ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΕΝΟΣ ΤΟΠΟΥ

 

ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ

ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΕΝΟΣ ΤΟΠΟΥ

 

    ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

                www.ret-anadromes.blogspot.com

 

   Τοπωνύμια με βάση το κριτήριο του προσανατολισμού της περιοχής

 

    Ι. Τοπωνύμια που το όνομά τους οφείλεται στον προσανατολισμό μιας περιοχής ή με βάση κάποιο κύριο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής προς την Ανατολή, εντοπίσαμε τα εξής.

1. Ανατολικά, στ’ (Κεραμές)

Tο τοπωνύμιο είναι παραθαλάσσιο, στα νότια του χωριού, και δηλώνει τον ανατολικό προσανατολισμό του χώρου. Το ίδιο τοπωνύμιο στα χρόνια της Ενετοκρατίας ακουγόταν ως «Ανατολικό», στον ενικό αριθμό^[1].

2. Ανατολικό στ’ (Άγιος Ιωάννης, Ακούμια, Ακτούντα, Ροδάκινο, Σακτούρια),

3. Ανατολικό Νερό στ’ (Κισσός, Μέλαμπες),

4. Ανατολικό Σπηλιάρι στ’ (Κισσός)

5. Ανατολικό Τζίγκουνα, στον (;)

          Άγνωστο σήμερα τοπωνύμιο της Ενετοκρατίας^[2]

    ΙΙ. Παρόμοια, τοπωνύμια που το όνομά τους οφείλουν στον προσανατολισμό της περιοχής ή κάποιου κύριου χαρακτηριστικού στοιχείου αυτής, προς τον βοριά.

1. Βορεινάδα, στη (Άγιος Βασίλειος)

2. Βορεινό, στο (Λευκόγεια)

3. Βορέ το Πέραμα (Σπήλι)

Ενώ όλα τα τοπωνύμια της ομάδας αυτής αφορούν στον προσανατολισμό προς τον βοριά, το παρόν τοπωνύμιο του Σπηλίου (στου Βορέ το Πέραμα), έχει τη σημασία «περάματος» από το οποίο διέρχεται ο βοριάς, άρα και δέρνεται το μέρος από τον βόρειο άνεμο. 

4. Βορινή Βρύση, στη (Λευκόγεια),

5. Βορινό Βρυσίδι, στο (Ακτούντα)

6. Βορνόσπηλιο στο (Λευκόγεια)  

7. Βορνοτζίγκουνο, στο (Σακτούρια)    

       Το πρώτο τοπωνύμιο «Βορεινάδα» (του χωριού Άγιος Βασίλειος) ακολουθούν και τα επόμενα έξι τοπωνύμια, της ίδιας επαρχίας, με αποβολή, όμως, και στα έξι, του ημίφωνου [ι] (Βορ[ει]νάδα> Βορνάδα), αλλά και με περιφραστική, επί πλέον, εκφορά στα πέντε τελευταία.

8. Βορνάδα, στη (Μέλαμπες)

9. Βορνά, στα (Γιαννιού)

10.     Βορνά Βρυσίδια, στα (Πλατανές)

11.     Βορνή Ρίζα, στη (Μέλαμπες)

12.     Βορνό Βρυσίδι, στο (Μέλαμπες)

13.     Βορνό Πλάι, στο (Μέλαμπες)

14.     Βορνό Τζιgούνι, στο (Μέλαμπες). Τζίγκουνας, ο (μεγεθ.) και τζιγκούνι το (υποκορ.)= μικρή πηγή ύδατος, από την οποία το νερό τρέχει σε μικρή ποσότητα τον χειμώνα, σαν να το… «τσιγκουνεύεται» (πβ. τζιγκούνης= φιλάργυρος).

 Ο Γ. Φ. Δαφέρμος^[3] «τζίγκουνα» ονομάζει την προσωρινή ροή νερού, που μόλις υγραίνει τον τόπο.

         ΙΙΙ. Επίσης, με νότιο προσανατολισμό απαντούν τα τοπωνύμια:

1. Νοτικά, στα (Σακτούρια)

2. Νοτικό, στο (Βάτος, Κεραμές)

      Από τον προσανατολισμό του τόπου προς τα νότια ή, σε ορισμένες περιπτώσεις και από τον προσδιορισμό τόπου όχι σε σχέση με το μέρος που βρίσκεται κανείς, αλλά εκείνου που προσβάλλεται από τον νότιο άνεμο και προστατεύεται από τον βόρειο.

3. Παρανοτικό, στο

        Η περιοχή έχει προσανατολισμό προς τον Νότο.

 

---

      [1] Γιάννη Γρυντάκη, Το Πρωτόκολλο του Ρεθεμνιώτη νοτάριου Αντρέα Καλέργη (1634-1646), Αθήνα 1994, 223 και 387.

[2]  Γιάννη Γρυντάκη, Το Πρωτόκολλο του Ρεθεμνιώτη νοτάριου Αντρέα Καλέργη, ό.π.

[3]  Γ. Φ. Δαφέρμος «Μυλοποταμίτικα επώνυμα και τοπωνύμια», Επετηρίς Εταιρείας Κρητικών Σπουδών Β΄, Αθήναι 1939, 382.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ * * * Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι

 

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ

ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ

  

Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι

 [Εκδόσεις «Επιστροφή», Ναύπλιο Οκτώβριος 2021, σχ. 8^ο (21 Χ 14), σσ. 128]

 

     ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

             www.ret-anadromes.blogspot.com

 

 Ο Μητροπολίτης Αργολίδος κ. Νεκτάριος Αντωνόπουλος, πέραν των άλλων αρετών και προτερημάτων του, είναι και ένας πολυγραφότατος συγγραφέας τριών, τουλάχιστον, δεκάδων βιβλίων. Είναι αυτός που με τα βιβλία του ανέδειξε και έκανε γνωστό ανά τον ορθόδοξο ελληνισμό τον σύγχρονο Ρώσο άγιο Λουκά, Αρχιεπίσκοπο Συμφερουπόλεως και Κριμαίας και Καθηγητή της Ανατομίας και Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Τασκένδης. Από τα προαναφερθέντα βιβλία του ένδεκα αναφέρονται στον εν λόγω Άγιο και κυκλοφορούν, εκτός από την ελληνική και στη Γαλλική, Ρουμανική και Αλβανική γλώσσα. Γνωστή, ειδικά, επί του προκειμένου, είναι η «Συνοδοιπορία με τον Άγιο Λουκά» (τόμοι 3), στην οποία ο Μητροπολίτης Αργολίδος ακολουθεί τα βήματα του Αγίου και με τον οικείο και γλαφυρό του λόγο μάς παρουσιάζει λεπτομερώς τα μέρη όπου έζησε, τους τόπους της εξορίας και δοκιμασίας του, αλλά και τους ανθρώπους που τον γνώρισαν και έζησαν κοντά του. Από την άλλη, είναι πανελλήνια γνωστή η αυτοβιογραφία του Αγίου υπό τον τίτλο: «Αγάπησα το μαρτύριο» (η Ρωσία στα χρόνια της επανάστασης), στην οποία μιλεί και αυτοβιογραφείται ο ίδιος ο άγιος Λουκάς, ο διάσημος χειρουργός αλλά και κατάδικος και μάρτυς του σοβιετικού καθεστώτος.

Η αγάπη του αυτή προς τον άγιο Λουκά είναι που ώθησε τον φίλο Μητροπολίτη να πραγματοποιήσει δεκάδες, μέχρι σήμερα, ταξίδια στη Ρωσία και να αγαπήσει την ιδιαίτερη πατρίδα τού Αγίου, την πονεμένη Ουκρανία, όπως και την Ελλάδα, και να πονά, εννοείται, σήμερα και να θλίβεται και να συμπάσχει για τη θλιβερή κατάσταση που επικρατεί σε αυτήν τη φίλη χώρα τού Βορά. Η αγάπη του αυτή φανερώνεται και μέσα από την ενασχόλησή του και με άλλους σπουδαίους διανοητές της Ρωσίας, με τους οποίους ήλθε σε επαφή, κατά τα πολλαπλά ταξίδια του σε αυτήν, μελετώντας τη γενικότερη κουλτούρα και άλλους διανοούμενους της Χώρας (άγιος Αντώνιος- Δημήτριος Αμπασίντζε, Τζουγκάσβιλι- Στάλιν, Νικόλαος Πιρογκώφ, Φιοντόρ Πέτροβιτς Χάας), με τους οποίους ασχολείται στα τελευταία τρία βιβλία του, υπό τον γενικό τίτλο Πίστη και Επιστήμη.  

Έτσι και στο παρουσιαζόμενο με το παρόν σημείωμά μας βιβλίο του, με τον τίτλο: «Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι», ο Μητροπολίτης Αργολίδος ασχολείται με έναν τέτοιο σημαντικό Ρώσο διανοούμενο, τον Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι (1821- 1881), έναν από τους μεγαλύτερους παγκοσμίως διανοητές και μυθιστοριογράφους.

Φέτος γιορτάζονται τα διακόσια χρόνια από τη γέννηση και τα εκατόν σαράντα από τον θάνατο του, που, όμως, στη Χώρα μας η επέτειος αυτή επισκιάστηκε από την επέτειο των διακοσίων χρόνων από την επανάσταση του 1821 και, όπως είναι φυσικό, πέρασε όλως απαρατήρητη. Ο Ντοστογιέφσκι, είναι γεγονός ότι μέσα στα εξήντα χρόνια της πολυκύμαντης ζωής του μας έδωσε ένα τεράστιο και πολυσχιδές έργο, που ξεπέρασε τα όρια της πατρίδας του αλλά και αυτόν τον χρόνο. Γιατί ο Ντοστογιέφσκι και σήμερα είναι τόσο επίκαιρος όσο ποτέ άλλοτε.

 Τιμώντας τη μνήμη του Ντοστογιέφσκι με την παρουσιαζόμενη έκδοσή του, ο Μητροπολίτης Αργολίδος κ. Νεκτάριος επιδιώκει να προσφέρει στον Έλληνα αναγνώστη μια προσεγμένη προσέγγιση στη μορφή και το έργο του, που ήταν και θα είναι στο διηνεκές μια μαρτυρία φλογερής πίστης στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Γιατί είναι γεγονός ότι ο Σεβασμιώτατος με την έκδοσή του αυτήν απευθύνεται- όπως και ο ίδιος σημειώνει- στην πλειονότητα των ανθρώπων που δεν έχουν τον χρόνο, τις προϋποθέσεις ή τις δυνατότητες να ασχοληθούν επισταμένως με το τεράστιο έργο του Ντοστογιέφσκι. Έτσι, το βιβλίο αυτό λειτουργεί, θα έλεγα, σαν μια «Εισαγωγή» στο έργο του μεγάλου Ρώσου διανοητή, μέσα από την οποία οι αναγνώστες μπορούν να πάρουν μια πρώτη γεύση της ζωής και του έργου του, τόσο αυτού της πολυκύμαντης ζωής του (από το φρικτό κάτεργο της Σιβηρίας μέχρι την ανέλιξή του στη ρωσική Ακαδημία των Επιστημών και στη Διεθνή Λογοτεχνική και Καλλιτεχνική Ένωση), όσο και αυτού από τις επίμοχθες αναζητήσεις και τις αγωνίες του, που τον έκαναν κυριολεκτικά να έλθει σε πάλη με τον Θεό, με τις αμφιβολίες του και με την απιστία του, μέχρι που κατάφερε να φθάσει στο άλλο άκρο και να οικοδομήσει μια βαθιά και θερμουργό πίστη στον Θεό.

Ο Ντοστογιέφσκι στα νιάτα του ναι μεν έζησε την αθεΐα και πολέμησε τον Χριστό όσο λίγοι, αλλά λίγοι, τελικά, έφθασαν και αγάπησαν τον Χριστό όπως κι εκείνος! Γιατί η πίστη του Ντοστογιέφσκι στον Χριστό κατακτήθηκε ηρωικά και μέσα από το μαρτύριο. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι όλοι οι ήρωές του στα μυθιστορήματά του υφαίνουν το νήμα της δικής του μαρτυρικής διαδρομής. Από τη δειλία ως το έγκλημα, από τη χαρά ως τον πόνο, περπατούν παραπατώντας στον δρόμο που τελικά τους φέρνει, όπως και τον ίδιο, στην αγκαλιά του Θεού. Και έτσι, η γαλήνη της ψυχής τους δεν αρχίζει, συνήθως, παρά στο τέλος του κάθε μυθιστορήματος. Πίσω, λοιπόν, από τα πρόσωπα των ηρώων του στα διηγήματά του κρύβεται κυριολεκτικά ο Ντοστογιέφσκι, αναδεικνυόμενος ο πιο μεγάλος από τους ρεαλιστές συγγραφείς, εξερευνώντας τα βάθη του ανθρώπινου πόνου, της τρέλας και της ακολασίας, όπως και ο ίδιος τα βίωσε δραματικά στη ζωή του.   

Ο συγγραφέας εύχεται ο αναγνώστης του, που για πρώτη φορά έρχεται σε επαφή με τον Ντοστογιέφσκι μέσω των σελίδων του βιβλίου του, να μη μείνει μόνο στις λίγες αυτές «εισαγωγικές» σελίδες, αλλά οι σελίδες αυτές να καταστούν το εφαλτήριο, που θα τον οδηγήσει σε μια πλέρια και διεξοδική ανάγνωση των περίφημων λογοτεχνικών έργων του, όπως είναι, για να υπενθυμίσουμε μερικά, το Υπόγειο, Οι Δαιμονισμένοι, το Έγκλημα και Τιμωρία, ο Ηλίθιος και το μεγαλειωδέστερο όλων οι Αδελφοί Καραμαζώφ. Να χαρεί τις λογοτεχνικές δημιουργίες του και να παλέψει και να περιπλανηθεί μαζί του στους δαιδαλώδεις δρόμους των ηρώων του.    

Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Αργολίδος κ. Νεκτάριο και του ευχόμαστε να έχει δύναμη, για να συνεχίζει τη γόνιμη και δημιουργική παρουσία του στον χώρο τής Εκκλησίας και της Παιδείας, όπου η μέχρι σήμερα συμβολή του είναι μεγάλη.

Γεώργιος Ε. Κρασανάκης * * * Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΚΡΗΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΡΚΑΚΗ ΒΙΟΓΡΑΦΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

 

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΚΡΗΤΗΣ

ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΡΚΑΚΗ

ΒΙΟΓΡΑΦΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟΝ  ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

    Γεώργιος Ε. Κρασανάκης

         Ομότιμος Καθηγητής Ψυχολογίας

             Πανεπιστημίου Κρήτης

 

     Ο όρος προσωπικότητα, ψυχολογικά ερμηνευόμενος, σημαίνει το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων ενός προσώπου. Πρόκειται για ένα δυναμικό όλο, το οποίο συγκροτούν έμφυτα και επίκτητα γνωρίσματα, η αποκάλυψη και ερμηνεία των οποίων μπορεί να γίνει με την εφαρμογή ειδικών ερευνητικών μεθόδων, μια από τις οποίες είναι και η ανάλυση του περιεχομένου γραπτών και προφορικών πηγών, που έχει στη διάθεσή του ο σχετικός ερευνητής.

      Τη μέθοδο αυτήν επέλεξε και ο δόκιμος και ικανός ερευνητής, καθηγητής Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, για να μάς παρουσιάσει βιογραφούμενο τον αείμνηστο Μητροπολίτη Κρήτης (Αρχιεπίσκοπο θα λέγαμε σήμερα) Βασίλειο Εμμ. Μαρκάκη. Γόνιμος καρπός των κόπων του είναι το βιβλίο με τον τίτλο «Βασίλειος Εμμ. Μαρκάκης (1872-1950)», που κυκλοφορήθηκε προσφάτως, το οποίο μελέτησα με πολύ ενδιαφέρον και από το οποίο άντλησα πολλές γνώσεις, ικανές να με βοηθήσουν να γνωρίσω την προσωπικότητα του αείμνηστου εκείνου Μεγάλου Ιεράρχη, στον οποίο οφείλει πολλά η Εκκλησία και η Κρήτη γενικότερα. Μελετώντας το βιβλίο αυτό, μελετούσα ταυτόχρονα και τον βίο, τη δράση, και όλα τα γνωστικά, συναισθηματικά και ηθικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του  βιογραφούμενου προσώπου.

     Διέγνωσα πρωτίστως ότι είχα διαρκώς ενώπιόν μου μια μεγάλη μορφή, η οποία έδρασε επιτυχώς όχι μόνο στον εκκλησιαστικό χώρο, στον οποίο ανήκε, αλλά και στον ευρύτερο πολιτιστικό και ιστορικό της Κρήτης και της Πατρίδας μας. Ήταν ο διαρκώς προσφερόμενος και αναλισκόμενος υπέρ του ποιμνίου του σε χρόνους και καιρούς πολύ δύσκολους.

     Άνθρωπος πολύ έξυπνος, νοήμων, ευφυής, καθώς ήταν, γνώριζε με ποιους τρόπους έπρεπε να ενεργήσει, ώστε να ωφελήσει όχι τον εαυτό του, αλλά τους άλλους, τις ψυχές, την παρακαταθήκη εκείνη που ο Θεός τού είχε εμπιστευθεί. Νους θεωρητικός και ταυτόχρονα πρακτικός, συνέλαβε και έθεσε σε εφαρμογή την ίδρυση, οργάνωση και λειτουργία της «Πρακτικής Γεωργικής Σχολής Μεσαράς», αυτό το «λαμπρό προσωπικό δημιούργημά του, που απέβλεπε στην επιστημονική καλλιέργεια και εκμετάλλευση του εδάφους»· έργο εξόχως υψηλό, ωφέλιμο, παραγωγικό και ευεργετικό σε χρόνους δύσκολους· έργο «που συνέτεινε στην ανάπτυξη τόσο της επισκοπικής περιφέρειάς του όσο και ολόκληρης της Κρήτης»· έργο πρωτίστως αγάπης· έργο μιας φλεγόμενης καρδιάς για την πρόοδο και ευημερία ενός πενομένου και αγωνιζόμενου για επιβίωση λαού.

      Άνθρωπος της αγάπης, ενός από τα ισχυρότερα και ευγενέστερα ανθρώπινα συναισθήματα, προσέφερε διαρκώς τον εαυτό του υπέρ της των άλλων ευτυχίας και ευημερίας. Η αγάπη του στον συνάνθρωπο και η πίστη του στην αξία της ελευθερίας τον οδήγησαν σε αποφάσεις κρίσιμες και επικίνδυνες, «ἐν ἡμέραις θλίψεως καὶ πόνου». Αντιτάχθηκε με σθένος αληθινού πατριώτη στον ισχυρό δυνάστη της Γερμανικής Κατοχής. Υπήρξε «ένας αληθινά φλογερός, έντιμος και αγνός πατριώτης και κληρικός». Λόγῳ της αντιστασιακής του δράσης και «διὰ τὰς ἐθνικὰς αὐτοῦ ἐνεργείας» συνελήφθη και βιαίως εξωρίσθη στην Αθήνα, την 26^η Μαρτίου 1942, «κρατηθείς μακριά από το αγαπημένο του ποίμνιο και κάτω από αυστηρή επιτήρηση», επί μία περίπου τριετία. Όμως και από τη θέση αυτήν της εξορίας «κατάφερνε, ξεφεύγοντας από τα βλέμματα των Γερμανών κατακτητών, να επικοινωνεί τακτικά με το ποίμνιό του και, ως στοργικός πνευματικός πατέρας, να παρηγορεί και να ενθαρρύνει με λόγια μεστά και γεμάτα ελπίδα». Η φράση «Καλή Λευτεριά!» δεν έλειψε ποτέ από τους παρηγορητικούς  λόγους του. Ήταν «ο αδιαφιλονίκητος πνευματικός ηγέτης των απανταχού αγωνιζομένων Κρητών».

    Μετά την κατάρρευση του Άξονα, «ο γηραιός και ταλαιπωρημένος από την ασθένεια και την εξορία Ιεράρχης επέστρεψε και πάλι στο Ηράκλειο με την ψυχή λάμπουσα, αλλά με το σώμα κατερειπωμένο και ασθενές», τη 12^η Φεβρουαρίου 1945, για να συνεχίσει, με όσες δυνάμεις του απέμειναν, το διακοπέν ποιμαντικό του έργο.

    Πολλοί από εκείνους που τον γνώρισαν μαρτυρούν ότι τον κοσμούσαν πολλές αρετές. Ήταν «γαλήνιος, ανεξίκακος, πράος, δίκαιος, ειρηνικός, καταδεκτικός, καλοκάγαθος, ταπεινός και εξαιρετικά φιλακόλουθος». Μεγάλη αρετή του ήταν και η φιλοξενία, καρπός αγλαός της αγάπης με την οποία περιέβαλλε κάθε ξένο επισκέπτη του. «’Εφιλοξένησε ἐπὶ τεσσαρακονταετίαν ὁλόκληρον πένητας καὶ πλουσίους». Η φιλανθρωπία ήταν επίσης μια από τις μεγάλες αρετές του.  Η αγάπη του προς τους έχοντες ανάγκη μεταφραζόταν σε έργα ενίσχυσης και υποστήριξης. Μεγάλο μέρος από τον πενιχρό μισθό του πήγαινε σε φτωχούς και ενδεείς συνανθρώπους του, σε ιερές μονές, σε σχολεία και σε χωριά. «Μοναδική απόλαυσή του ήταν να ελεεί τους φτωχούς και πάσχοντες, κάνοντας πράξη στη ζωή του την ευαγγελική περί αγάπης και φιλευσπλαχνίας διδασκαλία». Ο ίδιος ζούσε φτωχικά, ως γνήσιος ακτήμων μοναχός, εφαρμόζοντας την εντολή· «τα πάντα για τους άλλους και τίποτε για τον εαυτό του». Ακόμη και οι παραγγελίες που ανέφερε στη Διαθήκη του ήταν «ανθρωπιστικές και φιλανθρωπικές». Επιθυμία του ήταν «ἡ κηδεία του νὰ γίνῃ σεμνὴ καὶ ταπεινή καὶ ὁ τάφος του νὰ εἶναι ταπεινὸς καὶ ἀπέριττος».

     Ιδιαίτερη αγάπη έτρεφε προς τον μοναχικό βίο, καθότι και ο ίδιος ήταν μοναχός και μάλιστα αδελφός της Ιεράς και σεβασμίας Μονής του Πρέβελη. Έργο δικό του υπήρξε και η ίδρυση της γνωστής για την πνευματικότητά της γυναικείας Μονής των Σαββαθιανών του Ηρακλείου, με πρώτη Ηγουμένη και κτητόρισσα τη Γερόντισσα Μελάνη Βρυωνάκη.

     Πέραν όμως όλων αυτών που αναφέρονται στην προσωπικότητα του αείμνηστου Ιεράρχη, υπάρχουν και άλλα στοιχεία, τα οποία δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Είναι εκείνα που αναφέρονται στην επιστημονική του κατάρτιση και την κατά κόσμο εκπαίδευση και παιδεία του. Πολλά από αυτά μπορεί να αντλήσει ο ερευνητής από τη μελέτη των εγκυκλίων που κατά καιρούς έγραφε και έστελνε στις κατά τόπους ενορίες του, παραγγέλνοντας να αναγνωσθούν «ἐπ’ ἐκκλησίαις εἰς ἐπήκοον τῶν εὐλογημένων χριστιανῶν». «Διαβάζοντάς τις νιώθεις την έμπονη αγωνία της ψυχής του για κάθε μεγάλο και σοβαρό θέμα με το οποίο, κάθε φορά, καταπιάνεται». Σε αυτές «περισσεύει η ευσέβεια και η αγάπη του προς τον Θεό και οι συμβουλές του προς τους πιστούς».

    Κλείνοντας τη μικρή αυτή μελέτη μας, οφείλομε να επαναλάβουμε ότι όσα προηγήθηκαν προέρχονται από την προαναφερθείσα επιστημονική εργασία του πολυγραφότατου καθηγητή Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, «Βασίλειος Εμμ. Μαρκάκης (1872-1950)», η μελέτη της οποίας μάς δίδαξε πολλά και αξιόλογα. Ευχαριστούμε και επαινούμε τον συγγραφέα για το βιβλίο του αυτό, το οποίο ευχόμαστε να διαβαστεί και από πολλούς άλλους. Το κέρδος από τη μελέτη αυτή θα είναι μεγάλο.