ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΟΥΚΑΝΟΥ - N O T I E Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Ε Σ - σε ποίηση ΒΑΣΙΛΗ ΚΟΥΡΗ



Ο Ποιητής Βασίλης Κουρής
       
   ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΟΥΚΑΝΟΥ

                    N O T I E Σ  Θ Α Λ Α Σ Σ Ε Σ   
                                                                             
                                                                                σε ποίηση

                                                        ΒΑΣΙΛΗ  ΚΟΥΡΗ 

      ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ


Σε προηγούμενη μελέτη μας στο ποιητικό έργο τού Βασίλη Α. Κουρή [Κρητική Επιθεώρηση 10/1/2013 και 11/1/2013 (2 συνέχειες)] είχαμε σημειώσει, χαρακτηριστικά, ότι ο ποιητής αυτός αποτελεί σπάνιο για την εποχή μας φαινόμενο πνευματικού δημιουργού, που κατόρθωσε με τρόπο εντυπωσιακό να αγγίξει τις κορυφές τής ελληνικής και οικουμενικής διανόησης, παρότι ο επίγειος βίος του υπήρξε εξαιρετικά σύντομος. Οι κρίσεις του σαφώς κατασταλαγμένες και ξεκάθαρες στρέφονται σε θέματα πολιτικής, κοινωνικής και πνευματικής φύσης, με κλειδί τη βαθιά θεολογική, φιλοσοφική, λογοτεχνική, ιστορική και κοινωνική του κατάρτιση. Και το εντυπωσιακότερο όλων, στην παραπάνω γενική μας αναφορά- προκειμένου να δώσουμε το στίγμα τού εν λόγω πνευματικού δημιουργού- είναι ότι αφορά σε έναν νέο είκοσι ενός, μόλις χρόνων (!), τριτοετή φοιτητή τής Νομικής Σχολής τού Πανεπιστημίου Αθηνών, που είχε φθάσει σε ένα τέτοιο για την ηλικία του θαυμαστό επίπεδο διανόησης, όταν ήλθε ο θάνατος αδυσώπητος- από εγκεφαλικό αιμάτωμα συνεπεία ανευρύσματος- να του αποκόψει το νήμα τής ζωής και να τον μεταφέρει τόσο πρόωρα στην αιωνιότητα. Ναι! ο Βασίλης Κουρής, παρότι ήταν εικοσιενός μόλις ετών, διέθετε έναν δυσανάλογο προς την ηλικία του πνευματικό εξοπλισμό, που θεωρώ ότι πρόκειται για μιαν από τις εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις στον χώρο τού επιστητού.
Από την εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής
Η ποίηση τού Β. Κουρή είναι τόσο δυνατή που συγκινεί, θέλγει και παντοιοτρόπως παρωθεί προς μελοποίηση και ανάδειξή της. Αυτό έγινε πρόσφατα, για δεύτερη φορά (μετά το συμφωνικό έργο "Ονειρογέννημα», από ομώνυμο έργο τού Β. Κουρή), με την κυκλοφορία, σε πρώτη εκτέλεση, ενός νέου μουσικού CD, με το, επίσης, συμφωνικό ποίημα «Νότιες Θάλασσες»- από ομώνυμο, και πάλι, ποιητικό έργο του Β. Κουρή- δημιουργία, όπως και το πρώτο, του γνωστού μουσικοσυνθέτη Γιώργου Βούκανου. Το έργο παρουσιάστηκε σε εκδήλωση- σεμνό αφιέρωμα στο ποιητικό έργο τού Βασίλη Κουρή στα 20 Χρόνια Μνήμης του (1993- 2013)- που έλαβε χώρα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2013, στην αίθουσα Νίκος Σκαλκώτας. Στην εκδήλωση αυτήν η Καθηγήτρια τής Φιλοσοφικής Σχολής τού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γιόλα Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου αναφέρθηκε αναλυτικά στο ποιητικό έργο τού Βασίλη Κουρή, ενώ την όλη εκδήλωση έκλεισε η μητέρα του ποιητή, κ. Κωστούλα Παράσχου- Κουρή, με μία συγκινητική αναφορά στην οικογένειά της και στο αείμνηστο μοναχοπαίδι της, τον Βασίλη.
Δεν είχα την τύχη να παρακολουθήσω την εκδήλωση αυτήν- συναυλία. Η μητέρα, όμως, του Ποιητή, αξιοσέβαστη δέσποινα κ. Κωστούλα Παράσχου- Κουρή- η οποία και συνέγραψε σπάνιο βιβλίο ήθους και ανθρωπιάς, εκχύλισμα όλο τής μητρικής στοργής και αφοσίωσής της στο τόσο πρόωρα χαμένο μοναχοπαίδι της- είχε την ευγενή καλοσύνη να μας αποστείλει το CD τής βραδιάς που πρόσφατα κυκλοφορήθηκε στο εμπόριο.
Το ακούσαμε προσεκτικά όχι μία αλλά πολλές φορές! Τα σπουδαία έργα απαιτούν προσεκτική και επίμονη μελέτη προς κατανόηση και ουσιαστική κατάκτησή τους. Πρόκειται, πραγματικά, για ένα έργο μαγευτικό, που σε καθηλώνει κυριολεκτικά, τόσο για τη δύναμη τής μελοποιημένης ποίησης τού Βασίλη Κουρή, όσο και για τη δύναμη τής μουσικής επένδυσης των στίχων από τον λαμπρό μουσικοσθυνθέτη Γ. Βούκανο. Η ποίηση τού Β. Κουρή καταξιώθηκε και αναδείχθηκε κατά τρόπο μοναδικό από τη μαγεία τής μουσικής τού Γ. Βούκανου. Μια ποίηση μεγαλοφυής, με βαθιές πνευματικές διαστάσεις, δύναμη λόγου και στοχασμού, χρειαζόταν, ασφαλώς, ένα εφάμιλλο ένδυμα προς προβολή και ανάδειξή της, που το βρήκε, ακριβώς, στις βαθιές πνευματικές ανησυχίες που χαρακτηρίζουν και τις μουσικές δημιουργίες τού Γ. Βούκανου. Αυτό είναι κάτι που μπορούμε εύκολα να το διαπιστώσουμε, «ιδίοις όμμασι», με την πρώτη, κιόλας, ματιά στο πλούσιο δισκογραφικό του έργο. Παραθέτουμε δειγματικά, για οικονομία χώρου, ορισμένα, μόνο, από τα μουσικά έργα τού Γ. Βούκανου:
1. "Οι άγγελοι του Αιγαίου" (1997, Μουσική τριλογία σε ποίηση Ι.Μ.Χατζηφώτη), 2. "Ουράνιοι Αντίλαλοι- Το Πέρασμα" (1998, Μουσικό οδοιπορικό στα Μοναστήρια της Ορθοδοξίας). 3. "Τα τραγούδια του Θεού" (1999, διπλό CD αφιερωμένο στο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη), 4. "Αλτ!...Να τα Πούμε" (2000, με παραδοσιακά κάλαντα από όλη την Ελλάδα) 5. "Θαύμα Αιώνιον" (2001, Λειτουργικό δράμα, Τάκης Χρυσούλης) 6. "Ιωβηλαίον" (2002, σε ποίηση Δ. Ρουμπάνη /Ζωντανή Ηχογράφηση από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών) 7. "Ονειρογέννημα» (σε ποίηση, επίσης, Bασίλη Κουρή) 8. «ΑΡΕΤΩΝ ΑΝΩΤΕΡΑ» (2004, 2η έκδοση σε ποίηση Δ. Ρουμπάνη /Ζωντανή Ηχογράφηση από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αποστολική Διακονία), 9. "Οραματισμοί- Ι. Καποδίστριας" (Αρχείο ΕΡΤ 2000, ποίηση Γ. Κισσούδη) 10. «Ο Ύμνος της Αγάπης - Αποστόλου Παύλου» (2005, Πνύκα)  κ.λπ.
Λοιποί- πέραν τού μουσικοσυνθέτη Γ. Βούκανου- συντελεστές τού παρουσιαζομένου συμφωνικού έργου υπήρξαν και οι κατωτέρω:
  Σενάριο: Μαίρη Βούκανου
                 Τραγούδι: Γεράσιμος Ανδρεάτος Κάτια Πάσχου σοπράνο
  Αφήγηση: Θάνος Χρόνης, Βανέσσα Γούπιου
                 Φιλική συμμετοχή: Άντα Αθανασοπούλο και Δημήτρης Παπαγεωργίου
  Πιάνο: Nevil Jason Fahy
  Συμμετέχει: η Χορωδία του Campion School
  (Διδασκαλία χορωδίας: Susan Norton)
  Melody Chamber Orchestra
Διεύθυνση ορχήστρας: Γιώργος Αραβίδης 
Υπό την αιγίδα του Δήμου Παπάγου και του Ιστορικού Προοδευτικού Συλλόγου Ναυπλίου "Ο ΠΑΛΑΜΗΔΗΣ
Διοργάνωση: Melody Spirit
 
Γεράσιμος Ανδρεάτος
 Παραθέτουμε στη συνέχεια δυο, μόνο, γενικές σκέψεις, βγαλμένες- όπως έχουμε ήδη επισημάνει- μέσα από την προσεκτική «ανάγνωση» τού εν λόγω CD. Έτσι, το σημαντικότατο για μας, στην περίπτωση αυτήν, είναι ότι στη μελοποίηση τής ποίησης τού Β. Κουρή από τον Γ. Βούκανο μπορέσαμε να διακρίνουμε την εκπληκτική ευστοχία και ευχέρεια τού συνθέτη στην επιλογή τού κατάλληλου μουσικού ύφους για την κάθε ποιητική δημιουργία, προκειμένου να επιτύχει και εκφράσει συγκεκριμένους συναισθηματικούς- επικοινωνιακούς στόχους με τον «αναγνώστη» τής μουσικής, σύμφωνους, κάθε φορά, προς την προθετικότητα τού Ποιητή και την ουσία του συνειδησιακού του βιώματος
Η υψίφωνος Κάτια Πάσχου
Οι επιλεγμένες, περαιτέρω, φωνές των τραγουδιστών και των μουσικών εκτελεστών εντυπωσιάζουν με το χαρακτηριστικό ηχόχρωμα και τη γενναιοδωρία και δροσερότητα των φωνών τους οι πρώτοι και τα πλούσια και εναλλασσόμενα χρωματικά ποικίλματα και μοτίβα οι δεύτεροι. Όλοι τους είχαν την ευκαιρία να αποτυπώσουν το πλήρες καλλιτεχνικό διαμέτρημά τους, χαρίζοντας στο φιλόμουσο κοινό μιαν ερμηνεία λαμπερή, ανάλαφρη, φωτεινή, ανεπιφύλακτα δυναμική και υπερδεξιοτεχνική, με εντυπωσιακή ευκρίνεια και καθαρότητα, ευέλικτες αρθρώσεις και πλαστικότητα ήχου, αποδεικνύοντας μεγάλη, ασφαλώς, επεξεργασία και εξοικείωση με την ποίηση τού Βασίλη Κουρή και τη μουσική τού Γ.Βούκανου. 
Το CD της εκδήλωσης
Σε όλους αξίζουν θερμά συγχαρητήρια ότι «έργον καλόν ειργάσαντο» στη μνήμη ενός άξιου εργάτη τού πνεύματος, ο οποίος «τελειωθείς εν ολίγω επλήρωσε χρόνους μακρούς, ενάρεστος γαρ τω Θεώ γενόμενος ηγαπήθη, και ζων μεταξύ αμαρτωλών μετετέθη. ηρπάγη μη κακία αλλάξη σύνεσιν αυτού ή δόλος απατήση ψυχήν αυτού…» (Σοφ. Σολ. 4, 10- 14).

ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ Γ. ΣΥΡΙΑΝΟΓΛΟΥ - Μ ι α Α γ ά π η δ υ ο Θ ε ο ί




ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ Γ. ΣΥΡΙΑΝΟΓΛΟΥ 

     Μ ι α  Α γ ά π η

                          δ υ ο  Θ ε ο ί

[Εκδόσεις «Καλαϊτζάκη», Ρέθυμνο 2014, σχ. 8ο (20,5Χ14), σσ. 239]   

          ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ


Εάν ο καλός φίλος Παρασκευάς Συριανόγλου δεν μας το δήλωνε στον «Επίλογο» τού βιβλίου του, σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσα, εγώ προσωπικά, να το πιστέψω ότι το παρουσιαζόμενο με το σημείωμά μου αυτό βιβλίο του είναι μια αληθινή ιστορία και όχι ένα καλοστημένο μυθιστόρημα, στο οποίο, μάλιστα, φαίνεται να περισσεύει ο μύθος και το ολότελα φανταστικό. Γιατί, πραγματικά, η ιστορία τής ηρωίδας τού έργου- με τον εξαιρετικά πρωτότυπο και απορηματικό τίτλο: «Μια Αγάπη δυο Θεοί»- Φωτεινής Τσακανίκα μοιάζει να είναι τόσο φανταστική και απίστευτη. Είναι δυνατόν, αλήθεια- διερωτάσαι σαν το διαβάσεις- να γεννήθηκε μια τόσο μεγάλη αγάπη, ένα τόσο αγνό και βαθύ ερωτικό συναίσθημα, ανάμεσα σε μια Ρωμιοπούλα και έναν Τούρκο αξιωματικό, στην καρδιά τής Τουρκίας και, μάλιστα, τη στιγμή εκείνη της φοβερής μικρασιατικής καταστροφής και αιματοχυσίας τού 1922;
Η όλη ιστορία εξελίσσεται αργά, πραγματικά σαν παραμύθι, χάρη στη δυναμική και ικανή λογοτεχνική γραφή τού συγγραφέα της Παρασκευά Γ. Συριανόγλου, σε μια γλώσσα κομψότατη και ευρηματική, με πλούσιο το αϊβαλιώτικο ιδίωμα και άφθονα στοιχεία θεατρικής οικονομίας. Μέσα από ένα πολυδαίδαλο σχήμα συναρπαστικής και καθηλωτικής αγωνίας και πολλών αλυσιδωτών εκπλήξεων και αιφνιδιασμών, προοδευτικά και μέσα από μια εκπληκτική διαδρομή ενθυμήσεων και συγκλονιστικών επεισοδίων και καταστάσεων, η ηρωίδα τού έργου, η όμορφη και ευγενική Ρωμιοπούλα, Φωτεινή, οδηγείται στην ανέλπιστη συζυγική και οικογενειακή ολοκλήρωσή της, στην αγκαλιά, ναι! στην αγκαλιά ενός Τούρκου αξιωματικού και της πλούσιας και αρχοντικής (ο πατέρας του ήταν καϊμακάμης) οικογένειάς του.
Η Φωτεινή, τη στιγμή εκείνη, σχεδόν, είχε αγγίξει και βιώσει τα όρια τού πιο άθλιου και ατιμωτικού θανάτου. Επέζησε, όμως, έχοντας ως όπλο της παντοδύναμο τη βαθιά πίστη και αγάπη της στον Θεό και τις όμορφες ελληνικές αξίες τής ψυχής της. Ο Τούρκος αξιωματικός Ονούρ, ο προσωπικός της σωτήρας, την περιμάζεψε και διέσωσε από χέρια βρόμικα Τούρκων στρατιωτών κατά την τρομερή εκείνη σφαγή του τρισάθλιου «ρεπούσιου… συνωστισμού», λίγο αφού οι Τούρκοι, μπροστά στα έντρομα παιδικά της μάτια, σκότωσαν την πολυγαπημένη της μητέρα και μόλις ένα βήμα πριν τον δικό της βιασμό.
Στη συνέχεια, η Φωτεινή, αφού πέρασε μέσα από μια αρκετά επώδυνη ερμαφρόδιτη και επαμφοτερίζουσα κατάσταση μιας «πουπουλένιας», θα τη λέγαμε, «αιχμαλωσίας» και ελευθερίας μαζί, ως υπηρέτριας στο αρχοντικό τού σωτήρα της Ονούρ, στο τέλος ήρθε η αγάπη . αγάπησαν ο ένας τον άλλο παράφορα και δημιούργησαν μαζί μιαν υπέροχη οικογένεια, φέρνοντας στον κόσμο τέσσερα υπέροχα παιδιά, που τα μεγάλωσαν και τα γαλούχησαν με τις αξίες τής ανθρωπιάς και της αγάπης.
Χαρακτηριστικό, περαιτέρω, στοιχείο τού παρουσιαζόμενου ιστορήματος είναι η αρμονική και υποδειγματική συνύπαρξη των μελών τής οικογένειας τού Ονούρ, στις σχέσεις τους τόσο μεταξύ τους όσο και προς τη Φωτεινή, και η μαεστρική ισορροπία και οι διακριτικές κινήσεις αμοιβαίας κατανόησης και ελευθερίας μέσα από τις οποίες διέρχεται και δοκιμάζεται  η αγάπη τού ετερόκλητου ζεύγους στο Μπαλικεσίρ, την τουρκική πόλη, στην οποία κατοικεί. Η ισορροπία αυτή, η κατανόηση και η αίσθηση ελευθερίας που εισπράττει η Φωτεινή τής αφήνουν πλούσια περιθώρια να διατηρεί μέσα της ελεύθερα τις ελληνικές αξίες και την βαθιά αγάπη και πίστη της στον Θεό, με τα οποία την είχε γαλουχήσει η μάνα της στο αγαπημένο της Αϊβαλί.
Και πού να διάβαινε, τη στιγμή εκείνη τού χαλασμού και τής καταστροφής, η δύσμοιρη Φωτεινή, ένα δεκαεξάχρονο, κατατρεγμένο, χωρίς μοίρα και άνθρωπο στον κόσμο, κοριτσάκι; Ασπάσθηκε, από ανάγκη, το Ισλάμ, με το νέο όνομά της «Σαφάκ», που στα τουρκικά, όπως και το χριστιανικό της όνομα, σημαίνει «φως», προκειμένου να επισημοποιήσει τη σχέση της με τον άνδρα τής ζωής της, τον Ονούρ, χωρίς όμως ποτέ, στην πραγματικότητα, να νιώσει μωαμεθανή, αφού, η Φωτεινή, ποτέ δεν στερήθηκε το φως τής ψυχής της, έχοντας σε αυτό την αγάπη και διακριτική κατανόηση και συγκατάθεση τού συζύγου της, Ονούρ. Παρέμεινε για πάντα, μέχρι το τέλος τής ζωής της, μια ομολογήτρια και πιστή χριστιανή, διατηρώντας το εικονοστάσι με τις οκτώ εικόνες και την πανέμορφη κανδήλα που δεν έσβηνε ποτέ, τα πολυτιμότερα πράγματα που θα άφηνε παρακαταθήκη μια μέρα στα παιδιά της.
Η ιστορία τού Ονούρ και τής Φωτεινής μάς προσφέρει απεριόριστα αισθήματα και μαθήματα ανθρώπινου μεγαλείου και ομορφιάς, διδάσκοντάς μας ότι η γλώσσα τής αγάπης είναι πανανθρώπινη και έχει τη δύναμη να διορθώνει και κατορθώνει τα πάντα!   
     Συγχαίρουμε και ευχαριστούμε θερμά τον συμπολίτη συγγραφέα τού εν λόγω ιστορήματος κ. Παρασκευά Γ. Συριανόγλου. Είναι άξιος τού «δικαίου επαίνου» αλλά και τής αγάπης όλων μας και γι’ αυτό το νέο πόνημά του, που αποτελεί μια, τωόντι, περισπούδαστη και κεφαλαιώδους σημασίας μελέτη για τον μικρασιατικό ελληνισμό. Έμαθε για την ηρωίδα του, τη Φωτεινή Τσακανίκα, από έναν καλό φίλο τής γείτονος χώρας και ταξίδεψε εκεί όχι μόνο μία αλλά αρκετές φορές, προκειμένου να τη γνωρίσει από κοντά, να μιλήσει μαζί της και να ακούσει από την ίδια- στα ενενήντα τέσσερά της χρόνια- από πρώτο χέρι, τη συναρπαστική της ιστορία και να προχωρήσει στην παρούσα συγγραφή του, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι ο άνθρωπος σε κάθε περίοδο τής ιστορικής του πορείας είναι φως και γι’ αυτό πρέπει να φωτίζει και να φωτίζεται και να διδάσκει ορθά τους μεταγενεστέρους. Και η ιστορία τής Φωτεινής είναι, αληθινά, μια «φωτεινή» διδασκαλία, που αξίζει σύντομα να τη δούμε και από το θεατρικό σανίδι.  

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Κ. ΔΟΥΝΔΟΥΛΑΚΗ- Ο ΠΟΚΟΣ ΣΤΗΝ ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ



ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Κ. ΔΟΥΝΔΟΥΛΑΚΗ



Ο ΠΟΚΟΣ ΣΤΗΝ ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

[Έκδοσεις «Γρηγόρη», Αθήνα 2014, σχ. 8ο (21 Χ 14), σσ. 134]


            ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ


                www.ret-anadromes.blogspot.com

Ο κ. Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης είναι επίκουρος Καθηγητής τής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Ηρακλείου Κρήτης, όπου διδάσκει τα μαθήματα τής Αγιολογίας και Υμνολογίας. Είναι συγγραφέας δεκαεπτά βιβλίων θεολογικού και Λογοτεχνικού ενδιαφέροντος, καρπός όλα των πλούσιων και  πολύχρονων επιστημονικών σπουδών του σε Πανεπιστήμια και Ακαδημίες τής Ελλάδας και του εξωτερικού, τόσο στην ορθόδοξη όσο και στην Προτεσταντική και Ρωμαιοκαθολική θεολογία, την ελληνική Παλαιογραφία, την Ψυχολογία και τη Συμβουλευτική. Αναφέρουμε- για βιβλιογραφική ενημέρωση των ενδιαφερομένων- μερικούς από τους τίτλους των βιβλίων του, ακολουθώντας τη σειρά έκδοσής των:

1. Η καύση των νεκρών στην Ορθόδοξη Εκκλησία (2003)   

2. Αγιολογικά και Υμνολογικά Μελετήματα Α΄ (2006)

3. Αγιολογικά και Υμνολογικά Κείμενα σε μάρτυρες τού μηνός Οκτωβρίου (2007)

4. Πεζός Οδίτης  (Ποίηση- Πεζογραφία, 2013)

5. Αγιολογικά και Υμνολογικά Μελετήματα Β΄ (2012)

6. Irreconcilable Silence (Ποίηση- 2014)

7. The Saintsholy relics (2014)

8. Hedone and Odyne in the lives of the Saints (2014)

9. Ο Πόκος στην Υμνογραφία τής Ορθοδόξου Εκκλησίας (2014).

Αυτό το τελευταίο πόνημα τού κ. Δουνδουλάκη, με τον εντυπωσιακό όσο και δυσνόητο τίτλο: «Ο Πόκος στην Υμνογραφία τής Ορθοδόξου Εκκλησίας», που αφορά σε μίαν άκρως ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη μελέτη ερμηνείας τής Ορθοδόξου Υμνογραφίας, παρουσιάζουμε με το παρόν σημείωμά μας.

Αφετηρία στην ερμηνευτική τού κ. Δουνδουλάκη προσπάθεια αποτελεί ο γνωστός λόγος τού Αποστόλου Φιλίππου προς τον Αιθίοπα Ευνούχο: «άρά γε γιγνώσκεις ά αναγιγνώσκεις;», που περιέχεται στο βιβλίο των «Πράξεων» τής Καινής Διαθήκης (κεφ.8, 30). Και είναι, όπως προλογικά ο συγγραφέας επιτυχώς επισημαίνει, πραγματική και γνωστή σε όλους η δυσκολία τού σύγχρονου ανθρώπου να κατανοήσει το περιεχόμενο ορισμένων από αυτά που καθημερινά ψάλλονται στην Εκκλησία, αλλά και ή μόνιμη αδυναμία των ιερουργούντων και διακονούντων τα ι. Μυστήρια τής Εκκλησίας να υποψιαστούν, αφενός, τα λεκτικά δάνεια και τη δημιουργική σχέση και εξάρτηση μεταξύ τής θύραθεν και εκκλησιαστικής ορολογίας και να κατανοήσουν, αφετέρου, τη σημασία των όσων σημειώνονται και ψάλλονται στα τροπάρια. Η θεραπεία τής αδυναμίας αυτής οδήγησε τον συγγραφέα στη δημιουργία μίας σειράς «Ερμηνευτικών Υπομνημάτων Ορθοδόξου Υμνογραφίας», της οποίας τον πρώτο τόμο αποτελεί το παρουσιαζόμενο  με το παρόν σημείωμά μας βιβλίο.

Όπως και από τον τίτλο τού βιβλίου καθίσταται άμεσα φανερό, ο παρών 1ος τόμος διερευνά ένα προσφιλές αλλά ελάχιστα γνωστό θέμα. αυτό τής χρήσης και τής σημασίας τού όρου «πόκος» στην Υμνογραφία τής ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας («πόκος» από ρ. πέκω= χτενίζω, κουρεύω και σημαίνει το ποκάρι, την τουλούπα ακατέργαστου ή κουρεμένου μαλλιού προβάτου). Ο όρος «πόκος» προέρχεται από το γνωστό περιστατικό με το ένδροσο ποκάρι (μαλλί) τού Γεδεών  [Κριτ. 6, 37- 40 και Ψαλμ. 71 (72), 6] και αποτελεί προτύπωση και προεικόνιση τής γαστέρας (μήτρας) τής Θεοτόκου και της ενανθρωπήσεως και σωτηρίας τού κόσμου διά τής Γεννήσεως τού Ιησού Χριστού. Η Θεοτόκος δέχεται την κάθοδο και σκήνωση στη μήτρα Της τού Θεού Λόγου κρυφίως και σιωπηρώς, όπως ακριβώς (παρομοίωση) και ο πόκος τού Γεδεών υπήρξε ένδροσος κατά παραχώρηση τού Γιαχβέ (Θεού), ενώ ο χώρος τριγύρω παρέμενε ξηρός και στεγνός, σύμφωνα με τις γνωστές κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στο Ισραήλ.

Η διερεύνηση τού θέματος είναι εξονυχιστική τόσο από φιλολογικής όσο και, κυρίως, από θεολογικής πλευράς. Τα στάδια, ειδικότερα, που ο συγγραφέας ακολουθεί στην ερμηνευτική προσέγγιση οκτώ (08), συνολικά, εκλεκτών ύμνων [εκ των δεκατεσσάρων (14) υμνογράφων που κάνουν χρήση τού όρου «πόκος»], αφορούν: σε χρήσιμες Εισαγωγικές Παρατηρήσεις επί τού κάθε υμνολογικού κειμένου, Παράθεση και Μετάφραση (σε ελεύθερη απόδοση) αυτού, Λεξιλόγιο, Γλωσσικές και Υφολογικές Παρατηρήσεις, εντοπισμό των ποικίλων Διαπλαστικών Πηγών (που σχηματοποίησαν, δηλαδή, έπλασαν και διαμόρφωσαν τον κάθε ύμνο) και, τελευταία, ακολουθεί η πλήρης ολοκλήρωση τής κάθε προσέγγισης εκκλησιαστικού ύμνου με ένα εμβριθέστατο και πλουσιότατο θεολογικό ερμηνευτικό υπόμνημα.

Το βιβλίο- που αποτελεί περικαλλέστατη και εξαιρετικά προσεγμένη στις λεπτομέρειές του έκδοση τού γνωστού εκδοτικού Οίκου τής Αθήνας «Γρηγόρη»- ολοκληρώνεται με «Επίμετρο», αναφερόμενο «στον “πόκο” στην Εικονογραφία» τής Ορθοδόξου Εκκλησίας, και πλουσιότατη ελληνική και ξένη Βιβλιογραφία.

Ο κ. Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης είναι άξιος τού «δικαίου επαίνου» ότι: «ντως καλόν ργον εργάσατο, πειδάν καί τελείωσεν ατό». Ευχή μας να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει επί μακρόν τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο τής θεολογικής επιστήμης, όπου τόσο μεγάλη είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του με το πλουσιότατο συγγραφικό του έργο και την παρούσα περισπούδαστη και κεφαλαιώδους σημασίας για τη διεθνή θεολογική Γραμματεία μελέτη.     

ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ε. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ - Ο ΒΑΘΥΣ ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΛΟΓΟΣ



ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ε. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Ο ΒΑΘΥΣ ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΛΟΓΟΣ
Διεπιστημονική ερμηνεία τής έννοιας τής ψυχής
[Εκδόσεις «Παρρησία», Αθήνα 2014, σχ. 16ο (17 Χ 12), σσ. 176]

           ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

                www.ret-anadromes.blogspot.com

Καρπός έντονων προβληματισμών και μακροχρόνιων υπαρξιακών αναζητήσεων είναι το νέο βιβλίο τού κ. Γεωργίου Ε. Κρασανάκη, με τον προς ανάγνωση προτρεπτικό και, άμα, ποιητικό τίτλο: «Ο βαθύς περί Ψυχής Λόγος» και τον βαρύγδουπο και επιστημονικά εντυπωσιακό υπότιτλο: «Διεπιστημονική ερμηνεία τής έννοιας τής ψυχής».
Ομότιμος Καθηγητής Ψυχολογίας τού Πανεπιστημίου Κρήτης ο κ. Κρασανάκης και πρώην Κοσμήτορας τής Σχολής Επιστημών Αγωγής, είναι, σαφώς, ο καθ’ ύλην αρμόδιος επιστήμων να διαπραγματευτεί και διαχειριστεί ένα τέτοιο λεπτό και επιστημονικό θέμα, που είναι καρπός- μαζί και με δεκάδες άλλα ψυχολογικά και παιδαγωγικά του βιβλία- των πλούσιων και  πολύχρονων επιστημονικών σπουδών του σε Πανεπιστήμια τής Ελλάδας και του Εξωτερικού [Γενεύης- Παρισίων (Σορβόνης- Paris V] και τής επιτυχούς μακράς πανεπιστημιακής τού διδασκαλίας.
Στη μελέτη του αυτήν ο κ. Κρασανάκης, ως «ελεύθερος σκοπευτής» πλέον, επιχειρεί να ερμηνεύσει μια βασική επιστημονική έννοια, την έννοια τής ψυχής, με όσο το δυνατόν απλούστερο τρόπο, απευθύνοντας τον λόγο και σε αυτόν τον απλό άνθρωπο (και, μάλιστα, κυρίως σε αυτόν, μπορώ να ομολογήσω) και όχι αποκλειστικά και μόνο στην πανεπιστημιακή κοινότητα των φοιτητών και καθηγητών, όπως έκανε στο παρελθόν, πιστεύοντας, πάντως- κάτι που το διαπιστώσαμε και εμείς «ιδίοις όμμασιν»- ότι η ανθρωπολογική αυτή μελέτη μπορεί, τελικά, να φανεί χρήσιμη σε κάθε ενδιαφερόμενο, επιστήμονα και μή.
Από τα μεγαλύτερα και δυσκολότερα προβλήματα θεωρείται η αναζήτηση τού βάθους τής ψυχής, αφού η ψυχή είναι άγνωστη και το βάθος της απρόσιτο. Να αναζητήσουμε, δηλαδή, το τι συνέχει την ψυχή, αυτά τα «τρίσβαθα» τής ψυχής. Πρόκειται για ένα μεγάλο και άγνωστο μυστήριο, το οποίο συνοδεύουν πολλές και άγνωστες ερωτήσεις, όπως οι εξής:
·        γνωρίζουμε την ψυχή μας;
·        μπορούμε να την ορίσουμε;
·        η Ψυχολογία ως επιστήμη τής ψυχής, με τη μεγάλη πρόοδο που έχει σημειώσει, αποκαλύπτει τον «βαθύν λόγον» και τον «βυθόν» τής ψυχής μας;
·        ο ψυχικός άνθρωπος είναι ήδη γνωστός ή παραμένει ακόμα άγνωστος;
·        μήπως το μεγάλο αυτό θέμα είναι ψυχολογικό και μάλιστα φιλοσοφικό και θεολογικό;
Οι ερωτήσεις αυτές θέτουν, διεπιστημονικά, έντονα το περί ψυχής πρόβλημα, το οποίο απασχόλησε τον άνθρωπο όλων των εποχών. Και πράγματι, το περί ψυχής πρόβλημα απασχόλησε και απασχολεί φιλοσόφους, θεολόγους, ψυχολόγους όσο και ερευνητές άλλων επιστημονικών χώρων και όσα οι έρευνές τους έφεραν στο φως οδήγησαν σε εξαιρετικά χρήσιμες θεωρίες. Έτσι, και στην παρούσα μελέτη του, το πρίσμα κάτω από το οποίο ο συγγραφέας μελετά την έννοια τής «ψυχής» είναι, βέβαια- επιστήμονα ψυχολόγου όντος- πρωτίστως το ψυχολογικό, αλλά, κατ’ επέκτασιν, είναι και το φιλοσοφικό και θεολογικό, τα οποία συνεξετάζει ενδελεχώς (καίτοι μη ειδικός επ’ αυτών των τελευταίων επιστημών), προτείνοντάς μας, προς τούτο, μίαν άκρως εμπεριστατωμένη και επιστημονικά ακριβή φιλοσοφική και θεολογική ερμηνεία, παραθέτοντάς μας πλήθος θέσεων τόσο φιλοσοφικών (αρχαίων και νεότερων φιλοσόφων), όσο και θεολογικών (Πατέρων τής Εκκλησίας και εκκλησιαστικών συγγραφέων), επί του προβλήματος τής ψυχής, οργανώνοντας και δομώντας μιαν όλως πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα διεπιστημονική εξέταση τού όλου θέματος και τής έννοιας τής ψυχής.
Σαφώς, εκτεινόμενος περαιτέρω, διευκρινίζει ο συγγραφέας και δίνει το στίγμα έρευνας και ενδιαφέροντος τού κάθε επιστήμονα που ασχολείται με το θέμα τής ψυχής. Έτσι, για τον Ψυχολόγο, λέγει, η ψυχή δεν είναι τίποτε άλλο παρά η δέσμη των λειτουργιών που συνδέουν το άτομο με τον περιβάλλοντα κόσμο. Είναι μια έννοια, ένας όρος, ένα όνομα για μια μεγάλη ομάδα ψυχικών φαινομένων. Ψυχή, δηλαδή, είναι το σύνολο των ψυχικών φαινομένων και λειτουργιών. Κάτι τέτοιο, φυσικά, θα διευκρινίσει στη συνέχεια, δεν το αποδέχονται ούτε οι φιλόσοφοι ούτε οι θεολόγοι, για τους οποίους η ψυχή είναι οντότητα αυθυπόστατη με ορισμένα όλως ευδιάκριτα χαρακτηριστικά. Ενδιαφέρουσα παρεμβαίνει, στο σημείο αυτό, η προσωπική άποψη τού κ. Κρασανάκη, αποτέλεσμα εμπειρίας και επιστημονικής αρτιότητας, ότι, δηλαδή, όσα διδάσκει η Επιστήμη τής Ψυχολογίας θα μπορούσαν να τύχουν ενός ευρύτερου και βαθύτερου φιλοσοφικού και θεολογικού προβληματισμού, όχι τόσο σε επίπεδο ερευνητικό αλλά, περισσότερο, σε επίπεδο προσωπικό, ατομικό. Άποψη, πιστεύουμε, που φανερώνει το βάθος τής διανοητικής και επιστημονικής ωριμότητας τού συγγραφέα, αλλά και το βάθος τής χριστιανικής του ευσέβειας και αντίληψης που τον διακρίνει στα προσωπικά και επιστημονικά του «πιστεύω».
Ο κ. Κρασανάκης αντιμετωπίζοντας το πλήρωμα τής προσωπικής του χριστιανικής ευσέβειας, αφενός, και της επιστημονικής του πληρότητας, αφετέρου και στο τέρμα ευρισκόμενος, πλέον, δεκαετιών μελέτης και παραγωγής επιστημονικού λόγου, βλέπει ότι όλα όσα μάς αποκαλύπτουν η επιστημονική έρευνα και διδασκαλία αφήνουν πίσω τους ένα αξιόλογο υπόλοιπο, το οποίο χρήζει περαιτέρω διευκρινίσεων και διασαφήσεων από πράγματα που βρίσκονται εκτός των ορίων τής επιστήμης (Ψυχολογίας), στον χώρο τού υπερφυσικού και υπέρλογου (Θεολογία- Φιλοσοφία), αλλ’ όχι, βέβαια, και παράλογου. Διότι αλλιώς, όπως χαρακτηριστικά ο συγγραφέας σημειώνει, ο επιστημονικός λόγος «λαχανιάζει», αδυνατώντας να αποκαλύψει μόνος του όσα ο νους και οι αισθήσεις αδυνατούν να συλλάβουν.     
Ο κ. Γεώργιος Ε. Κρασανάκης είναι άξιος τού δικαίου, όλων μας, επαίνου ότι: «ντως καλόν ργον εργάσατο, πειδάν καί τελείωσεν ατό». Ευχή μας να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει επί μακρόν τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο τής ψυχολογικής επιστήμης, την οποίαν επί δεκαετίες με τόσο ζήλο και επιστημονική ευσυνειδησία και πληρότητα υπηρέτησε και συνεχίζει να υπηρετεί και όπου τόσο μεγάλη είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του.