Νίκος Χρ. Αλιπράντης * * * Προσκυνητές στα ιερά σεβάσματα της λατρείας των Παριανών προγόνων * Η συμφωνία των ερειπίων 13ος- 18ος αι.

 

Νίκος Χρ. Αλιπράντης

 

Προσκυνητές στα ιερά σεβάσματα της λατρείας των Παριανών προγόνων

Η συμφωνία των ερειπίων 13^ος- 18^ος αι.

[Αθήνα 2020, σχ. 8^ο (24 Χ 17), σσ. 256]

 

        ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

                     www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Ο κ. Νίκος Χρ. Αλιπράντης, από το πανέμορφο νησί της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, την Πάρο, είναι φιλόλογος, ιστορικός, λογοτέχνης, δημοσιογράφος, συγγραφέας δεκάδων βιβλίων (το παρόν είναι το 50^ο) και μελετών σχετικών με την Πάρο και την ιστορία της και από το έτος 1979 και εκδότης του έγκριτου και μοναδικού στο είδος του περιοδικού «Παριανά» (Έπαινος Ακαδημίας Αθηνών), με το οποίο- σύμφωνα με το σκεπτικό της Ακαδημίας- προβάλλεται η Πάρος και η Κυκλαδική παράδοση. Είναι, «ειρήσθω εν παρόδω», άξιος τιμής ο κ. Αλιπράντης για την ολοκληρωτική αυτήν, «ψυχή τε και σώματι», επί δεκαετίες, αφιέρωσή του στην ανάδειξη της Ιστορίας του τόπου του.

Του κ. Ν. Αλιπράντη, πριν λίγες μέρες, μαζί με το περιοδικό «Παριανά», γίναμε αποδέκτες μιας νέας θαυμάσιας ιστορικής μελέτης για το νησί του, την Πάρο, που κυκλοφορήθηκε πρόσφατα, στα τέλη του 2020. Ο λόγος για το βιβλίο «Προσκυνητές στα ιερά σεβάσματα της λατρείας των Παριανών προγόνων» και με υπότιτλο: «Η συμφωνία των ερειπίων 13^ος- 18^ος αι.», ένα σύγγραμμα 256 σελίδων, στο οποίο ο κ. Αλιπράντης παρουσιάζει και αναδεικνύει τα ιερά σεβάσματα λατρείας της Πάρου, τα ερημοκκλήσια της, στα οποία καταλεπτώς και ως προσκυνητών ευσεβών καθοδηγεί τα βήματά μας.

Κι ο συγγραφέας δικαίως διερωτάται^. πόση χαρά νιώθουμε, αλήθεια, όταν στις ευσεβείς οδοιπορίες μας συναντούμε ιερά ησυχαστήρια, ξωκκλήσια, όλα κομψά και χαρίεντα, ολόλευκα, τα περισσότερα, να υψώνονται αγέρωχα, ασάλευτα, σιωπηλά, καμαρωτά στις κοιλάδες με φόντο το βαθύ γαλάζιο του διαυγούς ουρανού ή τις αναπάλσεις τής έντονα κυανής θάλασσας στις κατηφοριές των λοφίσκων ανάμεσα σε μυρτιές και πεύκα και φρύγανα, θυμάρια και σχοίνα και ανελισφακιές.

Πρόκειται για ένα βιβλίο που με πολλή, ομολογουμένως, λογοτεχνική χάρη υμνεί την ελληνική φύση μαζί με τα πανέμορφα ξωκκλήσια που για αιώνες κλείνει μέσα της και φιλοξενεί και προσπαθεί να τονίσει τη σημασία και να αναδείξει τον ρόλο που έπαιξαν τα ταπεινά αυτά ναΰδρια- στα οποία φιλοξενούνται οι άγιοι του Θεού, ο Χριστός και η Παναγία- κατά τους τελευταίους πέντε αιώνες, στα δίσεκτα χρόνια, δηλαδή, της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας.

Και παρόλη την απογοήτευση που νιώθουμε αντικρίζοντας τα βαθιά τραυματισμένα γραφικά και ρακένδυτα ερημοκκλήσια, μια ικανοποίηση, ταυτόχρονα, μας διαπερνά, καθώς ανάμεσα σε αυτά τα ερείπια, που είναι οι ίδιες οι ψυχές και τα πνεύματα και οι ψίθυροι των ευσεβών προγόνων, εμφανίζονται απροσδόκητα και μερικά παλαιότατα εξωκκλήσια με επιτυχία επισκευασμένα και ανακαινισμένα στις μέρες μας. Μόνο που τώρα οι τεχνικοί προσθέτουν και δυο νέα ναοδομικά στοιχεία: το μονότοξο καμπαναριό, που κτίζεται πάνω από τη δυτική πρόσοψη του ναού- στοιχείο που απουσίαζε κατά την Τουρκοκρατία και ταιριάζει απόλυτα στο αρχιτεκτονικό σύνολο του μνημείου- κι ένα δωμάτιο στενά προσκολλημένο και συνεχόμενο δυτικά του αρχικού κτίσματος, που λειτουργεί ως είδος νάρθηκα, καθώς ο κεντρικός κύριος χώρος δεν επαρκεί, συνήθως, για τους προσκυνητές.  

Βασικό χαρακτηριστικό της εκτενούς εκ 32 σελίδων εξαιρετικά ενδιαφέρουσας και κατατοπιστικής επί του θέματος Εισαγωγής του βιβλίου παρουσιάζουν και τα δεκάδες επίλεκτα διασαφηνιστικά παραθέματα που αφορούν στα ερημοκκλήσια της Πάρου και προέρχονται από τη γραφίδα σπουδαίων των γραμμάτων ερευνητών, θεολόγων και φιλολόγων (Ν. Λούβαρη, Μ. Σιώτη, Χρ. Μαλτέζου, Μ. Στασινόπουλου κ. ά.), λογοτεχνών (Ζ. Παπαντωνίου, Rainer M. Rilke, Σεφέρη, Κόντογλου, Ζ. Λορεντζάτου και του πρωτοπόρου του εκδρομισμού Δημ. Χατζόπουλου), ενώ ειδικό, τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα παραθέματα γνωστών ακαδημαϊκών αρχαιολόγων, όπως των Αναστ. Ορλάνδου, Δ. Πικιώνη, Δ. Φαράντου, Γ. Σωτηρίου, Δ. Βασιλειάδη, Θεολ. Αλιπράντη και Γ. Δημητροκάλλη.

Από τους τελευταίους ερευνητές, στον αρχαιολόγο, ειδικότερα, Καθηγητή και Ακαδημαϊκό, Αναστάσιο Ορλάνδο οφείλεται ο υπέροχος μουσικός υπότιτλος του βιβλίου «Η συμφωνία των ερειπίων 13^ος- 18^ος αι.», του οποίου το παράθεμα δεν μπορώ να μην το παραθέσω αυτούσιο στο σημείωμά μου αυτό, γιατί εκφράζει, θεωρώ, με μια σπάνια ποιητική δύναμη και ακρίβεια όλη την ουσία και την «αλήθεια» των κατασκευών αυτών, των μεταβυζαντινών ναών της Πάρου και της ελληνικής υπαίθρου γενικότερα: «Με μικράς πάντοτε διαστάσεις κατασκευαζόμενοι οι ναοί αυτοί δεν έχουν επάνω τους τίποτε το περιττόν, καμμίαν μορφολογικήν ρητορείαν. Ούτε κυμάτια, ούτε γείσα, ούτε αετώματα! Μία θεία απλότης τους διακρίνει, που δεν είναι απουσία τέχνης αλλ’ ακριβώς αποτέλεσμα αυτής^. διότι η απλότης των αυτή προκύπτει από την αλήθειαν της κατασκευής των. Η εξωτερική των μορφή είναι πράγματι η καθαρά έκφρασις της εσωτερικής των διατάξεως, επιτυγχανομένη με αυστηρώς γεωμετρικούς όγκους, που ζυγίζονται επάνω εις το κτίριον με θαυμαστήν αρμονίαν και συντίθενται ως μία  μ ο υ σ ι κ ή   σ υ μ φ ω ν ί α » (βλ. εικ.).  

Ξεχωριανή- Άι- Γιάννης ο Θεολόγος

Σκοπός του συγγραφέα είναι να επισημάνει ότι τα εξωκκλήσια δεν αποτελούν θρησκευτική μόνο παρακαταθήκη, αλλά και μνημεία της εθνικής πολιτιστικής μας κληρονομιάς και έχουμε, γι’ αυτό, χρέος ιερό να τα φροντίζουμε, να τα προστατεύουμε και να τα συντηρούμε, για να τα παραδώσουμε αλώβητα και αναλλοίωτα στις επερχόμενες γενεές (Π. Πατέλης).

Και διερωτάται και πολύ ορθά ο συγγραφέας καταλήγει: ναι ίσως η Πάρος να έχει περισσότερα εξωκκλήσια από άλλα μέρη της Ελλάδας, αλλά αυτό οφείλεται στην παρουσία στην Πάρο, στο ανατολικό τμήμα της πόλεως, της Παροικιάς, από τον Δ’ αι. του κορυφαίου προσκυνήματος της Ορθοδοξίας, του μεγαλοπρεπούς ναού της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, κτίσματος των θεοσέπτων αυτοκρατόρων Κωνσταντίνου του Μεγάλου (285-337) και Ιουστινιανού (527-565). Ο ναός αυτός, θεωρεί δίκαια ο συγγραφέας ότι επηρέασε την ψυχολογία και γιγάντωσε την πίστη των Παριανών ανά τους αιώνες. Και παραθέτει χαρακτηριστική παρατήρησή του, πως από τους 424 ναούς της Πάρου οι 64 έχουν κτιστεί μόνο για την Παναγία.    

Μετά την εν λόγω ενημερωτική «Εισαγωγή» στις επόμενες σελίδες του το βιβλίο συνεχίζει παραθέτοντας πλούσιο και εξαιρετικά αναλυτικό «Περιγραφικό Κατάλογο των εξωκκλησιών της Πάρου», όπου γίνεται λεπτομερής καταγραφή των υπαρχόντων στο νησί ναϋδρίων, με πλουσιότατα, μορφολογικά, ονοματολογικά, λαογραφικά και βιβλιογραφικά, για το κάθε ένα, στοιχεία, ενώ ακολουθούν εξίσου λεπτομερείς κατάλογοι και για: 1) τα ερειπωμένα εξωκκλήσια 2) τα ανακαινισμένα 3) τα εξωκκλήσια τα ανεγερθέντα στη θέση παλαιών 4) τα σωζόμενα όπως είχαν εξαρχής 5) τα εξωκκλήσια αδιευκρίνιστης τοποθεσίας 6) Τα εξαφανισθέντα εξωκκλήσια και το βιβλίο ολοκληρώνεται με πλουσιότατο «Φωτογραφικό Παράρτημα», με εικόνες από δεκάδες εξωκκλήσια του νησιού. Μια ομορφιά να τα βλέπεις στην πράσινη λουλουδιασμένη παριανή φύση, αλλά και σχίσιμο στην καρδιά να νιώθεις το καίριο  χτύπημα της κατάρρευσής τους!

Πρόκειται για ένα βιβλίο μεγάλης, θεωρούμε, ιστορικής, θρησκευτικής και εθνικής σημασίας, που ναι μεν αναφέρεται στην ανεμόεσσα Πάρο, όμως αφορά σύνολο τον ελληνισμό και την Ορθοδοξία. Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό φίλο και δόκιμο συγγραφέα και ιστορικό κ. Νίκο Αλιπράντη και του ευχόμαστε να έχει δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του τόσο στον χώρο της ιστορίας της αγαπημένης του Πάρου, όσο και των Ελληνικών Γραμμάτων, γενικότερα, στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική, γι’ αυτό και πολλαχώς αναγνωρισμένη, είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του.

ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜ. ΦΡΥΓΑΝΑΚΗ * * * ΕΠΕΤΕΙΑΚΑ & ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ

 

 

ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜ. ΦΡΥΓΑΝΑΚΗ

 

ΕΠΕΤΕΙΑΚΑ & ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ

[Έκδοση Νεκτάριος Παναγόπουλος, Αθήνα 2020, σχ. 8^ο (23 Χ 16), σσ. 674]

 

 

      ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

            www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Από την αρχή, κιόλας, της δημοσίευσής τους- τώρα και είκοσι, περίπου, χρόνια- παρακολουθώ ανελλιπώς και με εξαιρετικό ενδιαφέρον τα Επετειακά και λοιπά Παράλληλα δημοσιεύματα του φίλου ποιητή και συγγραφέα Γιώργου Δ. Φρυγανάκη, που όλα αυτά τα χρόνια παρουσιάζει ανελλιπώς από τις στήλες τοπικών εφημερίδων, κυρίως του «Ρεθέμνους», υπό τον γενικό τίτλο της στήλης «Επίκαιρα και διακαιρικά», αλλά και από άλλες τοπικές εφημερίδες, την «Ελευθερία», τα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» και την «Κρητική Επιθεώρηση», καθώς και από τα ρεθεμνιώτικα περιοδικά «Άγονη Γραμμή», «Ενοριακή Παρουσία» του Μητροπολιτικού Ναού των Εισοδίων και «Αναζητήσεις» του Συνδέσμου Φιλολόγων Ρεθύμνου.   

Πρόκειται για εύστοχα άρθρα, επιφυλλίδες, δοκίμια, μελετήματα, αφηγήματα, ποιήματα, στιχουργήματα, θεατρικά και βιβλιοπαρουσιάσεις, που τα περισσότερα γράφτηκαν με αφορμή Παγκόσμιες ή Ευρωπαϊκές Ημέρες και Εθνικές ή Τοπικές Εορτές. Ο όρος του τίτλου Παράλληλα αναφέρεται σε κείμενα, ειδικότερα, που ο συγγραφέας δημοσίευσε όχι με επετειακή αφορμή, αλλά με βάση την τρέχουσα επικαιρότητα και λειτουργούν συμπληρωματικά προς τα υπόλοιπα.

Από το παρουσιαζόμενο βιβλίο- και ειδικά από τον εκτενέστατο Πρόλογο των εννέα πυκνογραμμένων σελίδων- γίνεται φανερό ότι ο συγγραφέας έχει μελετήσει πολύ το θέμα των Επετείων- παγκόσμιων, ευρωπαϊκών, εθνικών ή τοπικών- και καταλήγει σε εξαιρετικά εύστοχες και ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις, που, εν περιλήψει, αναφέρονται: α) στο πρόβλημα της «υπερφόρτωσης» τόσο του ημερολογιακού έτους, όσο και ορισμένων Ημερών, με αφιερώσεις, πράγμα που δυσχεραίνει και, συχνά, οδηγεί σε σύγχυση και υποβάθμιση αυτών β) στη «σύμπτωση», σε κάποιες περιπτώσεις, ορισμένων θρησκευτικών και ιστορικών επετείων και γ) στον «πολυμερισμό» ορισμένων αφιερωματικών θεμάτων, με κυρίαρχο εδώ το θέμα της υγείας, που επιμερίζεται σε 17 Παγκόσμιες Ημέρες!

Οι παρατηρήσεις του συγγραφέα προχωρούν, περαιτέρω, το ίδιο εύστοχα και δυναμικά και στο θέμα του σωστού εορτασμού από τις σχολικές κοινότητες (και όχι μόνο) των Παγκόσμιων Ημερών (στοχοθεσία, τρόπος αξιοποίησής τους), ώστε να αποτελούν ουσιαστικό- οργανικό μέρος της σχολικής πράξης και ζωής και να αποφεύγεται η τυποποίησή τους. Αυτό, κατά τον συγγραφέα, καθίσταται δυνατόν μέσα από σωστούς τρόπους διοργάνωσής τους στο σχολικό περιβάλλον, ώστε το γεγονός να αποδίδεται και να αξιολογείται στις πραγματικές και ουσιαστικές του διαστάσεις.

Ο ημερολογιακός καθορισμός των επετείων (εθνικών ή παγκοσμίων) κατέστησε αναγκαία την ευρετηριακή κατάταξη τού εν λόγω τεράστιου και πολυθεματικού υλικού κατά μήνες (Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Μάρτιο κ.λπ.), όπου έχει οριστεί και τοποθετηθεί το κάθε γεγονός.

Θεωρώ ότι η πλουσιότατη θεματολογία του παρουσιαζόμενου τόμου, που εξακτινώνεται σε πολλά και καυτά κοινωνικά ζητήματα, τον καθιστά ένα εξαιρετικό βοήθημα στην Έκθεση Ιδεών για τους μαθητές του Λυκείου, στους οποίους, ως τέτοιο, συνιστάται ανεπιφύλακτα.  Πρόκειται, ακριβώς, για εύστοχα έμμετρα και πεζά κείμενα πολιτικού και κοινωνικού προβληματισμού, με έντονο το στοιχείο τής κριτικής (συχνά δε και της αυτοκριτικής) και φανερή φιλοσοφική διάθεση. Ο συγγραφέας νοιάζεται εξαιρετικά για τα καθημερινά, ελάσσονα και μείζονα, προβλήματα τοπικού, εθνικού και παγκόσμιου ενδιαφέροντος και το θεωρεί ως αυτονόητο καθήκον του να παίρνει στοχαστικά και μαχητικά δημόσια και υπεύθυνη θέση, κρίνοντας και σημασιολογώντας με άγρυπνη συνείδηση πρόσωπα και πράγματα και χαράσσοντας με υψηλό και γόνιμο φρόνημα τον δρόμο, έχοντας, πάντα, ως σταθερή και αδιασάλευτη αρχή τα κείμενά του (πεζά είτε ποιητικά) να καθίστανται πρόμαχος και προασπιστής των δικαιωμάτων τού ανθρώπου.

 Τα θέματά του ο συγγραφέας, όπως έχει φανεί από τα παραπάνω,  τα αντλεί από την ελληνική και διεθνή επικαιρότητα και τα αξιοποιεί με ξεχωριστή μαεστρία και ’πιδεξιοσύνη, με στοιχεία που δανείζεται από τα αποθεματικά μιας εξαιρετικά πλούσιας και λιπαράς γενικής παιδείας και κοινωνικής, πολιτικής και πολιτισμικής εμπειρίας κι ευαισθησίας, που, ευστόχως, εξακτινώνεται μέχρι τα βάθη τής παγκόσμιας και ιδιαίτερα τής ελληνικής διανόησης, χρησιμοποιώντας επιτυχώς άλλοτε τα δεκανίκια τής ιστορίας και της μυθολογίας και άλλοτε της θεολογίας, της φιλοσοφίας, της ψυχολογίας και της φιλολογίας.

Στο παρουσιαζόμενο βιβλίο τού Γιώργου Φρυγανάκη μπορούμε να θαυμάσουμε την εξαιρετική, αφενός, ποικιλότητα και το εκπληκτικό δημιουργικό δαιμόνιο και, αφετέρου, τη σπουδαία γλωσσοπλαστική και συνθετική δύναμη, τον καυστικό και «τσεκουράτο» λόγο, το ανεξάντλητο και πηγαίο χιούμορ και γενικά την απλότητα τής ευμορφίας. Ο λογοτέχνης, κινούμενος μέσα στη χάρη ενός έντονα προσωπικού ύφους, κλιμακωτά και με όπλα του την καθαρότητα τής γλώσσας, τη θαυμαστή δομική, θα την έλεγα σχηματική συμμετρία του λόγου, τη μουσικότητα και λυρική αρτιότητα, την υποβλητική δύναμη των εικόνων και, κυρίως, την πρωτοτυπία των θεμάτων του, κατορθώνει να αισθητοποιήσει και εκφράσει τις σκέψεις του, αναγνωρίζοντας και εντοπίζοντας, ο καθένας, εύκολα στα κείμενά του σημάδια κάθε εποχής. Οι υψηλές ιδέες, η αγάπη για την πατρίδα, η ειρήνη, η ανεξαρτησία, η  ελευθερία, η ηθική, η ισότητα, η χρηστότητα, η εντιμότητα είναι παντού παρούσες και διασώζουν ακέραιη την προσήλωση τού αναγνώστη στην ουσία της αλήθειας.

Με όλα τα παραπάνω, το παρουσιαζόμενο βιβλίο τού εκλεκτού φίλου και συναδέλφου Γιώργου Δ. Φρυγανάκη σαφώς, λόγω θεματολογίας, διασφαλίζει μέσα του, πέραν από το επικαιρικό και συγχρονικό και το διαχρονικό στοιχείο. Τα θέματά του άπτονται της καθημερινής επικαιρότητας και αφορούν και προβληματίζουν τον άνθρωπο τής κάθε εποχής. Και είναι αυτή η διαχρονικότητα που καθιστά, θεωρούμε, απόλυτα θεμιτή και αναγκαία την παρούσα δημοσίευση των εν λόγω κειμένων, αφιερωμένων στο τραγούδισμα και στον έλεγχο τής ιστορικής πορείας και παρουσίας τού ανθρώπου μέσα στην ελληνική κοινωνία και στον παγκόσμιο πολιτισμό.  

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ (1818; - 1901;) * * * ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ

 

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ  ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ

(1818; - 1901;)

ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

    www.ret-anadromes.blogspot.com

 

            Ο Εμμανουήλ Πετυχάκης υπήρξε μια όντως εξέχουσα και ευγενική φυσιογνωμία του νομού Ρεθύμνου. Δυστυχώς, όμως, πολύ λίγα μάς έχουν διασωθεί για το πρόσωπό του και αυτά κυρίως μέσα από νεκρολογίες προς τα δύο επιφανή τέκνα του · τον γιατρό, ιδρυτή και πρώτο Πρόεδρο του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης Κωνσταντίνο Πετυχάκη και Πράκτορα της Ιταλίας και τον δικηγόρο Μίνω Πετυχάκη, Υποπρόξενο της Ελλάδας. Αδελφός του ήταν ο Χαράλαμπος Πετυχάκης.

Είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε το έτος γέννησης του Εμμανουήλ Πετυχάκη, καθώς και του αδελφού του Χαράλαμπου, όπως είδαμε στο οικείο για τον άνδρα άρθρο μας (Χαράλαμπος Πετυχάκης, Ρεθεμνιώτικα Νέα, 22/12/2020). Πάντως, όλως τυχαία, ανάμεσα στα ονόματα των Κρητών μαθητών που γράφτηκαν στο Γυμνάσιο Σύρου το έτος 1833, αναγνώσαμε και αυτά των Πετυχάκη Εμμανουήλ και Πετυχάκη Χαράλαμπου. Τα αναφέρει ο συριανός Ανδρέας Δρακάκης, νομικός- ιστορικός, στο βιβλίο του «Τ’ Άγνωστα Χρόνια - Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Σύρο», και θεωρούμε ότι- ζευγαρωμένα ως έχουν στο εν λόγω βιβλίο- θα πρέπει με βεβαιότητα να αφορούν στους εν λόγω αδελφούς Εμμανουήλ και Χαράλαμπο, δεδομένου ότι και δένουν αρμονικότατα με τις λοιπές χρονολογίες του βίου αμφοτέρων, αλλά και με δεδομένη την ιστορική πραγματικότητα της εποχής, που πολλοί Κρήτες κατέφευγαν ως πρόσφυγες στη Σύρο και μάλιστα λίγο αργότερα, κατά την επανάσταση του 1866-1869. Οπότε, αν οι αδελφοί Εμμανουήλ και Χαράλαμπος γράφτηκαν στο Γυμνάσιο της Σύρου το έτος 1833, θα πρέπει να θεωρήσουμε ως έτος γέννησης τού ενός το 1820 (μάλλον του Χαράλαμπου), ενώ για τον Εμμανουήλ ένα- δυο χρόνια νωρίτερα (1818;), οπότε θα πρέπει και να φοίτησε στο Γυμνάσιο κάπως καθυστερημένα και λίγο μεγαλύτερος από τον αδελφό του, ενώ και οι δύο, τελικά, γίνονται δημοδιδάσκαλοι, ο Εμμανουήλ δε και δικηγόρος.

         Έτσι, ο Εμμανουήλ σε ηλικία σαράντα δύο, περίπου, χρόνων, περί το έτος 1860, φέρεται ως διευθυντής ιδιωτικού σχολείου στο Ρέθυμνο, με τον μεγαλύτερο αδελφό του, τον Χαράλαμπο Πετυχάκη και τον Ιάκωβο Μαθιουδάκη. Την υπογραφή αυτού του τελευταίου βλέπομε στον αριθμό 6 του δημοσιευομένου εγγράφου (εικ. 1). Οι εν λόγω τρεις άνδρες υπήρξαν συνιδρυτές του πρώτου ιδιωτικού σχολείου που λειτούργησε στο Ρέθυμνο περί το έτος 1858. Και οι τρεις συνυπογράφουν ευχαριστήριο επιστολή, με χρονολογία 18 Οκτωβρίου 1860, προς τον Εμμανουήλ Βυβιλάκη- άνδρα που προώθησε σημαντικά τη διοργάνωση της στοιχειώδους εκπαίδευσης στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Ρέθυμνο- για την προσφορά του στο σχολείο ενός κοσμοσφαιρίου μέσω του τρίτου εκ των συνιδρυτών, Ιακώβου Μαθιουδάκη. Τον πληροφορούν, ακόμα, ότι τα έσοδα δεν επαρκούσαν, αλλά επειδή ο σκοπός τους ήταν «ιερός, να φωτίσουν και όχι να κερδίσουν», επιφορτίζονταν οι ίδιοι με τα έξοδα συντήρησης και λειτουργίας του σχολείου.  

Εικ. 1. Αντί άλλης φωτ. του άνδρα, που δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε, δημοσιεύουμε έγγραφο στο οποίο υπό το Νο 6 υπογράφει ο Ιάκωβος Μαθιουδάκης και υπό το Νο 4 ο Στυλ. Πετυχάκης (φωτ. Αρχείο Γ.Π.Εκκεκάκη)

Από τον αδελφό του, τον Χαράλαμπο, ο Εμμανουήλ Πετυχάκης παρέλαβε, περί τον Σεπτέμβριο του 1867, τη διεύθυνση του Ελληνικού Προξενείου στο Ρέθυμνο. Τότε είχε, ήδη, αρχίσει η Μεγάλη Κρητική Επανάσταση και η άδολη φιλοπατρία του Χαράλαμπου έγινε αφορμή να γνωρίσει την εξορία, οπότε αναγκάστηκε να ζητήσει καταφύγιο στην ελεύθερη Ελλάδα. Στη διεύθυνση, λοιπόν, του Ελληνικού Προξενείου στο Ρέθυμνο τον διαδέχθηκε ο αδελφός του Εμμανουήλ, θέση την οποία διατήρησε μέχρι, τουλάχιστον, το 1890, οπότε τον διαδέχτηκε και αυτόν ο γιος του Μίνως Πετυχάκης. Οπότε, απ’ ό,τι βλέπουμε, η θέση του προξενικού πράκτορα στο Ρέθυμνο, όλα αυτά τα χρόνια (περίπου 1860- 1898), μεταβιβάζεται οικογενειακά σε Πετυχάκηδες, δεδομένου ότι και ο Χαράλαμπος στη θέση αυτήν είχε διαδεχθεί, αλλά για ένα μικρό διάστημα, ενός περίπου χρόνου, μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1867, τον πενθερό του Γεώργιο Καλοκαιρινό (από τους Καλοκαιρινούς του Ηρακλείου), που ήταν πράκτορας της Αγγλίας και του Βασιλείου της Ελλάδας στο Ρέθυμνο κατά το έτος 1866.

Άγνωστη παραμένει η χρονολογία θανάτου του Εμμανουήλ Πετυχάκη. Υποθέτω, πάντως, ότι θα πρέπει να πέθανε ανάμεσα στα έτη 1884 και 1903, με μεγαλύτερη πιθανότητα τις αρχές της τελευταίας δεκαετίας του 19^ου αιώνα (1900- 1903), σε ηλικία ογδόντα τεσσάρων, περίπου, χρόνων. Τον επικήδειο στην κηδεία του είχε εκφωνήσει ο Εμμανουήλ Γενεράλις.

 

Εικ. 2. Στυλιανός Πετυχάκης (φωτ. Ειρ. Μπιμπίρη)

ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ

 

Ο Στυλιανός Πετυχάκης (εικ. 2), την υπογραφή του οποίου βλέπομε στον αριθμό 4 του δημοσιευομένου εγγράφου (βλ. εικ. 1), ήταν πατέρας του γνωστού Δημάρχου Τίτου Πετυχάκη και του δικηγόρου στην Αθήνα Παντελή Πετυχάκη (1872- 1918). Ήταν έμπορος και πολύτεκνος, αλλά αυτό δεν τον εμπόδιζε να συμμετέχει ενεργά στα κοινά. Γνωρίζομε, για παράδειγμα, ότι υπήρξε Έφορος των Κοινών της Πόλεως Καταστημάτων και ότι έζησε δραστήρια στην πόλη του. Πέθανε περί το 1900-1901.

 

  Βιβλιογραφία

 

  Γιάννη Ευθ. Τσουδερού, Αφιέρωμα στην Ιστορία της Κρήτης κ’ ειδικότερα του Ρεθέμνου 1536- 1924, Ρέθεμνος 1995, σ. 56, 59 και 145.

 Μιχάλη Τρούλη, «Ένα ενδιαφέρον φυλλάδιο του Εμμανουήλ Βυβιλάκη», Κρητολογικά Γράμματα, τ. 1 (1990), σημ. 39, σ. 99.

Ανδρέα Δρακάκη, Τ΄ άγνωστα χρόνια, ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Σύρο, Αθήνα 1985.

Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Κεραμές και Αγαλλιανός, Ρέθυμνο 2002, σ. 269.

ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ ΜΙΝΩΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ * * * Ο πολιτικός και Άνθρωπος * (1858- 1933)

Εικ. 1α. Μίνως Πετυχάκης

 

ΜΙΝΩΣ ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

Ο πολιτικός και Άνθρωπος

(1858- 1933)

       ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

            www.ret-anadromes.blogspot.com

         Μία εξέχουσα μορφή του Ρεθύμνου υπήρξε ο δικηγόρος και πολιτευτής Μίνως Εμμ. Πετυχάκης (εικ. 1α και β). Ήταν γιος του πρόξενου της Ελλάδας στο Ρέθυμνο Εμμανουήλ Πετυχάκη, αδελφός του φωτεινού και ακάματου εκείνου άνδρα, του γιατρού, ιδρυτή και Προέδρου για πολλά χρόνια του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης και υποπρόξενου της Ιταλίας Κωνσταντίνου Πετυχάκη και πρώτος ξάδελφος του δικηγόρου και δημάρχου Τίτου Στυλ. Πετυχάκη. Σύζυγός του ήταν η Μαρία Κ. Καλοκαιρινού, ενώ η μητέρα του Μαρία, που διακρινόταν για το ήθος και την πνευματική καλλιέργειά της, προερχόταν από την οικογένεια των Βολανάκηδων.

         Γεννήθηκε το έτος 1858 στο Ρέθυμνο. Σπούδασε νομικά στο εθνικό Πανεπιστήμιο και ως πτυχιούχος των νομικών επιστημών διαδέχτηκε, περί το έτος 1890, τον πατέρα του Εμμανουήλ Πετυχάκη στη διεύθυνση του ελληνικού προξενείου στο Ρέθυμνο. Η έμφυτη ικανότητά του σύντομα τον ανέδειξε σε προεδρεύοντα όλων των συμβουλίων της πόλεως και σε προστάτη, λόγω του αξιώματός του, των χριστιανών και των αδυνάτων σε μία, οπωσδήποτε, δύσκολη για τον τόπο εποχή, όπως ήταν αυτή των πρώτων μηνών του έτους 1897.

 Εικ. 1β. Ο Μίνως Πετυχάκης με γένια σε νεότερη ηλικία

         Επειδή, όμως, ο θεσμός των Ελλήνων Προξένων ατόνησε στο νησί, μετά την άφιξη στην Κρήτη (9 Δεκεμβρίου 1898) του Ύπατου Αρμοστή Πρίγκιπα Γεωργίου, ο Μίνως Πετυχάκης επιδόθηκε στην άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος, το οποίο άσκησε συνεχώς για μια τριακονταετία και πάνω. Πιθανόν το έτος αυτό (1898) να απέκτησε την κόρη του Χαρά, την οποία βρίσκουμε δεκαοκταέτιδα, το έτος 1916, να εγγράφεται στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του πρώτου επιστημονικού Δικηγορικού Συλλόγου Ρεθύμνης, το καταστατικό του οποίου δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας (τεύχος Α΄, αρ. 39/10-7-1900). Παράλληλα αναμείχτηκε έντονα και στην πολιτική. Εξαρχής τάχτηκε στο πλευρό του Ελευθερίου Βενιζέλου και γι’ αυτό γνώρισε τη δίωξη της Αυλής της Χαλέπας και απομακρύνθηκε από τους πρώτους κατά την έκρηξη του κινήματος του Θερίσου.

      Αμέσως μόλις η προξενική προκήρυξη του 1906 απέδωσε τις συνταγματικές ελευθερίες στον κρητικό λαό, ο Πετυχάκης εξελέγη πληρεξούσιος στη Συντακτική συνέλευση του 1906 και, στη συνέχεια, βουλευτής το 1907. Μετά την κήρυξη της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα το 1908 (εικ. 2) συμμετείχε στην Κυβέρνηση του Αντωνίου Μιχελιδάκη (Εκτελεστική Επιτροπή Κρήτης), μαζί με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ως υπουργός Παιδείας, για ένα έτος περίπου, όταν τον βλέπουμε να συνυπογράφει την «Προκήρυξιν διά την Αποχώρησιν των Ευρωπαϊκών Στρατευμάτων» (4 Ιουνίου 1909), με τον Πρόεδρο της Εκτελεστικής Επιτροπής, Αντώνιο Μιχελιδάκη και τα υπόλοιπα μέλη της, Ελευθέριο Βενιζέλο (υπουργός Δικαιοσύνης), Εμμανουήλ Λογιάδη (υπουργός Οικονομικών) και Χαράλαμπο Πωλογεώργη (υπουργό Εσωτερικών) (εικ. 3).

Εικ. 2. Το Ενωτικό Ψήφισμα (1908)

Ακολουθεί η έκρηξη των Βαλκανικών Πολέμων, οπότε από το 1913 μέχρι το 1915 ο Πετυχάκης διορίστηκε Γενικός Διοικητής των νήσων του Αρχιπελάγους. Τον Αύγουστο του 1916 εμφανίζεται υποστηριχτής του κινήματος της Θεσσαλονίκης με διάφορα άρθρα του στην «Κρητική Επιθεώρηση». Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στα μέσα του Φλεβάρη του 1917 τον διόρισε Γενικό Διοικητή της Ηπείρου και στη συνέχεια και της Χίου και της Μυτιλήνης.

Εικ. 3. 1908-Κυβέρνηση Αντωνίου Μιχελιδάκη. 1ος αριστερα ο Μ. Πετυχάκης

         Τον καιρό εκείνο τον βρήκαν αλλεπάλληλα βαρύτατα πλήγματα, όπως αυτό της απώλειας της ακριβής και ενάρετης συζύγου του και δύο επιστημόνων γιων του. Τα χτυπήματα αυτά ανάγκασαν τον Μ. Πετυχάκη να ιδιωτεύσει για σειρά ετών, χωρίς, πάντως, να γίνει σκληρός ούτε και να παραπονεθεί σε κανένα που ο μεγάλος φίλος του, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, σχεδόν τον είχε, τα τελευταία χρόνια, λησμονήσει, περιπλέοντας μέσα στη δύνη ποικίλων πολιτικών περισπασμών.

         Έτσι, φτάσαμε στα 1929, όταν ο Πετυχάκης κλήθηκε στο τιμητικότατο και υψηλό λειτούργημα του Κυβερνητικού Επιτρόπου, στην Αθήνα, όπου παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του, που τον βρήκε σε ηλικία 75 ετών, στις 20 Μαΐου του 1933.

           Ο Μ.Β.Τ. (Μάνος Β. Τσάκωνας) σε νεκρολογία του προς τον Μίνωα Πετυχάκη, στην εφημερίδα «Τύπος» του Ρεθύμνου, στις 21/5/1933, χαρακτηρίζοντας τον άνδρα, μεταξύ άλλων, θα επισημάνει και τα εξής χαρακτηριστικά: «Η σπανία εντιμότης τού χαρακτήρος, η μειλιχιότης και το αθόρυβον αυτού, ο υπέροχος πατριωτισμός, η μετριοφροσύνη και μετριοπάθειά του, αρεταί τας οποίας εκέκτητο ο εκλιπών ανεπτυγμένας εις ύψιστον βαθμόν, συνδυαζόμεναι προς την επιστημοσύνην του ανδρός, την ικανότητα εις δράσιν και την σταθερότητα του χαρακτήρος, είχον επισύρει την αμέριστον εκτίμησιν και την ανεπιφύλακτον αγάπην της κοινωνίας της Ρεθύμνης προς το διαπρεπές τέκνον της….». Και ο Μ.Β.Τ(σάκωνας) ολοκληρώνει τη νεκρολογία του ως εξής: «Ο Μίνως Πετυχάκης υπήρξε το εξοχώτερον τέκνον της Ρεθύμνης κατά την τελευταία εκατονταετηρίδα και η μνήμη του, κατά Θουκυδίδην, αγαθού ανδρός θα παραμείνει ανεξάλειπτος εις τας δέλτους της Ρεθύμνης».

 

          Βιβλιογραφία

            Ι.Α.Κ., Παράρτημα της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως εν Κρήτη, τεύχος Α΄, αρ. φύλλου 27.

           «Κρητική Επιθεώρησις» της 25/3/1933.

           Εφημερίδα Ρεθύμνου «Ο Τύπος» της 21/5/1933.

Γιάννη Ευθ. Τσουδερού, Αφιέρωμα στην Ιστορία της Κρήτης κ’ ειδικότερα του Ρεθέμνου 1536- 1924, Ρέθεμνος 1995, 59, 175.

           Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Κεραμές και Αγαλλιανός, Ρέθυμνο 2002, 270.

Γιώργου Λιμαντζάκη, «Το Ενωτικό Κίνημα του 1908», εφημ. Χανιώτικα Νέα 29 Σεπτεμβρίου 2020.

ΙΟΥΛΙΑ ΚΩΝ. ΠΕΤΥΧΑΚΗ (1861- 1941) * * * Πρόεδρος της πρώτης γυναικείας δράσης στη ρεθεμνιώτικη κοινωνία * * * Οι Σύλλογοι Κυριών και Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνης

 

Εικ. 1. Ιουλία Κων. Πετυχάκη

ΙΟΥΛΙΑ ΚΩΝ. ΠΕΤΥΧΑΚΗ

(1861- 1941)

Πρόεδρος της πρώτης γυναικείας δράσης στη ρεθεμνιώτικη κοινωνία

 

Οι Σύλλογοι Κυριών και Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνης

 

 ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

        www.ret-anadromes.blogspot.com

 

           Η Ιουλία Πετυχάκη (εικ. 1) ήταν κόρη του γιατρού Στυλιανού Χαρ. Μουσούρου και αδελφή του έμπορα Μίνωος Στ. Μουσούρου, που τον βρίσκουμε το έτος 1920 Αντιπρόεδρο του «Συλλόγου Περίθαλψης Απόρων Γερόντων» Ρεθύμνου, με πρόεδρο τον επίσκοπο Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Τιμόθεο[1]. Ήταν, περαιτέρω, σύζυγος του υποπρόξενου τής Ιταλίας και Προέδρου του «Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης» Κωνσταντίνου Εμμ. Πετυχάκη[2] (εικ. 2) και παρουσίασε αξιόλογη κοινωνική δράση στο Ρέθυμνο του α΄ μισού του 20^ου αιώνα, καθώς υπήρξε ιδρύτρια του φιλανθρωπικού «Συλλόγου Κυριών Ρεθύμνης» και μαζί με άλλες Κυρίες τού τότε Ρεθύμνου και του «Λυκείου Ελληνίδων» (1917). Ήταν γεγονός  πρωτοφανές  για  την  νοοτροπία  που  επικρατούσε  την  εποχή  εκείνη- όχι  μόνο  στο  Ρέθυμνο  αλλά  και σε ολόκληρη  την  Ελλάδα-  να  τολμούν  γυναίκες  να  ιδρύουν  σωματεία. Και οι γυναίκες περί την Ιουλία Πετυχάκη το τόλμησαν με εξαιρετική επιτυχία. Γι’ αυτό, κάθε βιογραφική απόπειρα της σπουδαίας αυτής Ρεθεμνιώτισσας πρέπει να επιχειρείται μέσα, βασικά, από αυτήν την ίδια την κοινωνική της παρουσία στα δρώμενα του τότε Ρεθύμνου, μέσα, δηλαδή, από τους συλλόγους στη δημιουργία των οποίων αυτή πρωτοστάτησε και προέδρευσε και πρώτα- πρώτα από τον «Σύλλογο Κυριών Ρεθύμνης».

Εικ. 2. Κωνσταντίνος και Ιουλία Πετυχάκη

     Ο «Σύλλογος Κυριών Ρεθύμνης» ήταν δημιούργημα του «Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης» και ως παράρτημά του λειτούργησε. Με τον σύλλογο αυτόν σημειώνεται η πρώτη γυναικεία δράση στη ρεθεμνιώτικη κοινωνία[3]. Όπως δε μας πληροφορεί σε λογοδοσία της η Ιουλία Πετυχάκη, αντιπρόεδρος, τότε, του Συλλόγου (με πρόεδρο, σύμφωνα με το Καταστατικό, τον επίσκοπο της πόλεως), ο «Σύλλογος Κυριών Ρεθύμνης» κατά την ίδρυσή του εξέλεξε 123 τακτικά μέλη Κυριών και Δεσποινίδων, με σκοπό να καταρτίσουν το φιλανθρωπικό τμήμα τού «Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνου» (εικ. 3).

Εικ.3

    Αναλυτικότερα, ο Σύλλογος ιδρύθηκε περί το έτος 1900 και λειτούργησε τυπικά μέχρι το 1916 (α΄ περίοδος δράσης), γιατί, ουσιαστικά, από το έτος 1906 ο Σύλλογος είχε, ήδη, περιέλθει σε αδράνεια, είτε λόγω αδιαφορίας των μελών του, είτε γιατί παρασύρθηκε κι εκείνος από την αδράνεια που, τον καιρό εκείνο, γνώριζε και ο «Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης»[4] από τον οποίο και είχε προέλθει, του οποίου οι περισσότεροι τού Συμβουλίου ήταν βενιζελικοί και, όταν ο Βενιζέλος βγήκε στο βουνό (1905) εναντίον του Πρίγκιπα, υποχρεώθηκαν να τον διαλύσουν^[5].

  Ο «Σύλλογος των Κυριών» ήταν- όπως έχουμε ήδη επισημάνει- ένα φιλανθρωπικό σωματείο, το οποίο με διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις μάζευε χρήματα, τα οποία χρησιμοποιούσε προς βοήθεια των αναξιοπαθούντων αυτής της πολιτείας, που, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 2 του Καταστατικού, ήταν «η παροχή εργασίας εις απόρους γυναίκας· η περίθαλψις απόρων και απροστάτευτων οικογενειών· η διανομή υφάσματος εκ του υφαντουργείου εις ορφανά κατά τας εορτάς των Χριστουγέννων· η απονομή βραβείου αναλόγου των πόρων εις την αριστεύουσαν μαθήτριαν ορφανήν πατρός πεσόντος εν τοις τελευταίοις πολέμοις (βέβαια, εννοεί τους Βαλκανικούς) και η μηνιαία συνδρομή προς αποπεράτωσιν των σπουδών της αναλόγως των πόρων του Συλλόγου· η επίσκεψις και περιποίησις εν τοις ιδίοις οίκοις νοσηλευομένων πενήτων και η μέριμνα περί των εγκαταλελειμμένων υπάρξεων και η πρακτική διδασκαλία των υπηρετριών κατά Κυριακήν».

Σημαντικό, πάντως, παρά το πρωτείο της φιλανθρωπίας που τον διέκρινε, πρέπει να υπήρξε το ενδιαφέρον του Συλλόγου και προς τη μουσική παιδεία των νεαρών βλαστών του τόπου, με μουσικοδιδάσκαλο τον Ι. Παρίδη[6]. Εορτή του ο Σύλλογος είχε ορίσει την 28^η Οκτωβρίου, εορτή των Ρεθυμνίων αγίων Τεσσάρων Νεομαρτύρων και η σφραγίδα του έφερε «σταυρόν εν τω μέσω, με στέφανον επί κεφαλής και πέριξ τας λέξεις “Σύλλογος Κυριών Ρεθύμνης”» (βλ. άρθρα 21 και 23 του Καταστατικού) (εικ. 4).

Εικ. 4

         Το τέλος της α΄ περιόδου δράσης τού Συλλόγου παρακολουθούμε σε λογοδοσία τής Ιουλίας Πετυχάκη, που απαγγέλθηκε στη μεγάλη αίθουσα τού Δημοτικού Σχολείου, στις 26 Φεβρουαρίου 1917[7]. Από τη λογοδοσία αυτήν πληροφορούμαστε πολλά για την πορεία, τη δράση και την εν γένει προσφορά τού Συλλόγου, ενώ, ταυτόχρονα, με την ίδια λογοδοσία ανακοινώνεται και το τέλος του «Συλλόγου των Κυριών» και η ίδρυση ενός νέου Συλλόγου, που γεννιόταν τη στιγμή, ακριβώς, εκείνη. Οι Κυρίες τού Ιδρυτικού Συμβουλίου Ιουλία Πετυχάκη, Φερενίκη Βαλαρή και Λάουρα Σωτήρχου (εικ. 5) και μερικές άλλες ρεθεμνιώτισσες, με τη βοήθεια εδώ και της Καλλιρόης Παρρέν (που ήταν συμμαθήτρια της Ιουλίας Πετυχάκη), ίδρυσαν, τότε, την 5^η Μαρτίου 1917, το Λύκειο Ελληνίδων Ρεθύμνου, «Παράρτημα του εν Αθήναις Λυκείου». Του νεοϊδρυθέντος Λυκείου την προεδρία ανέλαβε η Ιουλία Πετυχάκη, την οποία διατήρησε μέχρι το έτος 1930 (εικ. 6). 

Εικ. 5. Οι Ιδρύτριες του ΛΕΡ Ιουλία Πετυχάκη Πρόεδρος, αριστερά Λάουρα Σωτήρχου, δεξιά Φερενίκη Βαλαρή

Εικ. 6. 1ο ΔΙΟΙΚ. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΛΕΡ 1917. Στο μέσον Ιουλία Πετυχάκη, αριστερά της η Λάουρα Σωτήρχου και δεξιά της η Φερενίκη Βαλαρή

     Τον καιρό εκείνο και πιο συγκεκριμένα στις 5 Σεπτεμβρίου 1929, στην Αθήνα, συνέβη ο θάνατος του συζύγου της, γιατρού, Κωνσταντίνου Πετυχάκη, που την ανάγκασε να παραιτηθεί από την προεδρία του Λυκείου  Ελληνίδων. Πρόεδρος ανέλαβε, έκτοτε, η μέχρι τότε αντιπρόεδρός του Φερενίκη Βαλαρή (1876-1954), επί  προεδρίας τής οποίας το Λύκειο Ελληνίδων απέκτησε τη δική του στέγη (1935). Έτσι, στις 23 Ιανουαρίου 1935, στην «Κρητική Επιθεώρηση» και σε άλλες εφημερίδες τής ιδίας περιόδου, παρακολουθούμε εισφορές «υπέρ αποπερατώσεως τού ανεγειρόμενου κτιρίου τού Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνου^[8]».

Το «Λύκειο Ελληνίδων», είχε τις ίδιες δραστηριότητες με  τον «Σύλλογο Κυριών», αλλά έδινε μεγαλύτερη έμφαση στα πολιτιστικά θέματα^[9].  Πάντως, τα  δυο  αυτά  σωματεία  ήταν  υπεύθυνα  για  τη  διοργάνωση των διαφόρων εκδηλώσεων τής πόλης του Ρεθύμνου^. έκαναν δώρα φιλανθρωπίας, έδιναν βοηθήματα σε άπορες οικογένειες, οργάνωναν συσσίτια και περιέθαλψαν τους πολύπαθους πρόσφυγες το 1924^[10]. Το Λύκειο Ελληνίδων, επί πλέον, αγκάλιασε τις προσφυγοπούλες, στις οποίες δίδαξε υφαντική, κρητικό κέντημα, κοπτική, ραπτική και οικιακή οικονομία, για να μπορέσουν αργότερα να βρουν δουλειά και να θεμελιώσουν τα νέα τους νοικοκυριά. Έτσι, τα πρώτα έργα τού Λυκείου Ελληνίδων ήταν υφαντουργείο, Σχολή Ραπτικής και διδασκαλία μουσικών οργάνων και πιάνου^[11]. Απ’ όλα αυτά, διαπιστώνουμε ότι, για ένα διάστημα (1917- 1960), τα δύο παραπάνω εφάμιλλα σωματεία (το νεοϊδρυθέν «Λύκειο Ελληνίδων» και ο «Σύλλογος Κυριών»), συνυπήρξαν και ανταγωνίζονταν στις διαλέξεις, τα τσάγια, τις «απογευματινές» και τους επίσημους βραδινούς χορούς.

  Πάντως, από το έτος 1916 μέχρι, περίπου, το 1960 έχουμε τη β΄ περίοδο δράσης του Συλλόγου Κυριών[12]. Σε αυτήν τη φάση λειτουργίας του ο Σύλλογος επανιδρύθηκε από τις Φερενίκη Βαλαρή και Ιουλία Πετυχάκη, που και οι δυο τους ανέλαβαν Αντιπρόεδροι, με Πρόεδρο- σύμφωνα, πάντα, με το καταστατικό- τον τότε επίσκοπο Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Χρύσανθο (εικ. 7). 

Εικ. 7.Πρόσκληση του επισκόπου Ρεθύμνης Χρυσάνθου προς τις Κυρίες του Ρεθ. για να εγγραφούν ως μέλη του φιλανθρωπικού Συλλ. Κυριών Ρεθύμνης 5-3-1912 (ΓΑΚ. Ρεθύμνου)

    Τα λοιπά μέλη τού επανιδρυθέντος Συλλόγου ήταν:

Ειδική Γραμματέας: Ευαγγελία Μαραγκουδάκη

Ταμίας: Μαρία Πατσουράκη

Σύμβουλοι: Λάουρα Σωτήρχου, Ευτυχία Μυλωνάκη, Ελισάβετ Τρανταλίδου, Μαρία Λουκάκη, Μαρία Καστρινάκη, Υακίνθη Καυγαλάκη, Καλλιόπη Πρεβελάκη, Λεοντίνη Μ. Παπαδάκη, Βικτωρία Κορωνάκη, Όλγα Χ. Ασκούτση, Ελένη Χατζιδάκη, ενώ σε επόμενο Διοικητικό Συμβούλιο τού Συλλόγου συναντάμε και τις κυρίες: Μαρία Κορωνάκη, Χαρίκλεια Σκουλούδη, Λέλα Κούνουπα, Γεωργία Ζακάκη και Μαρία Μοάτσου[13].

       Όπως εξαρχής σημειώσαμε, θεωρούμε ότι μέσα από την καταγραφή αυτήν της δράσης των δύο αυτών σημαντικών σωματείων του Ρεθύμνου των αρχών του 20^ου αιώνα, είχαμε την καλύτερη παρουσίαση και της γυναίκας που πρωτοστάτησε στην ίδρυσή τους και, για πολλά χρόνια, διετέλεσε και δυναμικό στέλεχος και πρόεδρός τους, της Ιουλίας Πετυχάκη. 

 

                                                                                             *    *       *

Με το άρθρο μας αυτό ολοκληρώνουμε τη σειρά (10 άρθρων συνολικά) με τους Πετυχάκηδες του Αγαλλιανού, οι οποίοι δημοσιεύθηκαν στις τοπικές εφημερίδες. Ενημερωτικά γνωρίζουμε ότι:

 

 Στην εφημερίδα «Κρητική Επιθεώρηση» δημοσιεύθηκαν:

1.    Οι Πετυχάκηδες του Αγαλλιανού – Μια μεγάλη οικογένεια διανοουμένων, 18/11/2020.

2.    Τίτος Στυλ. Πετυχάκης (1874- 1966), Ο αγαπημένος του Ρεθέμνους- Βιογραφία, 4/12/2020.

3.    Τίτος Στυλ. Πετυχάκης – Μενέλαος Παπαδάκης – Η δημιουργία του Δημοτικού Κήπου Ρεθύμνου, 17/12/2020.

4.    Εμμανουήλ (1820; - 1901;) και Στυλιανός Πετυχάκης, 29/1/2021

 

Στην εφημερίδα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» δημοσιεύθηκαν:

1.    Οι Πετυχάκηδες του Αγαλλιανού – Μια μεγάλη οικογένεια διανοουμένων, 18/11/2020

2.    Μίνως Εμμανουήλ Πετυχάκης – Ο πολιτικός και άνθρωπος (1858- 1933), 8/12/2020

3.    Χαράλαμπος Πετυχάκης- Ο πατριώτης Προξενικός Πράκτορας και Δάσκαλος [1820 (;) - 20 Ιουνίου 1884], 22/12/2020

4.    Κωνσταντίνος Εμμανουήλ Πετυχάκης, Ο φιλοπρόοδος ιατρός (1853- 1929) – Βιογραφία, 1/1/2021

5.    Κωνσταντίνος Εμμανουήλ Πετυχάκης, Ο φιλοπρόοδος ιατρός και ο  «Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης», 19/1/2021

6.    Ιουλία Πετυχάκη (1861- 1941)- Πρόεδρος της πρώτης γυναικείας δράσης στη ρεθεμνιώτικη κοινωνία - Οι Σύλλογοι Κυριών και Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνης, 29/1/2021

 

---

[1] Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Ρέθυμνο 1900- 1950, Ρέθυμνο 2010, τ. Α΄, 254.

[2] Βλ. περισσότερα Κρητική Επιθεώρηση, 24/11/1987.

[3] Εφημ. Κρητική Επιθεώρησις, φύλλο 182, της 2/3/1917 και Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Ρέθυμνο.., ό. π., τ. Α΄, 244- 252.

[4] Εφημ. Κρητική Επιθεώρησις, φύλλο 183, της 3/3/1917.

[5] Θεμιστοκλή Μ. Βαλαρή, Μια πόλη Αναμνήσεις, Ρέθυμνο 2005, 75.

[6] Σπύρου Λίτινα, «Τα 70 χρόνια του Λυκείου των Ελληνίδων στο Ρέθυμνο», Κρητική Επιθεώρηση 20-11- 1987.

[7] Εφημ. Κρητική Επιθεώρησις, φύλλο 182, της 2/3/1917.

[8] Κρητική Επιθεώρησις 23/1/1935.

[9] Περισσότερα για το Λύκειο Ελληνίδων βλ. στον Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Γλυπτά και Ενεπίγραφες Πλάκες τού Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2000, 141-142. Του ίδιου, Ρέθυμνο 1900- 1950, Ρέθυμνο 2010, 246- 248.

[10] Πβ. «Το μαθητικό Συσσίτιο», Κρητική Επιθεώρησις 29-3-1931. Επίσης, «Μαθητικά συσσίτια», Κρητική Επιθεώρησις 6-12-1931.

[11] Κρητική Επιθεώρηση 21/11/1987.

[12] Ειδικότερα, μόλις ενσωματώθηκε η Κρήτη στην Ελλάδα υπεγράφη το με αριθμό 904 Διάταγμα τής 19-12-1913, του Βασιλιά Κωνσταντίνου, με το οποίο επικυρώνεται ο Κανονισμός (καταστατικό) της νέας δράσης του Συλλόγου.

[13] Κρητική Επιθεώρησις 4/1/1934.