ΓΑΥΔΟΣ- Ο ΑΠΟΣΤ. ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΗ ΓΑΥΔΟ;;


(ΜΕ ΜΙΑ ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΕΨΗΣ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤ. ΠΑΥΛΟΥ ΣΤΗ ΓΑΥΔΟ)
ΜΑΡΙΝΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΓΑΛΑΝΑΚΗ

ΜΑΡΓΑΡΙΤΕΣ ΛΙΘΟΙ- ΓΑΥΔΟΣ
[Έκδοση «ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΑΚΗ», Ρέθυμνο 2009, σχ. 8ο (23Χ17), σσ. 334]


ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
http://ret-anadromes.blogspot.com


Τι να ‘ναι, άραγε, σκεφτόμουν διαβάζοντάς το –αυτό που οδήγησε τον φίλο Μαρίνο Σπυρίδωνος Γαλανάκη να αποφασίσει και να γράψει το βιβλίο του αυτό για τη Γαύδο; Ένα ερώτημα που έμελλε να μείνει αναπάντητο και να πλανάται στο μυαλό μου σ’ όλη την έκταση του βιβλίου του, μέχρι που έφθασα στο τέλος, στο καταπληκτικό εκείνο, εν είδει επιλόγου, «Οδοιπορικό στη Γαύδο». Τότε μόνο κατάλαβα ότι ναι! ένας έρωτας ήταν αυτός που οδήγησε την πένα του Μαρίνου Γαλανάκη στη συγγραφή και δημοσίευση του παρόντος βιβλίου των τριακοσίων τριάντα τεσσάρων σελίδων- ενός από τα μεγαλύτερα, υποθέτω, που έχουν γραφεί ποτέ για τη Γαύδο- τη Γαύδο της παρθενικής φύσης και ομορφιάς και των απλών και καλοκάγαθων ανθρώπων. Ένας έρωτας κινημένος από εκείνο το πρωτόγονο, το παρθενικό, το άδολο, το αγνό, το ανθρώπινο άρωμα που από παντού διαχέεται στο όμορφο αυτό ακριτικό νησί.
Από την πρώτη, κιόλας, φορά που το επισκέφθηκε ο κ. Γαλανάκης πίστεψε βαθιά μέσα του ότι η Γαύδος αξίζει, τώντις, μια καλύτερη τύχη κι ένιωσε βαθιά μέσα του την ανάγκη να εξωτερικεύσει και ενώσει και τη δική του φωνή με την ισχυρότερη των άλλων και όλοι μαζί να στραφούν και να βροντοφωνάξουν και να ξυπνήσουν την βαθιά υπνώττουσα Πολιτεία ότι:
δεν θέλουμε να δούμε τη Γαύδο ακατοίκητη και αμφισβητούμενης κυριότητας
δεν θέλουμε τη διαιώνιση της άθλιας ζωής των ακριτών της κατοίκων
δεν θέλουμε να δούμε το νησί να αναπτύσσεται με πρωτοβουλίες ξένων
και με καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και χωρίς την παρουσία σε αυτό Ελλήνων….
Και πράγματι από την όλη μελέτη του συγγραφέα βεβαιώνεται και διατρανώνεται ο λόγος για τον οποίο ο Ελληνισμός οφείλει και πρέπει να ρίξει ένα βλέμμα στοργής και ειλικρινούς ενδιαφέροντος στη Γαύδο και στους εναπομείναντας ηρωικούς ακρίτες της.
στη Γαύδο του Ομήρου, την όμορφη αρχαία Ωγυγία
στη Γαύδο του αποστόλου Παύλου
στη Γαύδο των 99 οσίων Πατέρων και του Ιωάννη του Ερημίτη
στη Γαύδο με τον φημισμένο φάρο
στη Γαύδο των αυτοφυών Κέδρων
στη Γαύδο των πολιτικών εξορίστων
στη Γαύδο του μύθου και της ιστορίας
στη Γαύδο του χθες και του σήμερα

Όλ’ αυτά στο βιβλίο του κ. Μαρινάκη εκτυλίσσονται με ακρίβεια και πληρότητα που συχνά εντυπωσιάζουν. Παίρνει μια- μια τις πτυχές του μύθου και της Ιστορίας, τις μελετά διεξοδικά, με ακρίβεια και βεβαιότητα και, στη συνέχεια, προτείνει και παρουσιάζει και τη δική του στο κάθε θέμα προσωπική άποψη. Μελετά την προέλευση του σημερινού ονόματος του νησιού [από Κάουδος (=καμένος)> Καύδος> Γαύδος, αλλά και του αρχαίου Ωγυγία> Γωυγία> Γαυγία> Γαυδία> Γαύδος (κατά Παπαγεωργίου)], αφιερώνει, στη συνέχεια, αρκετές σελίδες για τη διαχρονική ταυτοποίηση του νησιού με τη μυθική, αφενός, του Ομήρου Ωγυγία (Οδύσσειας η΄) και της νύμφης, αφετέρου, Καλυψώς (Οδύσσειας α΄), με το περίφημο σπήλαιό της, 700, περίπου, μέτρα ΒΔ του όρμου Σαρακήνικο, μέσα στη ρεματιά του Αγίου Παύλου, κλεισμένου σήμερα από παντού με μεγάλες ποσότητες άμμου.
Περνά, στη συνέχεια, ο συγγραφέας στους ελληνιστικούς χρόνους (323- 67 π.Χ.) και φθάνει στα παλαιοχριστιανικά χρόνια και στη γνωστή θεωρία στην οποία- και θεωρώ δικαιολογημένα- πιστεύει ακράδαντα τόσο η τοπική παράδοση του νησιού όσο και ο ίδιος ο Συγγραφέας, ότι, δηλαδή, ο Απόστολος Παύλος, κατά την 4η αποστολική του περιοδεία, επισκέφθηκε, τώντις, το αέρινο νησί της ελληνικής παραμεθορίου

Το μαρτυρούν- αδιάψευστοι μάρτυρες- τα τοπωνύμια, ο ναός του Αποστόλου, με τη μαρμάρινη πλάκα εντοιχισμένη δίπλα στην είσοδό του, που σαφώς μνημονεύει τον ερχομό Του στη Γαύδο.
Και στο σημείο αυτό να καταθέσω κι εγώ την προσωπική μου επί του σοβαρού αυτού θέματος άποψη. η επίσκεψη και αποβίβαση του Αποστόλου Παύλου κατά το 60 μ. Χ. στους Καλούς Λιμένες της νότιας ακτής της Κρήτης (Πράξεις κζ, 8) συντέλεσε, αφενός, στη δημιουργία άφθονων σχετικών λαϊκών παραδόσεων και, αφετέρου, στην ανοικοδόμηση- από την πρώτη κιόλας βυζαντινή περίοδο- πολλών ναών προς τιμήν του Αποστόλου Παύλου στα νότια παράλια αρχικά, ύστερα και στα βόρεια, ενώ σε μεσογειακές περιοχές της Κρήτης συνήθως εκεί όπου υπάρχουν τόποι αναπεπταμένοι προς τη θάλασσα. Έτσι, και στους τέσσερις νομούς της Κρήτης παρατηρείται σήμερα μεγάλος αριθμός ναών προς τιμήν του Αποστόλου Παύλου.
Βέβαια, η παράδοση αυτή στηρίζεται στο τρίτο και πλήρες περιπετειών και κινδύνων ταξίδι του Αποστόλου Παύλου προς τη Ρώμη, κάτω από στρατιωτική συνοδεία προκειμένου να δικαστεί ως Ρωμαίος πολίτης, οπότε έπλευσε κατά μήκος της νότιας ακτής της Κρήτης και έφτασε στους Καλούς Λιμένες, που βρίσκονται, σύμφωνα με πρόχειρους υπολογισμούς μου, γύρω στα εφτά ναυτικά μίλια ανατολικά των Σακτουρίων- όχι πάνω από σαράντα χιλιόμετρα ακτογραμμής. Η θαλασσοταραχή κατέλαβε τον Απόστολο Παύλο μετά τον απόπλου από τους Καλούς Λιμένες, με προορισμό την πόλη Φοίνικα, που διέθετε ασφαλέστερο λιμάνι, και όπου θα μπορούσαν να παραχειμάσουν. Βέβαια, ο "τυφωνικός" (Πράξεις Αποστόλων κζ΄,14) άνεμος (Ευρωκλύδων) τους απομάκρυνε από τον προορισμό τους και τους οδήγησε στα ανοιχτά (από κάτω) της νήσου Γαύδου (Κλαύδης) (Πράξεις Αποστόλων κζ΄,14), παρασύροντάς τους, τελικά, προς τη νήσο Μελίτη, τη σημερινή Μάλτα.
Άρα, ο Απόστολος Παύλος, κατά το περιπετειώδες τρίτο ταξίδι του στα νότια παράλια της Κρήτης, επισκέφτηκε και διέμεινε, για κάποιο διάστημα, μόνο στους Καλούς Λιμένες, ώστε αυτή μόνη η ευγενής λαχτάρα των κατοίκων ορισμένων περιοχών να συμπεριληφθούν και εκείνες στον τιμητικό κατάλογο των μερών που ο θείος Απόστολος επισκέφτηκε- για τη μεγίστη τιμή και ευλογία που μια τέτοια επίσκεψη θα προσέδιδε, ασφαλώς, στον τόπο τους- μπορεί να δικαιολογήσει και εξηγήσει κάτι τέτοιες ανασφαλείς- και αφελείς ορισμένες φορές- παραδόσεις, που προσπαθούν να συνδέσουν κάποιους τόπους με ορισμένα σημαντικά ιστορικά πρόσωπα ή γεγονότα, χωρίς να έχουν ουδεμία, ιστορικά εξακριβωμένη, προς αυτά σχέση.
Όμως, για την Γαύδο το γεγονός ότι ο απόστολος Παύλος διήλθεν από τα ανοιχτά του νησιού, και, μάλιστα, σε απόσταση αναπνοής από αυτό, άφησε αναντίρρητα την ευλογία Του σε αυτό και είναι απόλυτα δικαιολογημένη η ανέγερση από τους κατοίκους ναών και η ονομασία στο όνομά Του περιοχών του νησιού. Μα και αυτή η καταχώρηση του ονόματος του νησιού στο βιβλίο της Καινής Διαθήκης («Κλαύδα(η)») θεωρώ ότι προσδίδει, δικαιολογημένα, στο νησί τη μεγαλύτερη των τιμών και δικαιολογημένη περηφάνια.
Και η ιστορική εξέταση του νησιού προχωρεί, από τον συγγραφέα, κανονικά μέσω της Βυζαντινής Α΄ περιόδου (395- 824 μ.Χ.), όταν η Γαύδος, ναι η Γαύδος είχε τέτοιον αριθμό χριστιανών κατοίκων που δικαιολογούσε την ύπαρξη επισκοπικής έδρας στο νησί, της οποίας, μάλιστα, ο επίσκοπος ήταν 8ος κατά την τάξη της Ιεραρχίας.
Η εξέταση και των λοιπών ιστορικών περιόδων του νησιού γίνεται διεξοδικά με αξιοσημείωτους για το νησί σταθμούς τη Β΄ Βυζαντινή περίοδο, όταν αριθμούσε 8000 κατοίκους(!!), διεσπαρμένους σε 45 οικισμούς. Τότε, στο πρώτο μισό τού 16ου αιώνα, που «…πάντες εξώκειλαν εις μέγα βάθος μοχθηρίας», ο Θεός ευσπλαχνίστηκε και απέστειλε στην Κρήτη- στην οποία δέσποζαν οι Ρωμαιοκαθολικοί άγιοι και η Εκκλησία τους- την ευλογία Του, την αρωγή και παραμυθία Του, τον όσιο Ιωάννη τον Ερημίτη και τους «συν αυτώ ενενήκοντα οκτώ (sic) Θεοφόρους Πατέρας», προκειμένου να δείξει τη δύναμή του στους Κρητικούς, ότι, δηλαδή, περισσότερο βοηθάει αυτούς που τον σέβονται και τον αγαπούν, παρά αυτούς που βαστούν σπαθιά και κοντάρια και σκοτώνουν τους ανθρώπους, εννοώντας, ασφαλώς, τους Ενετούς κατακτητές τού νησιού.

Η εξέταση του νησιού διέρχεται και από την περίοδο 1932- 1940, όταν το νησί κατέστη τόπος διαμονής γνωστών πολιτικών εξορίστων, όπως του Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα), Μάρκου Βαφειάδη, Δημήτρη Βλαντά, Γιώργη Μαθιουδάκη, Νίκου Ζαχαριάδη, Άσπας Παρτσαλίδου κ.ά.
Διεξοδική, τέλος, και η εξέταση των τοπωνυμίων ανά οικισμό, χωρίς να παραλείπονται και αυτοί οι ερειπωμένοι.
Πιστεύουμε ότι ο εκλεκτός και δημιουργικά ανήσυχος του παρόντος έργου φίλος συγγραφέας επιτέλεσε το καθήκον του στο ακέραιο. Η αίσθηση του χρέους απέναντι στο αέρινο της ΝΔ παραμεθορίου της ελληνικής Επικράτειας νησί, την ακριτική ελληνική Γαύδο, είναι εκείνη που καθοδήγησε τις προσπάθειές του και συνέβαλλε στο ξεπέρασμα των οποιωνδήποτε δυσχερειών. Είναι, γι’ αυτό, άξιος του «δικαίου επαίνου» αλλά και της αγάπης όλων μας.

ΤΡΙΑ ΕΠΕΤΕΙΑΚΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ

ΤΡΙΑ ΕΠΕΤΕΙΑΚΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ
ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
http://ret-anadromes.blogspot.com


Τρία επετειακά ημερολόγια κυκλοφόρησαν τις μέρες αυτές από ισάριθμους δραστήριους φορείς τού Ρεθύμνου και έρχονται να σηματοδοτήσουν ισάριθμες ετερόκλητες, πάντως- να τις ονομάσω έτσι- επετείους. Ο λόγος:
α) για την ημερολογιακή έκδοση τού 1ου Γυμνασίου Ρεθύμνου «Ταξιδεύοντας 10 χρόνια με το 1ο Γυμνάσιο», που αναφέρεται στο «κλείσιμο» δέκα χρόνων οργανωμένων εκδρομών σε περιοχές τής Ελλάδας και του Εξωτερικού (Απρ. 2000- Απρ. 2010), κάτω από τον συντονισμό και την οργάνωση τού καθηγητή κ. Γ. Σαραντινού. Το Ημερολόγιο προλογίζεται από τον ακούραστο Διευθυντή τού Σχολείου κ. Γιώργο Γεωργαλή. Εντυπωσιακός και ο φωτογραφικός πλούτος τού Ημερολογίου- το Α και το Ω κάθε εκδρομής- αλλά και ή όλη δομή αυτού που συγκεκριμενοποιείται από την παράθεση τού Προγράμματος κάθε εκδρομής και αναλυτικής εκθεσιακής αναφοράς σε αυτήν και, επίσης, χαρακτηριστικών καταγραφών εντυπώσεων των μαθητών.
                                                                    ****

β) Επετειακό και το ημερολόγιο τού Συλλόγου Κωφών Ν. Ρεθύμνου, το Αρκάδι αναφέρεται στα «20 χρόνια δημιουργικής τού Συλλόγου πορείας» από το έτος 1989 που δημιουργήθηκε μέχρι σήμερα. Το ημερολόγιο κοσμείται από δεκάδες φωτογραφίες που «φωτίζουν» αδρά και αισθητοποιούν κάθε πτυχή τής εικοσάχρονης τού υπερδραστήριου Συλλόγου πορείας, κάτω από την προεδρεία τού ακούραστου Προέδρου του κ. Μανόλη Παπαδάκη.

Μέσα στα είκοσι αυτά χρόνια ο Σύλλογος ανέπτυξε μια εξαιρετικά πολυμέτωπη και πολυσχιδή δράση που εντυπωσίασε το ρεθεμνιώτικο κοινό και κατέστησε τον Σύλλογο «υπόδειγμα» δράσης και οργανωτικότητας. Στα είκοσι αυτά χρόνια ο Σύλλογος κατόρθωσε και γραφεία ιδιόκτητα, με πλήρη μηχανοργάνωση, να αποκτήσει και ναό αφιερωμένο στον όσιο Μάρκο τον Κωφό- προστάτη των Κωφών τής Ελλάδος- να ανεγείρει, μέσα στον αύλειο τής Ι. Μονής Αρσανίου χώρο- ναό μοναδικό, για τον συγκεκριμένο, άγνωστο στους πολλούς, Άγιο, στον χώρο τής Ορθοδοξίας. Και πλάι στα δύο αυτά μεγάλα, για τις μικρές τού Συλλόγου δυνάμεις, έργα, ο Σύλλογος κατόρθωσε και αδελφοποιήσεις να πραγματοποιήσει με το Σύλλογο των Κωφών Λεμεσού Κύπρου και πέντε (!) Συνέδρια να διοργανώσει- το ένα, μάλιστα, πανευρωπαϊκό- που συνοδεύτηκαν όλα από ισάριθμες εκδόσεις με τα «Πρακτικά» των εργασιών τους, πολύτιμη παρακαταθήκη στις μεγάλες ανάγκες τής κοινότητας των Κωφών τής Ελλάδος, ενώ, περαιτέρω, η διδασκαλία τής Νοηματικής Γλώσσας όλα αυτά τα χρόνια, σε δεκάδες φοιτητές και Ρεθεμνιώτες, υπήρξε μόνιμη και ανελλιπής.
                                                                * * *
γ) Τρίτο Ημερολόγιο, επετειακό και αυτό, «αφιέρωμα» στη μεγάλη μορφή τού Παντελή Πρεβελάκη (1909- 1986), το εξαίρετο τέκνο τού Ρεθύμνου, που επεξέτεινε το όνομα τής πολιτείας τού με το «Χρονικό» τού και το έκανε γνωστό στα πέρατα τού κόσμου, είναι το ημερολόγιο που εξέδωσε το Πειραματικό Λύκειο τού Πανεπιστημίου Κρήτης. Έρχεται έτσι και αυτό να προστεθεί στο πλήθος των εκδόσεων τού συγκεκριμένου Λυκείου (λευκώματα, συλλογές λογοτεχνημάτων, περιοδικά καθηγητών και μαθητών, που είχαμε την ευκαιρία να παρουσιάσουμε με προηγούμενα σημειώματά μας), σωστή και ώριμη σκέψη τού Σχολείου και του Διευθυντή του Ανδρέα Ταξάκη, προκειμένου να τιμήσουν τον μεγάλο λογοτέχνη τού Ρεθύμνου, του οποίου, εξάλλου, τα 100 χρόνια από τη γέννησή του εορτάζουμε με πληθώρα εκδηλώσεων στον νομό μας.
Το ημερολόγιο διανθισμένο με δεκάδες φωτογραφίες από την ζωή και τη δράση τού Παντελή Πρεβελάκη και κείμενα αποσπάσματα από έργα του, με την επιμέλεια τής συναδέλφου Καλλιόπης Κωτσάκη, είναι ό,τι καλύτερο θα μπορούσε ένα σχολείο υποδειγματικά να προσφέρει στον μεγάλο άνδρα και δάσκαλο τού τόπου μας, τον Παντελή Πρεβελάκη.

ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ Α Τ Ω Κ Ε Ρ Α Σ
(ΧΩΡΙΟ ΚΡΥΑ ΒΡΥΣΗ)



Εικ. Γενική άποψη της Κρύας Βρύσης

Το σημερινό μικροτοπωνύμιο "Αγιος Γεώργιος Κάτω Κέρας" αφορά σε παλαιό μακροτοπωνύμιο, διαλυθέντος οικισμού της κοινότητας Κρύας Βρύσης, επαρχίας Αγίου Βασιλείου, που αποτελούσε ίδιο χωριό με την ονομασία "Κάτω Κέρας". Τον εν λόγω οικισμό (του οποίου ίχνη παρατηρούνται και σήμερα) μελετούμε κυρίως ονοματολογικά, αφού τα λοιπά περί αυτού στοιχεία είναι εξαιρετικά περιορισμένα {βλ. Ευαγγελίας Μπαλτά- Mustafa Oguz, Το Οθωμανικό Κτηματολόγιο του Ρεθύμνου, σελ. 491, όπου αναφέρονται τα ονοματεπώνυμα των κατοίκων του οικισμού [Ανυφαντήδες (2 οικογένειες), Βαρούχες (3 οικογένειες), Αρκολέοι κ.λπ., οι καλλιεργούμενες γαίες (57, 5 τσερίπια), 12 ελαιόδενδρα κ.λπ., ενώ σημειώνεται, περαιτέρω, ότι το χωριό το έτος 1659 πλήρωνε φόρο πέντε χαράτζια, καθώς επίσης και φόρο καφτανίου}.

Το όνομα του οικισμού
Ο Κρυοβρυσανός καθηγητής μας (στα γυμνασιακά μας χρόνια) κ. Μιχ. Ε. Σκούληκας (Γέροντες, Κάτω Κέρας, Κρύα Βρύση, Τρεις Ιστορικοί Κρητικοί Οικισμοί, Αθήνα 1997, 9) σημειώνει ότι η λέξη «κέρας» του μακροτοπωνυμίου σήμαινε το σημείο συμβολής δύο ποταμών, εν προκειμένω- για τον Κάτω Κέρα- του Κρυοβρυσανού ρυακιού με τον Ακουμιανό ποταμό.
Την άποψή μας, που είναι εντελώς διαφορετική αυτής του κ. Σκούληκα, παραθέτουμε αμέσως παρακάτω. Από ονοματολογικής, λοιπόν, άποψης, όσον αφορά στο επίρρημα "Κάτω", του μακροτοπωνυμίου «Κάτω Κέρας», ασφαλώς και αποδίδει τη θέση στην οποία βρίσκεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου- με τον οποίο σταθερά συνεκφέρεται σήμερα- στα κάτω, τα χαμηλά, δηλαδή, σε σχέση με το χωριό, μέρη (πβ. και το συχνότατα απαντώμενο τοπωνύμιο Κάτω ή Πάνω Κερά, σε σχέση με την Παναγία). Όσο για την άλλη της προσωνυμίας του Αγίου λέξη, "Κέρα(ς)", πιστεύω ότι πρόκειται για σπάνια περίπτωση κατά την οποία το επίθετο "Κυρία", που αποδίδεται, ένεκεν σεβασμού, κατεξοχήν στη Θεοτόκο, άλλαξε πρόσωπο και προσάφθηκε εδώ και στον άι- Γιώργη, έναν, επίσης, κατεξοχήν σεβαστό και αγαπημένο Άγιο του λαού της ελληνικής υπαίθρου, που τον θεωρεί ως τον «θεό της στάνης και των ποιμένων» και του οποίου η εορτή συμπίπτει με τις ημέρες του Πάσχα, κατά τις οποίες ο ποιμενικός κόσμος ιδιαίτερα εορτάζει και πανηγυρίζει.
Έτσι, θεωρώ ότι από αρχικό θηλυκό Κυρία> Κυρά> Κερά ο απλός πιστός λαός μας δημιούργησε και αρσενικό "Κέρας", με αναβιβασμό του τόνου στην παραλήγουσα- και μετάταξή του, για τη δημιουργία του αρσενικού γένους, σε πρωτόκλιτο αρσενικό- και το απέδωσε και στον άγιο Γεώργιο, στον οποίο, φυσικά, εξαρχής δεν ανήκε, γιατί αρχικά, στην εν λόγω περιοχή, υπήρχε η λατρεία- στο ίδιο ή σε διαφορετικό ναΰδριο της περιοχής - της Παναγιάς της Κεράς. Κάτι τέτοιο, βέβαια, δεν διασώζεται στη μνήμη της επιτόπιας παράδοσης, αποδεικνύεται όμως από τη μελέτη του τοπωνυμικού και ονοματολογικού χάρτη της περιοχής, όπως θα δείξουμε αμέσως παρακάτω και συμβαίνει πολύ συχνά στο χώρο της Ορθοδοξίας και όχι μόνο. Στο σημείο αυτό διαθέτω πρόσφατο- από προσωπική μου έρευνα και εμπειρία- παράδειγμα, την περίπτωση της Ι. Μονής του Σωτήρος, Κουμπέ, Ρεθύμνου, που, ενώ επί Ενετοκρατίας, με βεβαιότητα, στη Μονή υπήρχε λατρεία του αγίου Ιωάννου του Ερημίτου (απ’ όπου και το όνομα, κατά τα χρόνια της Ενετοκρατίας, του παρακείμενου σε αυτήν ακρωτηρίου San Zuanne), αυτό, στους χρόνους μας, ξεχάστηκε παντελώς και ο νεότερος Ιδρυτής της Μονής Νέστωρ Βασσάλος καθιέρωσε νέα λατρεία του Σωτήρος Χριστού [Παπαδάκης Κωστής Ηλ., Η Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως Σωτήρος Χριστού, Κουμπέ, Ρεθύμνου και ο νεότερος Ιδρυτής της Νέστωρ Ι. Βασσάλος (στο τυπογραφείο)].
Από κάποια στιγμή, λοιπόν, και πέρα- και αυτό θα πρέπει να συνέβη, σύμφωνα με τις πηγές, από τα μέσα μέχρι και τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας- η λατρεία της Παναγίας, για κάποιο λόγο, ξεχάστηκε και εξαλλάχθηκε σε λατρεία του αγίου Γεωργίου. Την προσαγόρευσή της, όμως, Κερά, που ο λαός την είχε συνηθίσει από τότε που απευθυνόταν στη λατρεία της Παναγιάς της Κεράς τη συνέχισε στο πρόσωπο, πια, του αγίου Γεωργίου, αναβιβάζοντας τον τόνο στην παραλήγουσα και διαμορφώνοντάς την σε «Κέρας», προς δήλωση του αρσενικού.
Η άποψή μας αυτή, εκτός από τη θεολογική- με όσα, μέχρι στιγμής, σημειώσαμε- έχει και εδραία ονοματολογική στήριξή, με όσα θα σημειώσουμε περαιτέρω. ονοματολογικά, λοιπόν, παντού, όπου και αν συναντήσαμε το όνομα του εν λόγω χωριού, κατά τα τελευταία χρόνια της Ενετοκρατίας και κατά τα πρώτα της Τουρκοκρατίας, για τα οποία υπάρχουν πληροφορίες, παντού το εν λόγω μακροτοπωνύμιο μάς παραδίδεται ως Κάτω Κε(υ)ρά και ουδέποτε ως Κάτω Κέρας και η παρατήρηση αυτή έρχεται, θεωρούμε, αρωγός και συνεπίκουρος στην παραπάνω άποψή μας, που ερείδεται στη θεολογική, κυρίως, απεικόνιση του εν λόγω τοπωνυμίου. Έτσι,
1. Αναφέρεται στην επαρχία Αγίου Βασιλείου το 1583 από τον Καστροφύλακα (Κ173) ως Kattochier(r)a (Κάτω Κερά) με 51 κατοίκους.
2. στα ύστερα της Ενετοκρατίας χρόνια (3 Φεβρουαρίου 1645), σε πράξη «διακανονισμού χρέους», ο ευγενής κρητικός Γεωργιλάς Σαγκουϊνάτσος και η αδελφή του Όρσα, κληρονόμοι της μητέρας τους Φραντζούς, αποφασίζουν να εξοφλήσουν το χρέος της προς τον ευγενή κρητικό Ιάκωβο Σαγκουϊνάτσο Ρόζα δίνοντάς του προς προσωρινή εκμετάλλευση όλες τις περιουσίες που τα εν λόγω αδέλφια είχαν στα χωριά Κισσό, Βουιδομεργιό και Κάτω Κερά (Γιάννη Μιχ. Γρυντάκη, Μαρίνος Αρκολέος, Ο τελευταίος νοτάριος της Δυτικής Κρήτης, Πρωτόκολλο1643-1646, Ρέθυμνο 2003, πράξη 180, σ. 248).
3. Στα έγγραφα του Ιεροδικείου Ρεθύμνης (17ος- 18ος αι.) σε απογραφή οικιών των χωριών της επαρχίας Αγίου Βασιλείου, στις 10 Ιανουαρίου του 1659, παρά την Κρύα Βρύση, απογράφεται και χωριό Κάτω Κερά, με πέντε σπίτια [Παπιομύτογλου Γιάννη Ζ. (Επιμέλεια), Έγγραφα Ιεροδικείου Ρεθύμνης 17ος- 18ος αι., Οι μεταφράσεις τού «Βήματος» Ρεθύμνης, Ρέθυμνο 1995, έγγρ. 64, σ. 72].
4. στους «Απογραφικούς Πίνακες της Κρήτης» (Τουρκική απογραφή του έτους 1659), του Νικ. Σταυρινίδου [Κρητικά Χρονικά ΚΒ΄ (1970), 127], το μακροτοπωνύμιο αναγράφεται ως «Κάτω Κερά» με 5 οικίες.
5. Η ίδια απογραφή (1659), στις «Μεταφράσεις Τουρκικών Ιστορικών Εγγράφων» [Κρητικά Χρονικά ΚΒ΄ (1970), 127], το αποδίδει εσφαλμένα ως Κάτω Κερέ με πέντε σπίτια, που, όμως, και πάλι απηχεί σαφώς εκκλησία της Παναγίας Κεράς (Κερά>Κερέ), ενώ σε δεύτερο πίνακα της ίδιας απογραφής αναγράφεται σωστά ως «Κάτω Κερά» (Ό.π., 117).
6. στο προσφάτως εκδοθέν Οθωμανικό Κτηματολόγιο του Ρεθύμνου (Ευαγγελίας Μπαλτά- Mustafa Oguz, Το Οθωμανικό Κτηματολόγιο του Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2007, 491) το μακροτοπωνύμιο αναγράφεται καθαρά ως Κάτω Κυρά (Katokira) (!) και μεταφράζεται από τη σχολιάστρια ως Κάτω Κερά, οικισμός στην Κρύα Βρύση, του δήμου Λάμπης.

Οπότε, μετά από όλα αυτά θεωρούμε με βεβαιότητα ότι το εν λόγω μακροτοπωνύμιο σαφώς παραπέμπει σε Παναγιά Κερά, που θα λατρευόταν στο εν λόγω χωριό κατά τον 16ο – 17ο αιώνα, ανεξάρτητα ή και παράλληλα με τον άι- Γιώργη, του οποίου το σημερινό όνομα με το εξαιρετικά σπάνιο προσωνύμιο «Κέρας», διασώζει και συνεχίζει την είδηση αυτήν των παραπάνω έξι πηγών. Η ορθότητα της γραφής (Κάτω Κερά) βεβαιώνεται από την πολλαπλότητα της αναφοράς του τοπωνυμίου στις παραπάνω πηγές, που σε όλες υπάρχει απόλυτη συμφωνία και ταύτιση απόδοσής του στον τύπο του θηλυκού «Κερά».
Βέβαια, το τοπωνύμιο Κάτω Κερά προϋποθέτει και αντίστοιχο τοπωνύμιο Πάνω Κερά, χωρίς, πάντως, αυτό να είναι απόλυτα απαραίτητο, αν και μόνη η θέση του ναϋδρίου διασφαλίζει την εν λόγω προσαγόρευση. Προσπάθησα με ντόπιους, γνώστες της εν λόγω περιοχής, να εντοπίσω και ταυτίσω τον ναό που θα μπορούσε να είχε το χαρακτηριστικό της υψομετρικής διαφοράς, για να έχει το όνομα Πάνω Κερά. Τέτοια εκκλησία υπάρχει στις Μέλαμπες, αλλά η Παναγία η Κερά των Ακουμίων (Ζωοδόχου Πηγής) έχει όλα τα ζητούμενα χαρακτηριστικά και η απόσταση είναι εξαιρετικά μικρή και περιουσίες διαθέτουν οι Ακουμιανοί στον Κάτω Κέρα, ώστε να δικαιολογηθεί μια τέτοια ταύτιση αυτή (ευχαριστώ τον Κρυοβρυσανό φίλο και συνάδελφο κ. Γιώργο Μαυρουτσουπάκη, για τη βοήθειά του στην προσπάθειά μου αυτήν).
Πέραν της παραπάνω περίπτωσης, απόδοσης του προσωνυμίου Κυ(ε)ρά και σε άνδρα Άγιο, την ίδια προσωνυμία ο λαός έχει δώσει και σε άλλους Αγίους, που τους θεωρεί ιδιαίτερα σεβαστούς. Έτσι, δυο φορές στην επαρχία Αγίου Βασιλείου (στη Μύρθιο και στα Σελλιά) ο απλός πιστός λαός, πέραν της Θεοτόκου, την ίδια προσωνυμία επεκτείνει και στην αγία Άννα, τη μητέρα της Θεοτόκου, την οποία, επίσης, αποκαλεί «Κερά». Επίσης, Νέα Κυρά επιγράφεται σε πίνακα του Εμμ. Τζάνε Μπουνιαλή, του 17ου αιώνα, η Παναγία η Αθηνιώτισσα, σε αντιδιαστολή με την Παλαιά Κυρά της Αθήνας, τη θεά Αθηνά. Αλλά "Αγιά Κυουρά" (δηλαδή Κυρά>Κιουρά) συναντήσαμε και στη νήσο Πάτμο να αποκαλούν και την αγία Ματρώνη τη Χιοπολίτισσα (μνήμη της: 20 Οκτωβρίου), σε ένδειξη, και εδώ, του απεριόριστου σεβασμού τον οποίο η γύρω στη Χίο νησιωτική περιοχή απονέμει στη συγκεκριμένη Αγία.
Μετά από αυτά μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο άγιος Γεώργιος στην Κρύα Βρύση είναι η μοναδική περίπτωση στην Ορθοδοξία που ο απλός λαός προσήψε το προσφώνημα «Κέρας» και σε άρρενα άγιο, και η σπανιότατη αυτή περίπτωση συνέβη, επαναλαμβάνω, γιατί ο λαός το είχε έτοιμο από προηγούμενη λατρεία της Παναγίας και το χρησιμοποίησε απλώς αναβιβάζοντας τον τόνο από τη λήγουσα στην παραλήγουσα και μετατάσσοντάς το, για τη δημιουργία του αρσενικού γένους, από τα πρωτόκλιτα θηλυκά στην κλίση των πρωτόκλιτων αρσενικών. και είναι αυτό που δημιούργησε τόσο προβληματισμό και δυσκολία σε όσους ασχολήθηκαν με την ετυμολόγησή του.