Ρεθεμνιώτικες Αναδρομές: ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΕΝΟΣ ΤΟΠΟΥ

ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΕΝΟΣ ΤΟΠΟΥ

ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ

ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΕΝΟΣ ΤΟΠΟΥ

ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

www.ret-anadromes.blogspot.com

Τοπωνύμια με βάση το κριτήριο του προσανατολισμού της περιοχής

Ι. Τοπωνύμια που το όνομά τους οφείλεται στον προσανατολισμό μιας περιοχής ή με βάση κάποιο κύριο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής προς την Ανατολή, εντοπίσαμε τα εξής.

1. Ανατολικά, στ’ (Κεραμές)

Tο τοπωνύμιο είναι παραθαλάσσιο, στα νότια του χωριού, και δηλώνει τον ανατολικό προσανατολισμό του χώρου. Το ίδιο τοπωνύμιο στα χρόνια της Ενετοκρατίας ακουγόταν ως «Ανατολικό», στον ενικό αριθμό^{^[1]}.

2. Ανατολικό στ’ (Άγιος Ιωάννης, Ακούμια, Ακτούντα, Ροδάκινο, Σακτούρια),

3. Ανατολικό Νερό στ’ (Κισσός, Μέλαμπες),

4. Ανατολικό Σπηλιάρι στ’ (Κισσός)

5. Ανατολικό Τζίγκουνα, στον (;)

Άγνωστο σήμερα τοπωνύμιο της Ενετοκρατίας^{^[2]}

ΙΙ. Παρόμοια, τοπωνύμια που το όνομά τους οφείλουν στον προσανατολισμό της περιοχής ή κάποιου κύριου χαρακτηριστικού στοιχείου αυτής, προς τον βοριά.

1. Βορεινάδα, στη (Άγιος Βασίλειος)

2. Βορεινό, στο (Λευκόγεια)

3. Βορέ το Πέραμα (Σπήλι)

Ενώ όλα τα τοπωνύμια της ομάδας αυτής αφορούν στον προσανατολισμό προς τον βοριά, το παρόν τοπωνύμιο του Σπηλίου (στου Βορέ το Πέραμα), έχει τη σημασία «περάματος» από το οποίο διέρχεται ο βοριάς, άρα και δέρνεται το μέρος από τον βόρειο άνεμο.

4. Βορινή Βρύση, στη (Λευκόγεια),

5. Βορινό Βρυσίδι, στο (Ακτούντα)

6. Βορνόσπηλιο στο (Λευκόγεια)

7. Βορνοτζίγκουνο, στο (Σακτούρια)

Το πρώτο τοπωνύμιο «Βορεινάδα» (του χωριού Άγιος Βασίλειος) ακολουθούν και τα επόμενα έξι τοπωνύμια, της ίδιας επαρχίας, με αποβολή, όμως, και στα έξι, του ημίφωνου [ι] (Βορ[ει]νάδα> Βορνάδα), αλλά και με περιφραστική, επί πλέον, εκφορά στα πέντε τελευταία.

8. Βορνάδα, στη (Μέλαμπες)

9. Βορνά, στα (Γιαννιού)

10. Βορνά Βρυσίδια, στα (Πλατανές)

11. Βορνή Ρίζα, στη (Μέλαμπες)

12. Βορνό Βρυσίδι, στο (Μέλαμπες)

13. Βορνό Πλάι, στο (Μέλαμπες)

14. Βορνό Τζιgούνι, στο (Μέλαμπες). Τζίγκουνας, ο (μεγεθ.) και τζιγκούνι το (υποκορ.)= μικρή πηγή ύδατος, από την οποία το νερό τρέχει σε μικρή ποσότητα τον χειμώνα, σαν να το… «τσιγκουνεύεται» (πβ. τζιγκούνης= φιλάργυρος).

Ο Γ. Φ. Δαφέρμος^{^[3]} «τζίγκουνα» ονομάζει την προσωρινή ροή νερού, που μόλις υγραίνει τον τόπο.

ΙΙΙ. Επίσης, με νότιο προσανατολισμό απαντούν τα τοπωνύμια:

1. Νοτικά, στα (Σακτούρια)

2. Νοτικό, στο (Βάτος, Κεραμές)

Από τον προσανατολισμό του τόπου προς τα νότια ή, σε ορισμένες περιπτώσεις και από τον προσδιορισμό τόπου όχι σε σχέση με το μέρος που βρίσκεται κανείς, αλλά εκείνου που προσβάλλεται από τον νότιο άνεμο και προστατεύεται από τον βόρειο.

3. Παρανοτικό, στο

Η περιοχή έχει προσανατολισμό προς τον Νότο.

[1] Γιάννη Γρυντάκη, Το Πρωτόκολλο του Ρεθεμνιώτη νοτάριου Αντρέα Καλέργη (1634-1646), Αθήνα 1994, 223 και 387.

[2] Γιάννη Γρυντάκη, Το Πρωτόκολλο του Ρεθεμνιώτη νοτάριου Αντρέα Καλέργη, ό.π.

[3] Γ. Φ. Δαφέρμος «Μυλοποταμίτικα επώνυμα και τοπωνύμια», Επετηρίς Εταιρείας Κρητικών Σπουδών Β΄, Αθήναι 1939, 382.