Kοινό μέλημα όλων μας η στήριξη και η προτεραιοποίηση κάθε ευκαιρίας που προάγει την παιδεία, τον πολιτισμό και τη δημιουργική έκφραση των παιδιών μας

 

Kοινό μέλημα όλων μας – γονιών, εκπαιδευτικών και φορέων του τόπου – η στήριξη και η προτεραιοποίηση κάθε ευκαιρίας που προάγει την παιδεία, τον πολιτισμό και τη δημιουργική έκφραση των παιδιών μας

      Μας συγκίνησε βαθύτατα η θερμή ανταπόκριση των συμπολιτών μας στη δημόσια διαμαρτυρία μας για το γεγονός ότι δεν προβλέφθηκε από τον Δήμο Ρεθύμνου η παρουσία και μαθητών των Μουσικών Σχολείων (Γυμνασίου και Λυκείου), των Ωδείων της πόλης μας (Ελληνικού, Δημοτικού και ιδιωτικών), καθώς και της Δημοτικής Φιλαρμονικής, στη συναυλία του Λεωνίδα Καβάκου, ενός κορυφαίου και καταξιωμένου Έλληνα μουσικού διεθνούς κύρους.

Μέσα σε λίγες μόλις ώρες από τη δημοσίευση της επιστολής μας, σχεδόν εκατοντάδα Ρεθεμνιωτών ανταποκρίθηκαν δημόσια, στηρίζοντας την πρότασή μας με λόγια ενθαρρυντικά και ξεκάθαρη αποδοχή.

Η ανταπόκριση αυτή αποδεικνύει πόσο ζωντανό και ειλικρινές είναι το ενδιαφέρον της τοπικής μας κοινωνίας για την καλλιτεχνική – και γενικότερα την πνευματική – καλλιέργεια των παιδιών μας.  

Η ευαισθησία που εκφράστηκε από την τοπική μας κοινωνία μάς γεμίζει χαρά και ελπίδα. Ας γίνει κοινό μέλημα όλων μας – γονιών, εκπαιδευτικών και φορέων του τόπου – η στήριξη και η προτεραιοποίηση κάθε ευκαιρίας που προάγει την παιδεία, τον πολιτισμό και τη δημιουργική έκφραση των παιδιών μας, είτε μουσική είναι αυτή, είτε θεατρική, είτε αθλητική. Τα παιδιά μας την αξίζουν και τη χρειάζονται!

Γιατί δεν θα είναι εκεί και τα παιδιά μας; (Γύρω από τις εξηγήσεις του Δήμου Ρεθύμνου για τη συναυλία του Λεωνίδα Καβάκου…)

 

Γιατί δεν θα είναι εκεί και τα παιδιά μας;

(Γύρω από τις εξηγήσεις του Δήμου Ρεθύμνου για τη συναυλία του Λεωνίδα Καβάκου…)

           Αγαπητέ κύριε Διευθυντά,

Με έκπληξη πληροφορήθηκα ότι στη συναυλία του διεθνούς φήμης Έλληνα βιολονίστα, Λεωνίδα Καβάκου, δεν προβλέφθηκε η παρουσία ούτε ενός μαθητή από τα Μουσικά Σχολεία της πόλης μας (Γυμνασίου- Λυκείου) ή από τα Ωδεία αυτής, συμπεριλαμβανομένου, προφανώς, και του Δημοτικού Ωδείου και της Φιλαρμονικής.

Όμως, σε ένα τέτοιο κορυφαίο πολιτιστικό δρώμενο, που φιλοξενεί έναν διεθνώς καταξιωμένο Έλληνα σολίστα του βιολιού, ο Δήμος μας όφειλε να μεριμνήσει για τη συμμετοχή και μαθητών, ιδιαίτερα εκείνων που μελετούν βιολί ή άλλων με σοβαρό ενδιαφέρον για τη μουσική. Αν τέτοιες εκδηλώσεις κύρους δεν σχετίζονται και με τα παιδιά μας, με τη νέα γενιά των μουσικών μας, τότε για ποιους ακριβώς διοργανώνονται; Μόνο για την «ψυχαγωγία» κάποιων αιρετών (των 11 αντιδημάρχων και των επικεφαλής των δύο παρατάξεων της Αντιπολίτευσης, που αναφέρθηκαν στην ανακοίνωση του Δήμου μας) και μιας- δυο εκατοντάδων ενηλίκων, που, συχνά, αρκετοί εξ αυτών, «μουσικῆς ἄπειροι τυγχάνουσιν»; Αν, λέγω, η συναυλία αυτή δεν γίνεται και για τα παιδιά μας που φοιτούν στα Μουσικά Σχολεία και στα Ωδεία της πόλης μας, αποβλέποντας στη μουσική παιδεία και ωφέλεια και την εμπειρία που ήθελε προκύψει από τη συμμετοχή τους αυτή, για ποιους γίνεται;

Θα ήταν όχι μόνο εξαιρετικά απλό, αλλά και – θα έλεγε κανείς – αυτονόητο, ο Δήμος μας- με τη στήριξη και συνεργασία του οποίου πραγματοποιείται το κορυφαίο αυτό, για το Ρέθυμνο, μουσικό γεγονός- να είχε μεριμνήσει εξαρχής ώστε να διατεθούν ορισμένες προσκλήσεις για επιλεγμένους μαθητές των Μουσικών Σχολείων και Ωδείων της πόλης μας — νέους με αποδεδειγμένο μουσικό ενδιαφέρον και έφεση- ύστερα, βέβαια, από υπόδειξη των ειδικών στο συγκεκριμένο μάθημα καθηγητών τους.

Δεν μπορώ να φανταστώ ότι μια τέτοια πρόταση, εφόσον θα είχε τεθεί έγκαιρα από τον Δήμο μας, θα συναντούσε αντίρρηση από το Μέγαρο Μουσικής ή και από τον ίδιο τον κ. Καβάκο, γνωρίζοντας ότι πολλοί διακεκριμένοι και διεθνούς φήμης καλλιτέχνες (σολίστ, μαέστροι, συνθέτες) ανά τον κόσμο– αλλά και ο ίδιος ο κ. Καβάκος – προσφέρουν σημαντικό παιδαγωγικό έργο μέσω masterclasses, σεμιναρίων και θερινών ακαδημιών, με στόχο την έμπνευση και την κατάρτιση νέων μουσικών. Γιατί, λοιπόν, να στερηθούν τα παιδιά μας μιας τόσο σημαντικής μουσικής εμπειρίας, ενός τόσο σημαντικού πολιτιστικού γεγονότος; Μιας εμπειρίας βαθιά μορφωτικής, μιας εμπειρίας ζωής που θα μπορούσε να ανοίξει γι’ αυτά ορίζοντες, να διεγείρει την γνώση, να εμπνεύσει και ενισχύσει τη μουσική τους πορεία και κατάρτιση;

Ελπίζω στο μέλλον να υπάρξει μεγαλύτερη ευαισθησία και μέριμνα από τους διάφορους φορείς της πόλης μας για παιδαγωγική και πολιτισμική αξιοποίηση παρόμοιων εκδηλώσεων. Τα παιδιά μας αξίζουν – και χρειάζονται – τέτοιες μεγάλες ευκαιρίες (μουσικές, θεατρικές, αθλητικές κ.λπ.) και πρέπει να τους τις δίδουμε!

        Σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία

           Κωστής Ηλ. Παπαδάκης

              https://ret-anadromes.blogspot.com

Σχολή Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής Ι. Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου * * * «ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ»

 

Σχολή Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής

Ι. Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου

 

   «ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ»

 

  ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

     www.ret-anadromes.blogspot.com

   

Την Κυριακή 1 Ιουνίου 2025, στον αύλειο χώρο του Κέντρου «Θεομήτωρ», έλαβε χώρα εκδήλωση Μνήμης και Τιμής για την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (29 Μαΐου 1453), υπό τον τίτλο «ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ», από τη Σχολή Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής της Ι. Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου.

Από τη χορωδία της Σχολής παρουσιάστηκε ένα πλουσιότατο καλλιτεχνικό Πρόγραμμα, υπό την στιβαρή καθοδήγηση του Διευθυντή της, χοράρχη και πρωτοψάλτη του Μητροπολιτικού μας Ναού κ. Ευαγγέλου Καπαϊδονάκη. Στο Α΄ Μέρος της εκδήλωσης η Χορωδία απέδωσε Ύμνους Μαρτύρων της Αλώσεως και Βυζαντινούς ΄Υμνους της Πεντηκοστής. Από  τους εν λόγω ύμνους οι με πρώτοι (Ύμνοι της Αλώσεως) ερμηνεύτηκαν σύμφωνα με όσα μας έχει παραδώσει και διδάξει ο μεγάλος Δάσκαλος της Εθνικής μας Μουσικής Σίμων Καράς, ενώ οι δεύτεροι (Ύμνοι της Πεντηκοστής) είναι μέλη του κορυφαίου εκπροσώπου της μεταβυζαντινής παραδόσεως, του μελοποιού Πέτρου Λαμπαδάριου, του 18^ου αι., πλην της ακροτελεύτιας «εκλογής ψαλμών», που τονίστηκε μουσικά από τον Χοράρχη κ. Καπαϊδονάκη. Στο Β΄ Μέρος -με τη συμμετοχή, εδώ, και του γυναικείου χορού της Χορωδίας και της παραδοσιακής Ορχήστρας- ερμηνεύτηκαν Άσματα και Θρήνοι της Αλώσεως. Πολύ ενδιαφέροντα, επί του προκειμένου, και τα σχετικά εισαγωγικά στοιχεία στα γεγονότα και στο Χρονικό της Αλώσεως, από τον θεολόγο και Γραμματέα της Ι. Μητροπόλεως κ. Γεώργιο Σηφάκη.

Η εν λόγω μουσική είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την ιστορία και τα γεγονότα των ημερών εκείνων. Με την ευκαιρία, λοιπόν, και της ιστορικής επετείου, προβαίνουμε μαζί με το παρόν κριτικό σημείωμά μας και σε μια σύντομη αναφορά και ανάμνηση του οδυνηρού χρονικού της Αλώσεως της Πόλης. Ο πατριώτης ιστορικός Γεώργιος Φραντζής ή Σφραντζής, αυτόπτης μάρτυρας της Αλώσεως, που έγραψε το περίφημο Χρονικό της Άλωσης σε δέκα βιβλία, μας δίνει μια ιδιαίτερα ζωντανή εικόνα της μάχης. Ο βασιλιάς, λέγει, κατά την πολιορκία τρέχει παντού, προτρέπει, εν­θαρρύνει, νουθετεί και μάχεται ως απλός στρατιώτης, ενώ η γνωστή απάντησή του προς τον Μωάμεθ: «τό δέ τήν Πόλιν σοί δούναι, ούτ’ εμόν εστίν, ουτ’ άλλου τών κατοικούντων εν ταύτη, κοινή γάρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ού φεισόμεθα της ζωής ημών» έρχεται να μάς υπενθυμίσει τόσον τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους», από τη νεότερή μας Ιστορία, όσο και το περίφημο εκείνο «Μολών λαβέ» του Λεωνίδα από την ελληνική αρχαιότητα. Και ακολουθεί το μέγα δράμα, όταν ο Κωνσταντίνος μαχόμενος και αμυνόμενος παρά την πύλη του Ρωμανού, μόνος, πλέον, εν μέσω χιλιάδων βαρβάρων, ακούστηκε να φωνάζει (κατά τους Κριτόβουλο και Δούκα): «Η Πόλις αλίσκεται και εγώ ζω έτι, δεν υπάρχει χριστιανός να λάβη την κεφαλήν μου;» Όμως, ναι δεν υπήρχε κανείς! Οι ήχοι των σπαθιών είχαν σιωπήσει εκεί κοντά του. Κάποιοι Γενίτσαροι τον βλέπουν μόνο, τραυματισμένο στο πρόσωπο, σαν γονατισμένο και πληγωμένο λέοντα και τον πλησιάζουν με θράσος και φόβο συνάμα. Ευτυχώς, δεν αναγνωρίζουν ποιος είναι. Ο Κ. Παλαιολόγος μοιάζει με όλους τους άλλους. Έτσι, πέφτουν πάνω του σαν κοπάδι από ύαινες και «εις εκ των όπισθεν» τον αποτελειώνει… Από τη στιγμή εκείνη το Βυζάντιο, ο πυρφόρος του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού φάρος, ο εκπολιτιστής της Οικουμένης, έσβησε και μια βαριά ταφόπετρα δουλείας αβάστακτης κάθισε πάνω στο ελληνικό Έθνος.

Τον Κωνσταντίνο, πάντως, με τον ενάρετο βίο του, τους υπέρ Χρι­στού και της Πατρίδας αγώνες του και το μαρτυρικό τέλος του, ό λαός μας θεωρεί ως ζωντανό νεκρό – ως «μαρμαρωμένο βασιλιά» – και «υπ’ αγγέλων δόξης δορυφορούμενον» και από του τάφου, στο εξής, τού Γένους την πορεία κατευθύνοντα. Με αυτή δε την κοινή περί τού μαρτυρίου και της αγιότητας του Κωνσταντίνου και των συν αυτώ Μαρτύρων της Κωνσταντινου­πόλεως αντίληψη, έγινε κατά την 500ετηρίδα της Αλώσεως, πρόταση για την επίσημη αναγνώριση της αγιότητάς των. Τότε έγιναν και συναρμόσθηκαν και τροπάρια, που βασίστηκαν σε ανάλογη ακολουθία «των εν Αμορίω Μαρτύρων», τους οποίους όχι μετά 500 έτη, αλλ’ ευθύς αμέσως ανακήρυξε αγίους η Εκκλησία.

Όσον, τέλος, αφορά στην προχθεσινή ερμηνεία των μελών της Χορωδίας, η άρτια προετοιμασία των χορωδών και η φανερή πίστη τους στα έργα που ερμήνευαν είχε ως αποτέλεσμα να αναδειχθούν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Τα ηχοχρώματα και η ερμηνευτική διαδικασία κινήθηκαν, γενικά, στο πνεύμα του αυστηρού βυζαντινού μέλους, με φανερή προσήλωση στην πιστή απόδοση της βυζαντινής σημειογραφίας, τόσο στους ύμνους όσο και στα άσματα και τους θρήνους, και να ζεστάνουν τις παγωμένες ψυχές όλων μας, από την πολιτική και κοινωνική παγερότητα και αναλγησία που παρατηρείται παγκοσμίως στις μέρες μας. Φράσεις στρογγυλεμένες, σμιλεμένες, απουσία αιχμών, εμμονή στην ποιότητα του ήχου, καλαισθησία των διανθίσεων, των εκλεπτύνσεων και των διαφόρων ποικιλμάτων, χωρίς δεξιοτεχνικές υπερβολές και με σεμνή από τον Χοράρχη και στο πνεύμα της εκκλησιαστικής μας παράδοσης, καθοδήγηση, φώτισαν και ανέδειξαν τους ύμνους και τη μουσική, προσφέροντας στο ακροατήριο «έργον καλόν καγαθόν», που είναι, θεωρούμε, ο μόνος τρόπος, σήμερα, αντίστασης, σε μια εποχή που ο άνθρωπος έχει πάψει να είναι άνθρωπος, ο πολιτισμός συγχέεται με τη βαρβαρότητα και η ανθρώπινη ζωή λογαριάζεται μόνο σαν ένας αριθμός κι ένα φτηνό μεροκάματο.

 Κι όλα αυτά κατέστησαν σαφείς μάρτυρες της σπουδαίας δουλειάς που τώρα και δυο, περίπου, δεκαετίες συντελείται στην εν λόγω- αναγνωρισμένη από το Υπουργείο Πολιτισμού- Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Μητροπόλεώς μας με τη σφραγίδα και την πνοή του καταξιωμένου δασκάλου της και Πρωτοψάλτη κ. Ευαγγέλου Καπαϊδονάκη και την ευλογία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη μας κ. Προδρόμου.

Μάλιστα, στο σημείο αυτό, ο εν κατακλείδι του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη μας λόγος μεστός, εύστοχος, στιβαρός, καίριος και χειμαρρώδης, κυριολεκτικά συνάρπασε το ακροατήριο και πρότεινε επιτακτικά έναν αυστηρά φρεσκαρισμένο κώδικα ηθικής και αξιακής συνείδησης, που λείπει από την εποχή μας.

Θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές τής εν λόγω μεγάλης επετειακής μουσικής εκδήλωσης^. στους μουσικούς, στα μέλη του χορού, στους ψάλτες, στους δυο εξαίρετους μονωδούς των ασμάτων κ. Δέσποινα Δασκαλάκη- Πετρούλη και Κωνσταντίνο Καραγιώργη και ειδικά στον Χοράρχη κ. Ευαγγέλο Καπαϊδονάκη για την άκρως ευσυνείδητη και επιμελημένη παρουσία τους.

 

ΔΗΜΗΤΡΗ Ν. ΘΕΟΔΟΣΑΚΗ * * * Λαμπρόσκολα * ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

 

ΔΗΜΗΤΡΗ Ν. ΘΕΟΔΟΣΑΚΗ

 

 

Λαμπρόσκολα

ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

 

[Εκδόσεις ΝΙΚΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ, Ηράκλειο 2025, σχ. 8^ο (24 Χ 17), σσ. 168]

 

    ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

                      www.ret-anadromes.blogspot.com

     

 

Ως δώρο ακριβό, πασχαλινό, δέχτηκα το καινούργιο βιβλίο, με τίτλο «Λαμπρόσκολα», του Δημήτρη Ν. Θεοδοσάκη, από το Ηράκλειο, γνωστού και με το ποιητικότατο προσωνύμιο τού «Κάστρου Ταχυδρόμος», έντονα φορτισμένο με κυριολεκτική και μεταφορική σημασία και πολλές άλλες πλούσιες συνδηλώσεις.

Πρόκειται για ένα βιβλίο γεμάτο Χριστό και Ορθοδοξία μέσα από μια σειρά θαυμάσιων διηγημάτων, που την αναφορά τους έχουν όλα στις μέρες αυτές του αγίου Πάσχα. Στα διηγήματα αυτά αποτυπώνεται ξεκάθαρο, το γνήσιο ελληνικό και μάλιστα το κρητικό Πάσχα, ζωντανεμένο με πλουσιότατα λαογραφικά στοιχεία, ήθη και έθιμα του τόπου και ιστορίες αγάπης δοσμένα όλα μ’ ένα μοναδικά πλούσιο και απαιτητικά γενναιόδωρο κρητικό λεξιλόγιο.

Τα διηγήματα του Δ. Θεοδοσάκη τα βρίσκω, περαιτέρω, γεμάτα με ζωηρά θρησκευτικά μηνύματα και πληροφορίες και δύναμη περιεχομένου, που κατορθώνουν ελεύθερα να μας μεταγγίσουν το μυστήριο τής κοσμοσωτήριας του Κυρίου Ανάστασης, έτσι ταπεινά και αβίαστα, όπως ακριβώς με τρόπο φυσικό και αβίαστο το κοσμοσωτήριο γεγονός πηγάζει και αναβλύζει μέσα από την απλότητα της ζωής και των εθίμων των απλών παλαιινών ανθρώπων, των ανθρώπων του μόχθου και της φτώχειας.

Ο λογοτέχνης- όπως προλογικά σημειώνει- μέσα από τα διηγήματά του αυτά, τραγουδά τη χαρά της αθωότητας και της μαγείας από εκείνο το παλιό, το μακρινό «κρητικοπαπαδιαμαντικό» Πάσχα, που έζησε κι εκείνος στα μικράτα του, εκεί στο χωριό του, στη διπόταμη κοιλάδα του Χόνδρου Βιάννου. Τη λεπτότητα, από την άλλη, των ευγενικών συναισθημάτων τών διηγήσεών του διακρίνουμε στη συλλογή του, που έρχεται ως «αντιδώρημα» από εκείνα τα πολλά που του χάρισε και κείνου ένα σπουδαίο χθες, με την αθωότητα ενός κόσμου παλιού, που έρχεται από πολύ μακριά μυροφόρος και έντονα αισθαντικός. Και αυτές τις ακατάλυτες μνήμες είναι που επέλεξε και έπλεξε ο λογοτέχνης σ’ ένα μυρωδάτο «ματσάκι αλησμονιάς».   

Μέσα, ακόμα, από τα δεκάδες διηγήματα του κ. Θεοδωσάκη βλέπουμε να διαγράφεται όλη η αγωνία τού αγρότη, του φτωχού και ταπεινού τής ελληνικής γης φαμελιάρη, προκειμένου να διασφαλίσει το ψωμί και το ψωμί των παιδιών του, με την πολυμελή οικογένειά του μαζεμένη το βράδυ της Ανάστασης γύρω από το πασχαλιάτικο τραπέζι, φωτισμένη από την αισιοδοξία πού χαρίζει η ζεστή οικογενειακή ζωή, που μεγαλώνει το όνειρο που μέλλεται να έρθει, διώχνοντας ταυτόχρονα μακριά τους ενοχλητικούς κι απρόσκλητους επισκέπτες. Την ίδια ώρα, οι νοικοκυρές έχουν πια ψήσει τα λαμπριάτικα κουλουράκια, τις πίτες, τα «τσουρέκια» και τ΄ αυγοκούλουρα και ετοιμάζονται για τη μεγάλη εορτή της χριστιανοσύνης.

Τι κρίμα που εμείς οι νεοέλληνες όλο και περισσότερο χάνουμε ή ξεχνούμε αυτόν τον πολύτιμο λαογραφικό μας θησαυρό. Ο ρυθμός τής νέας ζωής με τις ευκολίες και τις ταχύτητες τής μηχανής, με τις μετακινήσεις των πληθυσμών, το ανακάτωμα των κοινωνιών και τα εύκολα ταξίδια, ολοένα αλλάζει και εξαφανίζει την παραδοσιακή σταθερότητα και ομορφιά. Eυτυχώς, όμως, που υπάρχει η νοσταλγία, αυτή η πανανθρώπινη δυνατή «αδυναμία», που ξαναφέρνει τους απομακρυσμένους οδοιπόρους στα πρώτα βήματα τής παιδικής τους ζωής. Και στο βιβλίο αυτό του κ. Θεοδοσάκη η δύναμη αυτή, η νοσταλγία του για τα παλιά, είναι που περιπλέκεται τόσο στενά με τα γιορτινά τού λαού μας έθιμα και τις γιορτινές ετούτες λαμπριάτικες μέρες, φέρνοντάς μας πιο κοντά στις ρίζες τής φυλής μας και στα ιερά εκείνα νάματα που εξέθρεψαν στο διάβα των αιώνων το δέντρο τού ελληνισμού και της Ορθοδοξίας.

Την καλλιτεχνική επιμέλεια του βιβλίου είχε ο Μηνάς Μακαρώνας, στον οποίο και ανήκουν οι θαυμάσιες εικόνες του βιβλίου, που τόσο απλόχερα προσδίνουν και στον πιο απαιτητικό αναγνώστη των θαυμάσιων αυτών διηγημάτων το απαραίτητο πασχαλινό χρώμα και μια, επιπλέον, καλλιτεχνική ευχαρίστηση. 

Τα θερμά μου συγχαρητήρια στον αγαπητό μου φίλο κ. Δημήτρη Ν. Θεοδοσάκη, τον όμορφο αυτόν του «Κάστρου Ταχυδρόμο» και για την παρούσα πολύτιμη προσφορά του στα ελληνικά γράμματα. Με τις παρουσιαζόμενες λογοτεχνικές του δροσοσταλίδες να είναι σίγουρος ότι μας ενθαρρύνει όλους και μας κάνει να πιστεύουμε ότι όσο συνεχίζουμε να ενδιαφερόμαστε και να σκύβουμε πάνω από τις αιώνιες αξίες της χριστιανικής πίστης και του ελληνισμού, πάνω από τα ήθη και τις παραδόσεις που μας συγκρατούν και μας στηρίζουν καθοριστικά στα ελληνορθόδοξα μετερίζια, δεν χάθηκαν ακόμα όλα κάτω από τον αδυσώπητο οδοστρωτήρα του σύγχρονου τεχνοκρατούμενου πολιτισμού.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΣΤΑΜΑΤΑΚΗΣ * * * Γράμματα από τα Καπετανιανά

 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΣΤΑΜΑΤΑΚΗΣ

 

       Γράμματα από τα Καπετανιανά

[Εκδόσεις SELOUDA, ΚΡΗΤΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ, 2024, σχ. 8^ο (21Χ14), σσ. 400]

 

       ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

          www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Ο Γιώργος Γρηγορίου Σταματάκης, ιστορικός ερευνητής και αρχισυντάκτης επί σειρά ετών του γνωστού περιοδικού «Κρητικό Πανόραμα», σε ένα σημαντικό για τα Κρητικά, και όχι μόνο, γράμματα έργο του, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, υπό τον τίτλο «Γράμματα από τα Καπετανιανά», κατάφερε και ζωντάνεψε είκοσι σουρεαλιστικά διηγήματα, γραμμένα στην αυθεντική κρητική διάλεκτο που μιλιόταν στο χωριό που γεννήθηκε και μεγάλωσε, τα Καπετανιανά των Αστερουσίων, μέχρι τη δεκαετία του 1970. Στο ορεινό, λοιπόν, και παντελώς απομονωμένο από τον λοιπό κόσμο χωριό του, τα Καπετανιανά, πολύ μακριά από τη θάλασσα, ψηλά στα 750 μ. υψόμετρο και 71 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο, βρίσκεται ο σπόρος των ιστοριών αυτών.

Ο συγγραφέας τα διηγήματά του αυτά τα αναφέρει ως σουρεαλιστικά, δηλαδή υπερρεαλιστικά. Σουρεαλισμός είναι ένας τρόπος έκφρασης στον καλλιτεχνικό τομέα, που ο καλλιτέχνης είτε αντιδρά, είτε βρίσκεται αντιμέτωπος με μη πραγματικές καταστάσεις που χαρακτηρίζονται ως παράλογες ή υπερβολικές. Και είναι αλήθεια ότι κάτι τέτοιο εκπηδά αβίαστα μέσα από τα διηγήματα του φίλου Γ. Σταματάκη και που, τελικά, θεωρώ ότι, και με τη βοήθεια της καταπληκτικής κρητικής διαλέκτου που χρησιμοποιεί, καταλήγει μάλλον στο κωμικό, όσο και αν, όπως και ο ίδιος σημειώνει, για κάποιους άλλους μπορούν να θεωρηθούν και ως δραματικά κείμενα. Το παράλογο, πάντως, και υπερβολικό μαζί με το θαυμάσιο και μοναδικό στην έκφρασή του τοπικό κρητικό ιδίωμα με το οποίο ο συγγραφέας τόσο πετυχημένα ντύνει τα διηγήματά του, όλα μαζί μπορούν, θεωρώ, με την πρώτη ανάγνωσή των να δώσουν την εντύπωση του κωμικού, ενώ και βέβαια αφήνουν περιθώρια και για το δραματικό, αφού- όπως λέγει και ο ίδιος ο συγγραφέας και το αποδέχεται και η φιλοσοφική επιστήμη- τα όρια ανάμεσα στο τραγικό και το κωμικό παραμένουν όλως θολά και αδιευκρίνιστα. Γιατί ναι! Οι άνθρωποι αυτοί φαίνονται, πραγματικά, ότι ζουν μια έντονη εσωτερική και εξωτερική σύγκρουση, μια τραγικότητα που μόνο σαν βρεθούμε στη δική τους θέση μπορούμε να την αντιληφθούμε! Γιατί αντί να καταφέρουν να ενταχθούν, όπως θα ήταν φυσικό, αυτοί στα νέα δεδομένα της εποχής τους, επιδίωξαν να εντάξουν τα δεδομένα αυτά στη δική τους λογική!

Πρόκειται για καθημερινές απλές ιστορίες των ταπεινών κατοίκων του χωριού του συγγραφέα, που μεγεθύνονταν στην παιδική φαντασία μικρών και μεγάλων ελλείψει μέτρου σύγκρισης. Η λογοτεχνική, λαογραφική και γλωσσολογική αξία τους είναι γεγονός ότι έχει, ήδη, αναγνωριστεί από πολλούς ειδικούς στο είδος (λογοτέχνες, λαογράφους και γλωσσολόγους), ενώ με πολλή επιτυχία αρκετά από αυτά έχουν ανεβεί και στη θεατρική σκηνή τόσο από ερασιτεχνικές ομάδες, όσο και από επαγγελματικούς θιάσους σε διάφορα μέρη της Κρήτης. 

  Ο συγγραφέας σκιαγραφεί πρόσωπα, στήνει σκηνικά δράσης και γενικά φωτίζει την αφήγησή του με ποικίλες άμεσες ή έμμεσες και συχνά προκλητικές, με χαριτωμένο τρόπο δοσμένες, ιστορίες. Ασήμαντα γεγονότα τα εστιάζει επιτυχώς με την παράταση της χρονικής διάρκειας και δημιουργεί ευτράπελες και πρωτότυπες διηγήσεις με λεπτό πνεύμα και άφθονο χιούμορ, με εύθυμη αντιμετώπιση των καταστάσεων, δυνατή ειρωνεία και ενδεχομένως και σάτιρα.

       Ο συγγραφέας, περαιτέρω, πετυχαίνει ομαλή μετάβαση από το ένα αφηγηματικό μέρος στο άλλο, προκαλεί αγωνία και αναμονή στον αναγνώστη με τεχνητές επιβραδύνσεις της δράσης, όταν και όπου αυτές χρειάζονται, ενώ με τη μοναδική καλλιέπεια και κομψότητα του τοπικού κρητικού ιδιώματος που τόσο άνετα γνωρίζει να χρησιμοποιεί προσφέρει στον αναγνώστη γενναιόδωρα μια πρωτόγνωρη και ασύγκριτη αισθητική απόλαυση. Και είναι γεγονός ότι ως προς αυτό το τελευταίο, το κρητικό ιδίωμα, το πόνημα αυτό του Γιώργου Σταματάκη, αποτελεί, μπορώ να πω, τω όντι, μια περισπούδαστη και κεφαλαιώδους σημασίας μελέτη για την Κρητική μας διάλεκτο.

  Διερωτήθηκα, πάντως, εξ αρχής, διαβάζοντας το βιβλίο, γιατί, αλήθεια, ο συγγραφέας να μην είχε παραθέσει στο τέλος ένα λεπτομερές λεξιλόγιο της κρητικής διαλέκτου, όπως συνηθίζεται στα βιβλία του είδους αυτού, δεδομένου, μάλιστα, ότι χρησιμοποιεί ένα προχωρημένο και αρκετά απαιτητικό τοπικό, του χωριού του, λεξιλόγιο. Λέγει, λοιπόν, ότι δεν το έκανε, γιατί αυτό θα καθιστούσε την Κρητική Διάλεκτο ξένη γλώσσα, ενώ είναι τόσο ελληνική, ώστε να μη χρειάζεται η μετάφρασή της. Τελικά, ναι! την άποψή του αυτήν, διαβάζοντας το βιβλίο, τη βρίσκω να είναι αρκούντως ισχυρή όσον αφορά στους Κρήτες αναγνώστες, από όποιο μέρος της Κρήτης και αν προέρχονται, διατηρώ, όμως, τις επιφυλάξεις μου για τους μη Κρήτες αλλά και τα σύγχρονα κρητικόπουλα που έχουν μεγαλώσει σε πόλεις. Όμως, όπως και αν έχει το πράγμα εντυπωσιάζει- και από άλλες γλωσσολογικές οπτικές- ο σεβασμός του συγγραφέα προς την ελληνική γλώσσα.

 Πρόκειται, λοιπόν, για ένα έργο που  εστιάζει πρωταρχικά, θεωρώ, στη γλωσσική ευωδία και το λεκτικό κάλλος, μέσω του οποίου ο συγγραφέας επιδιώκει να δώσει στα κείμενά του το ακριβές νόημα που αυτός επιθυμεί με τη μεγαλύτερη ακρίβεια και δύναμη, αλλά εξίσου το έργο ξεχωρίζει και για την αξιόλογη λογοτεχνική γλαφυρότητά του που, οπωσδήποτε, απ’ όλες τις πλευρές εντυπωσιάζει. Να σημειώσουμε ακόμα ότι την εν λόγω εργασία προλογίζει με λόγο μεστό, άρτιο και γλαφυρό ο Γιώργος Στ. Πατρουδάκης, ο οποίος είχε και τη Γενική Επιμέλεια του βιβλίου.

    Για όλα αυτά, ο αγαπητός συγγραφέας Γιώργος Σταματάκης αξίζει πολλών συγχαρητηρίων και θερμών ευχαριστιών και γι’ αυτήν τη νέα και αξιοσημείωτη περί τον χώρο της γλωσσικής- διαλεκτολογικής, λαογραφικής και λογοτεχνικής επιστήμης εργασία του, αλλά και για την πολύχρονη εν γένει προσφορά του περί τα Κρητικά Γράμματα.

Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκη * * * Οι άγιοι Τέσσερις Νεομάρτυρες του Ρεθύμνου * Αγιολογικές, Ιστορικές και Λογοτεχνικές συνιστώσες

 

    Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκη  

                 Αναπληρωτή Καθηγητή της ΠΑΕΑΚ

 

Οι άγιοι Τέσσερις Νεομάρτυρες του Ρεθύμνου

Αγιολογικές, Ιστορικές και Λογοτεχνικές συνιστώσες

 

    Κωστή Ηλ. Παπαδάκη

    https://ret-anadromes.blogspot.com

 

Το επετειακό έτος που πέρασε (2024), διακόσια χρόνια από το Μαρτύριο των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων του Ρεθύμνου, πραγματοποιήθηκαν από την Ι. Μητρόπολή μας δεκάδες τιμητικές εκδηλώσεις, αντάξιες του ονόματος και της μαρτυρικής τους θυσίας, για να τιμηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι Άγιοί μας. Μια από αυτές υπήρξε και η έκδοση βιβλίου σχετικού με τον βίο και το Μαρτύριο των Αγίων από τον υποφαινόμενο (Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Οι Άγιοι Τέσσερις Μάρτυρες του Ρεθύμνου, Συναξαριακά και Βιογραφικά στοιχεία αυτών- Έλεγχος «ημαρτημένων», Ρέθυμνο 2024, σελ. 272). Και το ευχάριστο στην περίπτωση αυτήν είναι ότι με αφορμή τις εκδηλώσεις αυτές και το ως άνω βιβλίο μας προέκυψε άλλο ένα βιβλίο, με τον τίτλο: Οι άγιοι Τέσσερις Νεομάρτυρες του Ρεθύμνου και με αναφορά- όπως φαίνεται από τον υπότιτλο- σε αγιολογικές, ιστορικές και λογοτεχνικές συνιστώσες. Το βιβλίο αυτό- και την προσθήκη του στην ελάχιστη περί τους Αγίους Μάρτυρες υπάρχουσα βιβλιογραφία- χαιρετίζουμε με το σημείωμά μας αυτό.

Ο λόγος για μιαν εξαίρετη μελέτη τού κ. Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκη, Αναπληρωτή Καθηγητή της ΠΑΕΑΚ (Πατριαρχικής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Κρήτης), ο οποίος, με αφορμή τις ως άνω επετειακές εκδηλώσεις, ενεπλάκη σε αυτές με διάφορες ιδιότητές του, ως ακαδημαϊκού, δηλαδή, διδασκάλου, αλλά και λόγω γνωστικού αντικειμένου, ως Καθηγητή της Αγιολογίας στην παραπάνω Ανώτατη Σχολή. Στο εν λόγω βιβλίο καταχωρίζονται τέσσερις αξιόλογες μελέτες, όπως επίσης και ένα δείγμα του αδημοσίευτου για τους Αγίους Τέσσερις Νεομάρτυρες ποιήματος του συγγραφέα, που μελοποιήθηκε από τον Δρα Μουσικολογίας κ. Ανδρέα Γιακουμάκη (2024) και το βιβλίο ολοκληρώνεται με ενδιαφέροντα συμπεράσματα και ενδεικτική βιβλιογραφία.

Η πρώτη, ειδικότερα, μελέτη του βιβλίου αφορά σε ανέκδοτο συναξάριο των Αγίων από το Αρχείο του Ρεθυμνιώτη Παύλου Βλαστού (1836- 1926), που καταχωρίζεται στον 65^ο τόμο, σελίδες 1746- 1750 και αριθμεί 138 σειρές. Η δεύτερη αναφέρεται σε ένα «ιστορικόν ανέκδοτον» από το Αρχείο τού ως άνω πολυπράγμονος καταγραφέα, Παύλου Βλαστού, για τους Τέσσερις Νεομάρτυρες του Ρεθύμνου, που καταχωρίζεται στον 55^ο τόμο. Μέσα από αυτό μάς δίδονται πλείστες όσες πληροφορίες για τον βίο, τη μαρτυρική τελείωση και την κατάληξη των ιερών τους λειψάνων,  πληροφορίες που όλες σχεδόν συμφωνούν με τις επικρατούσες στον τόπο μας παραδόσεις. Πρόκειται για μιαν, όντως, ενδιαφέρουσα ιστορική μαρτυρία- συνέντευξη, που πήρε ο Π. Βλαστός το έτος 1872 από τον Ρεθύμνιο Ιωάννη Πανταλάκη, αυτόπτη μάρτυρα της σφαγής των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων, κατά το έτος 1824, ηλικίας, τότε, 19 ετών. Από το εν λόγω «ιστορικόν ανέκδοτον» ο Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης εμπνεύστηκε το «Ποίημα για τους Τέσσερις Νεομάρτυρες του Ρεθύμνου». Το ποίημα κατατάσσεται από τον Ποιητή στην κατηγορία των επικών ποιημάτων και φέρεται σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. Αριθμεί 112 στίχους και αναφέρεται σε ενδιαφέροντα βιογραφικά- συναξαριακά των αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων στοιχεία, καθώς και στις επαναστάσεις των Κρητών εναντίον των Τούρκων με αφετηρία το 1821.

Το ποιητικό αυτό αριστούργημα μελοποιήθηκε, στη συνέχεια, όπως έχουμε ήδη σημειώσει, από τον Δρα  Ανδρέα Αθ. Γιακουμάκη, καθηγητή, επίσης, στην Πατριαρχική Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Κρήτης, κατά τα πρότυπα του Βυζαντινού Ορατορίου και  παρουσιάσθηκε υπό τον τίτλο: «Ενδόξως άσωμεν… Γεωργίω, Αγγελή, Μανουήλ και Νικολάω», το Σάββατο 28 Δεκεμβρίου 2024, από την αίθουσα «Παντελής Πρεβελάκης» της πόλεως μας, ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου, ως καταληκτήρια εκδήλωση του επετειακού έτους των 200 χρόνων από το μαρτύριο των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων.

Η τελευταία μελέτη του βιβλίου αφορά στη θαυμάσια και άκρως εμπεριστατωμένη παρουσίαση που ο κ. Δουνδουλάκης έκανε στο προαναφερθέν επετειακό βιβλίο μας περί τους Αγίους Τέσσερις Νεομάρτυρες, στην αίθουσα εκδηλώσεων του ι. Ναού των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων της πόλεώς μας, στις 2 Οκτωβρίου 2024, στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων για την επέτειο των 200 χρόνων από το μαρτύριό τους. Το δημοσιευόμενο στο παρουσιαζόμενο βιβλίο κείμενο αποτελεί, να σημειωθεί, απόσπασμα του αρχικού, αναθεωρημένο και εμπλουτισμένο σε επί μέρους τμήματά του.   

Και για τη νέα του αυτήν προσφορά στην Τοπική μας εκκλησιαστική και αγιολογική ιστορία ευχαριστούμε και, για άλλη μια φορά, συγχαίρουμε θερμά τον εκλεκτό φίλο κ. Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκη, που με πραγματικά αξιοθαύμαστη προθυμία, ζήλο και μεράκι ανέλαβε να συνενώσει σε μιαν άκρως ενδιαφέρουσα μελέτη τα προαναφερθέντα τέσσερα- πάντως περί το αυτό- ετερόκλητα θέματα.

Επανευαγγελισμός και αναδιοργάνωση της Εκκλησίας της Κρήτης μετά την Αραβοκρατία * * * Ιωάννης ο Ξένος * Νίκων ο Μετανοείτε * Αθανάσιος ο Αθωνίτης

   ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

      www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Επανευαγγελισμός και αναδιοργάνωση

της Εκκλησίας της Κρήτης μετά την Αραβοκρατία

Ιωάννης ο Ξένος- Νίκων ο Μετανοείτε- Αθανάσιος ο Αθωνίτης

*   *   *

Είναι γεγονός ότι κάτω από τη μακρά αραβική εξουσία (824-961μ.Χ.) πάμπολλοι από τους κατοίκους της Κρήτης αλλαξοπίστησαν και η πίστη στο νησί είχε παντελώς νεκρωθεί. Επανήλθαν, όμως, στη θρησκεία των πατέρων τους με την επανάκτηση της νήσου από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ύστερα από τα λαμπρά στρατιωτικά κατορθώματά του αραβοκτόνου στρατηγού Νικηφόρου Φωκά[1](εικ. 1), που συνέβαλαν εξαιρετικά στην αναζωπύρωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στο νησί και στη νέα διάδοση του Ευαγγελίου. Η περίοδος, άρα, από το 961 έως το 1204 μ.Χ. υπήρξε μια εποχή επανευαγγελισμού και αναδιοργάνωσης για την Εκκλησία της Κρήτης. Ιδρύθηκαν ναοί και μοναστήρια και παρατηρήθηκε μεγάλη ακμή των γραμμάτων. Στην επαναφορά αυτή στην πάτριο θρησκεία τεράστιο υπήρξε το ιεραποστολικό και εθναποστολικό έργο των εν τω τίτλω τριών ιεραποστόλων, Ιωάννου του Ξένου, Νίκωνος του Μετανοείτε και Αθανάσιου του Αθωνίτη.

Εικ. 1. Άγιος Νικηφόρος Φωκάς (Ι. Ναός Αγίου Τίτου, Ηράκλειο)

    Ο Άγιος  Ι ω ά ν ν η ς  ο  Ξ έ ν ο ς (εικ. 2), ο αποκαλούμενος με πλήθος προσωνυμιών τόσο λογίων (άγιος Ιωάννης ο Ξένος ή άγιος Ιωάννης ο Κρης), όσο και λαϊκών [Άι- Κύρ Γιάννης και  Άι- Γιάννης ο Τζοβαέρης (= ο θησαυρός)], γνωστός σε πολύ λίγους ως ο ιδρυτής της Ιεράς Μονής Μυριοκεφάλων Ρεθύμνου, είναι ακόμα λιγότερο γνωστός ως ο θεόσοφος γόνος της Κρήτης, το εγκαλλώπισμα των ασκητών και των «Κρητών ο φωστήρ», ο ιδρυτής ενός μεγάλου αριθμού ναών, μοναστηριών και προσκυνημάτων στους δυτικούς νομούς της Κρήτης (Ρεθύμνου και Χανίων), όπου, κυρίως, εργάσθηκε ιεραποστολικά, κατά τα τέλη του 10^ου (970 μ.Χ.) και τις αρχές του 11^ου αιώνα (1035;), αμέσως μετά την Αραβοκρατία.

Εικ. 2. Άγιος Ιωάννης ο Ξένος, φορητή εικόνα (17ου αι.), από τη Συλλογή Λοβέρδου, του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών 

Έχοντας ιδιαίτερη πατρίδα του τον Σίβα, στα Αστερούσια Όρη (Κόφινας), περί τα τέλη του επίγειου βίου του κατέληξε στο δυτικότατο άκρο της Κρήτης, στην επαρχία Κισάμου, στην ερημική περιοχή Ακτή (σημερινό Καβούσι), πρώην κοινότητας Πλατάνου, κοντά στα ερείπια της αρχαίας πόλης Φαλάσαρνας, όπου έζησε ασκητικά μέχρι το τέλος του οσιακού βίου του. Ο ναός του στην Ακτή αποτελεί, σήμερα, επέκταση του αρχικού σπηλαιώδους ναού του Οσίου και είναι δίκλιτος, με το δεύτερο κλίτος αφιερωμένο στον άγιο Ευστάθιο, με τον οποίο συνεορτάζεται στις 20 Σεπτεμβρίου, αφού ο Ιωάννης δεν έχει, ακόμα, και επίσημα, αναγνωριστεί ως άγιος, ενώ κατά την ημερομηνία αυτήν φέρεται να υπέγραψε και το κύκνειο άσμα του, την περίφημη «Διαθήκη» του. Εδώ βρίσκεται και ο τάφος του, που, όμως, είναι κενός από λείψανα, αφού μεταφέρθηκαν στην Κέρκυρα, παραμονές της τουρκικής κατάκτησης.

 Ο άγιος Ιωάννης ο Ξένος αποτελεί, έκτοτε, αγιασμό και ευλογία για την Ι. Μητρόπολη Κισάμου και Σελίνου, η οποία τον τιμά και τον γεραίρει ως τοπικό Άγιό της στις 20 Σεπτεμβρίου κάθε έτους, μαζί με τον άγιο Ευστάθιο. Ομοίως, ευλογία και αγιασμό αποτελεί και για την Ι. Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου- αλλά και για τις λοιπές Μητροπόλεις των νομών Ρεθύμνου και Χανίων, καθώς και τη Μητρόπολη Γορτύνης και Αρκαδίας Ηρακλείου - στις οποίες παρατηρείται, εντός των φυσικών τους ορίων, η παρουσία πολλών ι. ναών και προσκυνημάτων, λαμπρών, όλων, δημιουργημάτων του οσίου Ιωάννη του Ξένου. Κυρίως, όμως, εν μέσω αυτών, προβάλλεται η Ι. Μονή της  Κ υ ρ ί α ς   Θ ε ο τ ό κ ο υ,  τ η ς  Α ν τ ι φ ω ν ή τ ρ ι α ς,  τ ω ν  Μ υ ρ ι ο κ ε φ ά λ ω ν (εικ. 3), την οποία ο Ιωάννης σεβόταν ιδιαίτερα και την καθιέρωσε ως το κυριότερο των ιερών καθιδρυμάτων του, για τον βαθύ σεβασμό που ο ίδιος έτρεφε προς το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Γι’ αυτό και με τη Διαθήκη του ο Ιωάννης έθετε τα πάντα, κινητά και ακίνητα, όλα όσα δημιούργησε κατά τον επίγειο βίο του, υπό την εξουσία της Κυρίας Θεοτόκου, της ιστορικής, έκτοτε, Μονής των Μυριοκεφάλων, Ρεθύμνου, την οποία καθιστούσε πρωτεύουσα και κυρίαρχο των άλλων εκκλησιών και μονυδρίων και επίκεντρο της όλης επίγειας δημιουργίας του. Και είναι η θέλησή του αυτή που προσέδωσε στην Ι. Μονή της Παναγίας των Μυριοκεφάλων τη σημερινή της αίγλη, που την κατέστησε παγκρήτιο προσκύνημα, το μεγαλύτερο και γνωστότερο όλων όσων συνέστησε ο εν λόγω μέγας Κρης ιεραπόστολος.

ΕΙΚ. 3. Παναγία Μυριοκεφάλων (από ΝΑ) 

Τον ίδιο καιρό που ο Ιωάννης δραστηριοποιήθηκε ιεραποστολικά στα δυτικά διαμερίσματα της Μεγαλονήσου, στα ανατολικά άκμασε, για επτά συναπτά έτη, μια άλλη μεγάλη μορφή, περισσότερο, ίσως, γνωστή στον ορθόδοξο κόσμο, ο πολιούχος Άγιος της Σπάρτης, ο Ν ί κ ω ν   ο  Μ ε τ α ν ο ε ί τ ε  (26 Νοεμβρίου)^[2] (εικ. 4), που τιμάται σήμερα στον νομό Λακωνίας και τη Σπάρτη, ο μητροπολιτικός ναός της οποίας είναι αφιερωμένος στη μνήμη του. Ο Νίκων, με έδρα τη Γόρτυνα Κρήτης, επέδειξε ιδιαίτερο ιεραπο­στολικό ζήλο^. κήρυξε στο νησί τον λόγο του Θεού, έκτισε εκκλησίες και επανίδρυσε επισκοπές.

Εικ. 4. Άγιος Νίκων ο Μετανοείτε 

Ιεραποστολικά, επίσης, για μικρό, όμως, χρονικό διάστημα έδρασε, τον ίδιο καιρό, στην Κρήτη και ο όσιος  Α θ α ν ά σ ι ο ς  ο  Α θ ω ν ί τ η ς (5 Ιουλ.) (εικ. 5), φίλος του Αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, ο οποίος, στη συνέχεια, αποχώρησε για το Άγιον Όρος- του μοναχισμού του οποίου θεωρείται ο θεμελιωτής- και το έτος 963 έκτισε τη γνωστή μονή της Μεγίστης Λαύρας[3].

Εικ. 5. Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης 

 Και οι δύο, λοιπόν, Αθανάσιος ο Αθωνίτης και Νίκων ο Μετανοείτε, στάλθηκαν από τον Νικηφόρο Φωκά στην Κρήτη, μετά την απελευθέρωση του νησιού το 961, για να επαναφέρουν τους κατοίκους στην πάτριο θρησκεία, να «αναζωπυρώσουν την πίστιν και εξημερώσουν την νήσον άπασαν», όπως σημειώνει ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος^[4] και να την επανασυνδέσουν με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, μετά την επί 135 χρόνια κατοχή της από τους Άραβες.

---

[1] Ο Νικηφόρος Φωκάς πέραν της σημαντικής θέσης που καταλαμβάνει στο πάνθεον των Βυζαντινών αυτοκρατόρων, λόγω, κυρίως, της στρατιωτικής πολιτικής του, πρίν και μετά τη στέψη του έχει να παρουσιάσει και τεράστια προσφορά προς την Εκκλησία. Βοήθησε τον όσιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη (5 Ιουλ.) να χτίσει την πρώτη μονή του Αγίου Όρους, τη σημερινή μονή της Μεγίστης Λαύρας, ενώ λέγεται ότι κάτω από το αυτοκρατορικό ένδυμα φορούσε μονίμως ράσα και είχε εκδηλώσει την επιθυμία να εγκαταλείψει τον θρόνο και να γίνει μοναχός. Για τους λόγους αυτούς η Εκκλησία προχώρησε στην αγιοκατάταξή του (11 Δεκ.). Η μνήμη του αναφέρεται μόνο στον Λαυρεωτικό Κώδικα Β 4φ. 133, όπου υπάρχει και πλήρης Ακολουθία του με Κανόνες. Δημοσιεύθηκαν από τον L. Petit στο Byz. Zeitschrift τ. ΙΓ (1904 μ.Χ.), σελ. 398 - 420 και από τον Δημητριεύσκη, στο Κίεβο, το 1911 μ.Χ.

[1] Ονομάστηκε έτσι από τη λέξη «μετανοείτε», που επαναλάμβανε συνεχώς κατά τη διδασκαλία του στους Κρητικούς, προκειμένου να τους επαναφέρει στην πάτριο πίστη, την Ορθοδοξία.

[1] Λέγεται ότι μέρος των τεράστιων θησαυρών που είχαν σωρεύσει οι Σαρακηνοί στον Χάνδακα, δόθηκε στον Αθανάσιο τον Αθωνίτη για την ίδρυση της μονής της Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος.

[1] Κων. Παπαρρηγόπουλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους από τον αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1930, τ. 4, μέρος Α΄, εκδοτικός Οίκος Ελευθερουδάκη, χ.χ., 112.