ΙΟΥΛΙΑ ΚΩΝ. ΠΕΤΥΧΑΚΗ (1861- 1941) * * * Πρόεδρος της πρώτης γυναικείας δράσης στη ρεθεμνιώτικη κοινωνία * * * Οι Σύλλογοι Κυριών και Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνης

 

Εικ. 1. Ιουλία Κων. Πετυχάκη

ΙΟΥΛΙΑ ΚΩΝ. ΠΕΤΥΧΑΚΗ

(1861- 1941)

Πρόεδρος της πρώτης γυναικείας δράσης στη ρεθεμνιώτικη κοινωνία

 

Οι Σύλλογοι Κυριών και Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνης

 

 ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

        www.ret-anadromes.blogspot.com

 

           Η Ιουλία Πετυχάκη (εικ. 1) ήταν κόρη του γιατρού Στυλιανού Χαρ. Μουσούρου και αδελφή του έμπορα Μίνωος Στ. Μουσούρου, που τον βρίσκουμε το έτος 1920 Αντιπρόεδρο του «Συλλόγου Περίθαλψης Απόρων Γερόντων» Ρεθύμνου, με πρόεδρο τον επίσκοπο Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Τιμόθεο[1]. Ήταν, περαιτέρω, σύζυγος του υποπρόξενου τής Ιταλίας και Προέδρου του «Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης» Κωνσταντίνου Εμμ. Πετυχάκη[2] (εικ. 2) και παρουσίασε αξιόλογη κοινωνική δράση στο Ρέθυμνο του α΄ μισού του 20^ου αιώνα, καθώς υπήρξε ιδρύτρια του φιλανθρωπικού «Συλλόγου Κυριών Ρεθύμνης» και μαζί με άλλες Κυρίες τού τότε Ρεθύμνου και του «Λυκείου Ελληνίδων» (1917). Ήταν γεγονός  πρωτοφανές  για  την  νοοτροπία  που  επικρατούσε  την  εποχή  εκείνη- όχι  μόνο  στο  Ρέθυμνο  αλλά  και σε ολόκληρη  την  Ελλάδα-  να  τολμούν  γυναίκες  να  ιδρύουν  σωματεία. Και οι γυναίκες περί την Ιουλία Πετυχάκη το τόλμησαν με εξαιρετική επιτυχία. Γι’ αυτό, κάθε βιογραφική απόπειρα της σπουδαίας αυτής Ρεθεμνιώτισσας πρέπει να επιχειρείται μέσα, βασικά, από αυτήν την ίδια την κοινωνική της παρουσία στα δρώμενα του τότε Ρεθύμνου, μέσα, δηλαδή, από τους συλλόγους στη δημιουργία των οποίων αυτή πρωτοστάτησε και προέδρευσε και πρώτα- πρώτα από τον «Σύλλογο Κυριών Ρεθύμνης».

Εικ. 2. Κωνσταντίνος και Ιουλία Πετυχάκη

     Ο «Σύλλογος Κυριών Ρεθύμνης» ήταν δημιούργημα του «Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης» και ως παράρτημά του λειτούργησε. Με τον σύλλογο αυτόν σημειώνεται η πρώτη γυναικεία δράση στη ρεθεμνιώτικη κοινωνία[3]. Όπως δε μας πληροφορεί σε λογοδοσία της η Ιουλία Πετυχάκη, αντιπρόεδρος, τότε, του Συλλόγου (με πρόεδρο, σύμφωνα με το Καταστατικό, τον επίσκοπο της πόλεως), ο «Σύλλογος Κυριών Ρεθύμνης» κατά την ίδρυσή του εξέλεξε 123 τακτικά μέλη Κυριών και Δεσποινίδων, με σκοπό να καταρτίσουν το φιλανθρωπικό τμήμα τού «Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνου» (εικ. 3).

Εικ.3

    Αναλυτικότερα, ο Σύλλογος ιδρύθηκε περί το έτος 1900 και λειτούργησε τυπικά μέχρι το 1916 (α΄ περίοδος δράσης), γιατί, ουσιαστικά, από το έτος 1906 ο Σύλλογος είχε, ήδη, περιέλθει σε αδράνεια, είτε λόγω αδιαφορίας των μελών του, είτε γιατί παρασύρθηκε κι εκείνος από την αδράνεια που, τον καιρό εκείνο, γνώριζε και ο «Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης»[4] από τον οποίο και είχε προέλθει, του οποίου οι περισσότεροι τού Συμβουλίου ήταν βενιζελικοί και, όταν ο Βενιζέλος βγήκε στο βουνό (1905) εναντίον του Πρίγκιπα, υποχρεώθηκαν να τον διαλύσουν^[5].

  Ο «Σύλλογος των Κυριών» ήταν- όπως έχουμε ήδη επισημάνει- ένα φιλανθρωπικό σωματείο, το οποίο με διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις μάζευε χρήματα, τα οποία χρησιμοποιούσε προς βοήθεια των αναξιοπαθούντων αυτής της πολιτείας, που, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 2 του Καταστατικού, ήταν «η παροχή εργασίας εις απόρους γυναίκας· η περίθαλψις απόρων και απροστάτευτων οικογενειών· η διανομή υφάσματος εκ του υφαντουργείου εις ορφανά κατά τας εορτάς των Χριστουγέννων· η απονομή βραβείου αναλόγου των πόρων εις την αριστεύουσαν μαθήτριαν ορφανήν πατρός πεσόντος εν τοις τελευταίοις πολέμοις (βέβαια, εννοεί τους Βαλκανικούς) και η μηνιαία συνδρομή προς αποπεράτωσιν των σπουδών της αναλόγως των πόρων του Συλλόγου· η επίσκεψις και περιποίησις εν τοις ιδίοις οίκοις νοσηλευομένων πενήτων και η μέριμνα περί των εγκαταλελειμμένων υπάρξεων και η πρακτική διδασκαλία των υπηρετριών κατά Κυριακήν».

Σημαντικό, πάντως, παρά το πρωτείο της φιλανθρωπίας που τον διέκρινε, πρέπει να υπήρξε το ενδιαφέρον του Συλλόγου και προς τη μουσική παιδεία των νεαρών βλαστών του τόπου, με μουσικοδιδάσκαλο τον Ι. Παρίδη[6]. Εορτή του ο Σύλλογος είχε ορίσει την 28^η Οκτωβρίου, εορτή των Ρεθυμνίων αγίων Τεσσάρων Νεομαρτύρων και η σφραγίδα του έφερε «σταυρόν εν τω μέσω, με στέφανον επί κεφαλής και πέριξ τας λέξεις “Σύλλογος Κυριών Ρεθύμνης”» (βλ. άρθρα 21 και 23 του Καταστατικού) (εικ. 4).

Εικ. 4

         Το τέλος της α΄ περιόδου δράσης τού Συλλόγου παρακολουθούμε σε λογοδοσία τής Ιουλίας Πετυχάκη, που απαγγέλθηκε στη μεγάλη αίθουσα τού Δημοτικού Σχολείου, στις 26 Φεβρουαρίου 1917[7]. Από τη λογοδοσία αυτήν πληροφορούμαστε πολλά για την πορεία, τη δράση και την εν γένει προσφορά τού Συλλόγου, ενώ, ταυτόχρονα, με την ίδια λογοδοσία ανακοινώνεται και το τέλος του «Συλλόγου των Κυριών» και η ίδρυση ενός νέου Συλλόγου, που γεννιόταν τη στιγμή, ακριβώς, εκείνη. Οι Κυρίες τού Ιδρυτικού Συμβουλίου Ιουλία Πετυχάκη, Φερενίκη Βαλαρή και Λάουρα Σωτήρχου (εικ. 5) και μερικές άλλες ρεθεμνιώτισσες, με τη βοήθεια εδώ και της Καλλιρόης Παρρέν (που ήταν συμμαθήτρια της Ιουλίας Πετυχάκη), ίδρυσαν, τότε, την 5^η Μαρτίου 1917, το Λύκειο Ελληνίδων Ρεθύμνου, «Παράρτημα του εν Αθήναις Λυκείου». Του νεοϊδρυθέντος Λυκείου την προεδρία ανέλαβε η Ιουλία Πετυχάκη, την οποία διατήρησε μέχρι το έτος 1930 (εικ. 6). 

Εικ. 5. Οι Ιδρύτριες του ΛΕΡ Ιουλία Πετυχάκη Πρόεδρος, αριστερά Λάουρα Σωτήρχου, δεξιά Φερενίκη Βαλαρή

Εικ. 6. 1ο ΔΙΟΙΚ. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΛΕΡ 1917. Στο μέσον Ιουλία Πετυχάκη, αριστερά της η Λάουρα Σωτήρχου και δεξιά της η Φερενίκη Βαλαρή

     Τον καιρό εκείνο και πιο συγκεκριμένα στις 5 Σεπτεμβρίου 1929, στην Αθήνα, συνέβη ο θάνατος του συζύγου της, γιατρού, Κωνσταντίνου Πετυχάκη, που την ανάγκασε να παραιτηθεί από την προεδρία του Λυκείου  Ελληνίδων. Πρόεδρος ανέλαβε, έκτοτε, η μέχρι τότε αντιπρόεδρός του Φερενίκη Βαλαρή (1876-1954), επί  προεδρίας τής οποίας το Λύκειο Ελληνίδων απέκτησε τη δική του στέγη (1935). Έτσι, στις 23 Ιανουαρίου 1935, στην «Κρητική Επιθεώρηση» και σε άλλες εφημερίδες τής ιδίας περιόδου, παρακολουθούμε εισφορές «υπέρ αποπερατώσεως τού ανεγειρόμενου κτιρίου τού Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνου^[8]».

Το «Λύκειο Ελληνίδων», είχε τις ίδιες δραστηριότητες με  τον «Σύλλογο Κυριών», αλλά έδινε μεγαλύτερη έμφαση στα πολιτιστικά θέματα^[9].  Πάντως, τα  δυο  αυτά  σωματεία  ήταν  υπεύθυνα  για  τη  διοργάνωση των διαφόρων εκδηλώσεων τής πόλης του Ρεθύμνου^. έκαναν δώρα φιλανθρωπίας, έδιναν βοηθήματα σε άπορες οικογένειες, οργάνωναν συσσίτια και περιέθαλψαν τους πολύπαθους πρόσφυγες το 1924^[10]. Το Λύκειο Ελληνίδων, επί πλέον, αγκάλιασε τις προσφυγοπούλες, στις οποίες δίδαξε υφαντική, κρητικό κέντημα, κοπτική, ραπτική και οικιακή οικονομία, για να μπορέσουν αργότερα να βρουν δουλειά και να θεμελιώσουν τα νέα τους νοικοκυριά. Έτσι, τα πρώτα έργα τού Λυκείου Ελληνίδων ήταν υφαντουργείο, Σχολή Ραπτικής και διδασκαλία μουσικών οργάνων και πιάνου^[11]. Απ’ όλα αυτά, διαπιστώνουμε ότι, για ένα διάστημα (1917- 1960), τα δύο παραπάνω εφάμιλλα σωματεία (το νεοϊδρυθέν «Λύκειο Ελληνίδων» και ο «Σύλλογος Κυριών»), συνυπήρξαν και ανταγωνίζονταν στις διαλέξεις, τα τσάγια, τις «απογευματινές» και τους επίσημους βραδινούς χορούς.

  Πάντως, από το έτος 1916 μέχρι, περίπου, το 1960 έχουμε τη β΄ περίοδο δράσης του Συλλόγου Κυριών[12]. Σε αυτήν τη φάση λειτουργίας του ο Σύλλογος επανιδρύθηκε από τις Φερενίκη Βαλαρή και Ιουλία Πετυχάκη, που και οι δυο τους ανέλαβαν Αντιπρόεδροι, με Πρόεδρο- σύμφωνα, πάντα, με το καταστατικό- τον τότε επίσκοπο Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Χρύσανθο (εικ. 7). 

Εικ. 7.Πρόσκληση του επισκόπου Ρεθύμνης Χρυσάνθου προς τις Κυρίες του Ρεθ. για να εγγραφούν ως μέλη του φιλανθρωπικού Συλλ. Κυριών Ρεθύμνης 5-3-1912 (ΓΑΚ. Ρεθύμνου)

    Τα λοιπά μέλη τού επανιδρυθέντος Συλλόγου ήταν:

Ειδική Γραμματέας: Ευαγγελία Μαραγκουδάκη

Ταμίας: Μαρία Πατσουράκη

Σύμβουλοι: Λάουρα Σωτήρχου, Ευτυχία Μυλωνάκη, Ελισάβετ Τρανταλίδου, Μαρία Λουκάκη, Μαρία Καστρινάκη, Υακίνθη Καυγαλάκη, Καλλιόπη Πρεβελάκη, Λεοντίνη Μ. Παπαδάκη, Βικτωρία Κορωνάκη, Όλγα Χ. Ασκούτση, Ελένη Χατζιδάκη, ενώ σε επόμενο Διοικητικό Συμβούλιο τού Συλλόγου συναντάμε και τις κυρίες: Μαρία Κορωνάκη, Χαρίκλεια Σκουλούδη, Λέλα Κούνουπα, Γεωργία Ζακάκη και Μαρία Μοάτσου[13].

       Όπως εξαρχής σημειώσαμε, θεωρούμε ότι μέσα από την καταγραφή αυτήν της δράσης των δύο αυτών σημαντικών σωματείων του Ρεθύμνου των αρχών του 20^ου αιώνα, είχαμε την καλύτερη παρουσίαση και της γυναίκας που πρωτοστάτησε στην ίδρυσή τους και, για πολλά χρόνια, διετέλεσε και δυναμικό στέλεχος και πρόεδρός τους, της Ιουλίας Πετυχάκη. 

 

                                                                                             *    *       *

Με το άρθρο μας αυτό ολοκληρώνουμε τη σειρά (10 άρθρων συνολικά) με τους Πετυχάκηδες του Αγαλλιανού, οι οποίοι δημοσιεύθηκαν στις τοπικές εφημερίδες. Ενημερωτικά γνωρίζουμε ότι:

 

 Στην εφημερίδα «Κρητική Επιθεώρηση» δημοσιεύθηκαν:

1.    Οι Πετυχάκηδες του Αγαλλιανού – Μια μεγάλη οικογένεια διανοουμένων, 18/11/2020.

2.    Τίτος Στυλ. Πετυχάκης (1874- 1966), Ο αγαπημένος του Ρεθέμνους- Βιογραφία, 4/12/2020.

3.    Τίτος Στυλ. Πετυχάκης – Μενέλαος Παπαδάκης – Η δημιουργία του Δημοτικού Κήπου Ρεθύμνου, 17/12/2020.

4.    Εμμανουήλ (1820; - 1901;) και Στυλιανός Πετυχάκης, 29/1/2021

 

Στην εφημερίδα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» δημοσιεύθηκαν:

1.    Οι Πετυχάκηδες του Αγαλλιανού – Μια μεγάλη οικογένεια διανοουμένων, 18/11/2020

2.    Μίνως Εμμανουήλ Πετυχάκης – Ο πολιτικός και άνθρωπος (1858- 1933), 8/12/2020

3.    Χαράλαμπος Πετυχάκης- Ο πατριώτης Προξενικός Πράκτορας και Δάσκαλος [1820 (;) - 20 Ιουνίου 1884], 22/12/2020

4.    Κωνσταντίνος Εμμανουήλ Πετυχάκης, Ο φιλοπρόοδος ιατρός (1853- 1929) – Βιογραφία, 1/1/2021

5.    Κωνσταντίνος Εμμανουήλ Πετυχάκης, Ο φιλοπρόοδος ιατρός και ο  «Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης», 19/1/2021

6.    Ιουλία Πετυχάκη (1861- 1941)- Πρόεδρος της πρώτης γυναικείας δράσης στη ρεθεμνιώτικη κοινωνία - Οι Σύλλογοι Κυριών και Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνης, 29/1/2021

 

---

[1] Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Ρέθυμνο 1900- 1950, Ρέθυμνο 2010, τ. Α΄, 254.

[2] Βλ. περισσότερα Κρητική Επιθεώρηση, 24/11/1987.

[3] Εφημ. Κρητική Επιθεώρησις, φύλλο 182, της 2/3/1917 και Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Ρέθυμνο.., ό. π., τ. Α΄, 244- 252.

[4] Εφημ. Κρητική Επιθεώρησις, φύλλο 183, της 3/3/1917.

[5] Θεμιστοκλή Μ. Βαλαρή, Μια πόλη Αναμνήσεις, Ρέθυμνο 2005, 75.

[6] Σπύρου Λίτινα, «Τα 70 χρόνια του Λυκείου των Ελληνίδων στο Ρέθυμνο», Κρητική Επιθεώρηση 20-11- 1987.

[7] Εφημ. Κρητική Επιθεώρησις, φύλλο 182, της 2/3/1917.

[8] Κρητική Επιθεώρησις 23/1/1935.

[9] Περισσότερα για το Λύκειο Ελληνίδων βλ. στον Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Γλυπτά και Ενεπίγραφες Πλάκες τού Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2000, 141-142. Του ίδιου, Ρέθυμνο 1900- 1950, Ρέθυμνο 2010, 246- 248.

[10] Πβ. «Το μαθητικό Συσσίτιο», Κρητική Επιθεώρησις 29-3-1931. Επίσης, «Μαθητικά συσσίτια», Κρητική Επιθεώρησις 6-12-1931.

[11] Κρητική Επιθεώρηση 21/11/1987.

[12] Ειδικότερα, μόλις ενσωματώθηκε η Κρήτη στην Ελλάδα υπεγράφη το με αριθμό 904 Διάταγμα τής 19-12-1913, του Βασιλιά Κωνσταντίνου, με το οποίο επικυρώνεται ο Κανονισμός (καταστατικό) της νέας δράσης του Συλλόγου.

[13] Κρητική Επιθεώρησις 4/1/1934.

 

 

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΜΜ. ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ * * * Ο φιλοπρόοδος Ρεθεμνιώτης ιατρός *** 2ο Μέρος **** «Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης»

    

Εικ. 1. Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης

      ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΜΜ. ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ  

                        Ο φιλοπρόοδος Ρεθεμνιώτης ιατρός

                                          (1853- 1929)

 

 ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

   www.ret-anadromes.blogspot.com

 

                                                                                   2^ο Μέρος

                        «Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης»

   Το έργο στο οποίο ο Κωνσταντίνος Πετυχάκης (εικ. 1) επιδόθηκε με ιδιαίτερο ζήλο και το οποίο κυρίως τον ανέδειξε, υπήρξε ο λεγόμενος «Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης», τον οποίο ίδρυσε τον Οκτώβριο του 1887 μαζί με άλλους λόγιους και φιλοπρόοδους Ρεθεμνιώτες. Πρόκειται για το σημαντικότερο σωματείο που έχει μέχρι σήμερα αναδείξει η πόλη μας[1]. Για αρκετά χρόνια προσέφερε πολλά και σπουδαία πράγματα στην πόλη τού Ρεθύμνου και αργότερα θεωρούνταν από τους Ρεθεμνιώτες ως το «αλήστου μνήμης» σωματείο, που δημιούργησε και έφερε στο φως μια πόλη με παντελή ανυπαρξία σωματειακής συνειδήσεως.

         Όλες οι εφημερίδες της εποχής ως ιδρυτή του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου αναγνωρίζουν τον Κων. Πετυχάκη. Από τα «Απομνημονεύματα», όμως, του Εμμανουήλ Γενεράλι πληροφορούμαστε και μιαν άλλη άποψη που αξίζει, νομίζω, να την καταθέσουμε^. ότι, δηλαδή, την πρωτοβουλία και την ιδέα ίδρυσης  του Φ.Σ.Ρ. την είχε, αρχικά, ο εν λόγω λόγιος Γυμνασιάρχης Εμμανουήλ Γενεράλις, νεαρός τότε πτυχιούχος φιλολογίας, ο οποίος- όπως σημειώνει χαρακτηριστικά- ένα βράδυ του Οκτώβρη, σε καφενείο του Ρεθύμνου, «ως εν παιδιά… εξήγαγεν εκ του θυλακίου του τεμάχιον χάρτου επιστολικού, επί του οποίου επέγραψεν» τη φράση «οι θέλοντες να ιδρυθή Σύλλογος επιστημονικός εν Ρεθύμνη υπογράφονται εν τω παρόντι». Έγραψε, μάλιστα, το όνομά του πρώτον και ακολούθησαν οι υπογραφές του ιατρού Κωνσταντίνου και του αδελφού του Μίνωος Πετυχάκη, δικηγόρου, καθώς και άλλων δεκαεννέα ατόμων, επιστημόνων των περισσοτέρων, λογίων και γενικά μορφωμένων Ρεθεμνιωτών[2].

         Στις 12 Δεκεμ­βρίου 1887 έγιναν αρχαιρεσίες για την εκλογή τού πρώτου Δ.Σ. τού Συλλόγου και εκλέχτηκαν: Πρόεδρος ο Κωνσταντίνος Πετυχάκης, γιατρός, αντιπρόεδροι οι Ευθύμιος Βερνάρδος, σχολάρχης και Πέτρος Ταταράκης, δικηγόρος, Γεν. Γραμμα­τέας ο Εμμανουήλ Γενεράλις, καθηγητής, Ειδικός Γραμματέας ο Γεώργιος Σκουλούδης, δι­κηγόρος, Ταμίας ο Ιωάννης Ν. Βούλγαρης, δικηγόρος, και Έφορος Βιβλιοθήκης ο Γ. Ν. Καφφάτος, δικηγόρος (εικ. 2).

                     Εικ. 2. Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης

          Περί τού εν λόγω Συλλόγου σημαντικές πληροφορίες μάς παρέχει και ο βιογραφούμενος, με το σημείωμά μας αυτό, ιατρός και Πρόεδρός του επί τετραετία, περίπου, Κωνσταντίνος Πετυχάκης, στη Λογοδοσία του για τα γενόμενα κατά το Α΄ έτος (1888) λειτουργίας του Συλλόγου[3](εικ. 3).

        Έκτοτε, η ύπαρξη του Συλλόγου αυτού φάνηκε ιδιαίτερα χρήσιμη και επωφελής σε πάρα πολλούς τομείς τής πνευματικής ζωής και πορείας του τόπου. Μάλιστα, ο Σύλλογος του Ρεθύμνου μας εντυπωσίασε, όταν, τυχαία- από λογοδοσία του Σίμου Μπαλάνου[4], Προέδρου του περίφημου Φιλολογικού Συλλόγου της Αθήνας, «Παρνασσός» - πληροφορηθήκαμε ότι ζήτησε από τον αθηναϊκό σύλλογο, κατά το έτος 1888, και συνήψε σχέσεις συνεργασίας μαζί του[5]. Ήταν ο πρώτος Σύλλογος που έγινε στο Ρέθυμνο μόνον από άνδρες. Ο σύλλογος, δυστυχώς, διέκοψε τις εργασίες του κατά την επανάσταση του 1897, επανέλαβε δε αυτές μετά την επελθούσα μεταπολίτευση και, αφού συνέταξε νέο καταστατικό που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της νεοϊδρυμένης Κρητικής Πολιτείας[6], επιζήτησε και τη  συνεργασία τού γυναικείου φύλου. Σύμφωνα με τον νέο τούτο κανονισμό ο Σύλλογος διαιρούνταν σε τμήματα από το οποία ένα ήταν και το Φιλανθρωπικό Τμήμα, που αποτελούνταν από γυναίκες (Σύλλογος Κυριών Ρεθύμνης)[7].

 Με πρωτοβουλία του Συλλόγου, μεταξύ πολλών άλλων τμημάτων (Επιστημονικού, Φιλαρμονικού, Γυμναστικού, Τεχνικού, Φιλανθρωπικού), λειτούργησε και Νυκτερινή Σχολή[8] και Νηπιαγωγείο, με νηπιαγωγό την Μαρία Παπαδογιαννάκη-Τσελεπάκη, «πρώτης εισαγούσης εις Ρέθυμνον το άριστον παιδαγωγικόν σύστημα Fröbel (Φρέμπελ), εις ό είχε μετεκπαιδευθεί εις την Ευρώπην». Στον Σύλλογο αυτόν, εξάλλου, οφείλουν την αρχή τους το σημερινό Μουσείο, η Βιβλιοθήκη και η Φιλαρμονική του Ρεθύμνου.

Μιαν ενδιαφέρουσα πληροφορία, ως προς τα πολιτικά τους «πιστεύω», παραθέτει ο  Εμμανουήλ Γενεράλις, που κατονομάζει τον Κων. Πετυχάκη φίλο και στενό συνεργάτη του στο Γυμνάσιο και στον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο. Η διαφορά τους, όμως, ως προς τα πολιτικά- ο Πετυχάκης ήταν οπαδός του Τρικούπη και ο Γενεράλις του Δεληγιάννη- τους έκανε, για ένα διάστημα, να χαλάσουν τη φιλία τους και μόνο κατά το έτος 1896 κατάφεραν να επανασυνδεθούν και να ρίψουν τις… πολιτικές τους διαφορές στη λήθη[9].

 Ιδρυτές του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου, κατά τα τελευταία χρόνια, μετά τη μεταπολίτευση, υπήρξαν οι Κωνσταντίνος Πετυχάκης, ιατρός, Γεώργιος Καφφάτος, δικηγόρος, Ιωάννης Καλομενόπουλος, έμπορος, Γρηγόριος Σιγανός, έμπορος, Κωνσταντίνος Ανδρουλιδάκης, συμβολαιογράφος, και Μίνως Πετυχάκης, δικηγόρος (βλ. εικ. 2).

 Ο τελευταίος αυτός σύλλογος λειτούργησε επιτυχώς για λίγα μόνο χρόνια, γιατί οι περισσότεροι του Συμβουλίου ήταν βενιζελικοί και, όταν ο Βενιζέλος βγήκε στο βουνό εναντίον του Πρίγκιπα (1905), υποχρεώθηκαν να τον διαλύσουν[10].

         Ο Κωνσταντίνος Πετυχάκης πέθανε στην Αθήνα το έτος 1929, σε ηλικία 76 ετών. Ο θάνατός του προήλθε, κατά περίεργο τρόπο, από τυχαία πτώση του από τραμ της εποχής εκείνης. Νεκρολογία στον αγαπημένο του φίλο θα κάνει ο Μιχαήλ Πρεβελάκης, στην οποία με θερμά λόγια θα αναφερθεί στην προσωπικότητά του άνδρα[11].

        Η κηδεία του έγινε στην Αθήνα, στις 5 Σεπτεμβρίου 1929. Μετά πενταετία η σύζυγός του Ιουλία μετέφερε τα οστά του και, ύστερα από μνημόσυνο και θεία λειτουργία ενώπιον στενών συγγενών και φίλων, τοποθετήθηκαν σε οικογενειακό τάφο στο νεκροταφείο του Ρεθύμνου.

 Αυτός υπήρξε ο Κων. Πετυχάκης^. ένας άνθρωπος με πλούσια και ανεκτίμητη προσφορά στην πόλη των Γραμμάτων^. ένας άνθρωπος με σπάνιες πνευματικές και χριστιανικές αρετές, που πρωτοστατούσε, πάντοτε, σε κάθε έργο φιλανθρωπίας και κοινωνικής προόδου. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια του Γυμνασιάρχη Μ. Γ. Πρεβελάκη για τη φιλανθρωπία του άνδρα, με την ευκαιρία της μετακομιδής των λειψάνων του στο νεκροταφείο του Ρεθύμνου. «Ο τάφος εν ω ο αείμνηστος από της χθες αναπαύεται ας γίνη ήδη το προσκύνημα των χηρών και ορφανών, των ενδεών και πασχόντων των υπ’ εκείνου ηθικώς και υλικώς αμέσως και εμμέσως ευεργετημένων»[12].  

 [1] Γ. Ζ. Παπιομύτογλου, «Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης», περιοδ. Δούρειος Ίππος, τ. 16 (1987), 12.  

[2] Εμμανουήλ Γ. Γενεράλι, Αυτοβιογραφία, (επιμ. Θεόδωρος Στυλ. Πελαντάκης), Ρέθυμνο 2013,169.

[3] Κωνσταντίνου Ε. Πετυχάκη, Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης. Λογοδοσία των κατά το Α΄ έτος γενομένων (1888), Εν Ρεθύμνη, Τύποις Στυλ. Εμμ. Καλαϊτζάκη, 1889.

[4] Ο Σίμος Μπαλάνος ήταν θεολόγος, συγγραφεύς, Πρόεδρος Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσὸς» (1886-1892) και ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων (1899).

[5] ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ ΑΘΗΝΩΝ, τόμος ΙΓ’—Δεκέμβριος 1888, 156.

[6] Επίσημος Εφημερίς της Κρητικής Πολιτείας, τ. 1^ο, εν Χανίοις τη 5-5-1900, σελ. 1-3 και Κανονισμός του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης, εν Ρεθύμνη, τύποις Καλαϊτζάκη, 1888.

[7] Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, «Ο Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης (1853- 1929) και ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης», Αναζητήσεις, περιοδική έκδοση Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Ρεθύμνου, τ. 3-4 (1996), 101. Του ίδιου, Ρέθυμνο 1900- 1950, Ρέθυμνο 2010, τ. Α΄, 258 και τ. Β΄, 53-69.

[8] Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Ρέθυμνο 1900- 1950, Ρέθυμνο 2010, τ. Α΄, 132-133.

[9] Εμμανουήλ Γ. Γενεράλι, Αυτοβιογραφία, ό.π.

[10] Θεμιστοκλή Μ. Βαλαρή, Μια πόλη Αναμνήσεις, Ρέθυμνο 2005, 75.

[11] Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης (νεκρολογία), εφημ. Κρητική Επιθεώρησις, 7-9-1929.

[12] Μ. Γ. Πρεβελάκη, «Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης», εφημ. Τύπος, 22-12-1934.