Χάρης Κ. Στρατιδάκης * * * Ιστορική Περιήγηση στο Ρέθυμνο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου

       Χάρης Κ. Στρατιδάκης

  

Ιστορική Περιήγηση στο Ρέθυμνο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου

[Εκδόσεις ΓΡΑΦΟΤΕΧΝΙΚΗ, Ρέθυμνο 2021, σχ. 8^ο (21 Χ 13), σσ. 72]

 

             ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

     www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Ο Ρεθεμνιώτης ερευνητής Χάρης Κ. Στρατιδάκης, τώρα και δεκαετίες, «οργώνει» συγγραφικά τον νομό και την πόλη του Ρεθύμνου, παρουσιάζοντάς μας θαυμάσια δείγματα της δουλειάς του, σε βιβλία και μελέτες σχετικές με την τοπική μας ιστορία και μοναδικές βιωματικές περιηγήσεις σε ανάλογους  μνημειακούς χώρους της πόλης και της ενδοχώρας.

Είναι η εμπειρία όλων αυτών των χρόνων με τις πολλαπλές ερευνητικές προσπάθειες, που τις συνδυάζει πάντοτε άριστα με τις αγαπημένες του περιηγήσεις, οπότε ο μελετηρός και οτρηρός ερευνητής της Τοπικής μας Ιστορίας κατάφερε, για άλλη μια φορά, να προχωρήσει εύκολα και με ξεχωριστή επιτυχία και να μας παρουσιάσει σήμερα κάτι παρόμοιο, σε ένα καινούριο θέμα, με τον τίτλο: «Ιστορική Περιήγηση στο Ρέθυμνο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου».

       Η νέα Ιστορική περιήγηση αφορά σε εκατό στάσεις εντός της πόλεως και εβδομήντα πέντε στην ενδοχώρα του Ρεθύμνου, εκ των οποίων οι 14 στις ανατολικές περιοχές, οι 2 στις δυτικές και οι 5 στις νότιες. Τέλος, 57 στάσεις αφορούν στο σύνολο του υπόλοιπου νομού Ρεθύμνου. Ο αριθμός αυτός των 175 στάσεων αποφέρει, οπωσδήποτε, μια λεπτομερή αναφορά των θέσεων όπου έλαβαν χώρα ιστορικά γεγονότα κατά την ως άνω περίοδο, ενώ η συνοπτική και στα κύρια σημεία απεικόνιση αυτών, μαζί και το εικονιστικό υλικό της εξεταζόμενης εποχής, κάνουν ευχάριστη και εύκολη την ανάγνωση του βιβλίου.

       Το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο του βιβλίου περιλαμβάνει αρχικά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο και, στη συνέχεια, τον ελληνογερμανικό αλλά και την τριετή και πλέον κατοχή που ακολούθησαν, την απελευθέρωση και τον διπλό εμφύλιο που τη συνόδευσε. Ο συγγραφέας προσπαθεί να δώσει τις πραγματικές διαστάσεις και τη βαρύτητα των γεγονότων αμοιβαία και στο πλαίσιο της παγκοσμιότητας του πολεμικού γεγονότος. Προσπαθεί, περαιτέρω, να διαλύσει μύθους που έχουν επικαθίσει σε κάποια από αυτά και να τους προσδώσει τις αντικειμενικές και πραγματικές τους διαστάσεις, αποφεύγοντας ρητορικές και μυθώδεις αφηγήσεις από αυτές που ο χρόνος αρέσκεται, συνήθως, να επικολλά στα μεγάλα γεγονότα.

     Ειδικότερη ευσύνοπτη αναφορά γίνεται από τον συγγραφέα σε συμβάντα του πολέμου που αφορούν τόσο στις τραγικές απώλειες του 44^ου Συντάγματος Πεζικού στην Αλβανία και της Μεραρχίας Κρητών, όσο και στις συνοικίες της πόλης που πλήγηκαν περισσότερο κατά τους βομβαρδισμούς της Κρήτης, την πείνα και τις γερμανικές εκτελέσεις.

Κλείνοντας το σημείωμά μας αυτό απευθύνουμε τα θερμά μας συγχαρητήρια στον ακούραστο ερευνητή της τοπικής μας ιστορίας και φίλο Χάρη Κ. Στρατιδάκη, εμπνευστή και δημιουργό του εν λόγω βιβλίου- Προγράμματος, όπως και τόσων άλλων εποπτικών Περιηγήσεων και του ευχόμαστε να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει αυτή τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του με τον ίδιο ενθουσιασμό και αυθορμητισμό και το ίδιο ειλικρινές πάθος με το οποίο εργάζεται μέχρι σήμερα.

Η ομιλία του Μητροπολίτη Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακαρίου στο νέο βιβλίο μας για τον Βασίλειο Μαρκάκη

Ο Γορτύνης και Αρκαδίας
κ. Μακάριος

Η ομιλία του Μητροπολίτη Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακαρίου

       Τό βιβλίο μας «Βασίλειος Εμμ. Μαρκάκης (1872-1950), Ο αντιστασιακός από Αρκαδίας Μητροπολίτης Κρήτης, ο εμπνευστής και πρωτεργάτης της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς» παρουσίασε, την Παρασκευή 29/7/2022, στα Κεραμέ, στις διήμερες εκδηλώσεις για τον Βασίλειο Μαρκάκη, ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος, αναφερόμενος στην αντιστασιακή δράση του Μητροπολίτη, ενώ ο Σεβ. Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Πρόδρομος αναφέρθηκε στο εκκλησιαστικό έργο αυτού. Ἀκολουθεῖ ἡ ὁμιλία τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γορτύνης καί ‘Αρκαδίας κ. Μακαρίου.

   «Στὸ τέλος τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς τῶν Ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης, στὶς 20 Μαίου, τοῦ 1941, ἡμέρα πού ἔπεσαν οἱ Γερμανοὶ ἀλεξιπτωτιστὲς στὴν Κρήτη, στὸν Ἱ. Μητροπολιτικὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου, ἀκούστηκε μιά φωνή ποῦ ἔλεγε: «ὅλοι μαζὶ ἐναντίον τῶν Οὔνων» καὶ ἡ φωνὴ αὐτὴ δὲν ἦταν ἄλλη ἀπὸ τὴ φωνή τοῦ, ἀπὸ Ἀρκαδίας, Μητροπολίτου Κρήτης Βασιλείου Μαρκάκη, τέκνου τῆς κώμης αὐτῆς, τὰ Κεραμὲ Ρεθύμνου.

    Ἀπὸ ποῦ νὰ ᾽ταν ἄραγε βγαλμένο τὸ βροντολάλημα αὐτό, «ὅλοι μαζὶ ἐναντίον τῶν Οὔνων», τοῦ Κρήτης Βασιλείου Μαρκάκη; Μά, ἀπὸ ποὺ ἀλλοῦ, ἀπ᾽ τὰ τρίσβαθα τῆς Κρήτης, ὅπου μέσα στὸ εἶναι τοῦ Βασιλείου ἀντηχοῦσαν, κι᾽ ἔτσι ὁ στῖχος, ἀπὸ τὸν θούριο τῆς Κρήτης πού λέει, «…βουίζει παντοῦ μιά φωνή: Στὶς σπαθιὲς σας τὶς πρῶτες!…», ἄναψε ἐντός του.

   Ἀπὸ ποῦ ἄραγε πήγασε τὸ φροντοφώναγμα αὐτὸ τοῦ φιλογενοῦς ἐτούτου Πρωθιεράρχου τῆς Κρήτης; Μά, ἀπ᾽ τὴ βοὴ τῆς Κρήτης, τῆς πολυβασανισμένης Κρήτης, ἀπ᾽ τὶς πολυχρόνιες κατοχές της καὶ ἀπ᾽ τὰ ὅσα ξετελέψανε σ᾽ αὐτή, ἀνὰ τοὺς αἰῶνες, λιμασμένοι κατακτητὲς καὶ φριχτὲς προπαγάνδες, ἕνεκα τῆς ζηλευτῆς, ἀπὸ γεωστρατηγικῆς ἄποψης, θέσης της.

    Ἀπὸ ποῦ ἄραγε ἀνάβλησε ἡ κραυγὴ τοῦ ἀνυποδούλωτου ἐτούτου Πρώτου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, εἰ μή ἀπ᾽ τὴ θωριά του στὴν ἁγία τράπεζα τῆς μυριοπόθητης Κρήτης, ὅπου ἀπάνω τσι εἶναι στιβαγμένοι οἱ αἰῶνες τῶν Ἁγίων τῆς Κρήτης, οἱ αἰῶνες τῶν ἀγώνων τῶν γνησίων Κρητικῶν, γιά τὴν πίστη καὶ τὴ λευτεριά, ποὺ ἔκαμαν τὸν Πρῶτο τῆς Κρήτης νά πεῖ περήφανα καὶ μὲ αὐτοθυσία, λίγο ἀργότερα, στὸν δοτό, ἀπὸ τοὺς Γερμανούς, Νομάρχη τοῦ Ἡρακλείου, γιατί δὲν λείπουν, βλέπετε, κι αὐτοὶ οἱ κακόσυροι ἄνθρωποι, ἀπὸ τὴ Μεγαλόνησο, «Ὄχι κ. Νομάρχα, δὲν θὰ ὁμιλήσω ὑπὲρ τῶν Γερμανῶν, ἀλλὰ κατά».

    Πόθεν, λοιπόν, ὅλα αὐτά; Ἀπὸ ποῦ τὸ ἡρωϊκὸ σύνθημα τοῦ Βασιλείου πρὸς τὰ πλήθη «καλὴ λευτεριὰ» καὶ τὸ ἄλλο «καὶ τοῦ χρόνου ἐλεύθεροι», μέσα στὴ μαυρίλα ποὺ ξαπλώθηκε σ᾽ ὅλη τὴ Μεγαλόνησο; Μά, ἀπ᾽ τὰ ὅσα πίσω του, οἱ αἰῶνες τῆς Κρήτης τοῦ διακέλευαν, ἀπ᾽ τὴ συναίσθησή του ποιᾶς διαχρονίας εἶναι ἡ συνέχεια καὶ ἀπὸ τὰ ὅσα μπροστὰ του ἔβλεπε νά ἐπιχειροῦν οἱ ἄνομοι κατακτητές.

   Πῶς, λοιπόν, νὰ σωπάσει ὁ ἀτόφιος αὐτὸς κρητικὸς Πρωθιεράρχης; Πῶς; Πίσω του, τὰ πολυκύμαντα σηκοκτυπήματα τῶν αἰώνων, μπροστά του ὁ χαλασμὸς κι ὁ ὄλεθρος τῶν κατακτητῶν κι ἔτσι, χωρὶς ἄλλο, ἀπ᾽ τὴ σκοπιὰ τῆς ἀσκητικῆς ψυχῆς του, σάν τὸν προφήτη, θὰ λέγαμε, ἀναβόησε: «…καὶ εἶδον καὶ ἀνέστην καὶ εἶπα πρὸς τοὺς ἐντίμους καὶ πρὸς τοὺς στρατηγοὺς καὶ πρὸς τοὺς καταλοίπους τοῦ λαοῦ· μὴ φοβηθῆτε…», δηλαδή «…εἶδα καὶ ἐσηκώθηκα καὶ εἶπα στοὺς ἀξιωματούχους καὶ στὸν ὑπόλοιπο λαὸ μὴ φοβηθεῖτε ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς σας…» καὶ μετά, πάλι σάν τὸν Προφήτη, συνέχισε: «…μνήσθητε τοῦ Θεοῦ ἡμῶν τοῦ μεγάλου καὶ φοβεροῦ καὶ παρατάξασθε περὶ τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν, υἱῶν ὑμῶν, θυγατέρων ὑμῶν, γυναικῶν ὑμῶν καὶ οἴκων ὑμῶν…», δηλαδή «…θυμηθεῖτε τὸν Θεό μας, ὁ ὁποῖος εἶναι, μεγάλος, τρομερός, καὶ ἀντιπαραταχθεῖτε ἐναντίον τῶν ἐχθρῶν μας, ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν σας, ὑπὲρ τῶν υἱῶν καὶ θυγατέρων σας, ὑπὲρ τῶν γυναικῶν σας καὶ τῶν οἰκιῶν σας…».

   Τὰ ἀποτελέσματα γιά τὸν ἴδιο ἦταν νὰ φθάσει ὡς τὸ ἐκτελεστικὸ ἀπόσπασμα, νὰ πάει ἐξορία καὶ νὰ γνωρίσει κακουχίες καὶ βάσανα. Δὲν ἔχω τὸν ἀπαιτούμενο χρόνο γιά νὰ ἀναφερθῶ σ᾽ αὐτά, μόνο προτρέπω ὅλους γιά τὴν ἀνάγνωσή τους, ἀπὸ τὶς μελέτες τοῦ Κωστῆ Παπαδάκη καὶ γιά τοὺς ἀνθρώπους τοῦ Ρεθύμνου, ὅλως ἰδιαιτέρως, ἀπὸ τὸ παρουσιαζόμενο ἀπόψε βιβλίο του, γιά τὸν Βασίλειο.

   Νὰ σημειώσω, ἐδῶ, ὅτι ὁ Βασίλειος, δὲν ἦταν ὁ μόνος ρασοφόρος ἀγωνιστής, κατὰ τὴ φρικτὴ ναζιστικὴ κατοχή, ἀρκετοὶ Κρῆτες ὀρθόδοξοι κληρικοί, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, ἐξορίστηκαν καὶ ἐκτελέστηκαν. Μοναστήρια καὶ Ἐκκλησίες γίνανε, ὄχι γιά πρώτη φορὰ στὴν ἱστορία τῆς Κρήτης, φυλακτήρια ἢ ὁρμητήρια τῶν ἀγώνων τῶν Κρητικῶν. Σ᾽ ὅλη δὲ τὴν Ἑλλάδα, ἔχουν ἐπίσημα καταγραφεῖ πάνω ἀπὸ 170 κληρικοὶ καὶ μοναχοὶ οἱ ὁποῖοι θυσιάστηκαν, τότε, γιά τὴν Πατρίδα.

  Εἶναι ἀδύνατον, τώρα, νὰ περάσω σὲ ὀνόματα καὶ συμβάντα, τὰ περισσότερα, ὄχι ὅλα, εἶναι γνωστά, γιατί ὁ σκοπὸς τῆς παρέμβασης αὐτῆς δὲν εἶναι ἡ παρουσίαση τῆς ἐποχῆς τῶν Ναζί, σὲ σχέση μὲ τοὺς κληρικοὺς τῆς Ἐκκλησίας. Μόνο, ἐξ ἀφορμῆς τοῦ νέου βιβλίου, νά τονίσω ὅτι ἡ ἱστορία δὲν ἔχει πεῖ ἀκόμα τὴν τελευταία της λέξη γιά τὴν ἐν λόγῳ περίοδο.

   Ἀκόμα δὲ κάτι ἄλλο, μὴν κάνουν μερικοὶ τοῦ χώρου τοῦ λεγομένου ἀναθεωρητισμοῦ τῆς ἱστορίας, ἐσωτερικοῦ καί ἐξωτερικοῦ, ἄλλος πάλι ἐτοῦτος ὁ βάλτος τῆς ἐποχῆς μας, μή κάνουν ὅτι δὲν ξέρουν. Ὅτι καὶ νὰ λένε, ὅτι καὶ νὰ αὐτοσχεδιάζουν μὲ τὰ γράμματα καὶ τὰ σπουδάγματά τους, πρέπει νὰ καταλάβουν, ἐπιτέλους, ὅτι οἱ θεωρίες τῶν σπουδαστηρίων εἶναι μὲν γράμματα, ἀλλὰ ὑπάρχουν καὶ κάτι ἄλλα γράμματα ποὺ δὲν χαράσονται μόνο στὰ χαρτιά, ἀλλὰ καὶ στὴν καρδιά. Αὐτὰ τὰ γράμματα ἦταν τὰ οὐσιαστικὰ γράμματα ποὺ ἤξερε ὁ Βασίλειος, εἶναι αὐτὰ ποὺ δὲν ξεγαντζώνονται εὔκολα ἀπὸ τὴν ψυχή. Ἡ δὲ ψυχὴ τῆς Κρήτης ἔγινε, ἀπ᾽ τὰ πολλά παθήματά της, ἕνα μὲ τὴν αὐτοσυνειδησία της, περὶ πίστεως καὶ πατρίδος, δὲν ξεχωρίζουν αὐτὰ τὰ δυὸ καὶ εἶναι αὐτὰ ποὺ συνθέτουν τὴν ταυτότητά της.

   Ἀπ᾽ τὰ τέκνα τῆς Κρήτης, βέβαια, ἐξαρτᾶται ἄν θὰ κρατήσουν στὸ μέλλον αὐτὰ τὰ γράμματα καὶ τὴν ἐν λόγῳ ταυτότητα. Πῶς, ἔτσι ἀόριστα; Ἂς λάβουμε τὴν ἀπάντηση μέσα ἀπὸ τὶς ἐγκυκλίους τοῦ ἀοίδιμου Ἱεράρχου Βασιλείου, σχολιασμένες στὸ δεύτερο μέρος τοῦ παρουσιαζόμενου βιβλίου, ἀπὸ τὸν συγγραφέα του καὶ ἐντελῶς ἐπιγραμματικά, ἀπὸ μιά παράγραφο μιᾶς ἐγκυκλίου, τοῦ Ἀρκαδίας Βασιλείου, ἡ ὁποία συντάχθηκε στοὺς Ἁγίους Δέκα, τὸ 1927: «Μόνον θέλησιν καὶ προθυμίαν ἀπαιτεῖ ἀπὸ ἡμᾶς ὁ Θεός, τὴν δὲ δύναμιν θὰ δώσῃ ὁ ἴδιος, ὡς παντοδύναμος. Ἂς δείξωμεν λοιπὸν θέλησιν καὶ προθυμίαν, διὰ νὰ μᾶς δυναμώσῃ ὁ Θεός, πρὸς ἐπιτέλεσιν τῶν ἐντολῶν Αὐτοῦ, αἱ ὁποῖαι καὶ τὰ ἐπίγεια ἀγαθὰ θὰ μᾶς ἐξασφαλίσουν καὶ τὴν οὐράνιον βασιλείαν. Μᾶς τὸ λέγει ὁ Θεός, ὁ ἴδιος. Ἐάν θέλητε εἰσακούσητέ μου τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς φάγεσθε – ἑκατονταπλασίονα λήψεσθε καὶ ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσετε». Νά, λοιπόν, τὸ πώς, χωρὶς νὰ τὸ σχολιάσουμε ἄλλο.

    Αὐτός, λοιπόν, ὁ Βασίλειος, μὲ τὰ ἄλλα γράμματα, ὅπως προεῖπα, εἶχε πέσει στὴ λήθη, ὄχι φυσικὰ γιὰ ᾽κείνους ποὺ εἶχαν γράψει γι᾽ αὐτόν, γι᾽ αὐτοὺς ποὺ γνώριζαν γιά τὸν εἰρημένο Ἱεράρχη καὶ γι᾽ αὐτοὺς ποὺ ἔζησαν τὰ γεγονότα σὲ σχέση μὲ τὸν Βασίλειο, τοὺς γνωρίσαμε, τοὺς ἀκούσαμε ζωντανὰ νὰ μᾶς τὰ διηγοῦνται. Δὲν εἶχε λάβει, ὅμως, τὸ πρόσωπό τοῦ Βασιλείου καὶ τὰ γεγονότα περὶ αὐτόν, τὴ θέση ποὺ τοὺς ἅρμοζε, πλὴν κάποιων δημοσιευμάτων ποὺ ὑπῆρχαν, μέχρις ὅτου ὁ ἀγαπητὸς φίλος, Κωστὴς Παπαδάκης, ἀπὸ φιλοπατρία καὶ φιλομάθεια κινούμενος, διέλυσε τὴ λήθη περὶ Βασιλείου, μὲ τὶς διαφορες μελέτες του καὶ τίμησε δεόντως, μὲ τὰ δημοσιεύματά του, μὲ τὸν κόπο του, τὴν ἐξαιρετικὴ αὐτὴ φυσιογνωμία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης. Αὐτὸ εἶναι τὸ νέο βιβλίο τοῦ συγγραφέα, διάλυση τῆς λήθης καὶ ἀνάδειξη ἑνὸς ἐξέχοντος τέκνου τῆς Μεγαλονήσου καὶ πιὸ εἰδικὰ τοῦ χωριοῦ αὐτοῦ, Κεραμὲ Ρεθύμνου.

   Τὸ νέο πόνημα τοῦ Κωστῆ Παπαδάκη, γιά τὸν Μητροπολίτη Κρήτης Βασίλειο Μαρκάκη, εἶναι συνέχεια τῆς μελέτης του γιά τὸν Κρητικὸ αὐτὸ Πρωθιεράρχη, στὸ περιοδικὸ «Ἐλλωτία», τὸ 1999, τοῦ βιβλίου του «Κεραμὲς καὶ Ἀγαλλιανός, Κοινὴ πορεία μέσα στὸν χρόνο» (Ρέθυμνο 2002), τὸ ὁποῖο ἀφορᾶ τὸ χωριὸ γέννησής του καὶ ἄλλων καὶ τέλος τῆς βιογραφίας του πού ἔγραψε στὴν εἰδικὴ ἔκδοση γιά τὸν Βασίλειο, στὸ Περιοδικὸ τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, «Ἐν Ἐσόπτρῳ», τὸ 2019. Τότε, τὸ 2019, ὁ Κωστὴς Παπαδάκης, εἶχε προαναγγείλει τὴ δημιουργία ἑνὸς βιβλίου γιά τὸν Βασίλειο, ἔκδοση τοῦ χωριοῦ του, τὰ Κεραμὲ τοῦ Ρεθύμνου καὶ νά, ποὺ ἀπόψε ἡ ἀναγγελία τοῦ συγγραφέα λαμβάνει ἐπισήμως, σάρκα καὶ ὀστά. Τὸν εὐχαριστοῦμε ὅλοι.

    Συγχαρητήρια θερμὰ στὸν ἀκούραστο κ. Κωστῆ Παπαδάκη, σ᾽ ὅλους τοὺς φορεῖς, χωρὶς νὰ ἀναφέρω ὀνόματα γιά νὰ μή κουράσω, ἐξ ἄλλου εἶναι γνωστά, πού συνετέλεσαν γιά νά γίνει τὸ διήμερο αὐτό, στὴ γενέτειρα τοῦ Βασιλείου, μὲ τὴν εὐλογία τοῦ Ποιμενάρχου τοῦ τόπου, πολιοῦ Ἱεράρχου, Λάμπης, Συβρίτου καὶ Σφακίων κ. Εἰρηναίου καὶ ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Ἱ. Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης.

  Εὐχαριστῶ πού μοῦ προτείνατε νὰ ἐκφράσω κάποιες σκέψεις, πού μοῦ δημιουργήθηκαν ἀπὸ τὴν ἀνάγνωση τοῦ νέου βιβλίου τοῦ κ. Κωστῆ Παπαδάκη, γιά τὸν ἀπὸ Ἀρκαδίας, Μητροπολίτη Κρήτης Βασίλειο Μαρκάκη. Στὸν πρόλογο τοῦ εἰρημένου βιβλίου, ὁ Κωστῆς Παπαδάκης, σὲ ἕνα σημεῖο του, γράφει: «…Ἀπὸ τὴν προσπάθεια αὐτὴν (παρουσιάσεως δηλαδὴ τοῦ Βασιλείου), ἡ γενέτειρά του, τὰ Κεραμέ, θὰ συγκομίσει πρώτη τοὺς καρποὺς τῆς μεγάλης προσφορᾶς τοῦ ἀξίου τέκνου της. Καὶ ἀπὸ τὰ Κεραμέ, εἶναι γεγονὸς ὅτι ξεκίνησε τὸ 2002, ὅταν γράφαμε τὸ βιβλίο τοῦ χωριοῦ του, τὸ πρῶτον, ἡ προσπάθεια βιογράφησης τοῦ ἄνδρα…». Λοιπόν, κ. Παπαδάκη, σὺν Θεῷ, φθάσαμε στὴ συγκομιδὴ καὶ πρὸ αὐτοῦ τοῦ γεγονότος κάθε ἄλλος λόγος ἀπὸ μένα περισσεύει».

 

Ο Σεβασμιώτατος Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακάριος,
ενώ παρουσιάζει το βιβλίο

ΔΙΗΜΕΡΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΕΡΑΜΕ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΜΑΡΚΑΚΗ * * * ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ * Ιστορικό δημιουργίας του βιβλίου: ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΕΜΜ. ΜΑΡΚΑΚΗΣ (1872-1950)

ΔΙΗΜΕΡΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΕΡΑΜΕ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΜΑΡΚΑΚΗ

 

    Το διήμερο 29-30 Ιουλίου 2022, πραγματοποιήθηκαν στον Δήμο μας Εκδηλώσεις Μνήμης και Ευγνωμοσύνης για τον εκ Κεραμέ, Αγίου Βασιλείου, καταγόμενο Βασίλειο Μαρκάκη (1872- 1950), Μητροπολίτη Κρήτης και Πρόεδρο της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης. Οι εν λόγω Εκδηλώσεις τελούσαν υπό την αιγίδα της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης και διοργανώθηκαν από την Ενορία Κεραμέ, σε συνεργασία με τον Δήμο Αγίου Βασιλείου, την Τοπική Κοινότητα Κεραμέ και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κεραμέ- Αγαλλιανού. 

      Το Πρόγραμμα των Εκδηλώσεων εκτυλίχθηκε ως εξής:

    Την πρώτη ημέρα, Παρασκευή 29 Ιουλίου 2022, στις 6:00 μ.μ., έγινε Υποδοχή Λειψάνων του αοιδίμου Μητροπολίτη στον Ι. Ναό του αγίου Δημητρίου Κεραμέ και Αρχιερατικός Εσπερινός στον ίδιο ναό.

    Στις 8:30 μ.μ. ακολούθησε παρουσίαση του βιβλίου του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη: «ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΕΜΜ. ΜΑΡΚΑΚΗΣ (1872-1950), Ο αντιστασιακός από Αρκαδίας Μητροπολίτης Κρήτης, ο εμπνευστής και πρωτεργάτης της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς», στον ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου, από τους Μητροπολίτες Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακάριο και Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Πρόδρομο.

   Παρόντες στην παρουσίαση του βιβλίου ήταν ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ευγένιος και οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων κ. Ειρηναίος, Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακάριος, Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέας, Κισάμου και  Σελίνου κ. Αμφιλόχιος, Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Πρόδρομος, ο θεοφιλέστατος επίσκοπος Βαβυλώνος, του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, κ. Θεόδωρος, ο θεοφιλέστατος επίσκοπος Ευμενείας κ. Ειρηναίος, ο Ηγούμενος της Ι. Μονής Πρέβελη, π. Ιάκωβος, ο Δήμαρχος Δήμου Αγίου Βασιλείου κ. Ιωάννης Ταταράκης και πλήθος κόσμου.

    Προηγήθηκε προσλαλιά του Δημάρχου κ. Ιωάννου Ταταράκη και ακολούθησε η παρουσίαση του βιβλίου από τους ως άνω Σεβασμιωτάτους Μητροπολίτες. Τον λόγο πήρε, στη συνέχεια, ο συγγραφέας κ. Κ. Η. Παπαδάκης, ο οποίος αναφέρθηκε στην Ιστορία δημιουργίας του βιβλίου και ευχαρίστησε δεόντως τους Σεβασμιωτάτους Ομιλητές, ενώ ο Εφημέριος της διοργανώτριας Ενορίας και Τελετάρχης της όλης εκδήλωσης, πρωτ/ρος π. Τίτος Λίτινας, ευχαρίστησε όλους όσοι βοήθησαν στη διοργάνωση των εν λόγω εκδηλώσεων Μνήμης και Ευγνωμοσύνης και απένειμε, διά του Μητροπολίτου Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων κ. Ειρηναίου, τιμητική πλακέτα στον συγγραφέα κ. Κ.Η. Παπαδάκη.

     Τη δεύτερη μέρα, Σάββατο 30 Ιουλίου 2022, ολοκληρώθηκε το Πρόγραμμα των Εκδηλώσεων ως εξής:

    7:00- 11:00 π.μ. τελέστηκε Πολυαρχιερατική Θ. Λειτουργία και ακολούθησαν στις 11: 15 π.μ. τα Αποκαλυπτήρια Μνημείου του Πρωθιεράρχου της Εκκλησίας Κρήτης κυρού Βασιλείου Μαρκάκη, στον αύλειο χώρο του Ι. Ναού του Αγίου Δημητρίου, από τον Σεβασμιώτατο Αρχιεπίσκοπο Κρήτης.

    Στη 12^η μεσημβρινή παρατέθηκε φιλοξενία στον χώρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Κεραμέ, στην οποία παρακάθησαν όλοι οι παραπάνω, ενώ στις 8:00 μ.μ. δόθηκε θεατρική παράσταση από τη θεατρική ομάδα του Πολιτιστικού Κέντρου της Ι. Μητροπόλεως Γορτύνης και Αρκαδίας, εμπνευσμένη από τη ζωή και τον αντιστασιακό κατά των Γερμανών αγώνα του Πρωθιεράρχου κυρού Βασιλείου Μαρκάκη.

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

 

Ιστορικό δημιουργίας του βιβλίου:

 

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΕΜΜ. ΜΑΡΚΑΚΗΣ

(1872-1950)

Ο αντιστασιακός από Αρκαδίας Μητροπολίτης Κρήτης, ο εμπνευστής και πρωτεργάτης της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς

Σεβασμιώτατε, Άγιε Κρήτης, κ. Ευγένιε,

Σεβασμιώτατοι Άγιοι Λάμπης και Σφακίων κ. Ειρηναίε, Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακάριε, Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέα, Κισάμου και  Σελίνου κ. Αμφιλόχιε, Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Πρόδρομε,

Αγαπητέ μου κ. Δήμαρχε,

Κυρίες και Κύριοι

        Θα ξεκινήσω εν συντομία μεν, αλλά από πολύ μακριά!

Τον δρόμο για τη γνωριμία μου με τον Βασίλειο Μαρκάκη, πρώτος μου τον άνοιξε ο αείμνηστος πατέρας μου Ηλίας Μ. Παπαδάκης, που καταγόταν από τον γειτονικό στα Κεραμέ, Άρδακτο, ενώ η μητέρα του και γιαγιά μου, Μαρία Αποστολάκη, ήταν Κεραμιανή.

Μου είχε, λοιπόν, αφήσει μερικές χειρόγραφες σημειώσεις, που- εκτός των άλλων- αναφέρονταν και στον παλιό οικισμό του Κεραμέ, τις Λίγκρες. Περιείχαν μια παλιά άγνωστη ιστορία, πραγματικό γεγονός των μέσων του 16ου αιώνα, την ιστορία «Του Κωσταντή από τις Λίγκρες», όπως την τιτλοφόρησα εκ των υστέρων, που αφορά στα χρόνια της πειρατείας, με πρωταγωνιστές τους μουσουλμάνους των βόρειων παραλίων της Aφρικής, τους λεγόμενους Mπαρμπαρέζους πειρατές.

Κάποια στιγμή, λοιπόν, θέλησα να γνωρίσω από κοντά την περιοχή αυτήν των Λιγκρών, στην οποία αναφέρονταν οι σημειώσεις του πατέρα μου, αποσκοπώντας σε μια μελλοντική δημοσίευση των στοιχείων αυτών από τις στήλες κάποιου Κρητολογικού περιοδικού, όπως και έγινε. 

Βρέθηκα εδώ, στα Κεραμέ, στο καφενείο του χωριού, όπου έγινε για πρώτη φορά η γνωριμία μου με τον φιλοπρόοδο Κεραμιανό, κ. Μανόλη Αλεβυζάκη, Πρόεδρο, τότε, του «Εκπολιτιστικού Συλλόγου Κεραμέ- Αγαλλιανού». Του γνώρισα τον σκοπό της επίσκεψής μου στο χωριό κι εκείνος, κυριολεκτικά ενθουσιασμένος, όταν πληροφορήθηκε τον ερευνητικό της χαρακτήρα, μου δήλωσε κατηγορηματικά και χωρίς περιστροφές: «Εμείς, κ. Παπαδάκη, χρόνια τώρα περιμένουμε κάποιον να ασχοληθεί σοβαρά και υπεύθυνα με το χωριό μας και τώρα που σας βρήκαμε δεν σας αφήνουμε… Παρακαλώ, λοιπόν, η συγκεκριμένη έρευνά σας να μην περιοριστεί, όπως μου λέτε, αποκλειστικά και μόνο στις Λίγκρες, αλλά να επεκταθεί και να περιλάβει ολόκληρο το χωριό μας»!

Την αρχική άρνησή μου, στην απροσδόκητη σε μένα πρόταση τού έκτοτε εκλεκτού φίλου, ακολούθησε, ύστερα και από την επιμονή του, ο δισταγμός και το δισταγμό μου η ανεπιφύλακτη αποδοχή της πρότασής του. Αυτό, βέβαια, στην περίπτωσή μου, οφειλόταν, επί πλέον, και στους συναισθηματικούς- λόγω καταγωγής- δεσμούς μου με το χωριό.

Πολύ σύντομα, λοιπόν, πάνω στην έρευνά μου για το βιβλίο του χωριού, βρέθηκα μπροστά στη σεβάσμια και επιβλητική, την ηγετική εθνικά και εκκλησιαστικά μορφή του Βασιλείου Μαρκάκη. Τότε καταχώρησα στο βιβλίο μου για τα Κεραμέ τις πρώτες 25 σελίδες τής περί τον Β. Μαρκάκη έρευνάς μου και ενημέρωσα τους κατοίκους του χωριού για το μέγα αυτό κεφάλαιο που διέθεταν, γέννημα- θρέμμα του χωριού τους.

Την πρώτη αυτή μελέτη μου για τον άνδρα δημοσίευσα τον καιρό εκείνο, και πριν την έκδοση του βιβλίου για τα Κεραμέ, στο γνωστό και έγκριτο περιοδικό «Ελλωτία», του Δήμου Χανίων (τ. 8^ος, 1999), από το οποίο την πήρε- με δική της πρωτοβουλία- και την αναδημοσίευσε, σε 5 συνέχειες, και η Ι. Μητρόπολη που σήμερα μας φιλοξενεί, στο έγκριτο περιοδικό της «Ορθόδοξο Μήνυμα» (2002), καθώς, λίγο αργότερα, και η Ι. Μητρόπολη Γορτύνης και Αρκαδίας, που αναδημοσίευσε εκτεταμένα αποσπάσματα αυτής στο Ημερολόγιό της, του έτους 2017, που το αφιέρωσε στον αοίδιμο Επίσκοπό της και μετέπειτα Μητροπολίτη Κρήτης Βασίλειο Μαρκάκη.

Ακολούθησαν, τον Ιούνιο του 2019, οι λαμπρές εκείνες εκδηλώσεις για τον αοίδιμο Ιεράρχη από την ίδια Μητρόπολη, στις Μοίρες. Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης κ. Μακάριος, φιλοπρόοδος και οτρηρός των Γραμμάτων εργάτης, αποφάσισε να τιμήσει όλους τους αρχιερείς που διεποίμαναν την Ι. Μητρόπολη του κατά το παρελθόν και, βέβαια, μεταξύ αυτών, και τον Βασίλειο Μαρκάκη- που υπήρξε επίσκοπός της επί 38 ολόκληρα χρόνια- με μια σειρά σημαντικών εκδηλώσεων, που τελούσαν- όπως και οι παρούσες- υπό την αιγίδα της Ι. Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης.

Ο σεβάσμιος και έκτοτε λίαν αγαπητός φίλος κ. Μακάριος- έχοντας ήδη υπόψη του την μελέτη μου για τον Βασίλειο- ευγενώς με προσεκάλεσε ως ομιλητή, κατά τις ειρημένες τριήμερες εκδηλώσεις. Με την ευκαιρία αυτήν, επεξέτεινα, με περαιτέρω έρευνα και νέα στοιχεία, τη μελέτη μου περί τον Βασίλειο από τις αρχικές 25 (στο βιβλίο μου για το χωριό του και στο περιοδικό «Ελλωτία») σε 70 σελίδες, τις οποίες ο Σεβασμιώτατος δημοσίευσε όλες στον εξαίρετο τόμο «Μικρό Αφιέρωμα» για τον Βασίλειο Μαρκάκη, που απετέλεσε ειδική έκδοση του θαυμάσιου τριμηνιαίου περιοδικού της Ι. Μητροπόλεως Γορτύνης και Αρκαδίας «Εν Εσόπτρω».

Ο δρόμος για τον Βασίλειο Μαρκάκη είχε πλέον ανοίξει διάπλατα, φθάνοντας η έρευνά μας στο παρόν τρίτο και μεγαλύτερο στάδιό της, στην παρούσα βελτιωμένη και εκτενέστερη όλων έκδοση των 242 σελίδων!

Είναι, πάντως, χαρακτηριστικό ότι και η τελευταία αυτή προσπάθειά μας ξεκίνησε και πάλι από το χωριό του, όπως και η πρώτη, με το βιβλίο του χωριού, και ειδικότερα, τη φορά αυτήν, από την Ενορία τού χωριού του και τον δραστήριο και χαρισματικό εφημέριό της π. Τίτο Λίτινα, που με την ευλογία και ένθερμη στήριξη του οικείου Μητροπολίτη Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων κ. Ειρηναίου, το έθεσε σκοπό και προτεραιότητα της ζωής του- παρακινώντας με και μένα δυναμικά σε τούτο- να προχωρήσουμε σε μια πληρέστερη έκδοση- βιβλίο πια- για τον άνδρα. Και όχι μόνο αυτό, αλλά αποφάσισε και να φιλοτεχνήσει Μνημείο και να διοργανώσει και άλλες λαμπρές εκδηλώσεις, προκειμένου η Ι. Μητρόπολή του, το χωριό του και η Ενορία του να τιμήσουν τον μακαριστό Βασίλειο Μαρκάκη όπως τού πρέπει, με την ευκαιρία των εβδομήντα χρόνων από την κοίμησή του.

Μετά τη σύντομη αυτήν αναφορά μου στην ιστορία του παρόντος βιβλίου, αισθάνομαι την υποχρέωση να ευχαριστήσω από καρδίας για την τιμή τους αποψινούς εκλεκτούς ομιλητές, που ανέλαβαν να το παρουσιάσουν στην αγάπη σας, τόσο τον Σεβασμιώτατο και ηγαπημένο Ιεράρχη, Άγιο Γορτύνης, κ. Μακάριο, όσο και τον δικό μου και λίαν πεφιλημένο Ιεράρχη, τον Άγιο Ρεθύμνης κ. Πρόδρομο. 

Επί τούτοις, σας ευχαριστώ όλους και εύχομαι να έχουμε την ευχή «του αοιδίμου Πρωθιεράρχου Βασιλείου, του ανθρώπου του Θεού, του φιλοπρόοδου, αντιστασιακού και φιλογενούς πατριώτου», για να χρησιμοποιήσω τα ωραία προσδιοριστικά επίθετα του ευγενούς Ευχαριστηρίου Γράμματος που μου απέστειλε μετά τις Εκδηλώσεις στις Μοίρες ο Άγιος Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακάριος.

Σας ευχαριστώ όλους!

Η Γεωργική Σχολή Μεσσαράς, με έδρα τον Αμπελούζο, Ηρακλείου, της οποίας πρωτεργάτης και προστάτης υπήρξε ο Βασίλειος

Από την παρουσίαση του βιβλίου (1η ημέρα)

Από την παρουσίαση του βιβλίου (1η ημέρα)

Από τα Αποκαλυπτήρια του Μνημείου Β. Μαρκάκη,
από τον Αρχ/πο Κρήτης κ. Ευγένιο (2η ημέρα)

ΔΙΗΜΕΡΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΟΙΔΙΜΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΚΡΗΤΗΣ ΚΥΡΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΜΑΡΚΑΚΗ

 

Ο ηρωικός Αρχηγός της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Στρατάρχης Γεώργιος Τσουδερός (1756; - 1846)

 

Ο ηρωικός Αρχηγός της επαρχίας Αγίου Βασιλείου

Στρατάρχης Γεώργιος Τσουδερός

(1756; - 1846)

 

            ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

     www.ret-anadromes.blogspot.com

    Ο Γεώργιος Τσουδερός είναι ο μεγάλος και χαρισματικός άνδρας, οπλαρχηγός και στρατάρχης της επαρχίας Αγίου Βασιλείου, που συμμετείχε ως αρχηγός σε πάρα πολλές μάχες και επέζησε του αγώνα τού Εικοσιένα και έλαβε μέρος και στην επανάσταση των Χαιρέτηδων (1841). Δεν δέχτηκε να φύγει από την Κρήτη μαζί με τα παιδιά του (σαν αναγκάστηκε να τα στείλει σε ένα νησί), αλλά τριγυρνούσε μόνιμα στα Ρεθεμνιώτικα, επιχειρώντας γρήγορες παντού επιθέσεις, για να μη προφταίνουν οι Τούρκοι να εντοπίζουν την βάση του και τα ορμητήριά του. H δράση του Γεωργίου Τσουδερού έχει μείνει στην ιστορία, γιατί υπήρξε από τους ελάχιστους Κρητικούς αρχηγούς που διέτρεξε ολόκληρη την Κρήτη σπιθαμή προς σπιθαμή, από την Κίσσαμο μέχρι τη Σητεία, πολεμώντας τον εχθρό. Τρομοκρατούσε και ξεμονάχιαζε τους Τούρκους και τους ανάγκαζε να κλείνονται φοβισμένοι στα φρούριά τους^[1].

        Την μεγάλη επιβολή τής προσωπικότητας τού εν λόγω πολεμικού άνδρα βλέπουμε και σε διάφορες άλλες περιπτώσεις, όπως στο εντυπωσιακό εκείνο επεισόδιο ληστοπειρατείας (όπως αρχικά θεωρήθηκε), κατά το έτος 1827, όταν η επανάσταση στην Κρήτη κινδύνευε από στιγμή σε στιγμή να κατασταλεί. Ο Γεώργιος Τσουδερός θέλοντας να αναζωπυρώσει τον αγώνα στα ρεθεμνιώτικα εδάφη επιχειρούσε διαρκείς αιφνιδιασμούς και μικροεπιθέσεις κατά των Τούρκων, ώστε ο αγώνας των Κρητικών να βρίσκεται σε συνεχή εγρήγορση. Προς τούτο, έστειλε και ένα πολεμικό πλοιάριο στο φρούριο της Γραμβούσας, προκειμένου να παραλάβει τον αδελφό του Ιωάννη και πενήντα ακόμα Ρεθεμνιώτες, που βρίσκονταν υπό τις διαταγές του εγκλεισμένοι σε αυτό και να τους θέσει σε αγωνιστική δράση. Το πλοιάριο, όμως, των Γραμβουσανών γνώρισε μιαν απροσδόκητη περιπέτεια^. καθώς, δηλαδή, έβγαινε από τον κόλπο, συναντήθηκε με ένα αμερικανικό πολεμικό, το οποίο, εκλαμβάνοντάς τους ως ληστοπειρατές (!), κατέσχε το πλοιάριο, μεταφέροντας τους επαναστάτες στη Νάξο. Παρά τις αληθοφανείς διαμαρτυρίες τους (ότι δεν είχαν τηλεβόλο και ότι όλοι τους ήταν πτώματα από τη ναυτία, πράγματα αδιανόητα για μιαν ομάδα ληστοπειρατών), οι επαναστάτες με τίποτε δεν ίσχυσαν να πείσουν σε τούτο τον Αμερικανό ναύαρχο.

        Αυτό το κατάφερε, τελικά, ο Γεώργιος Τσουδερός, ο οποίος, «τη συστάσει των εν τη νήσω προξένων», μετέβη στη Νάξο και παρουσιάστηκε προ του Αμερικανού ναυάρχου. Με την επιβλητική του εμφάνιση, αυξημένη με μιαν αφελή και ωραία θελκτικότητα, διαβεβαίωσε τον ναύαρχο ότι όλοι μαζί και οι πενήντα επιβαίνοντες στο πλοιάριο και ο αδελφός του, ο Ιωάννης, ήταν χερσαίοι και ότι η σύλληψή τους αποτελούσε αδικία, που δεν επιτρεπόταν στο ηρωικό τέκνο μιας φιλελεύθερης χώρας, που διέκειτο συμπαθώς προς τον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα. Και όπως καταλήγει ο διηγούμενος το επεισόδιο Ι. Μουρέλλος, «ο ναύαρχος κατεθέλχθη από την επιβλητικήν και αξιοπρεπή τού γέροντος αρχηγού αφέλειαν και όχι μόνον απέλυσε τους κρατουμένους αποδώσας και τον οπλισμόν των και το πλοιάριόν των, αλλά και τους εφωδίασεν με αρκετάς τροφάς και άφθονα πολεμοφόδια ευχηθείς εις αυτούς ταχείαν την απελευθέρωσιν της αγωνιζομένης πατρίδος των»^[2].     

       Σε άλλη περίπτωση, μετά τη δυσμενή εξέλιξη του Πρωτόκολλου του Λονδίνου, που άφηνε, δυστυχώς, την Κρήτη εκτός του νέου ελληνικού κράτους, στην επονείδιστη και πικρή των Τούρκων δουλεία, τον βλέπουμε ως Στρατάρχη του Ρεθύμνου να επιλέγεται από τον αρμοστή Νικόλαο Ρενιέρη ως ο μόνος κατάλληλος, μαζί τον Γ. Σακόρραφο και τον Κ. Κριτοβουλίδη, όπως περιτρέξουν τις επαρχίες Αμαρίου και Αγίου Βασιλείου και εμψυχώσουν τον λαό που ήταν βαθιά θλιμμένος από τα λυπηρά αγγέλματα της αναγκαστικής συνέχισης της δουλείας.

      Ο Γ. Τσουδερός, όπως σημειώνει ο Ι. Μουρέλλος, είναι γεγονός ότι έχαιρε της απόλυτης εμπιστοσύνης όλων των οπλαρχηγών της Κρήτης και πάντα όλοι προτιμούσαν τη συνεργασία μαζί του, γιατί από την αρχή του αγώνα κρατήθηκε μακριά από μικρομίση και προσωπικές προστριβές, καλούμενος πάντα ως διαιτητής μέσα στους διαρκείς διαπληκτισμούς των άλλων^[3].

     Ο Μιχαήλ Aφεντούλιεφ ανέδειξε τον Γεώργιο σε εκατόνταρχο (στις 17 Δεκεμβρίου 1821) και αργότερα σε πεντακοσίαρχο (στις 4 Ιουλίου 1822), ενώ μετά την αναγνώριση του «Κρητικού Συμβουλίου» (1828) το Γενικό Στραταρχείο διόρισε πέντε Στρατάρχες στην Κρήτη^. και εν μέσω αυτών ήταν και ο Αγιοβασιλειώτης Γεώργιος Τσουδερός. Οι πέντε αυτοί αρχηγοί, εκτός από τη γνωστή σε όλους γενναιότητά τους, είχαν και άλλα εξαιρετικά προσόντα, που τους εξασφάλιζαν τον απεριόριστο σεβασμό και την πειθαρχία όλων των αρχηγών και καπετάνιων στο πρόσωπό τους.

    Του μεγάλου αυτού Αϊβασιλειώτη οπλαρχηγού και στρατάρχη, του Γεωργίου Τσουδερού, κρίνουμε σκόπιμο να μεταφέρουμε, στο σημείο αυτό, ευστοχότατο χαρακτηρισμό του από τον σπουδαίο ιστορικό της Κρήτης και συναγωνιστή του- ώστε να γνωρίζει πολλά και ασφαλή για τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά του- τον Καλλίνικο Κριτοβουλίδη, διατηρώντας την απολαυστικά πλούσια και χυμώδη λόγια γλώσσα των «Απομνημονευμάτων» του:

     «Σειράν διαφόρων ανδραγαθημάτων παρουσιάζει ο στρατιωτικός βίος του Γεωργίου Τσουδερού. Άμα γνωσθείσης της επαναστάσεως του 1821, αυθόρμητος ωπλίσθη και αυτός υπέρ της πατρίδος του. Εκλεχθείς δε εξ αρχής οπλαρχηγός των πολεμικών Λαμπαίων όλης της επαρχίας, εθριάμβευσε διακριθείς πάντοτε εις τας μάχας. Αν και προβεβηκώς την ηλικίαν, ήττον όμως παραδόξως ως νεάζων ωκυποδέστατος και ενεργητικώτατος προπορευόμενος, ως και ο Σήφακας, των συστρατιωτών εν τοις κινδύνοις. Αφέλεια, φιλοπατρία ειλικρινής και συν τούτοις ανδρεία ψυχής ήσαν τα κοσμούντα τον Τσουδερόν. Τόπος της γεννήσεώς του ήτο το χωρίον Ασώματος της Λάμπης, είχε δε και ετέρους αδελφούς τον Ιωάννην, πολεμικόν παρομοίως άνδρα, και τον Μελχισεδέκ, ηγούμενον τού κατά την ιδίαν επαρχίαν μοναστηρίου Πρέβελη»[4].  

       Αυτός υπήρξε ο γενναίος οπλαρχηγός και στρατάρχης του Αϊ- Βασίλη Γεώργιος Τσουδερός, αδελφός των δύο άλλων μεγάλων πολεμικών επίσης ανδρών, του Ηγουμένου Μελχισεδέκ και του Ιωάννη. Όταν ο αγώνας στην Κρήτη έπαιρνε να σβήσει, ο Τσουδερός ήταν από τους τελευταίους που τον εγκατέλειψαν. Μέχρι τα μέσα του 1831, εξακολουθούσε να περιπλανιέται από βουνό σε βουνό και από χαράδρα σε χαράδρα διώκοντας με όση δύναμη είχε τον εχθρό. O πρόωρος θάνατος του Καποδίστρια ματαίωσε την υποσχεθείσα αναγνώριση των εθνικών υπηρεσιών τού Τσουδερού, ο οποίος έφτασε σε έσχατο σημείο φτώχειας. Υπέφερε από φρικτές στερήσεις μέχρι το έτος 1833, οπότε έφθασε στη Μεθώνη ο βασιλιάς Όθωνας, ο οποίος εκτιμώντας τις υπηρεσίες του, του υποσχέθηκε αναγνώριση και οικονομική ενίσχυση. Έτσι το 1838 ο Τσουδερός ονομάζεται Συνταγματάρχης της Bασιλικής Φάλαγγας^[5].

    Είναι, πάντως, μετά από όλα αυτά, πραγματικά οδυνηρό και αδιανόητο ότι ο θαυμάσιος αυτός πολεμικός άνδρας, ακολουθώντας, δυστυχώς, την κοινή και τόσων άλλων γενναιόψυχων Ελλήνων μοίρα, με τεράστια προσφορά στην Πατρίδα, πέθανε πάμπτωχος, μετά την αποτυχία της επανάστασης των Χαιρέτηδων (1841), μακριά από την πατρίδα, στις 10 Αυγούστου 1846, σε ηλικία 90 περίπου ετών^[6].

---

[1] Μουρέλλος, Ι. Δ., Ιστορία της Κρήτης, τ. Β΄, Ηράκλειον Κρήτης 1932, 847.

[2]Μουρέλλος, Ι. Δ., ό.π., 926- 927. Πβ. και Δερεδάκης, Ν., «Πειρατής… κατά λάθος! Μια από τις άγνωστες ιστορίες της επανάστασης του 1821 στην Κρήτη», εφημ. Ρέθεμνος 18.05.2021.

[3] Μουρέλλος, Ι. Δ., ό.π., 1085.

[4] Κριτοβουλίδης, Καλλίνικος, Απομνημονεύματα του περί αυτονομίας της Ελλάδος πολέμου των Κρητών, εν Αθήναις 1859, 431.

[5] Λαδιά, Εύα, «Οι Τσουδεροί στην επανάσταση του 1821», εφημ. Ρεθεμνιώτικα Νέα της 22/3/2019.

[6] Ψιλάκης, Βασίλειος, Ιστορία τής Κρήτης, τ. Γ΄, Αθήναι χ.χ, 376.

ΗΛΙΑΣ Γ. ΜΕΤΟΧΙΑΝΑΚΗΣ * * * Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης * * * ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΙΩΑΝΝΙΚΙΟΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

 

 ΗΛΙΑΣ Γ. ΜΕΤΟΧΙΑΝΑΚΗΣ

       Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης

  

ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΙΩΑΝΝΙΚΙΟΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

1924- 2017

[Αμιράς Βιάννου 2022, σχ. 8^ο (21 Χ 14), σσ. 65]

 

      ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

             www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Ο κ. Ηλίας Γ. Μετοχιανάκης, Καθηγητής για χρόνια του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης, μας απέστειλε πρόσφατα ένα νέο βιβλίο του με τον τίτλο «Γέροντας Ιωαννίκιος Ανδρουλάκης». Το βιβλίο, αποτελεί έκδοση του Συλλόγου Φίλων Ενορίας Αγίου Γεωργίου Αμιρά, «Ο Αφέντης Χριστός» και προλογίζεται δεόντως από τον Πρόεδρό του π. Εμμανουήλ Ραπτάκη.

 Ο Γέροντας Ιωανίκιος, κατά κόσμον Μιχαήλ Ανδρουλάκης, γεννήθηκε το έτος 1924 στις Μάλλες Ιεράπετρας, από γονείς ευσεβείς που τον ανέθρεψαν «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου». Στη ζωή του υπήρξε ένα ευώδες και δροσερό άνθος που εξάνθισε στη γη του Λασιθίου με κύρια χαρακτηριστικά του βίου του την ανιδιοτελή αγάπη του προς τον άνθρωπο και τη  βαθιά ταπείνωση και πίστη του στον Θεό. Στα νεανικά του χρόνια καθοδηγητές του στάθηκαν αρχικά οι μοναχοί των Ι. Μονών Εξακουστής και Παναγίας Φανερωμένης, χώρων πίστεως και λατρείας, στους οποίους απέκτησε τα πρώτα ισχυρά βιώματα και αναδείχθηκε η σπουδαία κλίση του προς τη μοναχική ζωή.

Δραστήριος και ικανότατος διαχειριστής του θείου έργου περνά διαδοχικά από ποικίλες θέσεις ευθύνης της τοπικής Εκκλησίας είτε ως Ηγούμενος (Ι. Μονή Φανερωμένης, Ι. Μονή Τοπλού, Ι. Μ. Εξακουστής), είτε ως απλός εφημέριος (στις ενορίες Λουτρακίου Βιάννου, Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Βιάννου και Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στον Βαχό). Από όποια θέση και αν δραστηριοποιήθηκε άφησε πίσω του έργο λαμπρό στον ηθικό, πνευματικό και κοινωνικό τομέα, απονέμοντας στον άνθρωπο απεριόριστη αγάπη και απόλυτο σεβασμό και, σε κάθε περίπτωση, δημιουργώντας μια «κοινωνία αγιότητας και αγάπης προσώπων». Κοντά σ’ αυτά, συνετέλεσε στη δημιουργία και ενός τεράστιου και πολύμοχθου κτιριακού έργου, ανακαίνισης, συντήρησης και ευτρεπισμού ναών και παρεκκλησίων στα μοναστήρια και τις εκκλησίες όπου διακόνησε, καθώς και δενδροφύτευσης χιλιάδων ελαιόδεντρων και ποικίλων οπωροφόρων, δημιουργίας υδατοδεξαμενών, πλακοστρώσεων, κατασκευής δρόμων και αγωγών μεταφοράς νερού και ηλεκτρικού ρεύματος.   

Η όλη δραστηριότητα του Γέροντος Ιωαννικίου, έκανε τους πιστούς που τον περιέβαλλαν να τον εμπιστεύονται απόλυτα, γιατί αναγνώριζαν και αποδέχονταν στο πρόσωπό του το λαμπρό εκκλησιαστικό του ήθος και το μέγα φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο που επιτελούσε στον τόπο τους. Και έβλεπες τόσο τους ενορίτες του, όσο και αρκετούς κατοίκους από τα γύρω χωριά και αυτά, ακόμα, τα νέα παιδιά, να τον συντρέχουν με προθυμία και να τον βοηθούν στις καθημερινές κτιριακές και άλλες εργασίες. Έτσι, σταδιακά το τραχύ και άγριο τοπίο άρχιζε να μετατρέπεται σε έναν πραγματικό επίγειο παράδεισο.

Μα το περίσσευμα της αγάπης του Γέροντος Ιωαννικίου προχωρούσε και εξακτινωνόταν και πάρα πέρα σε έργα συντήρησης οικιών πτωχών οικογενειών, καλύπτοντας οικονομικούς λογαριασμούς και διαθέτοντάς τους τρόφιμα και εφόδια πρώτης ανάγκης, ενώ αποδέκτες του μεγάλου αυτού φιλανθρωπικού του ενδιαφέροντος αναφέρονται, περαιτέρω, κοντά στις απλές αυτές οικογένειες, ακόμα και Ιερές Μητροπόλεις και Μονές, όπως της Παναγίας της Παληανής και Καλυβιανής, γηροκομεία, καθώς και το Εσπερινό Λύκειο Ηρακλείου, στα οποία μοίραζε χιλιάδες κιλά από όσπρια, πατάτες, ελαιόλαδο, κούτες γάλακτος και κρέας.

       Και το βιβλίο του κ. Μετοχιανάκη ολοκληρώνεται με την αναφορά του και στο ιδιαίτερα υψηλό πνευματικό επίπεδο και χάρισμα της αγιότητας του Γέροντα, που, πέραν του παραπάνω τεράστιου εκκλησιαστικού, κοινωνικού και φιλανθρωπικού έργου του, επιτελούσε και πλήθος θαυματουργικών θεραπειών με τις προσευχές του και το λαδάκι του Γέροντά του οσίου Χατζή Ανανία (εορτάζεται στις 22 Απριλίου) και άλλων αγίων, που μονίμως επικαλούνταν.

       Μεγάλο μέρος του βιβλίου κατέχει και το κεφάλαιο «Μνήμες και βιώματα για τον Γέροντα Ιωαννίκιο», από τη σύζυγο τού κ. Μετοχιανάκη, κ. Ελένη Παπαμιτσάκη- Μετοχιανάκη, νομικό και δασκάλα.   

Ευχαριστούμε θερμά τον εκλεκτό φίλο κ. Ηλία Μετοχιανάκη και την εκλεκτή σύζυγό του, γιατί με το βιβλίο τους αυτό κατόρθωσαν να μας μεταγγίσουν έστω και ψήγματα μόνον από τον ένθεο ζήλο, τους αγώνες και τη θερμουργό πίστη τού εν λόγω Γέροντος Ιωαννικίου, πράου, ειρηνικού και διδακτικού Λευίτη, που καθίσταται σε όλους μας φωτεινό παράδειγμα απεριόριστης αγάπης προς τον άνθρωπο και πίστης προς τον Θεό.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ Γ. ΣΥΡΙΑΝΟΓΛΟΥ * * * Ήθελα μόνο τ’ όνομά σου

 

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

 

ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ Γ. ΣΥΡΙΑΝΟΓΛΟΥ

 

Ήθελα μόνο τ’ όνομά σου

[Εκδοτικές Επιχειρήσεις Καλαϊτζάκης Α.Ε., Ρέθυμνο 2022, σχ. 8^ο (20,5Χ15), σσ. 364]

  

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

 

Ο Παρασκευάς Γ. Συριανόγλου, Μικρασιάτης δεύτερης γενιάς, τιμά όσο λίγοι την καταγωγή του, συγγράφοντας και δραστηριοποιούμενος στον τόπο μας σχεδόν αποκλειστικά στον χώρο αυτόν του Μικρασιατικού ελληνισμού, με έμφαση, πάντα, στη ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Νέα Φώκαια τής Μικράς Ασίας. Έτσι, κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στα κυριότερα έργα του, το 1998 μάς παρουσίασε τα λαογραφικά τής Μ. Ασίας (Π. και Ν. Φώκαιας) με το βιβλίο του «Θεμέλια τού πολιτισμού μας», το 2003 έδωσε νέα έμφαση στα λαογραφικά τής Νέας Φώκαιας με το βιβλίο του «Λαϊκός Πολιτισμός, Λαογραφικά Νέας Φώκαιας Μ. Ασίας» και συνεχίζει το 2006 με τη μυθιστορία «Όσα δεν έγραψε η ιστορία- Νέα Φώκαια Μικράς Ασίας», το 1010 με το θεατρικό «Η Δύση της Ανατολής», το 2014 με το μυθιστόρημά του «Μια αγάπη δυο θεοί» και σήμερα με ένα νέο εκπληκτικό μυθιστόρημα, με τον αινιγματικό αλλά και πρωτότυπο τίτλο «Θέλω μόνο τ’ όνομά σου».

Ο Παρασκευάς Συριανόγλου συχνά έχει τον τρόπο του να διδάσκει την Ιστορία, και μάλιστα αυτήν της αγαπημένης του Μικρασίας, με έναν τρόπο ευχάριστο και εποικοδομητικό^. μέσα, δηλαδή, από συγκλονιστικές μυθιστορίες, στις οποίες οι πρωταγωνιστές δεν είναι πλάσματα της φαντασίας του, αλλά πρόσωπα αληθινά, υπαρκτά, που έζησαν στο πετσί τους τα περιγραφόμενα, κάθε φορά, γεγονότα. Έτσι και το παρουσιαζόμενο σήμερα βιβλίο του, με τον εντυπωσιακό τίτλο «Ήθελα μόνο τ’ όνομά σου», αφορά σε μια παρόμοια δυναμερή διήγηση γύρω από τις αλησμόνητες πατρίδες, με αληθινά πέρα ως πέρα τα καταγραφόμενα γεγονότα, τα οποία ο συγγραφέας μεταφέρει όπως ακριβώς του τα διηγήθηκε ο Γιώργος, ο εγγονός του πρωταγωνιστή αυτού του βιβλίου Γιωργή Καλαβρυτινού, που του εμπιστεύτηκε την ιστορία του παππού του.

Ο Γιωργής Καλαβρυτινός έφυγε από το Βραχώρι, της Τριχωνίδος, έφτασε και πολέμησε στην περίφημη Μάχη του Σκρά, τον Μάη του 1918, μια από τις σημαντικότερες και πλέον νικηφόρες μάχες του ελληνικού στρατού στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και νικητής πλέον συνέχισε την πατριωτική του δράση, κινούμενος από τον ακαταπόνητο οίστρο της αγάπης του για την πατρίδα και φτάνοντας στην όμορφη και μαρτυρική Σμύρνη, στη Μικρά Ασία. Εκεί, πρωτάρης, έζησε έναν ορμητικό και παράφορο έρωτα δίπλα στην αγαπημένη του Αρετή, μια χαρισματική και πανέμορφη Σμυρνιοπούλα. Αντίκρυσε, όμως, κατάματα και τον Χάρο, που δεν τόλμησε, πάντως, να τον αγγίξει, όταν, βιώνοντας τη μεγάλη εκείνη μικρασιατική καταστροφή και άγρια κυνηγημένος βρέθηκε στον Πειραιά, όπου μάταια περίμενε τον ερχομό και της αγαπημένης του. Η αλήθεια, τελικά, που περίμενε και τους δύο τραγικούς ήρωες έφτασε πολύ αργά, καθυστερημένη και οδυνηρή στον τόπο του Γιώργη, στο Βραχώρι της Τριχωνίδος, όταν πια το κόκκινο τριαντάφυλλο της καρδιάς τους είχε ολότελα και για τους δύο μαραθεί. Και το διήγημα κλείνει έτσι πικρά και τραγικά για τους ήρωές μας, όπως πικρά και τραγικά ήταν και τα γεγονότα που καταμέτρησαν στη ζωή τους, χωρίς το αναμενόμενο στις διηγήσεις του είδους αυτού happy end, παραμένοντας και οι δυο τους πληγωμένοι και βαθιά βουτηγμένοι και αλύτρωτοι στο πιο οδυνηρό σκοτάδι της ψυχής τους και ανήμποροι να πράξουν διαφορετικά και να δώσουν μιαν άλλη τροπή και διάσταση στην απελπισία και στα μεγάλα αδιέξοδα που η ζωή, δίχως οίκτο, τους είχε συσσωρεύσει εμπρός τους.  

Ο συγγραφέας στο μυθιστόρημά του, παράλληλα με την ερωτική των ηρώων του ιστορία, παρακολουθεί και την ιστορία των Ελλήνων τής Σμύρνης στα τελευταία πριν από τον μεγάλο ξεριζωμό χρόνια, φτάνοντας την εξιστόρησή του μέχρι και την επιστροφή των ηρώων του- Γιώργη και Αρετής Βασιλειάδου- μέσα από μύριες κακουχίες και βασανισμούς, στην νέα τους πατρίδα, την Ελλάδα. Αναπλάθει μνήμες και καταστάσεις, σκιαγραφεί μορφές, κάνει θαυμάσιες φωτογραφικές περιγραφές και ζωγραφικές απεικονίσεις τόπων και γεγονότων, που σε κάνουν να βιώνεις και να ζεις άμεσα το κλίμα των δίσεκτων και δυσβάστακτων εκείνων χρόνων. Παρουσιάζει ρεαλιστικά το στημένο σκηνικό των «συμμάχων», που όφειλαν, κατά τη διαταγή, να τηρήσουν απόλυτη ουδετερότητα και δεν δίστασαν να θυσιάσουν έναν ολόκληρο λαό, με έναν βαρύτατο και σπουδαίο πίσω του πολιτισμό και να τον παραδώσουν, μαζί με τον επίσκοπό του, τον αξιοθρήνητο Σμύρνης Χρυσόστομο, σ’ ένα ανελέητο και φρικιαστικό μαρτύριο. Και όλες αυτές τις φρικαλεότητες οι σύμμαχοι, ψυχροί θεατές, να τις παρακολουθούν μακρόθεν, απαθείς και ατάραχοι πάνω από τα πλεούμενά τους!

Η όλη ιστορία, η πολιτική και στρατιωτική πραγματικότητα της μελανής εκείνης εποχής, εξελίσσεται αργά, πραγματικά σαν παραμύθι, χάρη στη δυναμική και ικανή λογοτεχνική γραφίδα τού συγγραφέα της Παρασκευά Γ. Συριανόγλου, σε μια γλώσσα κομψότατη και ευρηματική, με πλούσιο το σμυρνιώτικο ιδίωμα και άφθονα στοιχεία θεατρικής οικονομίας, εξασφαλίζοντας σε κάθε περίπτωση την ενότητα και το απόλυτο ενδιαφέρον της υπόθεσης. Μέσα από ένα πολυδαίδαλο σχήμα συναρπαστικής και καθηλωτικής αγωνίας και πολλών αλυσιδωτών εκπλήξεων και αιφνιδιασμών, προοδευτικά και μέσα από μιαν εκπληκτική διαδρομή ενθυμήσεων και συγκλονιστικών επεισοδίων και καταστάσεων, η ηρωίδα τού έργου, η Αρετή, η όμορφη κι ευγενική Σμυρνιώτισσα Ρωμιοπούλα, διαγράφει όλη τη δραματική περιπέτεια της ζωής της. Το ενδιαφέρον του θεατή σε όλη την έκταση του έργου διατηρείται αμείωτο και επιτυγχάνονται, θεωρούμε, απόλυτα οι στόχοι του λογοτέχνη.

  Συγχαίρουμε κι ευχαριστούμε θερμά τον φίλο συμπολίτη συγγραφέα κ. Παρασκευά Γ. Συριανόγλου. Είναι άξιος τού «δικαίου επαίνου» αλλά και τής αγάπης όλων μας και γι’ αυτό το νέο πόνημά του, που αποτελεί μια περισπούδαστη, πράγματι, και κεφαλαιώδους σημασίας μελέτη για τον μικρασιατικό ελληνισμό.