ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Κ. ΔΟΥΝΔΟΥΛΑΚΗ- Ο ΠΟΚΟΣ ΣΤΗΝ ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Κ. ΔΟΥΝΔΟΥΛΑΚΗ

Ο ΠΟΚΟΣ ΣΤΗΝ ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

[Έκδοσεις «Γρηγόρη», Αθήνα 2014, σχ. 8^ο (21 Χ 14), σσ. 134]

            ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

                www.ret-anadromes.blogspot.com

Ο κ. Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης είναι επίκουρος Καθηγητής τής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Ηρακλείου Κρήτης, όπου διδάσκει τα μαθήματα τής Αγιολογίας και Υμνολογίας. Είναι συγγραφέας δεκαεπτά βιβλίων θεολογικού και Λογοτεχνικού ενδιαφέροντος, καρπός όλα των πλούσιων και  πολύχρονων επιστημονικών σπουδών του σε Πανεπιστήμια και Ακαδημίες τής Ελλάδας και του εξωτερικού, τόσο στην ορθόδοξη όσο και στην Προτεσταντική και Ρωμαιοκαθολική θεολογία, την ελληνική Παλαιογραφία, την Ψυχολογία και τη Συμβουλευτική. Αναφέρουμε- για βιβλιογραφική ενημέρωση των ενδιαφερομένων- μερικούς από τους τίτλους των βιβλίων του, ακολουθώντας τη σειρά έκδοσής των:

1. Η καύση των νεκρών στην Ορθόδοξη Εκκλησία (2003)   

2. Αγιολογικά και Υμνολογικά Μελετήματα Α΄ (2006)

3. Αγιολογικά και Υμνολογικά Κείμενα σε μάρτυρες τού μηνός Οκτωβρίου (2007)

4. Πεζός Οδίτης  (Ποίηση- Πεζογραφία, 2013)

5. Αγιολογικά και Υμνολογικά Μελετήματα Β΄ (2012)

6. Irreconcilable Silence (Ποίηση- 2014)

7. The Saints’ holy relics (2014)

8. Hedone and Odyne in the lives of the Saints (2014)

9. Ο Πόκος στην Υμνογραφία τής Ορθοδόξου Εκκλησίας (2014).

Αυτό το τελευταίο πόνημα τού κ. Δουνδουλάκη, με τον εντυπωσιακό όσο και δυσνόητο τίτλο: «Ο Πόκος στην Υμνογραφία τής Ορθοδόξου Εκκλησίας», που αφορά σε μίαν άκρως ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη μελέτη ερμηνείας τής Ορθοδόξου Υμνογραφίας, παρουσιάζουμε με το παρόν σημείωμά μας.

Αφετηρία στην ερμηνευτική τού κ. Δουνδουλάκη προσπάθεια αποτελεί ο γνωστός λόγος τού Αποστόλου Φιλίππου προς τον Αιθίοπα Ευνούχο: «άρά γε γιγνώσκεις ά αναγιγνώσκεις;», που περιέχεται στο βιβλίο των «Πράξεων» τής Καινής Διαθήκης (κεφ.8, 30). Και είναι, όπως προλογικά ο συγγραφέας επιτυχώς επισημαίνει, πραγματική και γνωστή σε όλους η δυσκολία τού σύγχρονου ανθρώπου να κατανοήσει το περιεχόμενο ορισμένων από αυτά που καθημερινά ψάλλονται στην Εκκλησία, αλλά και ή μόνιμη αδυναμία των ιερουργούντων και διακονούντων τα ι. Μυστήρια τής Εκκλησίας να υποψιαστούν, αφενός, τα λεκτικά δάνεια και τη δημιουργική σχέση και εξάρτηση μεταξύ τής θύραθεν και εκκλησιαστικής ορολογίας και να κατανοήσουν, αφετέρου, τη σημασία των όσων σημειώνονται και ψάλλονται στα τροπάρια. Η θεραπεία τής αδυναμίας αυτής οδήγησε τον συγγραφέα στη δημιουργία μίας σειράς «Ερμηνευτικών Υπομνημάτων Ορθοδόξου Υμνογραφίας», της οποίας τον πρώτο τόμο αποτελεί το παρουσιαζόμενο  με το παρόν σημείωμά μας βιβλίο.

Όπως και από τον τίτλο τού βιβλίου καθίσταται άμεσα φανερό, ο παρών 1^ος τόμος διερευνά ένα προσφιλές αλλά ελάχιστα γνωστό θέμα^. αυτό τής χρήσης και τής σημασίας τού όρου «πόκος» στην Υμνογραφία τής ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας («πόκος» από ρ. πέκω= χτενίζω, κουρεύω και σημαίνει το ποκάρι, την τουλούπα ακατέργαστου ή κουρεμένου μαλλιού προβάτου). Ο όρος «πόκος» προέρχεται από το γνωστό περιστατικό με το ένδροσο ποκάρι (μαλλί) τού Γεδεών  [Κριτ. 6, 37- 40 και Ψαλμ. 71 (72), 6] και αποτελεί προτύπωση και προεικόνιση τής γαστέρας (μήτρας) τής Θεοτόκου και της ενανθρωπήσεως και σωτηρίας τού κόσμου διά τής Γεννήσεως τού Ιησού Χριστού. Η Θεοτόκος δέχεται την κάθοδο και σκήνωση στη μήτρα Της τού Θεού Λόγου κρυφίως και σιωπηρώς, όπως ακριβώς (παρομοίωση) και ο πόκος τού Γεδεών υπήρξε ένδροσος κατά παραχώρηση τού Γιαχβέ (Θεού), ενώ ο χώρος τριγύρω παρέμενε ξηρός και στεγνός, σύμφωνα με τις γνωστές κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στο Ισραήλ.

Η διερεύνηση τού θέματος είναι εξονυχιστική τόσο από φιλολογικής όσο και, κυρίως, από θεολογικής πλευράς. Τα στάδια, ειδικότερα, που ο συγγραφέας ακολουθεί στην ερμηνευτική προσέγγιση οκτώ (08), συνολικά, εκλεκτών ύμνων [εκ των δεκατεσσάρων (14) υμνογράφων που κάνουν χρήση τού όρου «πόκος»], αφορούν: σε χρήσιμες Εισαγωγικές Παρατηρήσεις επί τού κάθε υμνολογικού κειμένου, Παράθεση και Μετάφραση (σε ελεύθερη απόδοση) αυτού, Λεξιλόγιο, Γλωσσικές και Υφολογικές Παρατηρήσεις, εντοπισμό των ποικίλων Διαπλαστικών Πηγών (που σχηματοποίησαν, δηλαδή, έπλασαν και διαμόρφωσαν τον κάθε ύμνο) και, τελευταία, ακολουθεί η πλήρης ολοκλήρωση τής κάθε προσέγγισης εκκλησιαστικού ύμνου με ένα εμβριθέστατο και πλουσιότατο θεολογικό ερμηνευτικό υπόμνημα.

Το βιβλίο- που αποτελεί περικαλλέστατη και εξαιρετικά προσεγμένη στις λεπτομέρειές του έκδοση τού γνωστού εκδοτικού Οίκου τής Αθήνας «Γρηγόρη»- ολοκληρώνεται με «Επίμετρο», αναφερόμενο «στον “πόκο” στην Εικονογραφία» τής Ορθοδόξου Εκκλησίας, και πλουσιότατη ελληνική και ξένη Βιβλιογραφία.

Ο κ. Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης είναι άξιος τού «δικαίου επαίνου» ότι: «ὂντως καλόν ἒργον εἰργάσατο, ἐπειδάν καί ἐτελείωσεν αὐτό». Ευχή μας να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει επί μακρόν τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο τής θεολογικής επιστήμης, όπου τόσο μεγάλη είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του με το πλουσιότατο συγγραφικό του έργο και την παρούσα περισπούδαστη και κεφαλαιώδους σημασίας για τη διεθνή θεολογική Γραμματεία μελέτη.