάμπουσα, αλλά με το σώμα κατερειπωμένο και ασθενές», τη 12^η Φεβρουαρίου 1945, για να συνεχίσει, με όσες δυνάμεις του απέμειναν, το διακοπέν ποιμαντικό του έργο.

    Πολλοί από εκείνους που τον γνώρισαν μαρτυρούν ότι τον κοσμούσαν πολλές αρετές. Ήταν «γαλήνιος, ανεξίκακος, πράος, δίκαιος, ειρηνικός, καταδεκτικός, καλοκάγαθος, ταπεινός και εξαιρετικά φιλακόλουθος». Μεγάλη αρετή του ήταν και η φιλοξενία, καρπός αγλαός της αγάπης με την οποία περιέβαλλε κάθε ξένο επισκέπτη του. «’Εφιλοξένησε ἐπὶ τεσσαρακονταετίαν ὁλόκληρον πένητας καὶ πλουσίους». Η φιλανθρωπία ήταν επίσης μια από τις μεγάλες αρετές του.  Η αγάπη του προς τους έχοντες ανάγκη μεταφραζόταν σε έργα ενίσχυσης και υποστήριξης. Μεγάλο μέρος από τον πενιχρό μισθό του πήγαινε σε φτωχούς και ενδεείς συνανθρώπους του, σε ιερές μονές, σε σχολεία και σε χωριά. «Μοναδική απόλαυσή του ήταν να ελεεί τους φτωχούς και πάσχοντες, κάνοντας πράξη στη ζωή του την ευαγγελική περί αγάπης και φιλευσπλαχνίας διδασκαλία». Ο ίδιος ζούσε φτωχικά, ως γνήσιος ακτήμων μοναχός, εφαρμόζοντας την εντολή· «τα πάντα για τους άλλους και τίποτε για τον εαυτό του». Ακόμη και οι παραγγελίες που ανέφερε στη Διαθήκη του ήταν «ανθρωπιστικές και φιλανθρωπικές». Επιθυμία του ήταν «ἡ κηδεία του νὰ γίνῃ σεμνὴ καὶ ταπεινή καὶ ὁ τάφος του νὰ εἶναι ταπεινὸς καὶ ἀπέριττος».

     Ιδιαίτερη αγάπη έτρεφε προς τον μοναχικό βίο, καθότι και ο ίδιος ήταν μοναχός και μάλιστα αδελφός της Ιεράς και σεβασμίας Μονής του Πρέβελη. Έργο δικό του υπήρξε και η ίδρυση της γνωστής για την πνευματικότητά της γυναικείας Μονής των Σαββαθιανών του Ηρακλείου, με πρώτη Ηγουμένη και κτητόρισσα τη Γερόντισσα Μελάνη Βρυωνάκη.

     Πέραν όμως όλων αυτών που αναφέρονται στην προσωπικότητα του αείμνηστου Ιεράρχη, υπάρχουν και άλλα στοιχεία, τα οποία δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Είναι εκείνα που αναφέρονται στην επιστημονική του κατάρτιση και την κατά κόσμο εκπαίδευση και παιδεία του. Πολλά από αυτά μπορεί να αντλήσει ο ερευνητής από τη μελέτη των εγκυκλίων που κατά καιρούς έγραφε και έστελνε στις κατά τόπους ενορίες του, παραγγέλνοντας να αναγνωσθούν «ἐπ’ ἐκκλησίαις εἰς ἐπήκοον τῶν εὐλογημένων χριστιανῶν». «Διαβάζοντάς τις νιώθεις την έμπονη αγωνία της ψυχής του για κάθε μεγάλο και σοβαρό θέμα με το οποίο, κάθε φορά, καταπιάνεται». Σε αυτές «περισσεύει η ευσέβεια και η αγάπη του προς τον Θεό και οι συμβουλές του προς τους πιστούς».

    Κλείνοντας τη μικρή αυτή μελέτη μας, οφείλομε να επαναλάβουμε ότι όσα προηγήθηκαν προέρχονται από την προαναφερθείσα επιστημονική εργασία του πολυγραφότατου καθηγητή Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, «Βασίλειος Εμμ. Μαρκάκης (1872-1950)», η μελέτη της οποίας μάς δίδαξε πολλά και αξιόλογα. Ευχαριστούμε και επαινούμε τον συγγραφέα για το βιβλίο του αυτό, το οποίο ευχόμαστε να διαβαστεί και από πολλούς άλλους. Το κέρδος από τη μελέτη αυτή θα είναι μεγάλο.

Μάνος Χ. Γοργοράπτης & Περιηγητική Λέσχη Ρεθύμνου * * * Όταν οι παρέες γράφουν ιστορία * Περιηγητική Λέσχη Ρεθύμνου 1957- 2023

 

   Μάνος Χ. Γοργοράπτης

                   &

Περιηγητική Λέσχη Ρεθύμνου

 

 Όταν οι παρέες γράφουν ιστορία

                                            Περιηγητική Λέσχη Ρεθύμνου 1957- 2023

                                             [Εκδοτικές Επιχειρήσεις Καλαϊτζάκης Α.Ε., Ρέθυμνο 2023, σχ. 8^ο (22 Χ 24), σσ. 324]

 

  ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

      www.ret-anadromes.blogspot.com

 Μια μεγάλη γιορτή κίνησης, μουσικής και χρωμάτων υπήρξε η πορεία της «Περιηγητικής Λέσχης Ρεθύμνου» στα εξήντα έξι χρόνια ζωής και δράσης της, με τις λαμπρές και ποικίλες εκδηλώσεις της, από το έτος 1957 μέχρι και σήμερα.

«Μπράβο» στο Ρέθυμνο και στους ανθρώπους του, έλεγα μέσα μου διαβάζοντας το παρουσιαζόμενο βιβλίο και βλέποντας από τη μια μεριά τα τόσα πολιτιστικά σχήματα του τόπου, που συμμετείχαν ενεργά στο μεγάλο αυτό πανηγύρι και από την άλλη τους εκατοντάδες των Ρεθεμνιωτών αλλά και των επισκεπτών του Ρεθύμνου, που έδειχναν κυριολεκτικά μεθυσμένοι να ρουφούν και να απολαμβάνουν το πλουσιοπάροχο αυτό γιορταστικό μεθύσι, που τόσο σπάταλα τους προσέφερε όλα αυτά τα χρόνια η Περιηγητική Λέσχη Ρεθύμνου. Γιατί οι άνθρωποι αυτοί έκαναν μιαν εξαιρετικά λαμπερή παρουσίαση, μιαν άκρως φιλότιμη προσπάθεια να προβάλλουν επάξια τον πολιτισμό του τόπου τους, δίνοντας κυριολεκτικά την ψυχή και το πνεύμα τους για τον σκοπό αυτόν.

Τοπικός τύπος, ποίηση, φωτογραφίες, αντικείμενα, προφορικές μαρτυρίες και παραδόσεις αποτελούν πηγές για την ιστορία τής καθημερινής ζωής ενός τόπου και όλα αυτά μαζί φωτίζουν, προβάλλουν και αισθητοποιούν, κατά το δυνατόν, και τη δική μας πορεία και διαδρομή στο συνανθρώπινο αυτού του τόπου περιβάλλον.

Με τέτοια εφόδια, φορτωμένα όλα σε ένα ογκώδες βιβλίο (σε μορφή λευκώματος), 324 σελίδων, γεμάτο ασπρόμαυρες φωτογραφίες, μαρτυρίες και αναμνήσεις, ο καλός συμπολίτης και φίλος Μάνος Γοργοράπτης βάλθηκε, για μια φορά ακόμη, να σκαλίσει βαθιά και να επαναφέρει μνήμες μιας περασμένης όμορφης για την πόλη μας εποχής.

Ο συγγραφέας με πολλή, πράγματι, υπομονή, επιμονή και μεράκι κατάφερε και επεξεργάστηκε έναν τεράστιο όγκο υλικού σε όλες του τις λεπτομέρειες- έτοιμου, ευτυχώς, γι’ αυτόν- μετά από πολύμηνη και κοπιαστική προεργασία του ίδιου του Διοικητικού Συμβουλίου της Περιηγητικής, που ανέλαβε να ανοίξει κούτες και να ταξινομήσει έγγραφα, χειρόγραφα και φωτογραφίες, όπως στο εισαγωγικό της σημείωμα επισημαίνει η νυν Πρόεδρος της Περιηγητικής Άννα Κων. Τζανιδάκη, εγγονή του μεγάλου εκείνου και ακάματου πρωτεργάτη και ρέκτη και, για πολλά χρόνια, Προέδρου της Λέσχης, Κώστα Καννά. Γι’ αυτό και το βιβλίο σημειώνεται ως συλλογική εργασία τόσο του Μ. Γοργοράπτη, όσο και της Περιηγητικής Λέσχης Ρεθύμνου.    

Κορυφαία γεγονότα των εκδηλώσεων αυτών αποτελούν, φυσικά, η Γιορτή του Κρητικού Κρασιού (αρχή το 1957) και το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι (αρχή το 1960). Όμως, οι δραστηριότητες της Λέσχης αναπτύχθηκαν και σε πολλές άλλες και ποικίλες δραστηριότητες προς όφελος αυτής της πολιτείας^. σε διάφορες χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις (όπως η πρωτοχρονιάτικη έξοδος του άρματος του Αι- Βασίλη) και σε διακοσμήσεις, στο στόλισμα χριστουγεννιάτικων δένδρων σε πλατείες της πόλης, σε χορούς και σε εκδρομές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε συμμετοχή σε αθλοθεσίες (π.χ. στους Αρκάδιους Αθλητικούς Αγώνες), σε εκδηλώσεις, εκθέσεις (φωτογραφίας ελληνικού τοπίου) και σε διάφορες βραβεύσεις  και, μάλιστα, στην εκ βάθρων δημιουργία και αναγέννησή της- μετά τον φοβερό εκείνο εμπρησμό- της ιδιόκτητης αίθουσας, «Παύλος Βαρδινογιάννης», της Λέσχης στην οδό Αγίου Φραγκίσκου, παρά το 1^ο Δημοτικό Σχολείο, που πολύ συχνά εξυπηρετεί και πολιτιστικές ανάγκες του τόπου (εκεί, για παράδειγμα, θυμάμαι, έλαβαν χώρα εργασίες τμημάτων των Ζ΄ και ΙΑ΄ Κρητολογικών Συνεδρίων και πραγματοποιήθηκαν και κάποιες εκδηλώσεις του Συνδέσμου Φιλολόγων Ρεθύμνου). 

Η Περιηγητική Λέσχη Ρεθύμνου κατάφερε, είναι γεγονός, όλα αυτά τα χρόνια με πολλή φαντασία, ικανότητα και μεράκι να παρουσιάσει το ωραιότερο και πιο ευχάριστο πρόσωπο αυτής της πολιτείας και να γίνει ο ενθερμότερος πρεσβευτής του ρεθεμνιώτικου φιλότιμου και της πολύμοχθης προσφοράς μιας παρέας ανθρώπων προς προβολή της πόλης τόσο στους ίδιους τους Ρεθεμνιώτες όσο και στους χιλιάδες επισκέπτες της.  

Τους αξίζει ένα μεγάλο «Μπράβο»!...             

 

Αιμίλιου Γάσπαρη * * * Κύματα και Ιάματα- Ιάματα και Κύματα συναισθηματικά

 

Αιμίλιου Γάσπαρη

 

Κύματα και Ιάματα-

Ιάματα και Κύματα

συναισθηματικά

[Εκδόσεις Λεξίτυπον, Αθήνα 2020, σχ. 8^ο  (24 Χ 17), σσ. 116]

 

           ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

      www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Από τις εκδόσεις «Λεξίτυπον» κυκλοφόρησε πρόσφατα η τελευταία ποιητική συλλογή, με τον τίτλο «Κύματα και Ιάματα- Ιάματα και Κύματα Συναισθηματικά», του φιλολόγου, εικαστικού και ποιητή Αιμίλιου Γάσπαρη με μια ποίηση γεμάτη καθάρια και ολοζώντανα χρώματα, εξαγνισμένη από τον χρωστήρα τής βαθιάς και πολυδιάστατης σκέψης του, μια ποίηση περιγραφική συχνά ημερολογιακή ή ερωτική, που φαίνεται να αναδύεται βαθιά μέσα από χώρους ίδιους και πολύ προσωπικούς, από χώρους στους οποίους έζησε ο ποιητής και κυρίως από τον τόπο του που τόσο αγαπά, το Ατσιπόπουλο και το Ρέθυμνο. Ο τόπος καταφανώς αποτελεί πεδίο μιας αναζήτησης και μιας διερεύνησης του Ποιητή, που άλλοτε τρυφερή και ερωτική έρχεται και τον αγκαλιάζει και τον γεμίζει με το φύσημα της αύρας του Κρητικού, που τον παίρνει και τον καθοδηγεί σε κόσμους αιθέριους και λεπτούς, γεμάτους φως, στον Άγι’ Αντώνη και στη Ζωοδόχο Πηγή, στη Γέφυρα της Ζουρίδας και στην Ατσιπουλιανή Καμάρα, στον τρούλο της Φορτέτζας και στις πολύχρονες του χωριού του βελανιδιές κι άλλοτε φαίνεται σαν να τον «δαγκώνει» και να τον πονά και να του αφήνει πληγές ανεπούλωτες:

 

Εκεί όπου γεννήθηκες το φως σε δοκιμάζει

Κι αν είναι λίγο σκιάζεσαι

Κι αν είναι πολύ φοβάσαι

Κι αν είναι στη μέση δεν σου αρκεί

Σου φαίνεται θα σβήσει σταδιακά και σίγουρα

……………………………………….

               (Ποίημα 6^ο «Η αυλαία του φωτός»)

 

Την ποίηση του Αιμίλιου Γάσπαρη την βρίσκουμε, περαιτέρω, να την χαρακτηρίζει έντονος φιλοσοφικός, ιστορικός και κοινωνικός  προβληματισμός, πλαστική δομή και μουσική αρτιότητα, πρωτοτυπία του θέματος και χαρακτηριστική άνεση εργασίας πάνω στον ελεύθερο στίχο, με εκφραστική γλώσσα και εξαιρετική τεχνική, λεκτική ευκινησία και υποβλητική δύναμη των εικόνων, των μεταφορών και των παρομοιώσεων:

Στη συλλογή περιέχονται τριάντα (30) ποιήματα, που δίνουν και το στίγμα των ποιητικών αναζητήσεων τής συγκεκριμένης ποιητικής συλλογής: «Κύματα και Ιάματα- Ιάματα και Κύματα Συναισθηματικά». Τα θέματά τους ετερόκλητα  αποπνέουν περισσότερο άρωμα ευαισθησίας, ανθρωπιάς, ανάμνησης και αγάπης που επεκτείνεται, κατά διαστήματα, σε ένα τρυφερό σφιχταγκάλιασμα με τον γενέθλιό του τόπο, το χωριό του, το Ατσιπόπουλο και την πόλη του, το Ρέθυμνο, τους ανθρώπους, τα γεγονότα, τη γειτονιά. Ποιήματα ώριμα, βαθιάς εξομολογητικής διάθεσης, θύμησες που έρχονται να ξεθάψουν από τη λήθη του παρελθόντος, νοσταλγικές μνήμες και περιπλανήσεις. Λεπτός άνθρωπος ο ποιητής δέχεται την έμπνευση τόσο από τον εσωτερικό του κόσμο όσο και από τη γύρω του πραγματικότητα. Νοσταλγός του όμορφου παρελθόντος, πικραίνεται από τη σύγχρονη εξέλιξη των πραγμάτων, γιατί οι αλλαγές δεν γίνονται, συνήθως, αρμονικά. Η αφιέρωσή του: «Σ’ όσους αγωνίζονται» και η παράθεση ποιητικού αποσπάσματος από τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του Σολωμού («Θύρες ανοίξτ’ ολόχρυσες για την γλυκιάν ελπίδα») εκφράζει την αγωνία του Ποιητή για ορισμένες καταστάσεις της κοινωνίας που τον πληγώνουν και θέλει να «ελπίζει» κι εκείνος, μαζί με τον εθνικό Ποιητή, για τη διόρθωσή τους.

 Έτσι, στο πρώτο ποίημα τής παρουσιαζόμενης συλλογής (Η «κοίμησις» της πόλης) ο ποιητής εκδηλώνει το παράπονό του για τα πάθη της πόλης του, του Ρεθέμνους. Μπαίνει στα βαθιά τής πολιτικής και κοινωνικής διαφθοράς, προκειμένου να αποκόψει το σάπιο και να απλώσει το χέρι γεμάτο ελπίδα και αισιοδοξία, αφού πρώτα γκρεμίσει τον κόσμο τής παρακμής και της ασυδοσίας, τον κόσμο που έχει καταντήσει αγιάτρευτα άρρωστος και μολυσματικός. Συχνά μιλά με ειρωνεία και γίνεται καταπέλτης, χρησιμοποιώντας έντονα ελεγκτικό, καυστικό και τσεκουράτο λόγο για όσους συντελούν στην κακοδαιμονία του τόπου, χρησιμοποιώντας, εδώ, στίχο που θυμίζει τον εθνικό Ποιητή ή Ρωμανό τον Μελωδό:

 

                     Χαίρε πόλη που κοιμήθηκες στον βυθό

                     των πιο καταπατημένων εκτάσεων

                     ………………………..

                      Ας επιτραπεί θρασύς χαιρετισμός

                      Ευθύς, ειρωνικός και αναντίρρητος

                      Ας επιτραπεί στον ταπεινό να εκφράσει γνώμη

                      ……………………………….

                      Χαίρε η του λιμανιού βυθισμένη μαούνα

                      Χαίρετε των λιμενοβραχιόνων κλαυθμηρισμοί

                      Χαίρε η φορολογούσα τα όνειρα

                      Χαίρε σύντροφε των αναζητήσεων

                      που σαν ανέβεις την ουρανοδρόμο κλίμακα

                      σαν ξεσαλώσεις θα θάψεις το βαρύ παρελθόν

                      σε ευαγγέλιο εφτασφράγιστο

                        …………………………….

                      Χαίρε αμνημόνευτη, καθαρή, ανόθευτη

                      Χωρίς φιλί, χωρίς φαΐ, χωρίς πάθη

                      Χωρίς εκζήτηση

                      Μοναδική

                      Χαίρε Πόλη.

 

                            (Ποίημα 1^ο - Η «κοίμησις» της πόλης)

 

Συνήθως, σύντομες και κοφτές οι προτάσεις του ανεβαίνουν ελεύθερα, χωρίς σημεία στίξης και περιορισμούς ανάγνωσης, στην καρδιά του αναγνώστη τους ηχηρές, όμορφες, ζωηρά ποιητικές. Ο στίχος, στα ποιητικά, αλλά και ο λόγος του σε δυο- τρία πεζά μέρη, εμφανίζεται συχνά βαθιά αλληγορικός, κομψός, λεπτός και εύχαρης. Οι τίτλοι προδιαθέτουν- από την πρώτη, κιόλας, στιγμή για το περιεχόμενο, που αποπνέεται συχνά και με γενναιόδωρη κοινωνική, πολιτική και φιλοσοφική διάθεση:

 

Μόνος νιώθω σαν τα λουλούδια που παραδίδονται

στους οργανωτές πειραμάτων

με την απειρία των ανθρώπων που μας περιβάλλει

χωρίς επιστροφή οι στήμονες, τα πέταλα και η γύρη.

Τα τείχη είναι βέβαια και βέβηλα και βαριά

Άλλοι μέσα κι άλλοι έξω και το χέρι της βοήθειας

Έγκλειστο σε περγαμηνές και σαρκοφάγους.

Τώρα ανήκω σε σας

Με την ψυχή μου κλειστή

Γιατί δεν κρατώ κλειδιά

Ούτε μπορώ να καρτερώ

Κάποια χαρά από πουθενά.

 

       (Ποίημα 3^ο- «Ωδή στους Έγκλειστους»)                  

                   

Συχνά ο λόγος από τη δύναμη των αναδυόμενων αισθημάτων καθίσταται δύσκολος και στριφνός και τότε γίνεται κατανοητός μόνο μέσα από τους ήχους που αφήνουν οι λέξεις, που ηχούν ανάλογα με τις μουσικές αρμονίες ή δυσαρμονίες ή τις πλούσιες χρωματικές κλίμακες, που απορρέουν από την παλέτα του μεγάλου ζωγραφικού του ταλέντου, από τον μέσα κόσμο του ποιητή και συγγραφέα και καλλιτέχνη, που έχει γεμίσει το βιβλίο του και τα κείμενά του και με αυτήν την τρίτη διάσταση της καλλιτεχνικής του προσωπικότητας, με προσωπικά, δηλαδή, σχέδια και ζωγραφικές.

Ενδιαφέρον και άξιο να σημειωθεί ότι τα ποιήματα που φιλοξενούνται στην παρουσιαζόμενη συλλογή, καθώς και το εξώφυλλο του βιβλίου, πλαισιώνονται με εικαστικό υλικό, ζωγραφική και σχέδια, προερχόμενο από την παλέτα αυτού του ίδιου του καλλιτέχνη Ποιητή τους.

Ιδιαίτερες ευχές και ευχαριστίες στον εκλεκτό φίλο και συνάδελφο Αιμίλιο Γάσπαρη, ακάματο τού Λόγου και της Ποίησης εργάτη, και γι’ αυτήν την τελευταία γόνιμη και δημιουργική παρουσία του στα Ελληνικά Γράμματα. Η ποίησή του θέλγει και συγκινεί βαθιά την ψυχή, διατηρώντας σε πολύ υψηλά επίπεδα την ποιητική θερμοκρασία και διάθεση τού αναγνώστη της. Του απευθύνουμε τα θερμά μας συγχαρητήρια και του ευχόμαστε συνεχώς να ανεβαίνει στον γόνιμο και καρποφόρο δρόμο των ποιητικών και εικαστικών του, εν γένει, αναζητήσεων.