ΕΥΧΕΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ - ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

«Μγα στν τ τς εσεβεας μυστριον...» (α΄ Τιμ. 3, 16). « Λγος Σρξ γνετο, να Σρξ γνηται Λγος» (Ιω. α΄, 14), λυτρσαι και «απαλλάξαι σους φβ θαντου δι παντς το ζεν νοχοι σαν δουλεας» (Εβρ. β΄,15).

Η γέννηση τού Χριστού ας είναι το προμήνυμα για μια χρονιά διαφορετική, πιο όμορφη, με λιγότερα προβλήματα και περισσότερες φωτεινές εικόνες χαράς, ελπίδας και αισιοδοξίας.
    
                           ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ
                    www.ret-anadromes.blogspot.com
                                   ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ

MΕΡΙΚΑ ΑΠΟ ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ



MΕΡΙΚΑ ΑΠΟ ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
***    ***     ***

               Κωστής Ηλ Παπαδάκης

      www.ret-anadromes.blogspot.com

Με την ευκαιρία των ημερών τούτων θα ήθελα να κάνω μια χρήσιμη αναδρομή σε έθιμα τού ελληνικού μας λαού που πλέκονται στενά με τις γιορτινές ετούτες μέρες, τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνεια. Θα ήθελα, με τον τρόπο αυτό, να βρεθώ κοντά στις ρίζες τής φυλής μας, στα ιερά εκείνα νάματα που έθρεψαν το δέντρο τού ελληνισμού, στο διάβα των αιώνων.
        Από το πρωί, λοιπόν, της παραμονής των Χριστουγέννων τα μικρά παιδιά ψέλνουν με τα σιδερένια τρίγωνά τους τα πατροπαράδοτα κάλαντα τής Γέννησης τού Χριστού .Μα τα έθιμα των Χριστουγέννων δε σταματάνε ως εδώ. Ένας ολόκληρος εθιμοτυπικός κόσμος που πηγάζει από την όμορφη και αγνή ελληνική ύπαιθρο κοσμεί με τρόπο σπάνιο τη μεγάλη εορτή τής Χριστιανοσύνης. Όλη η αγωνία τού αγρότη, του φτωχού και ταπεινού εργάτη τής ελληνικής γης, για να εξασφαλίσει το ψωμί και το ψωμί των παιδιών του, διαγράφεται στα έθιμα αυτά των Χριστουγέννων, όπως, επίσης, και της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανείων.
Ειδικότερα, τα Χριστούγεννα, που βρίσκονται μέσα στην καρδιά τού Χειμώνα, με την οικογένεια συμμαζεμένη γύρω από το τζάκι, μαζί με την αισιοδοξία πού χαρίζει η ζεστή φωτιά ,μεγαλώνει και το όνειρο για τη σοδειά που θα' ρθει.
Από την  παραμονή τα μικρά παιδιά περνώντας από σπίτι σε σπίτι θα υμνήσουν το άξιο ζευγάρι τού αλετριού και τον ευλογημένο θερισμό που προφητεύουν από τώρα πως θα' ρθει:
Εσένα πρέπει, αφέντη μου, το άξιο ζευγάρι,
το άξιο, το περήφανο και το στεφανωμένο.
Ας είνκαλά ταλέτρι σου,
Θεός να το πλουταίνει,
γα να θερίζεις σταυρωτά,
ω δένεις αντρειωμένα.
          Τις ίδιες ώρες οι νοικοκυρές έχουν ψήσει τα «χριστόψωμα», τις πίτες και τα «χριστοκούλουρα». Λογής σχήματα έχουν τα κουλούρια στα χωριά και λογής κεντήματα είναι φτιαγμένα πάνω στα χριστόψωμα. Ο βιαστικός παρατηρητής θα τα ονομάσει με το γενικό όνομα «κεντίδια», «πλουμίδια». Ο προσεκτικός, όμως, θα αναγνωρίσει με ευχάριστη έκπληξη ότι εκεί πάνω στο χριστόψωμο τού σπιτιού, δεν υπάρχουν τυχαία και επιπόλαια κεντίδια, αλλά σεβαστά σχήματα που συμβολίζουν τους καημούς και τα όνειρα τής αγροτιάς.
 Ένα σχήμα που μοιάζει σαν κεφαλαίο Β συμβολίζει τον ζυγό τού αλετριού. Σε αυτόν ζεύτηκαν τα δυο βόδια και όργωσαν τα χωράφια, που θα φέρουν τον πολύ καρπό, γιατί τέτοιον τον θέλει το όνειρο! Στο άλλο μισό μέρος τού χριστόψωμου παριστάνουν την άγνωστη ιστορία που περιμένουν. Παριστάνουν, λοιπόν, με ζυμάρι ένα μεγάλο σωρό τη στοίβα οι θυμωνιές που γίνουν τον ερχόμενο Ιούνιο, το αποτέλεσμα των προσδοκιών
Σε άλλα σπίτια πάνω στις πίτες και στα χριστόψωμα συνηθίζουν να σχεδιάζουν το βαρέλι. Το μεγάλο βαρέλι τού σπιτιού, κάτω στο υπόγειο, που όλοι εύχονται και προσδοκούν να γεμίσει με το καινούριο κρασί, που άφθονο θα δώσει το αμπέλι τής οικογένειας.
Σε άλλα, τέλος, σπίτια, και μάλιστα σε σπίτια ποιμενικά, τα στολίδια πάνω στο χριστόψωμο παίρνουν το σχήμα αρνιών και κατσικιών, Τα παιδιά τραγουδούν το μεγάλο χριστουγεννιάτικο όνειρο:
Εδώ σε τούτες τις αυλές,
τις μαρμαροστρωμένες,
εδώχουν χίλια πρόβατα
και τρεις χιλιάδες γίδια.
Σαν κάνουν τον ανήφορο,
γιομίζο λόγγος όλος
σαν πιάσουν τον κατήφορο
γιομίζο κάμπος όλος.
Σαν το μυρμήγκι περπατούν,
σαν το μελίσσι βάζουν,
σαν τον αφρό τής θάλασσας
αφρίζουν τα καρδάρια.
Εμείς ολίγα τα  παμε
κι ο Θιος να ταβγαταίνει! 
    
Ο άνθρωπος όμως δεν τα περιμένει όλα από τη θεία εύνοια. Φροντίζει και ο ίδιος να εκμεταλλευτεί ποικιλότροπα την παρουσία της. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, με τη φωτιά πού την ανάβουν στο τζάκι του σπιτιού το βράδυ των Χριστουγέννων, όχι μόνο για να διώχνει μακριά τους ενοχλητικούς και απρόσκλητους καλικάντζαρους, αλλά και σα μια μικρή συμβολή για να ζεσταθεί, όπως λένε, ο μικρός Χριστός .
Τι κρίμα που εμείς οι νεοέλληνες όλο και περισσότερο χάνουμε αυτό το λαογραφικό μας θησαυρό. Ο ρυθμός τής νέας ζωής με τις ευκολίες και τις ταχύτητες τής μηχανής, με τις μετακινήσεις των πληθυσμών, το ανακάτωμα των κοινωνιών και τα εύκολα ταξίδια, ολοένα αλλάζει και αφανίζει την παραδοσιακή σταθερότητα. Eυτυχώς, όμως, που υπάρχει η νοσταλγία, αυτή η πανανθρώπινη δυνατή αδυναμία, που ξαναφέρνει τους απομακρυσμένους στα πρώτα βήματα τής παιδικής τους ζωής.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1)  Δημ. Σ. Λουκάτου, Εισαγωγή στην Ελληνική Λαογραφία, Ιωάννινα 1966.
2)  Κ. Ρωμαίου, Κοντά στις ρίζες, Αθήνα 19802.
3)  Στιλπ. Π. Κυριακίδου, Ελληνική Λαογραφία, Αθήνα 1965.