ΝΕΟΜΑΡΤΥΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ: ΜΑΡΤΥΣ ΧΡΙΣΤΟΥ Ἤ ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ; * * * Τὸ θέμα τῆς 4ης κάρας

 

200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ

ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ 4ΩΝ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΩΝ

 

ΝΕΟΜΑΡΤΥΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ:

ΜΑΡΤΥΣ ΧΡΙΣΤΟΥ Ἤ ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ;

                              Τὸ θέμα τῆς 4ης κάρας

 

        ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

         www.ret-anadromes.blogspot.com

 

                                                 - 4^ο-

                     Η αίτηση της Μαριγώς Βλατάκη

 

      Δεύτερο ισχυρό επιχείρημα προς αναίρεση τής εν λόγω κακοδοξίας^[1] αποτελεί αίτηση- ντοκουμέντο της Μαριγώς Βλατάκη, συζύγου τού ως άνω εθνομάρτυρα της Παναγίας Οδηγήτριας, Νικολάου Βλατάκη, της 19^ης Ιουνίου 1865, που την απευθύνει προς την «Επιτροπή Θυσιών και Εκδουλεύσεων» και με την οποία επικαλείται τη δεινή θέση, την «πενία» στην οποία είχε περιέλθει μετά τον θάνατο του συζύγου της, Νικολάου Βλατάκη, στην Ι. Μονή της Οδηγήτριας, και ζητά τη χορήγηση επιδόματος για την ίδια και την κόρη της.

 Παραθέτουμε αυτούσιο το ιστορικό κείμενο- ντοκουμέντο τής εν λόγω αίτησης:

         «Προς την ὑπέρ τῶν ἐκδουλεύσεων τῶν ἀγωνιστών

              συστηθεῖσαν (sic) Σ. Ἐπιτροπήν»

   Τεσσαράκοντα έτη φέρων (sic) ἤδη τον τίτλον τῆς χηρείας, ἀφοῦ ὁ ἀνήρ μου Νικόλαος Βλατάκης, πολεμήσας ἐπί τρία περίπου έτη τούς κοινούς τῆς Ἑλλάδος ἐχθρούς, ἒπεσε μαχόμενος ἐν τῇ ἐξόδῳ ἀπό τοῦ πύργου τῆς ἐν Κρήτῃ Ὁδηγητρίας.

   Μετά τῶν δεινῶν τῆς χηρείας μαστίζει ἐμέ και την ταλαίπωρον θυγατέρα μου δεινοτάτη πενία ἐφ’ ὃλον τό μακρόν τοῦτο διάστημα, έπιπροσθέτως δε και τοῦ γήρατος ἐπαυξάνουσι και ἐπιτείνουσι τά δεινά ἒτι μᾶλλον. Ἐπειδή δέ ὁ ἀνήρ μου ἒπεσεν εἰς τον βωμόν τῆς ἐλευθερίας, ὡς δηλοῖ και τό πιστοποιητικόν φέρον ὑπογραφάς εἰστόδε προκύπτει δικαιοῦμαι και ἐγώ ἡ ταλαίπωρη να αἱτήσω ἀμοιβήν διά τάς ἐκδουλεύσεις τοῦ ἀνδρός μου, προς ἀνακούφισιν τῶν δεινῶν ἡμῶν Ἔφ’ ᾦ προσφέρω την ἀναφοράν ταύτην μετά τοῦ πιστοποιητικοῦ, πρός την Σ. Ἐπιτροπήν, πεποιθυία ὃτι ἐν τῇ εὐθυκρισία της θέλη μέ δικαιώσει.

                                               Μαριγώ Ν. Βλατάκη

 

      Την αίτηση της Μαριγώς Νικολάου Βλατάκη συνοδεύει το παρακάτω Πιστοποιητικό (βλ. εικόνα), στο οποίο έχουμε μια λεπτομερέστατη υπενθύμιση των γεγονότων τόσο στην Παναγία την Οδηγήτρια, όσο και των λοιπών πολεμικών επιχειρήσεων, στις οποίες έλαβε μέρος ο εν λόγω εθνομάρτυς, Νικόλαος Βλατάκης:

                                     Πιστοποιητικόν

      Οἱ ὑποφαινόμενοι πιστοποιοῦμεν, ὃτι ὁ Νικόλαος Βλατάκης, ἃμα ἐδόθη το πρῶτον σάλπισμα ἐν Κρήτῃ, τοῦ ὑπέρ άνεξαρτησίας ἀγῶνος, διασώσας τήν οἰκογένειαν αὐτοῦ ἀπό τῆς αἰχμαλωσίας εἰς Σφακία, ὃπου καί ὁ θεῖος του Μιχαήλ Κουρμούλης^[2] διέσωσε τήν ἑαυτοῦ, άμφότεροι εἰς την διαρπαγήν τῶν Τούρκων καταλιπόντες πᾶν ὃ,τι εἶχον, ὑπό τήν ὁδηγίαν τοῦ είρημένου Μ. Κουρμούλη ἐπολέμησεν ἐν Κρήτῃ ὑπέρ τά τρία ἒτη. Μεταβάς δ’ ἒπειτα εἰς Πελοπόνησον ἐπολέμησεν εἰς Τρίπολην ὑπό τόν Δημήτριον Κουρμούλην^[3] και ἐν ταῖς μάχαις ταύταις ἒλαβεν τόν βαθμόν ἐκατοντάρχου∙ ὑπό δε τόν αὐτόν ἀρχηγόν συνεστράτευσεν εἰς τήν ἐν Πειραιεί γενομένην καταστρεπτικήν ἐκστρατείαν, σωθείς παραδόξως, φονευθέντος δε τοῦ ἀρχηγοῦ του^[4]. Μετά δε την ἀτυχή ταύτην ἐκστρατείαν ἐπολέμησεν είς Μεσολόγγιον και Σάλονα. Γενομένης δε τῆς ἐκστρατείας τῆς Γραμβούσης συνεστράτευσε καί ὁ ῥηθείς Ν. Βλατάκης και ἀλωθείσης τῆς Γραμβούσης ἐπῆλθεν εἰς την ἐπαρχίαν του. Κλεισθείς δέ κατά τήν ἐποχήν ταύτην μετά τοῦ περιφήμου Ξεπατέρα εἰς τόν Πύργον τῆς Μονῆς Ὁδηγητρίας, ἐπολέμησαν ἀμφότεροι ἀπό τόν Πύργον χιλίους διακοσίους Τούρκους ἐπί τέσσαρας ἠμέρας φονεύσαντες οὐκ ὀλίγους. Ἀλλά τέλος ανωρίξαντες οἱ Τούρκοι και τά θεμέλια τοῦ Πύργου ἐνέβαλον πῦρ, το ὁποῖον ἐν άκαρεῖ διεδόθη εἰς τό ἐσωτερικόν τοῦ Πύργου, οἱ δέ γενναίως ἀμυνόμενοι βιασθέντες ὑπό τῶν φλογῶν και τοῦ καπνοῦ ἐξῆλθον ξιφήρεις, και ὁρμήσαντες είς τούς ἐχθρούς ἒπεσον ἀξίως τῆς ἀνδρίας των^[5]. Οὓτω λοιπόν ἐτελεύτησεν τό στάδιον του ὁ Ν. Βλατάκης ἀλλά κατέλιπε σύζυγον καί θυγατέρα, αἳτινες ἀπ’ ἐκεῖνης τῆς ἐποχῆς γίνονται θύματα ἐλεεινά τῆς πενίας.

                      στρατις τελιγιανακις^[6]. – Α. Λυγαράκις^[7]

      Από το παραπάνω, λοιπόν, πιστοποιητικό πληροφορούμαστε για τη σημαντική προσφορά του συζύγου της Μαριγώς, Νικολάου Βλατάκη, κατά τον αγώνα της Μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης τόσον εντός όσο και εκτός της Κρήτης^. μαθαίνουμε, λοιπόν, ότι αφού δόθηκε το πρῶτο σάλπισμα τοῦ ἀγῶνα, οδήγησε- υπό τις οδηγίες, προφανώς, του θείου του κρυπτοχριστιανού, μέχρι τότε, Μιχαήλ Κουρμούλη, μεγάλου αγωνιστή της ελευθερίας και προστάτη των Χριστιανών- τήν οἰκογένειά του στα Σφακιά, εγκαταλείποντας, όπως και ο θείος του, όλα τα περιουσιακά του στοιχεία στην αδηφαγία των Τούρκων.

     Στη συνέχεια, υπό τις ὁδηγίες και πάλι τοῦ θείου του Μιχαήλ Κουρμούλη, πολέμησε στην Κρήτη για πάνω από τρία χρόνια, ενώ κατόπιν μετέβη και πολέμησε στην Τρίπολη, στον Πειραιά, στο Μεσολόγγι και στα Σάλωνα, απ’ όπου και επανήλθε στην Κρήτη, κλείστηκε στο φρούριο της Γραμβούσας και, μετά την άλωσή της, επέστρεψε στην επαρχία του και κλείστηκε στην Ι. Μονή της Οδηγήτριας, όπου πολέμησε και βρήκε ηρωικό θάνατο με τον γενναίο εκείνο αγωνιστή και εθνομάρτυρα Ξωπατέρα, έναν ανιψιό τού Ξωπατέρα και τον συγχωριανό του, από τις Μέλαμπες, Κωνσταντίνο Τρουλινό^[8].

        Από τα παραπάνω στοιχεία, γίνεται, θεωρούμε, καταφανέστατος ό λόγος που η Μαριγώ, χήρα Νικολάου Βλατάκη, και η θυγατέρα της κατέστησαν «ἐλεεινά θύματα τῆς πενίας». Ο σύζυγος και πατέρας, Νικόλαος Βλατάκης, όπως και η ίδια ομολογεί, για σαράντα συνεχή χρόνια υπήρξε ένας γενναίος αγωνιστής της Πατρίδας στην κυρίως Ελλάδα και την Κρήτη, ζώντας μακριά από την οικογένειά του, τη γυναίκα του και τη μοναχοκόρη του και- όπως και τόσες άλλες οικογένειες αγωνιστών- ήταν κι εκείνες οι δυστυχισμένες αφημένες μόνες τους στη μοίρα τους και τη δυστυχία τους.

       Επίσης, ως χώρος θανάτου του Νικολάου Βλατάκη ορίζεται σαφώς η Ι. Μονή Παναγίας της Οδηγήτριας, ενώ ουδεμία αναφορά γίνεται στο εν λόγω πιστοποιητικό περί  α γ ι ο π ο ί η σ ή ς  του, όπως, αντίθετα,  βλέπουμε να συμβαίνει στο πιστοποιητικό που θα ακολουθήσει στο επόμενο άρθρο μας, το συνημμένο στην αίτηση του Ιωάννου Βλατάκη, όπου πρωτίστως τονίζεται ο μαρτυρικός θάνατος του πατέρα του, μάρτυρα Μανουήλ, προκειμένου να πείσει τα μέλη της Επιτροπής και να λάβει την αιτούμενη οικονομική ενίσχυση ως κατακλείδα των θυσιών του. Και είναι γνωστό ότι κατά τη χρονολογία υποβολής τού πιστοποιητικού (1865) η τιμή των Αγίων είχε, ήδη, καλώς εδραιωθεί και είχαν δημιουργηθεί και η Ακολουθία και οι πρώτες εικόνες τους^[9].

 

---

             [1] Ότι, δηλαδή, ο Νικόλαος Βλατάκης, της Ιεράς Μονής Οδηγήτριας, ο συναγωνιστής τού μεγάλου εθνομάρτυρα Ξωπατέρα, είναι ο τέταρτος μάρτυς στη χορεία των Τεσσάρων Νεομαρτύρων της Ρεθύμνης.

         [2] Ο κρυπτοχριστιανός Μιχαήλ Κουρμούλης (1765 – 1824), ήταν—όπως έχουμε ήδη επισημάνει- μεγάλος αγωνιστής της Επανάστασης του 1821, ένας από τους σημαντικότερους οπλαρχηγούς που έδρασαν στο νησί. Εδώ επιβεβαιώνεται και η συγγενική σχέση των Βλατάκηδων με την οικογένεια των κρυπτοχριστιανών Κουρμούληδων.

        [3] Ο Δημήτριος Κουρμούλης γεννήθηκε στον Κουσέ Ηρακλείου και ήταν ο μοναδικός γιος τού ως άνω σπουδαίου οπλαρχηγού τής Μεσαράς, κρυπτοχριστιανού Μιχαήλ Κουρμούλη.

             [4] Ο  Δημήτριος Κουρμούλης απεβίωσε στις  26 Απριλίου του 1827 στο Φάληρο, έπειτα από μάχη εναντίον των Τούρκων. Αφού πέθανε, Τούρκοι στρατιώτες απέκοψαν το κεφάλι του και το απέστειλαν ως μορφή λάφυρου στους ίδιους τους στρατηγούς τους.

          [5] Είναι άξια παρατήρησης η  πληροφορία αυτή ότι, δηλαδή, ο Ξωπατέρας και οι συναγωνιστές του αναγκάστηκαν να επιχειρήσουν την ηρωϊκή- κατά το παράδειγμα των Μεσολογγιτών- έξοδό τους από τον Πύργο της Μονής, εξ αιτίας τής υπό των Τούρκων ανόρυξης τούνελ στα θεμέλια του Πύργου και της μετάδοσης εντός αυτού πυρκαγιάς με εύφλεκτα καπνογόνα υλικά (πβ. Παπαδάκης, Κωστής Ηλ. 2022: 108-109).

                   [6] Ο Σφακιανός (από το Ασφένδου) Στρατής Δεληγιαννάκης (1799-1874) υπήρξε σπουδαίος αγωνιστής του Εικοσιένα, του οποίου η αυθόρμητη παρουσία στο Φραγκοκάστελλο αποδείχτηκε μεγάλη ευλογία (πβ. Παπαδάκης, Κωστής Ηλ. 2022: 124 και 131).

             [7] Τσουρδαλάκης, Αντώνης: «Οι άγιοι Τέσσερις Μάρτυρες, Το ζήτημα του τέταρτου Μάρτυρα, Νέα ιστορικά στοιχεία», εφημ. Ρέθεμνος 25/3/2023, 24.

                 [8] Λέγεται ότι κλεισμένοι στον Πύργο ήταν και μια αδελφή του Ξωπατέρα, ενώ ο Βασίλειος Ψιλάκης σημειώνει στην Ιστορία του ότι στη Μεσαρά διηγούνται ότι ο Ξωπατέρας μέσα στον πύργο είχε και τη γυναίκα του και τον μικρό του γιο, τον οποίο οι Τούρκοι έσφαξαν πάνω στα γόνατα της γυναίκας του.

                [9] Πβ. και Τσουρδαλάκης, Αντώνης 2023: 25