ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΜΜ. ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ * * * Ο φιλοπρόοδος Ρεθεμνιώτης ιατρός *** 2ο Μέρος **** «Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης»

    

Εικ. 1. Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης

      ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΜΜ. ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ  

                        Ο φιλοπρόοδος Ρεθεμνιώτης ιατρός

                                          (1853- 1929)

 

 ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

   www.ret-anadromes.blogspot.com

 

                                                                                   2^ο Μέρος

                        «Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης»

   Το έργο στο οποίο ο Κωνσταντίνος Πετυχάκης (εικ. 1) επιδόθηκε με ιδιαίτερο ζήλο και το οποίο κυρίως τον ανέδειξε, υπήρξε ο λεγόμενος «Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης», τον οποίο ίδρυσε τον Οκτώβριο του 1887 μαζί με άλλους λόγιους και φιλοπρόοδους Ρεθεμνιώτες. Πρόκειται για το σημαντικότερο σωματείο που έχει μέχρι σήμερα αναδείξει η πόλη μας[1]. Για αρκετά χρόνια προσέφερε πολλά και σπουδαία πράγματα στην πόλη τού Ρεθύμνου και αργότερα θεωρούνταν από τους Ρεθεμνιώτες ως το «αλήστου μνήμης» σωματείο, που δημιούργησε και έφερε στο φως μια πόλη με παντελή ανυπαρξία σωματειακής συνειδήσεως.

         Όλες οι εφημερίδες της εποχής ως ιδρυτή του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου αναγνωρίζουν τον Κων. Πετυχάκη. Από τα «Απομνημονεύματα», όμως, του Εμμανουήλ Γενεράλι πληροφορούμαστε και μιαν άλλη άποψη που αξίζει, νομίζω, να την καταθέσουμε^. ότι, δηλαδή, την πρωτοβουλία και την ιδέα ίδρυσης  του Φ.Σ.Ρ. την είχε, αρχικά, ο εν λόγω λόγιος Γυμνασιάρχης Εμμανουήλ Γενεράλις, νεαρός τότε πτυχιούχος φιλολογίας, ο οποίος- όπως σημειώνει χαρακτηριστικά- ένα βράδυ του Οκτώβρη, σε καφενείο του Ρεθύμνου, «ως εν παιδιά… εξήγαγεν εκ του θυλακίου του τεμάχιον χάρτου επιστολικού, επί του οποίου επέγραψεν» τη φράση «οι θέλοντες να ιδρυθή Σύλλογος επιστημονικός εν Ρεθύμνη υπογράφονται εν τω παρόντι». Έγραψε, μάλιστα, το όνομά του πρώτον και ακολούθησαν οι υπογραφές του ιατρού Κωνσταντίνου και του αδελφού του Μίνωος Πετυχάκη, δικηγόρου, καθώς και άλλων δεκαεννέα ατόμων, επιστημόνων των περισσοτέρων, λογίων και γενικά μορφωμένων Ρεθεμνιωτών[2].

         Στις 12 Δεκεμ­βρίου 1887 έγιναν αρχαιρεσίες για την εκλογή τού πρώτου Δ.Σ. τού Συλλόγου και εκλέχτηκαν: Πρόεδρος ο Κωνσταντίνος Πετυχάκης, γιατρός, αντιπρόεδροι οι Ευθύμιος Βερνάρδος, σχολάρχης και Πέτρος Ταταράκης, δικηγόρος, Γεν. Γραμμα­τέας ο Εμμανουήλ Γενεράλις, καθηγητής, Ειδικός Γραμματέας ο Γεώργιος Σκουλούδης, δι­κηγόρος, Ταμίας ο Ιωάννης Ν. Βούλγαρης, δικηγόρος, και Έφορος Βιβλιοθήκης ο Γ. Ν. Καφφάτος, δικηγόρος (εικ. 2).

                     Εικ. 2. Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης

          Περί τού εν λόγω Συλλόγου σημαντικές πληροφορίες μάς παρέχει και ο βιογραφούμενος, με το σημείωμά μας αυτό, ιατρός και Πρόεδρός του επί τετραετία, περίπου, Κωνσταντίνος Πετυχάκης, στη Λογοδοσία του για τα γενόμενα κατά το Α΄ έτος (1888) λειτουργίας του Συλλόγου[3](εικ. 3).

        Έκτοτε, η ύπαρξη του Συλλόγου αυτού φάνηκε ιδιαίτερα χρήσιμη και επωφελής σε πάρα πολλούς τομείς τής πνευματικής ζωής και πορείας του τόπου. Μάλιστα, ο Σύλλογος του Ρεθύμνου μας εντυπωσίασε, όταν, τυχαία- από λογοδοσία του Σίμου Μπαλάνου[4], Προέδρου του περίφημου Φιλολογικού Συλλόγου της Αθήνας, «Παρνασσός» - πληροφορηθήκαμε ότι ζήτησε από τον αθηναϊκό σύλλογο, κατά το έτος 1888, και συνήψε σχέσεις συνεργασίας μαζί του[5]. Ήταν ο πρώτος Σύλλογος που έγινε στο Ρέθυμνο μόνον από άνδρες. Ο σύλλογος, δυστυχώς, διέκοψε τις εργασίες του κατά την επανάσταση του 1897, επανέλαβε δε αυτές μετά την επελθούσα μεταπολίτευση και, αφού συνέταξε νέο καταστατικό που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της νεοϊδρυμένης Κρητικής Πολιτείας[6], επιζήτησε και τη  συνεργασία τού γυναικείου φύλου. Σύμφωνα με τον νέο τούτο κανονισμό ο Σύλλογος διαιρούνταν σε τμήματα από το οποία ένα ήταν και το Φιλανθρωπικό Τμήμα, που αποτελούνταν από γυναίκες (Σύλλογος Κυριών Ρεθύμνης)[7].

 Με πρωτοβουλία του Συλλόγου, μεταξύ πολλών άλλων τμημάτων (Επιστημονικού, Φιλαρμονικού, Γυμναστικού, Τεχνικού, Φιλανθρωπικού), λειτούργησε και Νυκτερινή Σχολή[8] και Νηπιαγωγείο, με νηπιαγωγό την Μαρία Παπαδογιαννάκη-Τσελεπάκη, «πρώτης εισαγούσης εις Ρέθυμνον το άριστον παιδαγωγικόν σύστημα Fröbel (Φρέμπελ), εις ό είχε μετεκπαιδευθεί εις την Ευρώπην». Στον Σύλλογο αυτόν, εξάλλου, οφείλουν την αρχή τους το σημερινό Μουσείο, η Βιβλιοθήκη και η Φιλαρμονική του Ρεθύμνου.

Μιαν ενδιαφέρουσα πληροφορία, ως προς τα πολιτικά τους «πιστεύω», παραθέτει ο  Εμμανουήλ Γενεράλις, που κατονομάζει τον Κων. Πετυχάκη φίλο και στενό συνεργάτη του στο Γυμνάσιο και στον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο. Η διαφορά τους, όμως, ως προς τα πολιτικά- ο Πετυχάκης ήταν οπαδός του Τρικούπη και ο Γενεράλις του Δεληγιάννη- τους έκανε, για ένα διάστημα, να χαλάσουν τη φιλία τους και μόνο κατά το έτος 1896 κατάφεραν να επανασυνδεθούν και να ρίψουν τις… πολιτικές τους διαφορές στη λήθη[9].

 Ιδρυτές του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου, κατά τα τελευταία χρόνια, μετά τη μεταπολίτευση, υπήρξαν οι Κωνσταντίνος Πετυχάκης, ιατρός, Γεώργιος Καφφάτος, δικηγόρος, Ιωάννης Καλομενόπουλος, έμπορος, Γρηγόριος Σιγανός, έμπορος, Κωνσταντίνος Ανδρουλιδάκης, συμβολαιογράφος, και Μίνως Πετυχάκης, δικηγόρος (βλ. εικ. 2).

 Ο τελευταίος αυτός σύλλογος λειτούργησε επιτυχώς για λίγα μόνο χρόνια, γιατί οι περισσότεροι του Συμβουλίου ήταν βενιζελικοί και, όταν ο Βενιζέλος βγήκε στο βουνό εναντίον του Πρίγκιπα (1905), υποχρεώθηκαν να τον διαλύσουν[10].

         Ο Κωνσταντίνος Πετυχάκης πέθανε στην Αθήνα το έτος 1929, σε ηλικία 76 ετών. Ο θάνατός του προήλθε, κατά περίεργο τρόπο, από τυχαία πτώση του από τραμ της εποχής εκείνης. Νεκρολογία στον αγαπημένο του φίλο θα κάνει ο Μιχαήλ Πρεβελάκης, στην οποία με θερμά λόγια θα αναφερθεί στην προσωπικότητά του άνδρα[11].

        Η κηδεία του έγινε στην Αθήνα, στις 5 Σεπτεμβρίου 1929. Μετά πενταετία η σύζυγός του Ιουλία μετέφερε τα οστά του και, ύστερα από μνημόσυνο και θεία λειτουργία ενώπιον στενών συγγενών και φίλων, τοποθετήθηκαν σε οικογενειακό τάφο στο νεκροταφείο του Ρεθύμνου.

 Αυτός υπήρξε ο Κων. Πετυχάκης^. ένας άνθρωπος με πλούσια και ανεκτίμητη προσφορά στην πόλη των Γραμμάτων^. ένας άνθρωπος με σπάνιες πνευματικές και χριστιανικές αρετές, που πρωτοστατούσε, πάντοτε, σε κάθε έργο φιλανθρωπίας και κοινωνικής προόδου. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια του Γυμνασιάρχη Μ. Γ. Πρεβελάκη για τη φιλανθρωπία του άνδρα, με την ευκαιρία της μετακομιδής των λειψάνων του στο νεκροταφείο του Ρεθύμνου. «Ο τάφος εν ω ο αείμνηστος από της χθες αναπαύεται ας γίνη ήδη το προσκύνημα των χηρών και ορφανών, των ενδεών και πασχόντων των υπ’ εκείνου ηθικώς και υλικώς αμέσως και εμμέσως ευεργετημένων»[12].  

 [1] Γ. Ζ. Παπιομύτογλου, «Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης», περιοδ. Δούρειος Ίππος, τ. 16 (1987), 12.  

[2] Εμμανουήλ Γ. Γενεράλι, Αυτοβιογραφία, (επιμ. Θεόδωρος Στυλ. Πελαντάκης), Ρέθυμνο 2013,169.

[3] Κωνσταντίνου Ε. Πετυχάκη, Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης. Λογοδοσία των κατά το Α΄ έτος γενομένων (1888), Εν Ρεθύμνη, Τύποις Στυλ. Εμμ. Καλαϊτζάκη, 1889.

[4] Ο Σίμος Μπαλάνος ήταν θεολόγος, συγγραφεύς, Πρόεδρος Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσὸς» (1886-1892) και ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων (1899).

[5] ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ ΑΘΗΝΩΝ, τόμος ΙΓ’—Δεκέμβριος 1888, 156.

[6] Επίσημος Εφημερίς της Κρητικής Πολιτείας, τ. 1^ο, εν Χανίοις τη 5-5-1900, σελ. 1-3 και Κανονισμός του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης, εν Ρεθύμνη, τύποις Καλαϊτζάκη, 1888.

[7] Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, «Ο Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης (1853- 1929) και ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης», Αναζητήσεις, περιοδική έκδοση Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Ρεθύμνου, τ. 3-4 (1996), 101. Του ίδιου, Ρέθυμνο 1900- 1950, Ρέθυμνο 2010, τ. Α΄, 258 και τ. Β΄, 53-69.

[8] Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Ρέθυμνο 1900- 1950, Ρέθυμνο 2010, τ. Α΄, 132-133.

[9] Εμμανουήλ Γ. Γενεράλι, Αυτοβιογραφία, ό.π.

[10] Θεμιστοκλή Μ. Βαλαρή, Μια πόλη Αναμνήσεις, Ρέθυμνο 2005, 75.

[11] Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης (νεκρολογία), εφημ. Κρητική Επιθεώρησις, 7-9-1929.

[12] Μ. Γ. Πρεβελάκη, «Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης», εφημ. Τύπος, 22-12-1934.

΄Ένα επίκαιρο ιστορικό ανέκδοτο * * * ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ (ΣΤΑΜ- ΣΤΑΜ) * Νομάρχης Ρεθύμνου

 

Ένα επίκαιρο ιστορικό ανέκδοτο

 

 

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ (ΣΤΑΜ- ΣΤΑΜ)

Νομάρχης Ρεθύμνου

 

 

  ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

      www.ret-anadromes.blogspot.com

 

«Πριν από πολλά χρόνια ο αξιοσέβαστος και «άγιος» για τους λάτρεις της λογοτεχνίας -που κάποτε ήταν οι “πολλοί”- Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, μπήκε στα γραφεία της Εφημερίδας “Ακρόπολις”, για να δώσει τα χειρόγραφα ενός διηγήματός του [χριστουγεννιάτικου προφανώς, για να δώσουμε και το χρώμα των ημερών που διερχόμαστε]. Κάποιος από τους δημοσιογράφους, ο Σταμάτης Σταματίου (συγγραφέας και μετέπειτα Νομάρχης [Ρεθύμνου]), δεν αναγνώρισε τον ταπεινό και φτωχικά ντυμένο Παπαδιαμάντη πίσω από το ξεθωριασμένο πουκάμισο και το τρύπιο παλτό του.

Και όχι μόνο δεν τον αναγνώρισε, μα και πίστεψε ότι απέναντί του είχε έναν ζητιάνο, που επαιτούσε τις μέρες εκείνες, τις γιορτινές, στα γραφεία της εφημερίδας. Έδωσε, μάλιστα, στον Παπαδιαμάντη και δέκα δραχμές, για να τον ξεφορτωθεί! Όταν ο «άγιος των γραμμάτων» δυσφόρησε και του αποκάλυψε την ταυτότητά του, ο Σταματίου έμεινε αποσβολωμένος, ντροπιασμένος, παρακαλώντας να ανοίξει η Γη να τον καταπιεί…»! 

Το απόσπασμα που σας παρέθεσα αμέσως παραπάνω δεν είναι δικό μου, απλά πρόσθεσα τα εντός των δύο αγκυλών στοιχεία. Το αντιγράφω από τον Νίκο Τζιανίδη, της ηλεκτρονικής εφημερίδας «Έθνος», της Αθήνας, με χρονολογία 30 Δεκεμβρίου 2020 και αφορά σ’ ένα αληθινό ιστορικό ανέκδοτο- άγνωστο, ίσως, στους πολλούς και, μάλιστα, σε μας τους ρεθεμνιώτες. Στο άρθρο του αυτό ο δημοσιογράφος Τζιανίδης καταθέτει μιαν εξαιρετικά πετυχημένη άποψή του στο θέμα που δημιουργήθηκε τελευταία με το «φανελάκι του Τσιόδρα» από μερικούς αμετανόητους «Σταμάτηδες Σταματίου» της εποχής μας, που συνεχίζουν να προσκολλούν το βλέμμα τους στο «φαίνεσθαι» των πραγμάτων και προσπερνούν, δυστυχώς, αμετανόητοι την ουσία. Γιατί ο πραγματικός Σταμάτης Σταματίου, στην παράλληλη περίπτωση του άλλου μεγάλου της ιστορίας, του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, μετανόησε, όπως είδαμε, για τη «γκάφα» του και, ντροπιασμένος, παρακαλούσε να άνοιγε η γη και να τον κατάπινε…

Μέχρι εδώ όλα καλά! Αφού τα παραπάνω βάζουν στη θέση τους κάποια πράγματα. Αν, όμως, γράφω το σημείωμα αυτό σήμερα είναι άλλος ο λόγος^. να εστιάσω και να γνωρίσω σε όσους δεν το γνωρίζουν ότι ο παραπάνω δημοσιογράφος της εφημερίδας «Ακρόπολις» και Νομάρχης, της δεκαετίας του ’30, που την… «πάτησε» με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, ο Σταμάτης Σταματίου, ήταν Νομάρχης Ρεθύμνου περί το έτος 1932 και ακουγόταν και ήταν ευρέως γνωστός στην πόλη μας και με το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο «Σταμ- Σταμ», από τα αρχικά τού επωνύμου του. Γιατί ήταν και λογοτέχνης, δημοσιογράφος και γενικά καλλιεργημένος και με ήθος άνθρωπος, όπως το φανερώνει και η μεταμέλειά του στη στάση του απέναντι στον Παπαδιαμάντη.

Να συμπληρώσουμε, μάλιστα, με την ευκαιρία ότι και η σύζυγός του, Θεανώ Σταματίου, στα χρόνια της υπηρεσίας του άνδρα της ως Νομάρχη, εδώ, στην πόλη μας, υπήρξε ένα από τα δραστήρια μέλη του κοινωνικού και φιλανθρωπικού γίγνεσθαι τής πόλης μας, και, πιο συγκεκριμένα, του περίφημου φιλανθρωπικού «Συλλόγου Κυριών Ρεθύμνης», που άφησε στα χρόνια του εποχή και έδωσε τη σκυτάλη της γυναικείας δράσης στην πόλη μας στο Λύκειο Ελληνίδων. Με την ευκαιρία του σημειώματός μας αυτού δημοσιεύουμε και μια φωτογραφία (από το βιβλίο μας Ρέθυμνο 1900- 1950, τ. Ά, σελ. 244) του Διοικητικού Συμβουλίου τού εν λόγω Συλλόγου κατά το έτος 1932, στο οποίο συμμετείχε και εικονίζεται και η Θεανώ Σταματίου (εικ. ).

Για να δώσουμε, μάλιστα, μια γεύση των δραστηριοτήτων του φιλανθρωπικού Συλλόγου, παραθέτουμε κάποιες από τις δραστηριότητές του τα χρόνια, περίπου, που στο Συμβούλιο του «Συλλόγου Κυριών» συμμετείχε και η Θεανώ Σταματίου, για την οποία, εξάλλου, και τον σύζυγό της το αφιέρωμά μας αυτό. Ανάμεσα, λοιπόν, στις δραστηριότητες τού Συλλόγου ήταν διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως χοροί, τσάγια, ανθεστήρια με μεγάλη επιτυχία στον Δημοτικό Κήπο (1937, 1938), θεατρικές παραστάσεις κ.λπ. που σκόπευαν με τις εισπράξεις τους να επιτελέσουν φιλανθρωπικό έργο βοήθειας προς τους αναξιοπαθούντες τής πόλης μας. Έτσι, κατά τον Α΄ παγκόσμιο Πόλεμο ο Σύλλογος λειτούργησε συσσίτια για τα ορφανά και χειμαζόμενα από τη φτώχεια παιδιά (εκτός τού Ορφανοτροφείου) και έδωσε βοηθήματα σε χήρες, φυματικούς γέροντες και άπορους βιοπαλαιστές. Επίσης, κατά το έτος 1919 ιδρύθηκαν τμήματα κοπτικής, ραπτικής και μουσικής, ενώ το έτος 1934 ο Σύλλογος αγόρασε «χασέ» και κατασκεύασαν σεντόνια και άλλα είδη ρουχισμού για το Δημοτικό Νοσοκομείο Ρεθύμνου.

Εποχή είχε, επίσης, αφήσει κατά το έτος 1935 και το ανέβασμα από τις Κυρίες του Συλλόγου τής τραγωδίας «Άλκηστις» τού Ευριπίδη, με σκηνοθέτη τον Στ. Δρακάκη, φιλόλογο, δημοσιογράφο (έβγαζε την εφημερίδα «Αστραπή» του Ρεθύμνου) και λάτρη των αρχαίων κειμένων, που είχε συγγράψει και βιβλίο για τον Σωκράτη. Οι περισσότερες εκδηλώσεις, πάντως, γινόντουσαν τις μέρες των Αποκριών και των Χριστουγέννων (εποχή έχει αφήσει η εορτή τού «Δένδρου των Χριστουγέννων», που επαναλαμβανόταν κατ’ έτος) (Κρητική Επιθεώρησις 29-10-1937 και 10/10/1938).

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΜΜ. ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ *** Ο φιλοπρόοδος Ρεθεμνιώτης ιατρός * * * (1853- 1929)

 

Εικ. 1. Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης

         ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΜΜ. ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ

                                                          Ο φιλοπρόοδος Ρεθεμνιώτης ιατρός

                                                         (1853- 1929)

 

       ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

        www.ret-anadromes.blogspot.com

                                                                                                1^ο  Μέρος

                                                 (Βιογραφικό)

        Μια από τις φωτεινότερες μορφές της επαρχίας Αγίου Βασιλείου αλλά και του νομού Ρεθύμνου, γενικότερα, είναι ο γιατρός Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης, που προερχόταν από την αρχοντική οικογένεια των Πετυχάκηδων του Αγαλλιανού (εικ. 1). Γεννήθηκε το 1853 στο Ρέθυμνο από τον Εμμανουήλ Πετυχάκη, Πρόξενο της Ελλάδας και τη Μαρία, το γένος Βολανάκη, που διακρινόταν για το ήθος και την πνευματική καλλιέργειά της. Ήταν, περαιτέρω, αδελφός του δικηγόρου Μίνωα Πετυχάκη, διευθυντή του Ελληνικού Προξενείου στο Ρέθυμνο, βουλευτή, υπουργού Παιδείας της Κρητικής Πολιτείας, Γενικού Διοικητή της Ηπείρου και του Αιγαίου και εκπροσώπου της Κυβέρνησης στην Τράπεζα της Ελλάδας. Σύζυγός του ήταν η Ιουλία Πετυχάκη, το γένος Στυλ. Μουσούρου, από τους σπουδαιότερους κοινωνικούς σκαπανείς του Ρεθύμνου κατά τον 19^ο αιώνα (εικ. 2). Σπούδασε Ιατρική στην Αθήνα και μετά την έξοδό του από το Πανεπιστήμιο άσκησε για αρκετά χρόνια το επάγγελμα του γιατρού στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Ρέθυμνο, ενώ για μακρό χρόνο προσέφερε τις υπηρεσίες του και στην Τράπεζα της Κρήτης και ακολούθως και στο υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας στο Ρέθυμνο.

Εικ. 2. Κωνσταντίνος και Ιουλία Πετυχάκη

Τον Ιούλιο του 1880 ο Πετυχάκης, ως γιατρός και επιφανής φυσιογνωμία της κοινωνίας του Ρεθύμνου, εμφανίζεται να εκφωνεί τον επικήδειο λόγο στον Εμμανουήλ Βυβιλάκη, του οποίου η συνεισφορά στη διάδοση των Γραμμάτων στο Ρέθυμνο και την Κρήτη, γενικότερα, υπήρξε εξαιρετικά σημαντική και σπουδαία, ενώ σώζεται δημοσιευμένος και λόγος του πανηγυρικός στο μνημόσυνο «Υπέρ των εν τη Ιερά του Αρκαδίου Μονή και τη λοιπή Κρήτη υπέρ ελευθερίας πεσόντων», που εκφωνήθηκε στις 8 Νοεμβρίου του 1884.

Το σχολικό έτος 1885-86, κατά μαρτυρίαν του Εμμανουήλ Γενεράλι, λειτουργούσε μία μόνο τάξη του τριταξίου Γυμνασίου Ρεθύμνου, η πρώτη, και την οποίαν είχε αναλάβει αυτός μόνος, όταν τού προσήλθαν δύο «ευγενείς βοηθοί» και συνεπίκουροι στο διδακτικό έργο του, που τον ανακούφισαν σημαντικά, διδάσκοντες δωρεάν, ο επίσκοπος [που, τον καιρό εκείνο, ήταν ο Ιερόθεος Πραουδάκης ή Μπραγουδάκης (1882- 1896)], τα θρησκευτικά και ο γιατρός και υποπρόξενος της Ιταλίας Κωνσταντίνος Πετυχάκης, τα Γαλλικά.

Ο Κων. Πετυχάκης, πάντως- κατά την χαρακτηριστική έκφραση του Γυμνασιάρχη Μιχ. Γ. Πρεβελάκη- από κάποια στιγμή και πέρα φαίνεται ότι αφιερώθηκε στην πολιτική και την εκπαίδευση, «εάσας την ιατρικήν χαίρειν»^[1]. Έτσι, από το έτος 1893 ο Πετυχάκης εμφανίζεται στο τριτάξιο Γυμνάσιο Ρεθύμνου ως άμισθος Διευθυντής και καθηγητής της Γαλλικής Γλώσσας, την οποία, όπως και την Ιταλική, γνώριζε άριστα. Στη θέση αυτήν τον είχε διορίσει η Χριστιανική Εφορία Ρεθύμνης, που τον καιρό εκείνο είχε τη διοίκηση της εκπαίδευσης στην πόλη του Ρεθύμνου. Εκεί βρέθηκε με τον Μιχαήλ Γ. Πρεβελάκη, νεαρό τότε καθηγητή Φιλολογίας, που, για πρώτη φορά, προσήλθε να διδάξει ως φιλόλογος και υφιστάμενος του Κωνσταντίνου Πετυχάκη, με τον οποίο, έκτοτε, συνδέθηκε με άριστες σχέσεις εκτίμησης, φιλίας και αγάπης.    

Πέντε χρόνια αργότερα, το 1898, η Κρήτη, μετά από πολλούς και αιματηρούς αγώνες και θυσίες, κατάφερε να απαλλαχτεί από την παρουσία των Τούρκων και να αποτελέσει αυτοδιοικούμενο κράτος με το όνομα «Κρητική Πολιτεία» και με την εγγύηση των τεσσάρων Μεγάλων Δυνάμεων^.  της Γαλλίας, της Ρωσίας, της Αγγλίας και της Ιταλίας. Τότε, λοιπόν, και πιο συγκεκριμένα το επόμενο έτος 1899, ο Πετυχάκης εμφανίζεται με ένα νέο αξίωμα, αυτό του υποπρόξενου της Ιταλίας, εδώ στο Ρέθυμνο, ενώ για πολλά χρόνια, πρωτύτερα, είχε εκπροσωπήσει και τη Γαλλική Κυβέρνηση ως υποπρόξενος, επίσης. Το σπίτι του, καθώς μας πληροφορεί ο Μιχ. Πρεβελάκης, κοσμούσε, μόνιμα πια, ο ιταλικός θυρεός και η σημαία της Ιταλίας^[2].

Ο Κωνσταντίνος Πετυχάκης πέθανε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1929, σε ηλικία 76 ετών. Ο θάνατός του προήλθε, κατά περίεργο τρόπο, από τυχαία πτώση του από τραμ της εποχής εκείνης. Νεκρολογία στον αγαπημένο του φίλο θα κάνει ο Μιχαήλ Πρεβελάκης, στην οποία με θερμά λόγια θα αναφερθεί στην προσωπικότητα του άνδρα^[3].

Η κηδεία του έγινε στην Αθήνα, στις 5 Σεπτεμβρίου 1929. Μετά πενταετία, το έτος 1934, η σύζυγός του Ιουλία μετέφερε τα οστά του και- ύστερα από μνημόσυνο και θεία λειτουργία ενώπιον στενών συγγενών και φίλων- τοποθετήθηκαν σε οικογενειακό τάφο στο νεκροταφείο του Ρεθύμνου.

Αυτός υπήρξε ο Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης^.  ένας άνθρωπος με πλούσια και ανεκτίμητη προσφορά στην πόλη των Γραμμάτων^. ένας άνθρωπος με σπάνιες ψυχικές, πνευματικές και χριστιανικές αρετές, που πρωτοστατούσε, πάντοτε, σε κάθε έργο φιλανθρωπίας και κοινωνικής προόδου. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια τού Γυμνασιάρχη Μ. Γ. Πρεβελάκη για τη φιλανθρωπία του άνδρα, με την ευκαιρία της μετακομιδής των λειψάνων του στο νεκροταφείο του Ρεθύμνου. «Ο τάφος εν ω ο αείμνηστος από της χθες αναπαύεται ας γίνη ήδη το προσκύνημα των χηρών και ορφανών, των ενδεών και πασχόντων των υπ’ εκείνου ηθικώς και υλικώς αμέσως και εμμέσως ευεργετημένων»^[4]. 

---

[1]. Μ. Γ. Πρεβελάκη, «Κωνσταντίνος Πετυχάκης», εφημ. Κρητική Επιθεώρησις της 9-5-1939. Επίσης, Εμμανουήλ Γ. Γενεράλι, Αυτοβιογραφία (επιμ. Θεόδωρος Στυλ. Πελαντάκης), Ρέθυμνο 2013, 147- 148.

[2] Μ.Γ. Πρεβελάκη, «Κωνσταντίνος Πετυχάκης», ό.π.

[3] Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης (νεκρολογία), εφημ. Κρητική Επιθεώρησις, 7-9-1929.

[4] Μ. Γ. Πρεβελάκη, «Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης», εφημ. Τύπος, 22-12-1934.

ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ * * * Ο πατριώτης Προξενικός Πράκτορας και Δάσκαλος * * * [1820 (;) - 20 Ιουνίου 1884]

 

Αντί άλλης φωτογραφίας του άνδρα, που δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε, δημοσιεύουμε το παρόν έγγραφο, στο οποίο, υπό το Νο 6, υπογράφει ο εκ των συνιδρυτών του πρώτου ιδιωτικού σχολείου που λειτούργησε στο Ρέθυμνο, Ιάκωβος Μαθιουδάκης, και άλλοι Πετυχάκηδες και γνωστοί Ρεθεμνιώτες (φωτ. Αρχείο Γ.Π.Εκκεκάκη)

 ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ

 Ο πατριώτης Προξενικός Πράκτορας και Δάσκαλος

[1820 (;) - 20 Ιουνίου 1884]

       ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

              www.ret-anadromes.blogspot.com

        Ο Χαράλαμπος Πετυχάκης ήταν αδελφός του υποπρόξενου της Ελλάδας στο Ρέθυμνο, Εμμανουήλ Πετυχάκη και πρώτος θείος του γιατρού Κωνσταντίνου Πετυχάκη, ιδρυτή και Προέδρου για πολλά χρόνια του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνου και του δικηγόρου Μίνω Πετυχάκη, διευθυντή του Ελληνικού Προξενείου στο Ρέθυμνο, βουλευτή, υπουργού Παιδείας της Κρητικής Πολιτείας, Γενικού Διοικητή της Ηπείρου και του Αιγαίου και εκπροσώπου της Κυβέρνησης στην Τράπεζα της Ελλάδας. Τέλος, γαμπρός του Γεωργίου Καλοκαιρινού (από τους Καλοκαιρινούς του Ηρακλείου), που ήταν πράκτορας της Αγγλίας στο Ρέθυμνο κατά το έτος 1866 και του Βασιλείου της Ελλάδας. Και στα δύο τελευταία αξιώματα τον διαδέχθηκε ο γαμπρός του Χαράλαμπος Πετυχάκης, για ένα μικρό, πάντως, χρονικό διάστημα μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1867.

       Είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε το έτος γέννησης του Χαράλαμπου, καθώς και του αδελφού του Εμμανουήλ, όπως θα δούμε και στο οικείο για τον εν λόγω άνδρα άρθρο μας. Πάντως, όλως τυχαία, ανάμεσα στα ονόματα των Κρητών μαθητών που γράφτηκαν στο Γυμνάσιο Σύρου το έτος 1833, αναγνώσαμε και αυτά των Πετυχάκη Χαράλαμπου και Πετυχάκη Εμμανουήλ. Τα αναφέρει ο συριανός Ανδρέας Δρακάκης, νομικός- ιστορικός, στο βιβλίο του «Τ’ Άγνωστα Χρόνια - Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Σύρο» και θεωρούμε ότι- ζευγαρωμένα ως έχουν στο εν λόγω βιβλίο- θα πρέπει με βεβαιότητα να αφορούν στους εν λόγω Ρεθεμνιώτες αδελφούς Χαράλαμπο και Εμμανουήλ  Πετυχάκη, δεδομένου ότι δένουν αρμονικότατα και με τις λοιπές χρονολογίες του βίου αμφοτέρων, αλλά και με δεδομένη την ιστορική πραγματικότητα της εποχής, που, ως γνωστόν, πολλοί Κρήτες κατέφευγαν ως πρόσφυγες στη Σύρο και, πιο πολύ, λίγο αργότερα, κατά την επανάσταση του 1866-1869.

 Οπότε, αν οι αδελφοί Χαράλαμπος και Εμμανουήλ γράφτηκαν στο Γυμνάσιο της  Σύρου το έτος 1833, θα πρέπει να θεωρήσουμε ως έτος γέννησης τού ενός το 1820 (;), ενώ για τον άλλο λίγα χρόνια νωρίτερα, οπότε θα πρέπει και να φοίτησε στο Γυμνάσιο κάπως καθυστερημένα και λίγο μεγαλύτερος από τον αδελφό του, ενώ και οι δύο, τελικά, γίνονται δημοδιδάσκαλοι, ενώ ο Εμμανουήλ και δικηγόρος.

        Έτσι, σε ηλικία είκοσι τεσσάρων ετών, την 1^η Μαρτίου του 1844, βρίσκουμε τον Χαράλαμπο να αρχίζει τα μαθήματά του στο Ρέθυμνο, ως διδάσκαλος των ελληνικών γραμμάτων, κατόπιν προσκλήσεως του επισκόπου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Καλλίνικου, μετά την αναχώρηση για το Ηράκλειο του δημοδιδασκάλου και διευθυντή (από το έτος 1842) του αλληλοδιδακτικού σχολείου στο Ρέθυμνο, Κωνσταντίνου Ψαρουδάκη. Δεν αμφέβαλε ο αγαθός επίσκοπος ότι και ο νέος δημοδιδάσκαλος θα κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια για την πληρέστερη κατάρτιση και τελειοποίηση των γνώσεων των δεκαπέντε μαθητών του σχολείου, μέχρι και αυτοί να διορίζονταν στις διδασκαλικές τους θέσεις.

 Με αυτήν την ίδια ιδιότητά του, ως δημοδιδασκάλου, περί το έτος 1858, με τον αδελφό του Εμμανουήλ και τον Ιάκωβο Μαθιουδάκη, φέρονται ως συνιδρυτές του πρώτου ιδιωτικού σχολείου που λειτούργησε στο Ρέθυμνο, «λόγω ελλείψεως σχολείου καλώς διοργανωμένου» (βλ. στην εικόνα την υπογραφή τού εκ των συνιδρυτών Ιακώβου Μαθιουδάκη, υπό το Νο 6, αφού δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε κάποια φωτογραφία του βιογραφούμενου Χ. Πετυχάκη). Λίγο αργότερα, στις 18 Οκτωβρίου 1860, και τους τρεις παραπάνω συνιδρυτές του πρώτου ιδιωτικού σχολείου τούς βρίσκουμε, και πάλι, να συνυπογράφουν ευχαριστήριο προς τον Εμμανουήλ Βυβιλάκη επιστολή, για την προσφορά του στο σχολείο ενός κοσμοσφαιρίου μέσω του Ιακώβου Μαθιουδάκη. Η συνεισφορά του Εμμανουήλ Βυβιλάκη στη διάδοση των Γραμμάτων στο Ρέθυμνο και την Κρήτη γενικότερα υπήρξε εξαιρετικά σημαντική. Στην ίδια επιστολή τους οι τρεις διευθυντές τον πληροφορούν, επίσης, ότι το σχολείο τους λειτούργησε το πρώτον το έτος 1858 και ότι επιτεύχθηκε ο σκοπός της συστάσεώς του, «διότι κατά τας πρώτας ενιαυσίους εξετάσεις, μικρού αριθμού μαθητών, ανεδείχθησαν διά το Ελλην. Σχολείον τέσσαρες μαθηταί, οι οποίοι, υποβληθέντες εις αυστηροτέρας εξετάσεις παρά των Ελληνοδιδασκάλων, κατετάχθησαν εις το Ελλ. Σχολείον». Τον πληροφορούν, ακόμα, ότι τα έσοδα δεν επαρκούσαν, αλλά επειδή ο σκοπός τους ήταν «ιερός, να φωτίσουν και όχι να κερδίσουν», επιφορτίζονταν οι ίδιοι με τα έξοδα συντήρησης και λειτουργίας του σχολείου.   

      Αυτή, πάντως, η διδασκαλική ιδιότητα του Χαράλαμπου Πετυχάκη θα πρέπει να τερματίστηκε μετά από είκοσι δύο (22), περίπου, χρόνια, περί το έτος 1866 (1844- 1866), όταν- για ένα μικρό χρονικό διάστημα- μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1867, ανέλαβε προξενικός πράκτορας του Βασιλείου της Ελλάδας στο Ρέθυμνο, διαδεχόμενος (όπως έχουμε, ήδη, σημειώσει) τον πενθερό του Γεώργιο Καλοκαιρινό. Τότε, είχε, ήδη, αρχίσει η Μεγάλη Κρητική Επανάσταση και η άδολη φιλοπατρία του Χαράλαμπου έγινε αφορμή να γνωρίσει την εξορία. Αναγκάστηκε να ζητήσει καταφύγιο στην ελεύθερη Ελλάδα, όπου η ελληνική Κυβέρνηση αναγνωρίζοντας την αξία του τον διόρισε ως Προξενικό πράκτορα στη Βουρλά, κωμόπολη της Σμύρνης, όπου πήγε και εγκαταστάθηκε οικογενειακά. Σε αυτήν την οπωσδήποτε μικρή θέση για το ανάστημα του άνδρα διέμεινε για μια ολόκληρη δεκαετία, όπου αγαπήθηκε και τιμήθηκε επάξια από τους εκεί Έλληνες.

         Στα τέλη του βίου του μετατέθηκε στη Λέρο, στην οποία ήταν έτοιμος να αναχωρήσει. Όμως, η τουρκική κυβέρνηση δημιουργούσε προβλήματα στην ελληνική κυβέρνηση, μη θέλοντας να αναγνωρίσει Ελληνικό Προξενικό πρακτορείο στο νησί. Για τον σκοπό αυτόν αναχώρησε προσωρινά στην Αθήνα και περίμενε την έκδοση του σχετικού φιρμανιού. Όταν βρισκόταν στην Αθήνα ο Πετυχάκης ξαφνικά ασθένησε και μόλις πρόφτασε εσπευσμένα να επανέλθει στη μητρική γη, όπου, οκτώ μέρες μετά την άφιξή του σε αυτήν, πέθανε στις 20 Ιουνίου του 1884, σε ηλικία εξήντα τεσσάρων, περίπου, χρόνων.

Βιβλιογραφία

         «Νέος Ραδάμανθυς», Ρεθύμνης, φ. 168, 28/6/1884.

 Γιάννη Ευθ. Τσουδερού, Αφιέρωμα στην Ιστορία της Κρήτης κ’ ειδικότερα του Ρεθέμνου 1536- 1924, Ρέθεμνος 1995, σ. 56, 59 και 145.

Μιχάλη Τρούλη, «Ένα ενδιαφέρον φυλλάδιο του Εμμανουήλ Βυβιλάκη»,  Κρητολογικά   Γράμματα, τ. 2 (1991), σ. 89- 102.

 Ανδρέα Δρακάκη, Τ΄ άγνωστα χρόνια, ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Σύρο, Αθήνα 1985.

 Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Κεραμές και Αγαλλιανός, Ρέθυμνο 2002, σ. 269.

 

 

Τίτος Στυλιανού Πετυχάκης- Μενέλαος Παπαδάκης * ** Η δημιουργία του Δημοτικού Κήπου

 

Εικ. 1. Τίτος Πετυχάκης

Τίτος Στυλιανού Πετυχάκης- Μενέλαος Παπαδάκης 

Η δημιουργία του Δημοτικού Κήπου

2^ο Μέρος

 ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

         www.ret-anadromes.blogspot.com

                 Αυτά (που αναφέραμε στο προηγούμενο σημείωμά μας) και πολλά άλλα έργα, μικρά και μεγάλα, με πρώτο- όπως ήδη σημειώσαμε- αυτό της δημιουργίας του Δημοτικού μας Κήπου, ανέδειξαν τον Τίτο Πετυχάκη (εικ. 1) σε μεγάλη μορφή και τον κατέστησαν «αγαπημένο δήμαρχο» των Ρεθεμνιωτών. Τον νέο αυτόν- τρίτο κατά σειράν- Δημοτικό Κήπο του Ρεθύμνου ο Πετυχάκης δημιούργησε στον χώρο των τουρκικών νεκροταφείων από τον πρώτο, κιόλας, χρόνο του δημαρχιακού του έργου, το 1925.  Όμως, για να πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, ο Κήπος του Ρεθύμνου ως ιδέα αλλά και ως προεργασία έχει την προϊστορία του, που είναι σωστό και δίκαιο να γνωρίζουμε.

Στη διάρκεια των τελευταίων εκατό πενήντα, περίπου, χρόνων στο Ρέθυμνο δημιουργήθηκαν τρεις δημοτικοί κήποι (ενώ, κατά κάποιους άλλους, μπορεί να υπήρξε και τέταρτος). Ο πρώτος δημοτικός κήπος ήταν αυτός που προϋπήρχε από το έτος 1894 στους χώρους όπου οι Ρώσοι έκριναν κατάλληλους για να ανεγείρουν το περίφημο Τσάρειο νοσοκομείο, δηλαδή στις σημερινές εγκαταστάσεις της «Αστυνομικής Σχολής» τού Ρεθύμνου.

Οι Ρώσοι, που, ως εγγυήτρια δύναμη στον τόπο μας, φρόντισαν, όπως είναι γνωστό, ιδιαίτερα για τον εξωραϊσμό της, δεν ήθελαν φτιάχνοντας ένα νέο νοσοκομείο για τους Ρεθεμνιώτες να έμενε το Ρέθυμνο χωρίς Δημοτικό Κήπο. Έτσι, στις 23/11/1898 ο διοικητής Θεόδωρος δε Χιοστάκ έδωσε εντολή να κτίσουν μεν το νοσοκομείο στους χώρους τού πρώην Δημοτικού Κήπου, να φυτευτεί, όμως, για τους Ρεθεμνιώτες ένας άλλος Κήπος στον χώρο τού παλιού βενετσιάνικου λιμανιού. Έτσι δημιουργήθηκε ο «Κήπος τού Πρίγκηπα Γεωργίου»,  πάνω στο δώμα τού τούρκικου προμαχώνα που υπήρχε εκεί, σε ύψος επτά, σχεδόν, μέτρων από τη θάλασσα. Πρόκειται για τον «ωραίο κήπο» («γκιούλ μπαξέ») των Τούρκων, απ’ όπου και Κιουλούμπασης είναι πιθανόν να ονομάστηκε η όλη γύρω περιοχή [γιατί στο «Τοπωνυμικό» μου για τον μητροπολιτικό δήμο του Ρεθύμνου αναφέρω και άλλη πιθανότερη, ίσως, εκδοχή (https://historicalcrete.ims.forth.gr)].

Εικ. 2. Μενέλαος Παπαδάκης 

         Επειδή με τα χρόνια - και λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών που συνεπαγόταν η γειτνίασή του με τη θάλασσα- ο Κήπος αυτός είχε ερημώσει,  επί δημαρχίας Μενελάου Παπαδάκη (1923- 1925) (εικ. 2), από τα Ακούμια Αγίου Βασιλείου, που διετέλεσε και Αντιπρόεδρος τής «Φιλοδασικής Ένωσης» Ρεθύμνου και είχε, προφανώς, τις σχετικές ευαισθησίες και αγαπούσε το πράσινο, ξεκίνησε το έργο ενός νέου Δημοτικού Κήπου. Ο χώρος που προκρίθηκε ήταν στα χωραφοτόπια τού Εφκαφίου- πρώην τούρκικα μεζάρια (νεκροταφεία)- αμέσως έξω από τα τείχη της πόλης του Ρεθύμνου, που περιήλθαν στη δικαιοδοσία τού Δήμου  Ρεθύμνου, διά παραχωρητηρίου πράξης τού 1918.

         Η τότε, λοιπόν, δημοτική αρχή με τον Μενέλαο Παπαδάκη πρότεινε την παραχώρησή τους στη Γεωπονική Υπηρεσία Ρεθύμνου, για να φυτεύει καπνό, με την μακροπρόθεσμη προοπτική από τα έσοδα της πώλησης αυτού και των φυτωρίων να δημιουργούνταν, στο μέρος αυτό, Δημοτικός Κήπος με αγροκήπιο, το οποίο, συγχρόνως, θα μπορούσε «να χρησιμοποιείται και ως Δημοτικός Κήπος χάριν του περιπάτου των πολιτών».

            Το Υπουργείο Γεωργίας, όμως, αρνήθηκε να αποδεχθεί την πρόταση και, έτσι, προσωρινά, ατόνησε. Στις 25-10-1925 εκλέχθηκε για πρώτη φορά Δήμαρχος ο Τίτος Πετυχάκης. Αυτός, λοιπόν, συνέχισε την υλοποίηση τής ιδέας τού Μενελάου Παπαδάκη και την πέτυχε, δίνοντας σάρκα και οστά σε αυτήν. Ώστε ο Δημοτικός Κήπος Ρεθύμνου είναι το πολυτιμότερο δώρο των εν λόγω δύο δημοτικών αρχών (του Μενελάου Παπαδάκη και του Τίτου Πετυχάκη) προς την αγαπημένη τους Πολιτεία, και υπήρξε, τωόντι, η καλύτερη αξιοποίηση τού χώρου των τουρκικών νεκροταφείων (μεζαριών).

Στη φύτευση βοήθησε και η Φιλοδασική Ένωση Ρεθύμνης, ένας δραστήριος σύλλογος που πρόεδρός του ήταν ο επίσκοπος Τιμόθεος Βενέρης. Λένε, μάλιστα, οι παλιοί Ρεθεμνιώτες ότι ο μερακλής Δήμαρχος, Τίτος Πετυχάκης, έφερε σπόρους και σπάνια άνθη και φυτά απ’ όλα τα μέρη του κόσμου, για να δημιουργήσει αυτό το θαύμα που, στη συνέχεια, έργο πρωτοποριακό στους επαρχιακούς κήπους τής Χώρας μας, βραβεύτηκε τόσο από τον βασιλιά Γεώργιο τον Β΄, το 1935 (με χρυσό μετάλλιο και χρηματικό έπαθλο 180.000 προπολεμικών δραχμών), όσο και από την Ακαδημία Αθηνών (εικ. 3).

Εικ. 3. Ο 3ος Δημοτικός Κήπος του Ρεθύμνου (1930;)

             Τόσο πολύ καμάρωνε για τον μικρό παράδεισό του ο Δήμαρχος Τίτος Πετυχάκης, σ’ όλα τα χρόνια της εικοσιπενταετούς δημαρχίας του, ώστε εκεί οδηγούσε κάθε υψηλό επισκέπτη της πόλης και του τον  επεδείκνυε με περισσό θαυμασμό (βλ. εικ. 4, 5 και 6).

Εικ. 4. Ο Τ. Πετυχάκης με τον Δήμαρχο Αθηναίων Κ. Κοτζιά (1935;) (από το βιβλίο "Γλυπτά και Ενεπίγραφες Πλάκες του Ρεθύμνου")

           Και κλείνοντας το σημείωμά μας αυτό, ιδού με πόση χάρη ο αείμνηστος συμπολίτης λογοτέχνης και Ακαδημαϊκός Παντελής Πρεβελάκης περιγράφει στο «Χρονικό» του (Αθήνα 1980, 140- 42) τη δημιουργία αυτού του 3^ου ρεθεμνιώτικου Κήπου: «Έριξε (ο μερακλής Δήμαρχος) κάτω τα τουρκομνήματα, πήρε τα μάρμαρα, ζευγάρισε τη γης με τους νεκρούς. Τα κόκαλα ήρθανε πάνω, τάσπρισαν οι βροχές, ο κηπάρης γύρισε να ξανακυλήσει το χωράφι. …. Να μην τα πολυλογώ, σ’ ένα– δυο χρόνια το κοιμητήρι είχε γίνει περιβόλι, η κάθε ρίζα βρήκε απόνα καύκαλο να το βυζάξει, τα δέντρα μεγάλωσαν, πέταξαν μάτια κι’ ανθούς, φύλλωσαν και φουρφούρισαν στον άνεμο. Τα πουλιά το άκουσαν, τρέξαν να κάμουν κατοχή, διάλεξαν τα κελαδιστήρια τους και στρώθηκαν στο τραγούδι… Χώθηκαν μες σταγιοκλήματα, μπερδεύτηκαν στα βάτα και πήραν να το πλέκουν..… Νίκησε η ζωή το θάνατο, ασημοκάπνισε το φεγγάρι τη μαυρίλα τής νύχτας, γέμισαν κελαδισμό οι στράτες τουρανού…».   

 

Εικ. 5 και 6. Στις δύο παραπάνω φωτογραφίες ο Τίτος Πετυχάκης ξεναγεί στο αγαπημένο δημιούργημά του, τον Δημοτικό Κήπο του Ρεθύμνου, δυο υψηλούς επισκέπτες της πόλης, τον Ελ. Βενιζέλο και τον Βασιλιά Γεώργιο Β΄ της Ελλάδος. Τον μεν Βενιζέλο τον Ιανουάριο του 1935 και τον Γεώργιο, τότε κοντά, υποθέτουμε, περί το έτος 1936.

Βιβλιογραφία

 Δημήτρης Αετουδάκης, Ρεθεμνιώτικο Οδοιπορικό μέσα στο χρόνο, Αθήνα 1986, 137- 138.

Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, Γλυπτά και Ενεπίγραφες Πλάκες του Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2000, 156- 158.

Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, Ρέθυμνο 1900- 1950, Ρέθυμνο 2010, 76- 81. 

Μαρία Τσιριμονάκη, Εν Ρεθύμνω, Ρέθυμνο 1997, 57-58.

 (Οι φωτογραφίες 4, 5 και 6 μάς έχουν παραχωρηθεί, αχρονολόγητες, από το έτος 2000- προκειμένου να χρησιμοποιηθούν στο βιβλίο που εκπονούσαμε τότε, "Γλυπτά και Ενεπίγραφες Πλάκες του Ρεθύμνου"- από την κόρη του αείμνηστου Δημάρχου Τ. Πετυχάκη, Μαρία Πλουμιστού).