Η ΜΑΧΗ ΣΤΙΣ ΑΜΟΥΡΓΕΛΕΣ ΜΟΝΟΦΑΤΣΙΟΥ - Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ Τ. ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΠΡΕΒΕΛΗ * * *

            Ιστορικά σημειώματα

για τα 200 χρόνια από το 1821

 

 

Η ΜΑΧΗ ΣΤΙΣ ΑΜΟΥΡΓΕΛΕΣ ΜΟΝΟΦΑΤΣΙΟΥ-

Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ Τ. ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΠΡΕΒΕΛΗ

 

 

          ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

                  www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Η μάχη στις Αμουργέλες Μονοφατσίου (σήμερα Δήμου Μινώα Πεδιάδας) έγινε στις 20 Αυγούστου του 1823, με όλως καταστρεπτικό για τους Κρητικούς αποτέλεσμα. Και εδώ πήγε το πρεβελιώτικο σώμα με τον Γεώργιο Τσουδερό (εικ. 1)

Εικ. 1. Γεώργιος Τσουδερός

και τον μοναχό Μισαήλ Παγώνη και τους Μιχαήλ Κουρμούλη (εικ. 2) και Πολογεωργάκη υπό τη γενική αρχηγία

Εικ. 2. Μιχαήλ Κουρμούλης

 τον Ρούσου Βουρδουμπά, ο οποίος κατόρθωσε μετά πολλού κόπου να μαζέψει περί τους τρεις χιλιάδες αγωνιστές από το Αμάρι^[1]. Τράβηξαν ανατολικά και έφτασαν στους πρόποδες της Ίδης, στη Γέργερη και στις Αμουργέλες, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον Χουσεΐν.

Οι Κρητικοί, είναι γεγονός ότι στη μάχη αυτή πολέμησαν γενναία, οι δυνάμεις όμως των αντιπάλων ήταν άνισες, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι, που ήταν πολύ περισσότεροι, περί τις 12.000, να καταστρέψουν το εκ 3.000 σώμα των Κρητικών και να το διασκορπίσουν ολοσχερώς. Κοντά σ’ αυτά, συνέβη και να λείπει αδικαιολόγητα, την ώρα της μάχης, ο αρχηγός Ρούσος Βουρδουμπάς, που με τριακόσιους άνδρες πριν δυο-τρεις μέρες είχε μεταβεί στον Μυλοπόταμο για στρατιωτικές υποθέσεις (να επιβάλει αρχηγό τον εξάδελφό του Ρούσο Χούρδο, τον οποίο είχαν αρνηθεί κατηγορηματικά να δεχτούν ως άρχηγό τους οι Μυλοποταμίτες). Όλα αυτά, μα και η γενικότερη αταξία που παρατηρήθηκε κατά τη μάχη αυτήν, συντέλεσαν στη μεγάλη καταστροφή του ελληνικού σώματος, παρότι την ημέρα εκείνη οι Τούρκοι έχασαν πεντακόσιους άνδρες και οι χριστιανοί εκατόν πενήντα^[2].

Ο Χουσεΐν, μη βρίσκοντας  πια εχθρό μπροστά του, ξεχύθηκε από την Αγία Βαρβάρα και περνώντας από το Αμάρι, τη Λάμπη και το Ρέθυμνο έφτασε ως τα Κουρνοπατήματα του Αποκορώνου, στους πρόποδες των Λευκών Ορέων, ζωγρώντας, σφάζοντας και ερημώνοντας την Κρήτη^[3].

Εικ. 3. Ο Τίμιος Σταυρός του Πρέβελη

Στη μάχη αυτή χάθηκε ο Τίμιος Σταυρός της μονής Πρέβελη (εικ. 3), ο οποίος περιήλθε στα χέρια των Τούρκων. Ο νέος, τότε, καθηγούμενος Νείλος Μοσχοβίτης έκαμε πολλά ταξίδια και πολλές άκαρπες αναζητήσεις, προκειμένου να ανακαλύψει που βρισκόταν. Πήγε στο πεδίο της μάχης των Αμουργελών, με οδηγό τον επιζήσαντα μοναχό Μισαήλ Παγώνη, ο οποίος κατά τη μάχη ήταν στην προσωπική φρουρά του Γεωργίου Τσουδερού, χωρίς όμως κανένα αποτέλεσμα. Στο μοναστήρι επικρατούσε πένθος και συντριβή, για την απώλεια του μεγάλου αυτού θρησκευτικού κειμηλίου.

 Επειδή κάποιοι θα διερωτηθούν, ίσως, για το πώς βρέθηκε ο Τ. Σταυρός εκτός Μονής, στις Αμουργέλες Μονοφατσίου, θα πρέπει να εξηγήσουμε ότι αυτό θα αποτέλεσε, προφανώς, απόφαση του Ηγουμένου της και των μοναχών, να τον πάρουν μαζί τους στην κρίσιμη εκείνη μάχη προς ενίσχυση του σώματος τού Πρέβελη, που συμμετείχε σύσσωμο και είχε, όπως σημειώσαμε, να αντιμετωπίσει πολλαπλάσιους εχθρούς (12000 Τούρκοι έναντι 3000 Ελλήνων). Και πράγματι, σε χειρόγραφο της Μονής Πρέβελη^[4] αναφέρεται ότι πριν από κάθε πολεμική αναμέτρηση ο ιερομόναχος που κρατούσε το ιερό σύμβολο «έβαζεν ευλογητός» και έλεγε μέρος της «Παρακλήσεως του Τ. Σταυρού» από στήθους. Ύψωνε, στη συνέχεια, ψηλά τον τίμιο Σταυρό και προπορευόταν, ώστε στη θέα του και μόνον οι χριστιανοί πολεμιστές να παίρνουν ακατανίκητη δύναμη, θάρρος και ενθουσιασμό για τον αγώνα. Στη συγκεκριμένη μάχη των Αμουργελών ο Σταυρός- όπως σημειώνει ο Συντάκτης του χειρογράφου- κατά «θεία παραχώρηση» πέρασε στο τουρκικό σώμα. Έτσι, η απώλεια του ιερού κειμηλίου στο πεδίο της μάχης έδωσε αργότερα την αφορμή για το εντυπωσιακό θαύμα που ακολούθησε και μας το διηγείται το ίδιο χειρόγραφο της Μονής.

Οι Τούρκοι, λοιπόν, στα χέρια των οποίων ο Σταυρός είχε περιέλθει ως λάφυρο μετά την ατυχή μάχη στις Αμουργέλες, τον πούλησαν στο λιμάνι του Ηρακλείου σε κάποιους Γενοβέζους τυχοδιώκτες. Αυτό θα συνέβη, υποθέτω, τους αμέσως δύο επόμενους μήνες, γιατί κατά τον τρίτο, τον Νοέμβριο του 1823, οι Γενοβέζοι με τον Σταυρό «ανά χείρας» παρέπλεαν τα νότια παράλια της Κρήτης, κατευθυνόμενοι δυτικά, προς την πατρίδα τους, προφανώς, τη Γένοβα.

 Όταν, όμως, περνούσαν στο ύψος ακριβώς του μοναστηριού του Θεολόγου, το πλοίο ξαφνικά ακινητοποιήθηκε και παρέμενε ακινητοποιημένο στο σημείο αυτό περί τα τρία εικοσιτετράωρα και αυτό παρά τον ούριο άνεμο που φυσούσε. Το επιθεώρησαν εξονυχιστικά, αλλά δεν διαπιστώθηκε καμιά βλάβη. Αναγκάστηκαν, τότε, οι Γενοβέζοι να βγουν στην ξηρά και συγκεκριμένα στο μοναστήρι του Θεολόγου, που το έβλεπαν κατέναντί τους όλο αυτό το διάστημα της ακινητοποίησής τους και να ζητήσουν ανεφοδιασμό σε ύδρευση και προμήθειες τροφίμων. Διηγήθηκαν, μάλιστα, στους μοναχούς το πάθημά τους, οι οποίοι μετά από πολλές συζητήσεις υποπτεύθηκαν τι, ακριβώς, συνέβαινε, πράγμα που σε ερώτησή τους το επιβεβαίωσαν οι Γενοβέζοι. Κατέβηκαν, τότε, οι μοναχοί στην παραλία, παρέλαβαν τον Τ. Σταυρό και το πλοίο ευθύς αναχώρησε για τον προορισμό του. Αυτό θεωρήθηκε και καταγράφηκε ως θαύμα στις δέλτους της ιστορίας της Μονής^[5].

 

---

[1] Παναγιώτης Κ. Κριάρης, Ιστορία της Κρήτης, από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του τέλους της επαναστάσεως του 1866, εν Χανίοις 1902, 261-62. Δημήτρης Φωτιάδης, Η Επανάσταση του Εικοσιένα, Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα, Αθήνα 1971- 1972, τ. Β΄, 410.

[2] Ι. Δ. Μουρέλλος, Ιστορία της Κρήτης, τ. Β΄, Ηράκλειον Κρήτης 1932, 804.

[3] Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π..

[4] Το εν λόγω χειρόγραφο συνέταξε ο πρώην Μητροπολίτης Αθηνών Θεόκλητος Μηνόπουλος, όσο διέτριβε ως εξόριστος στο μοναστήρι του Πρέβελη (1918) (Προσκυνητάριο της Ιεράς Πατριαρχικής Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Πρέβελη, 2007, σ. 39- 40).

 [5] Μιχάλης Μ. Παπαδάκις, Το Μοναστήρι του Πρέβελη, Αθήνα 1978, 409. Αν ανατρέξουμε, πάντως, στην πρόσφατη  της Μονής ιστορία, θα διαπιστώσουμε την επακριβή επανάληψη του ίδιου θαύματος και στις 13 Σεπτεμβρίου 1941, κατά τη Γερμανική Κατοχή, με την πολύ γνωστή και σήμερα σε όλη την επαρχία Αγίου Βασιλείου κλοπή του Τ. Σταυρού, τη φορά αυτή από τους Γερμανούς, στις 25 Αυγούστου 1941, όταν κατέστρεψαν τη μονή, οδήγησαν πολλούς μοναχούς στις φυλακές των Χανίων και έκλεψαν τον Τίμιο Σταυρό. Τότε είχαμε, και πάλι, τη θαυματουργική σωτηρία του και επαναφορά του στην Ι. Μονή, μέσω της Αστυνομικής Διεύθυνσης Χανίων, όταν το γερμανικό αεροπλάνο που τον είχαν βάλει αδυνατούσε να ξεκινήσει (η Ιστορία επαναλαμβάνεται!...).

ΑΝΤΩΝΗ ΖΑΧΑΡΑΚΗ * * * ΟΝΕΙΡΟΤΡΟΠΙΟ * * * (Ένα μουσικό CD, με δώδεκα έντεχνα ελληνικά τραγούδια)

 

ΑΝΤΩΝΗ ΖΑΧΑΡΑΚΗ

      

ΟΝΕΙΡΟΤΡΟΠΙΟ

    (Ένα μουσικό CD, με δώδεκα έντεχνα ελληνικά τραγούδια)

                ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

           www.ret-anadromes.blogspot.com

 

      Ένας νέος ψηφιακός δίσκος κυκλοφόρησε πρόσφατα με τη σφραγίδα του ρεθεμνιώτη καλλιτέχνη και δημιουργού Αντώνη Ζαχαράκη, βραβευμένου πρόσφατα με το  βραβείο «Χρυσή Αφροδίτη» του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Κύπρου (CYIFF) για την ταινία μικρού μήκους «Το Ταξίδι» και γνωστού και από τόσες άλλες μουσικές συνεργασίες, συμμετοχές και δισκογραφικές δουλειές, όπως Η Πεντάμορφη και το Τέρας, Θαυμαστή Μπαλωματού, Μύθοι τού Αισώπου, Βασίλισσα τού Χιονιού, Σούσα, Προφητεία, Χρόνος, Μυροβόλια κ.λπ.

Στη νέα αυτή ψηφιακή δουλειά τού Α. Ζαχαράκη, με τον πρωτότυπο και ονειρικό τίτλο «Ονειροτρόπιο»- που δύσκολα μεν τον βρίσκεις στην ελληνική γλώσσα, αλλά που σίγουρα σε ταξιδεύει στον κόσμο του ονείρου και της μουσικής- συμμετέχουν εννιά εξαιρετικοί καλλιτέχνες, που ερμηνεύουν δώδεκα υπέροχα έντεχνα τραγούδια, που φέρουν όλα την υπογραφή του Αντώνη Ζαχαράκη. Η όλη επιλογή τού μουσικού ρεπερτορίου κρίνεται ιδιαίτερα ενθαρρυντική και ευπρόσδεκτη από το ευρύ και απαιτητικό κοινό από τη στιγμή που ερμηνευτικά συμμετέχουν σε αυτήν γνωστά ονόματα και φωνές του πενταγράμμου, τόσο στο τραγούδι όσο και στην ορχηστρική παλέτα, όπως (τα ονόματα με αλφαβητική σειρά): ο Γιώργος Νικηφόρου Ζερβάκης, η Αθηνά Κοντοδήμα, ο Σταμάτης Κραουνάκης, η Σαββέρια Μαργιολά, η Νάντια Πλαρινού, η Στέλλα Σειραγάκη, ο Βασίλης Σκουλάς, ο Γιώργος Στρατάκης και η Ιωάννα Φόρτη.

Στην προσπάθεια αυτήν συνεργάζονται, περαιτέρω, στον στίχο οι: Χ. Αντωνιάδης. Δ. Βαρελάς, Γ. Ζαρκοδούλος, Μ. Ζαχαράκη, Χ. Ηλιόπουλος, Κ. Κουτάντος, Κ. Λουπάκης και Alice Tori και δεκαεφτά φερέλπιδες Ρεθεμνιώτες μουσικοί (μέλη, βασικά, της Δημοτικής
Φιλαρμονικής του Ρεθύμνου), ενώ στην ηχογράφηση/μίξη τού ήχου βρίσκεται ο Τάκης Αργυρίου, στο digital mastering o Αργύρης Έξαρχος και στην Ενορχήστρωση/ Διεύθυνση παραγωγής ο Αντώνης Ζαχαράκης.

Τα πάντα στη νέα αυτή δισκογραφική δουλειά λειτουργούν εικαστικά και με την ακρίβεια τής φωτογραφικής απεικόνισης, προχωρώντας από τραγούδι σε τραγούδι με μια τρυφερή, διαλογική, αλυσιδωτή σειρά αδρού βηματισμού κυμαινομένων συναισθημάτων.

Η «διαμόρφωση» που επέφεραν όλοι οι εξαίρετοι εκτελεστές πάνω στα πρότυπα μοτίβα τής μουσικής του Αντώνη Ζαχαράκη έγκειται, κυρίως, στη διαφοροποίηση που δημιουργείται στις ηχοχρωματικές σχέσεις, λόγω των οργάνων που χρησιμοποιούνται (λαϊκά και κρητικά και όργανα έντεχνων τραγουδιών), ώστε το γενικό αποτέλεσμα να είναι, οπωσδήποτε, απεριόριστα εντυπωσιακό και εξαιρετικά θελκτικό και ωραίο. Με τη μουσική του στον παρουσιαζόμενο ψηφιακό δίσκο ο Αντώνης Ζαχαράκης φαίνεται να αγαπά και να διαχειρίζεται με εντυπωσιακή ακρίβεια και ικανότητα τα καλά ακούσματα του πενταγράμμου, μια μουσική φρέσκια, ευαίσθητη δροσιστική, που σε ξεκουράζει, εκφράζοντας συγκεκριμένους συναισθηματικούς και επικοινωνιακούς στόχους.

Όλοι τους- συνθέτης, ερμηνευτές, μουσικοί και στιχουργοί- είχαν την ευκαιρία στον ψηφιακό αυτόν δίσκο να αποτυπώσουν το πλήρες καλλιτεχνικό διαμέτρημά τους, χαρίζοντάς μας μιαν ερμηνεία λαμπερή, ανάλαφρη, φωτεινή, με εντυπωσιακή ευκρίνεια και καθαρότητα, ώστε να ανήκει σε όλους ένα μεγάλο Μπράβο!!

 (Οι ενδιαφερόμενοι να αποκτήσουν τη νέα δισκογραφική δουλειά του Αντώνη Ζαχαράκη μπορούν να βρουν το cd στο MUSIC MARKET, Γερακάρη, 78-80).

ΛΥΚΕΙΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΡΕΘΥΜΝΗΣ * * * Δάκρυα σε φύλλα Δάφνης (1821- 1830) * * * Επετειακή Έκθεση και Έκδοση στα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821

 

ΛΥΚΕΙΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΡΕΘΥΜΝΗΣ

 

Δάκρυα σε φύλλα Δάφνης

                                                                                            (1821- 1830)

 

Επετειακή Έκθεση και Έκδοση στα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 του ιστορικού σωματείου της πόλης μας

                               (Καλαϊτζάκης Εκδοτικές Επιχειρήσεις Α.Ε., Ρέθυμνο 2021, σχ. 22Χ22εκ., σσ. 60)

 

        ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

       www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Ο «Σύλλογος Κυριών» και το «Λύκειο των Ελληνίδων Ρεθύμνης» υπήρξαν τον καιρό του Μεσοπολέμου δυο εφάμιλλα και συγγενή σωματεία, τα στελέχη των οποίων συχνά εναλλάσσονταν και ανταγωνίζονταν στις ομιλίες, τις διαλέξεις και τα φιλολογικά βράδια, στα τσάγια, τις απογευματινές και επίσημες δεξιώσεις, στους βραδινούς χορούς, τους Κλήδονες, τους Κρητικούς γάμους και στις συναυλίες, τα Ανθεστήρια και τις θεατρικές παραστάσεις. Σκοπός τους ήταν σταθερά η αναγέννηση της εθνικής μας ζωής μέσα από τα έθιμα, τις παραδόσεις, τους χορούς, τα τραγούδια, τις ενδυμασίες και τη μουσική.

Η δράση αυτή συνεχίζεται και σήμερα- εκατό τέσσερα χρόνια μετά- εξ ίσου γενναία και σε παρόμοιους τομείς του πολιτισμού από το «Λύκειο Ελληνίδων Ρεθύμνου», που αποτελεί την ιστορική συνέχεια των δύο αυτών φιλοπρόοδων σωματείων της πόλης μας. Το «Λύκειο των Ελληνίδων» ζωντανεύει στη μνήμη των σημερινών Ρεθεμνιωτών τις παλιές εκείνες πρωτοπόρες αρχόντισσες τούτης της πολιτείας, που δόθηκαν «ψυχή τε και σώματι» στον τόπο αυτόν και σημάδεψαν με την αγάπη τους μιαν ολόκληρη εποχή.  

 Πρόκειται, περαιτέρω- προκειμένου να γνωρίσουμε τα πράγματα καλύτερα- για το σωματείο που έβαλε τα θεμέλια του Ωδείου της πόλης μας και οργάνωσε συσσίτια για τους πρόσφυγες το 1924 (μαζί με τον «Σύλλογο Kυριών»). Που αγκάλιασε τις προσφυγοπούλες και τους δίδαξε υφαντική, κρητικό κέντημα, κοπτική, ραπτική και οικιακή οικονομία, για να μπορέσουν να βρουν δουλειά και να θεμελιώσουν τα νέα σπιτικά τους. Mέριμνα και αυτή, όπως και όλες οι άλλες, συνειδητή και όχι φιλανθρωπία στη μόρφωση, στις συνθήκες εργασίας, στα δικαιώματα, στην ισοπολιτεία και στην προστασία της άγαμης μητέρας.

Στη συνέχεια, πρώτο το «Λύκειο των Eλληνίδων» δημιούργησε χορευτικά συγκροτήματα με γνήσιες τοπικές ενδυμασίες και συγκέντρωσε πολύτιμα δείγματα λαϊκής τέχνης (υφαντά, κεντήματα, ξυλόγλυπτα κοσμήματα, πήλινα). Από τα σημαντικότερα έργα του, τα τελευταία χρόνια, ήταν- απ’ όσο θυμάμαι- και η αναπαράσταση αρχαίων ελληνικών και βυζαντινών εορτών που σχετίζονται με τον σημερινό Κλήδονα, με τη συμμετοχή εκατόν είκοσι περίπου ατόμων επάνω στη σκηνή του θεάτρου EPΩΦIΛH, το 1996 και το 1997, αλλά και οι εκθέσεις που συχνά το σωματείο αυτό διοργανώνει με τα εν λόγω πολύτιμα δείγματα λαϊκής τέχνης.

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και Ιωάννης Καποδίστριας

Στον χώρο αυτόν, των Εκθέσεων, ανήκει και η παρουσιαζόμενη με το σημείωμά μας αυτό τελευταία δράση του «Λυκείου των Ελληνίδων», υπό τον ποιητικότατο τίτλο: «Δάκρυα σε φύλλα Δάφνης, 1821- 1830». Πρόκειται για μια ιστορική έκθεση- στη λαογραφική αγκαλιά της αίθουσας του Λυκείου Ελληνίδων- αφιερωμένη στα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, που πραγματοποιείται με την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης- Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου και του Δήμου Ρεθύμνου.

Την πληρότητα της παρουσιαζόμενης Έκθεσης επιβεβαιώνει και προσυπογράφει ανεπιφύλακτα θαυμάσιο έγχρωμο ενημερωτικό βιβλίο, εξήντα σελίδων, υπό τον ίδιο- με την Έκθεση- ποιητικό τίτλο: «Δάκρυα σε φύλλα Δάφνης 1821- 1830» και με πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό και έξοχη επιμέλεια και σχεδιασμό από την Έλενα Νταντή.

Οι ηρωίδες Μαντώ Μαυρογένους και  Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα

Το εν λόγω βιβλίο εκπονήθηκε με ξεχωριστή προσοχή, αγάπη και φροντίδα από την Πρόεδρο του Λυκείου Ελληνίδων κ. Φέφη Βαλαρή, στην οποία ανήκουν τόσο η ιστορική έρευνα όσο και τα κείμενα, ενώ την επιμέλεια των κειμένων υπογράφουν ο κ. Κώστας Σπανουδάκης, Ατιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, ο αείμνηστος Ιωάννης Εμμ. Τσουδερός, Καθηγητής του Ε.Μ.Π και ο φιλόλογος κ. Νικόλαος Τσουπάκης. 

       Έκθεση και βιβλίο αποτελούν, θεωρώ, απαύγασμα και εξακτίνωση των ιδανικών που σημειώσαμε αμέσως παραπάνω, πολύτιμη παρακαταθήκη και μόνιμη κινητήρια δύναμη του ιστορικού σωματείου για εκατό και πλέον χρόνια μέχρι σήμερα. Όπως σημειώνεται στον Πρόλογο του βιβλίου από το Διοικητικό Συμβούλιο του ΛΕΡ την ιστορική αυτήν έκθεση αποφάσισαν να κάνουν για δύο βασικούς λόγους ^. πρώτα ως εκπλήρωση χρέους  και τιμής προς τους Ήρωες του Εικοσιένα, που με απίστευτες έμπονες θυσίες, αίμα, ιδρώτα και αγωνία μάς χάρισαν τη Λευτεριά που ζούμε και χαιρόμαστε σήμερα και δεύτερον ως προσφορά προς τους συμπολίτες μας ιστορικών πληροφοριών για την Επανάσταση του 1821- 1830 στην ηπειρωτική Ελλάδα, τα νησιά αλλά και στην Κρήτη.

Αντίγραφο του ιστορικού Λαβάρου Ατσιπόπουλου Ιω. Σκορδίλη, Δωρεά Νικολάου Αγγελάκη  (Συλλογή Λυκείου των Ελληνίδων Ρεθύμνης)

       Και πράγματι, είναι «τοις πάσιν γνωστόν» ότι ανάμεσα στα ιδανικά που κοσμούν και φλογίζουν το ΛΕΡ είναι και η μάθηση της Ιστορίας, Τοπικής  και Γενικής, που μαζί με την ελληνική γλώσσα διδάσκονται ολοχρονίς στην περικαλλέστατη και φιλόξενη αίθουσά του, γνωρίζοντας ότι λαός που δεν έχει ιστορική μνήμη είναι καταδικασμένος να πεθάνει. Είναι ευτυχείς οι λαοί που ξέρουν να μελετούν την ιστορία τους και να διδάσκονται από δαύτην. Ο ανιστόρητος άνθρωπος είναι όν α-πολιτικό, δεν έχει κοινωνικό και πολιτικό ήθος και, συνήθως, δεν είναι και καλός πολίτης.

       Το διαζευκτικό σχήμα «Ελευθερία ή Θάνατος» διατρέχει, είναι γεγονός, παντού, απ’ άκρη σε άκρη, βιβλίο και έκθεση του ΛΕΡ. Ατέλειωτη αλυσίδα οι ήρωες τού Εικοσιένα- παλαιοελλαδίτες και Κρητικοί- κυριολεκτικά όλοι τους μεθυσμένοι από τα γεγονότα των ημερών εκείνων, με ανιδιοτέλεια, θάρρος και αποφασιστικότητα ρίχνονται στον απελευθερωτικό τού Έθνους Αγώνα ^. Αλέξανδρος και Δημήτριος Υψηλάντης, Ανδρούτσος, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Μπουμπουλίνα, Νικηταράς, Μαντώ Μαυρογένους, Δέσπω, Αθανάσιος Διάκος, Κανάρης, Μπότσαρης, Μακρυγιάννης, Μιαούλης, Παπαφλέσσας, Καραϊσκάκης πλάι στους δικούς μας, τους Κρητικούς, Μελχισεδέκ, Γεώργιο και Αναγνώστη Τσουδερό, Μελιδόνη, Δρουλίσκο, Κουρμούλη, Πωλογιώργη, Βουρδουμπά.

       Και είδαμε το Κούγκι, το Μεσσολόγγι, τη Χίο, τα Ψαρά, πλάι στη Μονή του Πρέβελη και την Παναγία τη Θυμιανή, τον Άι- Γιάννη τον Καμένο και τον Καψαλέ, τ’ Ακόνια του Βρύσινα, το Μοναστηράκι και το Πέταλο, το Κακό Ρυάκι, τσ’ Αμουργέλες, τις Λιθίνες και την Εθιά. Μεθυσμένα όλα από τον άσπιλο έρωτα τής Ελευθερίας ν’ αγωνίζονται και να θυσιάζονται σαν μια ψυχή. Πουθενά διχόνοια, πουθενά μίσος ή φιλονικία. Τα μίση κι οι φιλονικίες ξεκινούν από τα ατομικά πάθη, από τις προσωπικές φιλοδοξίες. Τα ωραία, όμως, έργα μόνο με προσωπικές θυσίες και συντονισμένη προσπάθεια τού συνόλου μπορούν να πραγματοποιηθούν.

Μαχαίρι (δωρεά Αριστέας Βαμβακά) και παλάσκα (δωρεά ΄Ελλης Μιχελιδάκη)  (Συλλογή Λυκείου των Ελληνίδων Ρεθύμνης)

        Με μια πρώτη ματιά, τα ιστορικά γεγονότα φαίνονται να εξισορροπούνται ανάμεσα Ηπειρωτικής Ελλάδας και Κρήτης (με μαύρες χρονολογίες σημειώνονται- κατ’ έτος και κατά χρονολογική σειρά- τα πολεμικά γεγονότα της Ηπειρωτικής Ελλάδας και με κόκκινο- ώστε να ξεχωρίζουν- αυτά της Κρήτης). Όμως, όπως δηλώνεται στον Πρόλογο του βιβλίου υπερτερούν και δίνεται έμφαση στα γεγονότα της Κρήτης, γιατί, είναι γεγονός ότι από τον εν λόγω αγώνα του Εικοσιένα πολύ λίγα γνωρίζουμε εμείς οι Κρητικοί^. είναι σαν να μην υπήρξε ποτέ ο αγώνας των Κρητικών, ο οποίος, μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, αποδείχτηκε πολύ πιο επίπονος, μακροχρόνιος και αιματηρός από αυτόν της υπόλοιπης Ελλάδας.  

Συγχαίρουμε όλους τους συντελεστές της όμορφης αυτής προσπάθειας για την απόλυτη ενσυναίσθηση τής ευθύνης και του χρέους απέναντι στον τόπο και την ιστορία. Το παρουσιαζόμενο βιβλίο διδάσκει, συγκινεί και διασώζει πολύτιμα ιστορικά αποθέματα, που συντηρούν και περισώζουν τον χαρακτήρα και το ήθος του Κρητικού και Ελληνικού λαού. Σκοπός της έκδοσης η ανάδειξη τής σπουδαίας αυτής ιστορικής κληρονομιάς, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι ο άνθρωπος και ο πολιτισμός του σε κάθε περίοδο τής ιστορικής του πορείας είναι φως και γι’ αυτό πρέπει να φωτίζει και να φωτίζεται και να διδάσκει ορθά τους μεταγενεστέρους. Θεωρούμε, γι’ αυτό, το «Λύκειο των Ελληνίδων Ρεθύμνης» άξιο του δικαίου επαίνου όλων μας.

ΚΩΣΤΗΣ ΛΑΓΟΥΔΙΑΝΑΚΗΣ * * * Τση Κρήτης η Πορπατηξά στη στράτα τσ’ Ιστορίας

 

ΚΩΣΤΗΣ ΛΑΓΟΥΔΙΑΝΑΚΗΣ

 

Τση Κρήτης η Πορπατηξά

στη στράτα τσ’ Ιστορίας

[Τυποκρέτα ΑΕ, Ηράκλειο 2020, σχ. 8^ο  (24 Χ 17), σσ. 830]

 

   ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

       www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Ο συνταξιούχος δάσκαλος και, για χρόνια, διευθυντής σε σχολεία του νομού Ηρακλείου, Κωστής Λαγουδιανάκης, είναι ένας αληθινά παθιασμένος λάτρης της κρητικής γλωσσολαλιάς και ιδιαίτερα της κρητικής μαντινάδας. Πρόσφατα είχαμε παρουσιάσει την τελευταία μαντιναδολογική δουλειά του, υπό τον τίτλο: «Χιλιάκριβε σεβντά μου» (Ηράκλειο 2015), που, πρέπει να το ομολογήσω ότι εξαρχής ξαφνιάστηκα ευχάριστα τόσο για την πρωτοτυπία της, όσο και για την διαφαινόμενη τόλμη του δημιουργού της! Ναι, τόλμη (!) όταν, όπως γράφει στον Πρόλογό του, ένα  απλό «χωρατό» της γυναίκας του στάθηκε ικανό να «βάλει φωτιά» στη μαντιναδολογική έμπνευσή του για τρία ολόκληρα χρόνια (!), χαρίζοντάς της καθημερινά και από μιαν υπέροχη σεβνταλίδικη μαντινάδα! Ανάμεσα, επίσης, σε μια, τουλάχιστον, δεκάδα βιβλίων του είναι και τα «Τα ναμουντάνικα χωργιά» (Ηράκλειο 2009), μια άλλη τολμηρότατη κι αυτή δουλειά, στην οποία εμπεριέχονται 1430 μαντινάδες, μια για κάθε χωριό της Κρήτης(!).

Έτσι τολμηρός, πάντα, ο φίλος Κωστής Λαγουδιανάκης πιάστηκε επανειλημμένα και από το βιβλίο μας: «Ρ έ θ υ μ ν ο   1 9 0 0- 1 9 5 0», κι έλαβε αφορμή και αφιέρωσε τιμητικά και στην πόλη μας αρκετά στιχουργήματά του που δημοσιεύτηκαν σε τοπικές εφημερίδες, όπως τα παρακάτω:

 

                α) Υπαίθριοι Μικροπωλητές του παλιού Ρεθέμνους

                β) Τον Κήπο τον Δημοτικό το Ρέθεμνος λογιάζει

                 γ) Οι  βροντεροί τελάληδες  στσι  ρούγες  του Ρεθέμνους και

           δ) Σαπουναριά στο Ρέθεμνος πριχού πενήντα χρόνους

 

Μια δουλειά εξίσου τολμηρή, όπως και οι παραπάνω, μια δουλειά που δύσκολα τη χωράει το μυαλό τού ανθρώπου είναι και η τελευταία του που παρουσιάζουμε με το σημείωμά μας αυτό. Τη φορά αυτήν, ο Κωστής Λαγουδιανάκης φτάνει να τραγουδήσει το απίστευτο^. ολάκερη την ιστορία της Κρήτης. Σαν κι ο Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής τον «Κρητικό Πόλεμό» του, έτσι κι ο Κωστής Λαγουδιανάκης, σαν ένας νέος Μπουνιαλής, βάλθηκε να τραγουδήσει στην κρητική λαλιά και σε ιαμβικό 15σύλλαβο, την Ιστορία της Κρήτης απ’ αρχής μέχρι τέλους, από τη Νεολιθική Εποχή και τη Μινωική Κρήτη, μέχρι την Κλασική εποχή, το Βυζάντιο και τη Βενετοκρατία, τον Κρητικό Πόλεμο και το Εικοσιένα, τη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση, τη Μάχη της Κρήτης και την Αντίσταση. Όλες γενικά τις εποχές και περιόδους της Κρητικής Ιστορίας. Και το αποτέλεσμα; Ένας τόμος 830 σελίδων, με σκληρό πολυτελές εξώφυλλο, και πλούσιο έγχρωμο φωτογραφικό υλικό, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου είναι ειδικά ζωγραφισμένο για τις ανάγκες τού βιβλίου από τον αυτοδίδακτο ζωγράφο και δάσκαλο Κώστα Πατεράκη. Πολύτιμο κρίνεται στο τέλος και το εκτενέστατο, σε σαράντα σελίδες, κρητικό «Γλωσσάρι».

Ο στίχος του Κ. Λαγουδιανάκη είναι αριστοτεχνικός με απόλυτη και, πάντα, ταιριαστή ομοιοκαταληξία. Ιδιαίτερη και η προσοχή που ο Ποιητής δίνει στα πνεύματα (αφαίρεσης- έκθλιψης- αποκοπής), που είναι τόσο συχνά, αφού, ως γνωστόν, ο κρητικός λόγος δεν σηκώνει τη χασμωδία («του τουρκοαιγυπτιακού στρατού ’ν’ ο σερασκέρης», «Από την άκρη των ακριώ ’σαμέ την άλλη άκρα»). Όλα στον στίχο του τα βρίσκεις προσεγμένα^. τη στίξη, την ορθογραφία και τη σύνταξη. Στρογγυλεύει και σμιλεύει περίτεχνα τις λέξεις, στον αόριστο των οποίων επικρατεί η χαρακτηριστική αύξηση [η] του ανατολικού κρητικού ιδιώματος (ηγόραζε) και πλάθει σωρεία καινούριων εντυπωσιακών λέξεων (ψηλόρανα, ανεμομυλοστένει, κοκκινομερτζανόχειλη).

Σε αρκτική του βιβλίου ακροστιχίδα, πάνω στα γράμματα «ΚΡΗΤΗ», ο Ποιητής σημειώνει τα πέντε στοιχεία που συναποτελούν την πραγματικότητα της Κρήτης:

 

1. Τις φυσικές ομορφάδες της:

 

«Κοκκινομερτζανόχειλη, Κρήτη γαϊτανοφρύδα,

Τα κάλλη σου τα ξομπλιαστά τση φύσης αντηρίδα».

  

2. Τον πολιτισμό

3. Την Ιστορία

4. Τη λαλιά της Κρήτης:

 

«Τεχρίλια χάρτζα πλουμιστά τση Κρήτης και γαϊτάνια

Οι γ-εμιλιές στ’ αχείλη τζη κι ολόχρουσα γιορντάνια».

 

5. Την παράδοση και τις αξίες:

 

«Η Κρήτη τρίπαλιο πρεπιάς βαστά το καλαντάρι

Απού ’ναι τση παράδοσης και σέβους τ’ αξαμάρι».

 

      Ακολουθούν ο Πρόλογος του Περιφερειάρχη Κρήτης κ. Σταύρου Αρναουτάκη, του Προέδρου του Μορφωτικού- Εξωραϊστικού Συλλόγου του χωριού του, του Χαρασού, κ. Κωστή Παχιαδάκη (έκδοση του οποίου είναι το παρόν έργο με την ευγενική υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης) και ο Πρόλογος του Καθηγητή της Γλωσσολογίας κ. Χριστόφορου Χαραλαμπάκη, ο οποίος προχωρεί σε λεπτές γλωσσολογικές επί του κειμένου επισημάνσεις και ολοκληρώνονται τα «Εισαγωγικά Σημειώματα» με το φιλόστοργο τερέτισμα του Ποιητή προς τη Μάννα Κρήτη: «Πέτομαι Κρήτη Μάννα μου που σε φωνάζω Μάννα!!!», κείμενο αξεπέραστα όμορφοπλουμισμένο, που κλείνει μέσα του ένθερμα λόγια αγάπης για την «Μάννα» Κρήτη σε ύφος ελίτιο και σπάνια δωρική ομορφιά:

 

«Μάννα μου Κρήτη πλουμιστή κόρη τση Μεσογείου,

Τρισταύρι θαλασσόβρεχτο ρέγεσαι για κονάκι

Και διαφεντεύγεις περασές, στράτες και στρατολάτες

Και σαν ηλιοχτενίζεσαι η πλάση στραφταλίζει.

……………………………………………………..

Από την άκρη των ακριώ ’σαμέ την άλλη άκρα,

Από τον κάβο Σίντερο ως το Ελαφονήσι,

Από τη Ντία βορινά και νοτικά στη Γαύδο

Κρήτη σ’ ακριβοχαιρετώ και διπλοπροσκυνώ σε!!!

Καληνορίζω κι εύχομαι και λέω: Θέ μου δώσε,

Αθάνατη νυν και αεί εις τους αιώνας Κρήτη!!!».

 

          Εντυπωσιακά ποιητικοί και οι τίτλοι τού κάθε κεφαλαίου, σε βοηθούν να προγεύεσαι νοερά τους στίχους που μέλλεται να ακολουθήσουν. Δειγματικά αναφέρω δυο- τρεις:

 

«Ο Νικηφόρος ο Φωκάς λευτερωτής τση Κρήτης»

«Η Κρήτη ’νεμπουκώνεται μες στη φωτιά και μπαίνει»

«Θέρισο τσ’ επανάστασης, Βενιζελομπροστάρης»

 

Ο Κωστής Λαγουδιανάκης κατάφερε να γαλουχηθεί και να μεγαλώσει με τις καθάριες κρητικές αξίες, πίνοντας από τα παιδικάτα του μονάχα από το αγνό νερό της βρυσομάνας, από την ίδια την βρυσομάνα που είχε πιει κι ο Όμηρος, ο Θαλής, ο Ησίοδος, ο Λεονταρίτης, ο Χαλκιόπουλος. Δεν θόλωσαν τον Κωστή τα βαλτόνερα της σύγχρονης ευρωπαϊκής διανόησης και περιορίστηκε να ξεδιψάσει μονάχα απ’ τις δροσερές πηγούλες του χωριού του, του Χαρασού Ηρακλείου, που του υπέδειξαν από τα μικράτα του ο αφέντης του κι αυτή η γλυκιά του μάνα. Με βαθιά αγάπη και ειλικρίνεια σκύβει «στην πλάκα του» και πιάνει «το κοντύλι» του, σε μια προσπάθεια επιλογής των πολύτιμων εκείνων στοιχείων σύνθεσης των μοσχομύριστων λέξεων της μπαινάμικης κρητικής διαλέκτου.

          Με τα βιβλία του, είναι γεγονός ότι ο Κωστής Λαγουδιανάκης μάς μεταγγίζει από αυτήν την αληθινή παιδεία- που βαθιά διαπότιζε τον παλιό κρητικό πολιτισμό- που γνώρισμά της έχει την ευγένεια και τη λεπτότητα του ήθους, τη σεμνότητα και την ανθρωπιά, αυτό, που, με μια λέξη, λέμε, κρητική «πρεπιά», όπως αυτή διαγράφεται και ορίζεται μέσα από το απόσταγμα των άγραφων ηθών, εθίμων και παραδόσεων της Κρήτης.

Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό φίλο Κωστή Λαγουδιανάκη και του ευχόμαστε να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο του Κρητικού Λόγου και της Μαντινάδας, στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του. Η γενέθλια γη θα επιβραβεύσει, να είναι βέβαιος, με ευγνωμοσύνη και αγάπη αυτήν την όμορφη κι ευγενική του παρουσία στα Γράμματα της Κρήτης και την ιερή προσήλωσή του στις πατρογονικές αξίες και παρακαταθήκες, σε ό,τι ιερό και όμορφο έχει την αναφορά του στις ρίζες και τις αξίες του τόπου αυτού.