ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΕΛΑΝΤΑΚΗΣ * * * ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΞΑΝΤΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ * ΑΠΟ ΤΟ 1800 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1913

 

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΕΛΑΝΤΑΚΗΣ

 

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΚΑΙ ΔΙΔΑΞΑΝΤΕΣ

ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ

ΑΠΟ ΤΟ 1800 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1913

 

[Ρέθυμνο 2022, σχ. 8^ο (24 Χ 16), σσ. 148]

  ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

      www.ret-anadromes.blogspot.com

 

    Και βέβαια δεν θα μπορούσε έναν εγκρατή κλασικό φιλόλογο και συγγραφέα και δόκιμο λειτουργό τής τοπικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που πέρασε επιτυχώς απ’ όλες τις βαθμίδες της και την υπηρέτησε αφοσιωμένα για σειρά ετών και από τη θέση του Προϊσταμένου, να τον άφηνε αδιάφορο το θέμα της Παιδείας του τόπου και των πρώτων αυτής διδαξάντων. Ο λόγος για το βιβλίο του καλού φίλου και συνεργάτη κ. Θεοδώρου Πελαντάκη «Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και διδάξαντες στα σχολεία του Νομού Ρεθύμνης από το 1800 μέχρι το 1913».

     Πρόκειται για μιαν εργασία που ακολουθεί μια λογική συνέχεια ανάμεσα στις παλαιότερες και στις νεότερες ερευνητικές προσπάθειες του είδους και εμπλουτίζει γενναία τόσο την Ιστορία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης όσο και τον κατάλογο των διδαξάντων στα σχολεία του νομού κατά την παραπάνω χρονική περίοδο.

    Ειδικότερα στην εν λόγω εργασία γίνεται λεπτομερής αναφορά στα πρώτα σχολεία, τα κοινά όπως ονομάζονταν, που τα δημιούργησε η βιομηχανική επανάσταση στην Αγγλία (1760), που απλώθηκε, στη συνέχεια,  σε όλα τα κράτη της Ευρώπης, φτάνοντας, τελικά, και στα τουρκοκρατούμενα Βαλκάνια. Η νέα κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα χρειαζόταν ανθρώπους με περισσότερη παιδεία, που επιδιώχθηκε να δοθεί μέσω των σχολείων αυτών. Επινόημα της Αγγλίας είναι και τα αλληλοδιδακτικά σχολεία που ακολούθησαν τα κοινά. Εδώ τη διδασκαλία την έκαναν οι άριστοι μαθητές κατευθυνόμενοι σε τούτο από τον δάσκαλο.

      Στην μελέτη του κ. Πελαντάκη παρακολουθούνται, επίσης, και τα σχολεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, με τα οποία η Εκκλησία επεδίωκε να καλύψει τις λατρευτικές ανάγκες της σε αναγνώστες, ψάλτες, διακόνους, ιερείς και επιτρόπους. Εδώ, το εκπαιδευτικό σύστημα ονομαζόταν «Σταυρέ, βοήθει μοι» και τα εκκλησιαστικά βιβλία Ψαλτήριον, Οκτωήχι και Απόστολος χρησιμοποιούνταν ως διδακτικά εγχειρίδια για τους μαθητές. Αυτά ήταν τα- και άλλως- λεγόμενα ιερά γράμματα ή κολλυβογράμματα, με κύριο χαρακτηριστικό τους την διά της αναγνώσεως αποστήθιση και μάθηση.     

      Ειδικής βαρύτητας η παρατήρηση του συγγραφέα ότι αυτό το σύστημα εκπαίδευσης, που επί αιώνες ακολουθήθηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία, είναι που διεφύλαξε και καλλιέργησε την ελληνική γλώσσα και την πολιτιστική κληρονομιά που αυτή κρύβει, ως ελληνική συνείδηση, που συνετέλεσε στην εύκολη διάδοση του Διαφωτισμού και του επαναστατικού πνεύματος όταν ήλθε η ευλογημένη ώρα.

    Επόμενη βαθμίδα σχολείου ήταν το ονομαζόμενο Ελληνικό Σχολείο, το Σχολαρχείο, όπως αλλιώς ακουγόταν, τριετούς φοίτησης, με προσανατολισμό στα Αρχαία, κυρίως, Ελληνικά Γράμματα (Γραμματική, Συντακτικό, θεματογραφία). Τα σχολεία αυτά, τα σχολαρχεία, επί Κρητικής Πολιτείας (1899) καταργήθηκαν, επειδή θεωρήθηκαν πολύ μακριά από τις οικονομικές ανάγκες της κοινωνίας και, μετά από πολλούς σχεδιασμούς, ξαναϊδρύθηκαν το 1901 ως Ημιγυμνάσια, με προσθήκη μαθημάτων (όπως γεωπονικά, γαλλικά και τεχνικά). Αργότερα, τα σχολεία αυτά μετεξελίχθηκαν σε πλήρη εξατάξια γυμνάσια, που αποτελούσαν πια δεύτερη βαθμίδα μετά από το εξαετές δημοτικό σχολείο. Στο Ρέθυμνο, να σημειωθεί, μόλις το 1909 κατέστη πλήρες το Γυμνάσιο.

    Ακολουθεί η καταγραφή των σχολείων του νομού, με έμφαση στο «λαβυρινθώδες συγκρότημα», όπου στεγάζονταν (όπως και γύρω από τον ναό της αγίας Βαρβάρας) όλα τα σχολεία της πόλης: Ελληνικό Σχολείο, Γυμνάσιο, Ανώτερο Παρθεναγωγείο, και Δημοτικά Αρρένων και Θηλέων. Στην επαρχία Αγίου Βασιλείου ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ιστορία της περίφημης Μονής και Σχολής του Αγίου Πνεύματος Κισσού, ενώ ιδιαίτερα σημαντικός κρίνεται και ο Πίνακας με τα Ελληνικά Σχολεία του Ν. Ρεθύμνου, που ήταν: Ρεθύμνου Αρρένων και Παρθεναγωγείου, Αγίου Πνεύματος Κισσού, Σπηλίου, Μοναστηρακίου, Μυλοποτάμου, Ιερατική Σχολή Αγίας Ειρήνης, Αγίου Κωνσταντίνου, Ανωγείων, Αρχοντικής, Ατσιπόπουλου, Κοξαρές, Μελάμπων, Μέρωνα, Μύρθιου, Ρουστίκων, Σελλιών, Ζουριδίου και Αμνάτου.

    Ξένες και αδιανόητες για την εποχή μας φαίνονται οι πληροφορίες που αφορούν στην επίπλωση των πρώτων αλληλοδιδακτικών σχολείων, με τους περίφημους πίνακες αναγνώσεως και αριθμήσεως, τη δασκαλοκαθέδρα (με τη φυλακή από κάτω για τους ατακτούντες μαθητές), τον πίνακα της ατιμώσεως (μομφής), τα πρωτόγονα θρανία κ.λπ., καθώς, επίσης, και οι σε άθλια κατάσταση τελούσες αίθουσες διδασκαλίας, αλλά και η από τους διδασκάλους επιδεικνυόμενη αυστηρότητα, που ακολουθούσε τις παιδαγωγικές μεθόδους της εποχής με τον άφθονο ξυλοδαρμό^. «το κρέας δικό σου και τα κόκκαλα δικά μου», έλεγε ο γονιός παραδίνοντας τον γιο του στον δάσκαλο. Βρισκόμαστε στην εποχή που θεωρούνταν ότι το ξύλο διαπαιδαγωγούσε τους μαθητές και τους έκανε σωστούς ανθρώπους και αυτό, μάλιστα, με τη σύμφωνη γνώμη και των γονέων.

     Αναφέρονται, τέλος, και τα εφόδια με τα οποία, επί πολλές δεκαετίες, γινόταν κάποιος δάσκαλος στα σχολεία των Κοινών Γραμμάτων (κοινά), διδασκόμενος με τη σειρά: τα πινακίδια, τη φυλλάδα, την Οκτώηχο, το Ψαλτήρι και τον Απόστολο.

    Σημαντική η πληροφορία ότι για τη συντήρηση και λειτουργία των σχολείων του Νομού Ρεθύμνου συνεισέφεραν οι μονές Αρκαδίου, Αρσανίου, Χαλέπας, Βωσάκου, Αγίας Ειρήνης, Χαλεβή, Ρουστίκων και Πρέβελη, οι συντεχνίες (συνάφια) των επαγγελματιών του νομού και ομογενείς του εξωτερικού. Τα σχολεία, τότε,  μαζί με τους ναούς, τα νοσοκομεία, τους πτωχούς και τα ορφανά, αποτελούσαν τα λεγόμενα «κοινά της πόλεως καταστήματα», που όλα έχρηζαν των συνεισφορών του κοινού.

     Το βιβλίο ολοκληρώνεται με παράθεση, κατά χρονολογική σειρά, πίνακα των 147 διδαξάντων, κατά την εν λόγω χρονική περίοδο, στα σχολεία του νομού Ρεθύμνης, μεταξύ των οποίων σπουδαίες μορφές, όπως ο Σχολάρχης και αγωνιστής του 1821 Πρακτικίδης Ζαχαρίας (1774- 1845), ο διαπρεπής φιλόλογος και Γυμνασιάρχης Νικόλαος Παλιεράκης (1855- 1925), ο σπουδαίος Κρητολόγος και Γενικός Επιθεωρητής Κρήτης Εμμανουήλ Γενεράλις (1860- 1943), ο γενναίος Μακεδονομάχος και πανεπιστημιακός διδάσκαλος Χρίστος Μακρής (1880- 1912), ο σοφός Αρδακτιανός φιλόλογος και Γυμνασιάρχης Μιχαήλ Πρεβελάκης (1886- 1953), ο Μελαμπιανός φιλόλογος και πολιτισμικός του τόπου παράγων Μιχαήλ Τρουλλινός (1852- 1940), και ο σοφότερος των επισκόπων και κατόπιν Μητροπολίτης Κρήτης Ευμένιος Ξηρουδάκης (1850- 1920).

    Συμπερασματικά- απ’ ό,τι αφήσαμε με τα παραπάνω να διαφανεί- η μελέτη του κ. Πελαντάκη αποτελεί ένα κείμενο καταλυτικής σημασίας στη διάσωση πληροφοριών και στην ενημέρωση των σχετικών με την Ιστορία της Εκπαίδευσης στην Κρήτη, των σχολείων και των διδαξάντων σε αυτά κατά τους 18^ο και 19^ο αιώνες. Ένα κείμενο γνήσιο, καθαρό, δόκιμου και τορνευμένου ελληνικού λόγου, στο οποίο ο συγγραφέας φαίνεται να έχει βαθιά ενσυναίσθηση των σπουδαίων ικανοτήτων του στον χώρο τής Παιδείας και του Πολιτισμού των σχολείων, όπου υπηρέτησε ευσυνείδητα και για πολλές δεκαετίες. Είναι, όθεν, άξιος του «δικαίου επαίνου» και γι’ αυτό το νέο πόνημά του, που αποτελεί, τωόντι, περισπούδαστη και κεφαλαιώδους σημασίας μελέτη για τον τόπο αλλά και για τη εκπαιδευτική, γενικότερα, ιστορία του και τον πολιτισμό του.

Οι Λαμπαίοι (Αγιοβασιλειώτες) και οι αρχηγοί τους Ιωάννης και Καπετάν Αναγνώστης Τσουδερός

 

Οι Λαμπαίοι (Αγιοβασιλειώτες)

και οι αρχηγοί τους Ιωάννης και Καπετάν Αναγνώστης Τσουδερός

 

              ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

        www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Οι Λαμπαίοι (Αγιοβασιλειώτες)

 

 Παραθέτουμε ενδιαφέροντα χαρακτηρισμό των Λαμπαίων (Αγιοβασιλειωτών), της ορεινής και τραχείας επαρχίας του Αγίου Βασιλείου, προερχόμενον από τη γραφίδα του πρώτου, ίσως, των ιστορικών της Κρήτης της περιόδου της ελληνικής παλιγγενεσίας, Καλλίνικου Κριτοβουλίδη (1859). Όπως, λοιπόν, σημειώνει στα «Απομνημονεύματά»^[1] του ο πολύς Καλλίνικος Κριτοβουλίδης, «οι Αγιοβασιλειώτες θεωρούνταν λαός λίαν εξασκημένος στα του πολέμου, που έφερε μεθ’ εαυτού πάντοτε τα όπλα και γινόταν, ένεκα τούτου, εξαιρετικά επίφοβος στους κατά καιρόν κρατούντες στην Κρήτη, τόσο με τη δυνατή παρουσία του, όσο και με αυτήν των γενναιόψυχων αρχηγών του (Ηγουμένου Μελχισεδέκ, Γεωργίου, Ιωάννου και Αναγνώστου Τσουδερού, αλλά και τόσων άλλων ήσσονος σημασίας αρχηγών) (εικ. 1).

 

Εικ. 1. Κρητικοί μαχόμενοι

1.  Ο αρχηγός επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ιωάννης Τσουδερός

 

    Ο Ιωάννης Τσουδερός (εικ. 2), αδελφός των Μελχισεδέκ και του γενναίου εκείνου αγωνιστή Γεωργίου Τσουδερού, ηγήθηκε των Αγιοβασιλειωτών σε αρκετούς αγώνες της Κρήτης κατά το 1821. Συμμετείχε στα γεγονότα στον Ασώματο, στον Κουρκουλό και στην Παναγία τη Θυμιανή. Ακολούθως, ενεργός ήταν η συμμετοχή του και στις νικηφόρες μάχες του Αϊ- Γιάννη του Καμένου και του Καψαλέ Σπηλίου, όπου με βέβαιο κίνδυνο της ζωής του κατόρθωσε να περάσει πίσω από τον Ντελή Μουσταφά και τους δυο γυναικάδελφούς του, που, πραγματικά γενναία, και επί αρκετές ώρες, κρατούσαν ένα πέρασμα της περιοχής, χωρίς να κατορθώνουν οι χριστιανοί να τους πλησιάσουν και να τους συλλάβουν. Ο Ιωάννης Τσουδερός το κατόρθωσε! Τους συνέλαβε και τους υποχρέωσε να παραδοθούν. Για τον λόγο αυτόν, μετά την θανάτωση τού αιμοβόρου αυτού γενίτσαρου, του Δελή Μουσταφά, τα άρματά του δόθηκαν, ως επιβράβευση, σε αυτόν (στον Ι. Τσουδερό). Λέγεται, μάλιστα, ότι ο ίδιος ο Δελή Μουσταφάς ζήτησε από τους καπετάνιους να του τα δώσουν ως χάρη, για να τιμήσει αυτόν που δεν δείλιασε των αρμάτων του τη φοβέρα.

Εικ. 2. Ιωάννης Τσουδερός

    Παρών ήταν, επίσης, ο Ιωάννης και στο Πολεμάρχι Κισάμου, όπου σκοτώθηκε ο αδελφός του Ηγούμενος Μελχισεδέκ, ενώ και μετά τον ερχομό των Αιγυπτίων στην Κρήτη (28 Μαΐου 1822) ο Ιωάννης επικεφαλής πενήντα επαναστατών ήλθε από τη Γραμβούσα και συνέχισε τον κλεφτοπόλεμο στην περιοχή του Ρεθύμνου με τον αδελφό του Γεώργιο. Τέλος, τον βρίσκουμε παρόντα και στη φονική μάχη στο Φραγκοκάστελο, με τον ατρόμητο Ηπειρώτη ίππαρχο Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη κατά του Μουσταφά πασά, ενώ αρκετά αργότερα τον βρίσκουμε και στην επανάσταση του 1841.

 

2.  Ο Καπετάν Αναγνώστης Τσουδερός

    Ο καπετάν Αναγνώστης Τσουδερός (εικ. 3) ήταν ένας από τους τρεις γιους του γενναιόψυχου Στρατάρχη Γεωργίου Τσουδερού. Γενναιόψυχος και αυτός, σαν και τον πατέρα του, πολεμικός άνδρας, τον βρίσκουμε να πολεμά στο πλευρό του πατέρα του και του θείου του Ιωάννη στη μεγάλη μάχη στο Φραγκοκάστελο, ενώ στις 23 Αυγούστου 1828 με τον Ατσιποπουλιανό καπετάνιο Κατσούρη και τον Καπετάν Μιχάλη Ρουστικιανό, εκδικούμενοι την εισβολή των Τούρκων στην Αρκούδαινα (Αρχοντική), σχημάτισαν σώμα από πεντακόσιους μαχητές, έπιασαν το Ατσιπόπουλο και ανάγκασαν τους Τούρκους να κλειστούν κατατρομαγμένοι στο φρούριο της Φορτέτσας.

Εικ. 3. Αναγνώστης Τσουδερός

   Την ίδια, επίσης, ημερομηνία, στον Αρμενόκαμπο, Ρεθύμνου, στη θέση Μοναχή Ελιά, αιφνιδίασε τους Τούρκους, σκοτώνοντας κάπου διακόσιους και υποχρεώνοντας τους άλλους να τραπούν σε άτακτη φυγή, ενώ την ίδια τύχη είχαν και οι άνδρες του Μεχμέτ Μπεγάκη, που έσπευσαν από τον Κάστελλο για ν’ ανακόψουν τη φυγή των ομοεθνών τους, αφήνοντας τον Μπεγάκη πίσω τους νεκρό μαζί με πολλούς στρατιώτες, ενώ και ο δρόμος γέμισε από πολύτιμα όπλα και ζώα.

      Αργότερα εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στο Τολό, στην περιοχή του Ναυπλίου, κι εκεί τον βρήκε η προαγωγή του σε λοχαγό της Βασιλικής Φάλαγγας το 1838^[2].

      Συμμετείχε και σε πολλές άλλες πολεμικές αναμετρήσεις- εκτός αυτών του αγώνα της Μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης του Εικοσιένα- όπως στην αποτυχημένη επανάσταση του 1841, αλλά και στη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1866, όταν ήλθε από το Ναύπλιο και ετέθη αρχηγός της επαρχίας Αγίου Βασιλείου, παρά το προχωρημένο της ηλικίας του^[3]. Συμμετείχε, επίσης, στη μεγάλη νίκη των Κρητών στην Αγία Ρουμέλη, καθώς και στην αναχαίτιση της μεγάλης επίθεσης του Ομέρ πασά (1867), που με 30.000 επίλεκτους μαχητές επιχειρούσε να καταπνίξει την επανάσταση των Κρητικών.

      Πέθανε όλως αναπάντεχα περί τις 21 Απριλίου 1867 από τις κακουχίες της τελευταίας αυτής πολεμικής επιχείρησης.  

---

[1] Κριτοβουλίδης, Καλλίνικος, Απομνημονεύματα του περί αυτονομίας της Ελλάδος πολέμου των Κρητών, εν Αθήναις 1859, 61.

[2]  Λαδιά, Εύα, «Οι Τσουδεροί στην επανάσταση του 1821», εφημ. Ρεθεμνιώτικα Νέα της 22/3/2019.

[3] Μελάς, Σπύρος, Το εικοσιένα και η Κρήτη, Αθήναι 1930, 376, σημ. 2. Ψιλάκης, Βασίλειος, Ιστορία τής Κρήτης, τ. Γ΄, Αθήναι χ.χ, 376, υποσ. 2.

ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜ. ΦΡΥΓΑΝΑΚΗ * * * Τα μικρά και τα μεγάλα (Αντι-ποιητικά Β΄)

 

ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜ. ΦΡΥΓΑΝΑΚΗ

 

Τα μικρά και τα μεγάλα

(Αντι-ποιητικά Β΄)

[Βιβλιοπωλείο Ν. Δ. Παναγόπουλος, Αθήνα 2021, σχ. 8^ο (21 Χ 14), σσ. 390]

 

        ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

       www.ret-anadromes.blogspot.com

 

      Μια νέα ποιητική συλλογή κυκλοφορήθηκε πρόσφατα υπό τον γενικό τίτλο: «Τα μικρά και τα μεγάλα (Αντι-ποιητικά Β΄)» (τίτλος με κάποια, ίσως, αυτοκριτική διάθεση), που περιέχει ποιητικές δημιουργίες τού εκλεκτού φίλου και συναδέλφου Γιώργου Δημ. Φρυγανάκη. Πρόκειται για ποιήματα που ο Γ. Φρυγανάκης παρουσίαζε τακτικά (ανά εβδομάδα), τα πέντε τελευταία χρόνια (2017- 2021), από τη μόνιμη στήλη του στην έγκριτη τοπική εφημερίδα «Ρεθεμνιώτικα Νέα», που στοιχειοθετούν ένα συναρπαστικό ημερολόγιο τής καθημερινής πραγματικότητας, εκδομένα σήμερα σε έναν τόμο 390 σελίδων.

  Πρόκειται για εύστοχα έμμετρα πολιτικής και κοινωνικής σάτιρας, με έντονο το στοιχείο τής κριτικής (συχνά δε και της αυτοκριτικής) και φανερή, συχνά, φιλοσοφική διάθεση. Ο Ποιητής νοιάζεται εξαιρετικά για τα καθημερινά, ελάσσονα και μείζονα, προβλήματα τοπικού, εθνικού και παγκόσμιου ενδιαφέροντος και το θεωρεί ως αυτονόητο καθήκον του να παίρνει στοχαστικά και μαχητικά δημόσια και υπεύθυνη θέση, κρίνοντας και σημασιολογώντας με άγρυπνη συνείδηση πρόσωπα και πράγματα και χαράσσοντας με υψηλό και γόνιμο φρόνημα τον δρόμο, έχοντας, πάντα, ως σταθερή και αδιασάλευτη αρχή η ποίησή του να καθίσταται πρόμαχος και προασπιστής των δικαιωμάτων τού ανθρώπου.

    Το γενικότερο τού Ποιητή πνεύμα που διέπει τα «Αντι- ποιητικά Β΄» εκφράζεται, κατά τον Ποιητή, κυρίως, στο έντονα «προς γραφήν» «προτρεπτικό» ποίημά του, με τον μονολεκτικό τίτλο: «Γράφε!» (Γράφε! Να γίνεται η πένα σου πυρσός τού Προμηθέα), και «Ήθελες να γράψεις», που δημοσιεύεται στο οπισθόφυλλο τού παρουσιαζόμενου βιβλίου, και στα οποία ο Ποιητής αναγνωρίζει την ηθική δύναμη τού λόγου να διορθώνει «δίκην δημοσίου κατηγόρου» κάθε κατάχρηση και αναίδεια τού ανθρώπου.

     Στην ποίηση τού Γ. Φρυγανάκη μπορούμε να θαυμάσουμε την εξαιρετική, αφενός, ποικιλότητα και το εκπληκτικό δημιουργικό δαιμόνιο τού ποιητή και, αφετέρου, τη σπουδαία γλωσσοπλαστική και συνθετική δύναμη, τον καυστικό και τσεκουράτο λόγο, το ανεξάντλητο και πηγαίο χιούμορ, γενικά την απλότητα τής ευμορφίας. Ο Ποιητής, κινούμενος μέσα στη χάρη ενός έντονα προσωπικού ύφους, κλιμακωτά και με όπλα του την καθαρότητα τής γλώσσας, τη θαυμαστή δομική (θα την έλεγα σχηματική) συμμετρία, τη μουσικότητα και λυρική αρτιότητα, την υποβλητική δύναμη των εικόνων και, κυρίως, την πρωτοτυπία των θεμάτων του, κατορθώνει να αισθητοποιήσει και εκφράσει τις σκέψεις του, αναγνωρίζοντας και εντοπίζοντας, ο καθένας, εύκολα στην ποίησή του σημάδια κάθε εποχής. Ο Ποιητής μπαίνει στα βαθιά τής πολιτικής και κοινωνικής διαφθοράς, προκειμένου να αποκόψει το σάπιο και να απλώσει το χέρι γεμάτο ελπίδα και αισιοδοξία, αφού πρώτα γκρεμίσει τον κόσμο τής παρακμής και της ασυδοσίας, τον κόσμο που έχει καταντήσει αγιάτρευτα άρρωστος και μολυσματικός, από «τα έλκη τού πολιτισμού…τα χάλια κάτω απ’ τα χαλιά, τα πρόσωπα κάτω απ’ τα προσωπεία, τις σάπιες ρίζες κάθε κόσμου κάκοσμου». Οι υψηλές του ιδέες (αγάπη για την πατρίδα, ειρήνη, ανεξαρτησία, ελευθερία, ηθική, ισότητα, χρηστότητα, εντιμότητα) διασώζουν ακέραιη την προσήλωση τού αναγνώστη στην ουσία, επιδικάζοντάς του συνάμα τον τίτλο τού δόκιμου σατιρικού ποιητή.

     Με όλα τα παραπάνω, η ποίηση τού Γιώργου Φρυγανάκη σαφώς  διασφαλίζει μέσα της, πέραν από το επικαιρικό- συγχρονικό και το διαχρονικό στοιχείο. Τα θέματά της διαχρονικά βρίσκονται στην επικαιρότητα και αφορούν και προβληματίζουν τον άνθρωπο τής κάθε εποχής. Και είναι αυτή η διαχρονικότητα που καθιστά, θεωρούμε, απόλυτα θεμιτή και αναγκαία τη δημοσίευση των ποιημάτων του αυτών στον παρουσιαζόμενο τόμο, αφιερωμένο στο τραγούδισμα και στον έλεγχο τής ιστορικής πορείας και παρουσίας τού ανθρώπου στην ελληνική κοινωνία, στον κόσμο και στον πολιτισμό.

ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ **** "ΤΟΠΩΝΥΜΙΚΟ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

  ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 

ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

"ΤΟΠΩΝΥΜΙΚΟ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

 ΞΕΝΟΦΩΝ ΤΖΑΒΑΡΑΣ

Δρ. Γλωσσολογίας

Πρόεδρος Ελληνικής Ονοματολογικής Εταιρείας

    Πολλοί είναι οι επιστήμονες που με τις εργασίες τους έχουν συμβάλει στη διάσωση και μελέτη της ιδιαίτερης πατρίδας τους. Η ευλογημένη γη της Κρήτης ευτύχησε να δει αντίστοιχα αξιόλογους ερευνητές που με τις σημαντικές και ρηξικέλευθες μελέτες τους έχουν αναδείξει μεγάλο αριθμό από τον εθνολογικό, γλωσσικό και ονοματολογικό της πλούτο. Ένας από αυτούς είναι, χωρίς αμφιβολία, ο κ. Κωστής Ηλ. Παπαδάκης με το εν γένει πολύπτυχο φιλολογικό (ιστορικό, γλωσσολογικό, λαογραφικό) αλλά και ειδικότερα ονοματολογικό του έργο. Κορωνίδα αυτού είναι χωρίς αμφιβολία το μνημειώδες βιβλίο του "Τοπωνυμικό της Επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου" που εκδόθηκε στο Ρέθυμνο το 2011. Και μόνο από την έκδοση του τεράστιου αυτού τοπωνυμικού υλικού θα άξιζε ο συγγραφέας να μπει στο πάνθεον των μεγάλων Κρητών ερευνητών και μάλιστα ονοματολόγων.

    Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό σε όγκο και ποιότητα έργο σε σχέση όχι μόνο με τα κρητικά και ειδικότερα τα ρεθυμνιώτικα τοπωνύμια αλλά και τις εν γένει τοπωνυμικές έρευνες συμβάλλοντας αποφασιστικά στον εμπλουτισμό της ονοματολογικής βιβλιογραφίας με αντίστοιχα εγχειρίδια αναφοράς. Περιέχει 8.000 περίπου τοπωνύμια και μικροτοπωνύμια από την ευρύτερη περιοχή της επαρχίας Αγίου Βασιλείου του νομού Ρεθύμνου ομαδοποιημένα σε 39 μέρη που αντιστοιχούν στο σύνολο των ισάριθμων χωριών της παραπάνω επαρχίας. Ενδεικτικό, εξάλλου, αφενός της ερευνητικής δεινότητας και αφετέρου της μεγάλης αγάπης του κ Παπαδάκη τόσο για τα τοπωνύμια όσο και για την ιδιαίτερη πατρίδα του την Κρήτη, είναι η ακάματη μεθοδικότητα με την οποία κατάφερε να δαμάσει το τεράστιο αυτό ονοματολογικό corpus που ο ίδιος είχε αποθησαυρίσει και να το παρουσιάσει με τρόπο ονοματολογικά άρτιο για τον ειδικό ονοματολόγο επιστήμονα και εύληπτο για τον μέσο αναγνώστη. Τα τοπωνύμια καθενός από τα 39 χωριά παρουσιάζονται κατ' αλφαβητική σειρά γεγονός που καθιστά εύκολη την αναζήτησή τους ενώ δίνεται πλήθος χρήσιμων ονοματολογικών, ιστορικών, εθνολογικών πληροφοριών σχετικά με τις συνθήκες δημιουργίας του κάθε τοπωνυμίου.

    Ακόμη, στην προσπάθειά του ο συγγραφέας να παραθέσει τις περισσότερες δυνατές πληροφορίες για το κάθε τοπωνύμιο δεν δίστασε -και ορθώς όπως μαρτυρά το αποτέλεσμα- να αναμετρηθεί με τον ιδιαίτερα ακανθώδη και δύσβατο χώρο της ετυμολογίας. Στην ευστοχία των περισσότερων ετυμολογικών του προτάσεων συνέβαλλαν ασφαλώς τόσο η στέρεη φιλολογική του κατάρτιση όσο και οι γνώσεις του αναφορικά με την κρητική και μάλιστα τη ρεθυμνιώτικη ντοπιολαλιά αλλά και οι πάμπολλες πληροφορίες που συνέλεξε από τη μακροχόνια επιτόπια έρευνα που, μη φειδόμενος κόπων, πραγματοποίησε. Τέλος, η πληρότητα της τοπωνυμικής βιβλιογραφίας που πλαισιώνει το παραπάνω έργο αποδεικνύει ότι ο συγγραφέας δεν αρκέστηκε μόνο στην επιτόπια έρευνα και τη διατύπωση προσωπικών απόψεων αλλά εργάστηκε μεθοδικά συμβουλευόμενος ένα μεγάλο αριθμό ονοματολογικών εργασιών.

    Ως Πρόεδρος της «Ελληνικής Ονοματολογικής Εταιρείας» αισθάνομαι την ανάγκη να συγχαρώ τον κ. Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, λαμπρό μέλος της Εταιρείας μας, για το μνημειώδες αυτό βιβλίο που χάρισε στην επιστημονική κοινότητα και εύχομαι να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση και για άλλους ερευνητές προκειμένου να συμβάλλουν στη διάσωση του ονοματολογικού πλούτου της χώρας και τη γενικότερη ανάδειξη της επιστήμης της Ονοματολογίας.