ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ε. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ * * * Η ΕΙΛΙΚΡΙΝΕΙΑ * Ψυχολογική θεώρηση

 

        ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ε. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

        Ομότ. Καθηγητή Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης

  

Η  ΕΙΛΙΚΡΙΝΕΙΑ

Ψυχολογική θεώρηση

 [Ηράκλειο Κρήτης 2022, σχ. 16^ο (17 Χ 12), σσ. 240]

 

                 ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

               www.ret-anadromes.blogspot.com

 

         Ομότιμος Καθηγητής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης ο κ. Γεώργιος Ε. Κρασανάκης και πρώην Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Αγωγής, είναι, σαφώς, ο καθ’ ύλην αρμόδιος να διαπραγματευτεί και διαχειριστεί ένα τέτοιο επιστημονικό, όπως το «εν τω τίτλω», θέμα, «Η Ειλικρίνεια, Ψυχολογική θεώρηση», που αποτελεί καρπό- μαζί και με δεκάδες άλλα ψυχολογικά και παιδαγωγικά βιβλία- των πλούσιων και  πολύχρονων επιστημονικών σπουδών του σε Πανεπιστήμια της Ελλάδας και του Εξωτερικού [Θεσσαλονίκης, Γενεύης, Παρισίων (Σορβόνης- Paris V)] και της επιτυχούς μακράς πανεπιστημιακής του διδασκαλίας στα Πανεπιστήμια της Κρήτης και της Κύπρου.

    Πρόκειται για ένα θέμα αρκετά πρωτότυπο (και μέσα ακραιφνώς στα διαφέροντα της ψυχολογικής επιστήμης), αλλά και εξαιρετικά χρήσιμο και πρακτικό, αφού μπορεί να βοηθήσει πολλούς ανθρώπους στην καθημερινή τους ζωή.

Η σύγχρονη Ψυχολογία δεν έχει χαρακτήρα φιλοσοφικό, παρότι προήλθε από τη Φιλοσοφία, όπως και πολλές άλλες επιστήμες. Ο χαρακτήρας της είναι περισσότερο εμπειρικός και ως τέτοιος μάς επιτρέπει να μιλούμε για δυο διαφορετικούς τύπους ανθρώπων^. τον γνωστικό και τον συναισθηματικό τύπο. Με τον δεύτερο εξ αυτών, τον συναισθηματικό, συνδέεται στενά και η ειλικρίνεια, που αναφέρεται και εκφράζει τον άνθρωπο εκείνον που αναγνωρίζει ποιος είναι και πράττει αυτό που πιστεύει, αυτό που βιώνει, χωρίς να το μεταβάλλει, προσποιούμενος άνθρωπο διαφορετικό από αυτόν που πραγματικά ο ίδιος είναι. Υπό την άποψη αυτήν ο ειλικρινής άνθρωπος είναι ανυπόκριτος, ευθύς και φιλαλήθης και δένεται άρρηκτα με τις σπουδαιότερες αρχές του ενάρετου ανθρώπινου βίου, όπως και οι προαναφερθείσες. Η πραγματικότητα αυτή ωθεί τον συγγραφέα, οδεύοντας μέσω μιας σειράς αρετών, να φθάσει και να εξετάσει λεπτομερώς και την εξεταζόμενη αρετή της «ειλικρίνειας».

  Έτσι, χαρακτηριστικά, εισαγωγικά στο θέμα, κεφάλαια του βιβλίου είναι τα αφορώντα στα ηθικά καθήκοντα του ανθρώπου και στον ενάρετο ανθρώπινο βίο, ενώ η θεματολογία του βιβλίου ωθεί τον συγγραφέα στη συνεξέταση και άλλων παρεμφερών, προς τις παραπάνω, αρετών που δένονται άμεσα με την αρετή της ειλικρίνειας, όπως το αντίθετο αυτής, το ψεύδος και την υποκρισία, τη μυθομανία, μια παθολογική μορφή της ψευδολογίας, την ψευδορκία και την επιορκία.

Η μελέτη του κ. Κρασανάκη, με τη θαυμάσια αυτή δομή και θεματολογία της, καθίσταται ένα εξαιρετικά χρήσιμο εγχειρίδιο ηθικής και μάλιστα με σαφή και γνήσιο χριστιανικό προσανατολισμό, λόγω της πολλαπλής- πέραν της ακραιφνώς ψυχολογικής επιστημονικής- και σε μιαν εντυπωσιακά πλούσια και πολυμερή στήριξή της και σε ποικίλες βιβλικές, αγιογραφικές και πατερικές πηγές, ενώ παραθέτει και ειδικό κεφάλαιο με τον τίτλο: «Ειλικρίνεια και θρησκεία».

Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και έρευνα του συγγραφέα, που παρατίθεται στο τέλος του βιβλίου, σχετική με το εν λόγω θέμα της ειλικρίνειας και της αποφυγής του ψεύδους. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω σχετικού ερωτηματολογίου, στο οποίο απάντησαν εκατόν πενήντα τέσσερις (154) άνθρωποι όλων των ηλικιών, εβδομήντα οκτώ άνδρες και εβδομήντα έξι γυναίκες. Τα αποτελέσματα κατόπιν ανάλυσης και αξιολόγησής των από τον συγγραφέα, έδωσαν, κατά σειρά, τους εξής λόγους για τους οποίους επιβάλλεται σε κάθε φυσιολογικό άνθρωπο να μη λέγει ψέματα και να κοσμείται από την αρετή της ειλικρίνειας: 1)ηθικούς, 2)κοινωνικούς, 3) σκοπιμότητας, 4) συνειδησιακούς, 5)υγείας, 6) θρησκευτικούς και 7) επιστημονικούς.  

Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό Καθηγητή και φίλο κ. Γεώργιο Ε. Κρασανάκη και του ευχόμαστε να έχει δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει επί μακρόν τη γόνιμη, δημιουργική και εργώδη δραστηριότητά του στον χώρο της ψυχολογικής επιστήμης, όπου η μέχρι σήμερα συμβολή του είναι σπουδαία και πολυτρόπως αναγνωρισμένη.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΕΛΑΝΤΑΚΗΣ * * * ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΑΡΚΑΚΗΣ * ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

 

     ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΑΡΚΑΚΗΣ         ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

 

 Από: ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΕΛΑΝΤΑΚΗΣ

     Πριν από λίγες εβδομάδες έγιναν στα Κεραμέ Αγίου Βασιλείου τα αποκαλυπτήρια της προτομής του λαμπρού τέκνου τους Βασιλείου Μαρκάκη, του αντιστασιακού εναντίον των Γερμανών Μητροπολίτη Κρήτης. Ταυτόχρονα δημοσιοποιήθηκε η μονογραφία, με τον παραπάνω τίτλο, του πολυγραφότατου συγγραφέα και φίλου Κωστή Παπαδάκη.

     Η προτομή στα Κεραμέ θα θυμίζει στον επισκέπτη μια μεγάλη μορφή της Κρητικής Εκκλησίας και το βιβλίο -μονογραφία για τη ζωή και το εκκλησιαστικό και κοινωνικό έργο – προσφορά του αοίδιμου Βασιλείου Μαρκάκη.

     Το βιβλίο, εκτός από τα βιογραφικά στοιχεία, αναφέρεται στην όλη δράση ζωής του, τόσο ως διδάσκοντος και διευθυντή της σχολής Αγίου Πνεύματος Κισσού, όσο και ως Επισκόπου στη νεοσύστατη (1900) Επισκοπή Αρκαδίας (έδρα: Άγιοι Δέκα Μεσαράς). Παράλληλα παρουσιάζεται η καταλυτική συμβολή του στην ίδρυση και λειτουργία (1920) της Πρακτικής Γεωργικής σχολής Μεσαράς (στο χωριό Αμπελούζο).

      Η ίδρυση αυτής της Γεωργικής σχολής σχετίζεται με την γενναία αγροτική μεταρρύθμιση που έκαμε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, κατά τη δεύτερη κυβέρνησή του, με την οποία πέτυχε να εξαπλωθεί η καλλιέργεια – αξιοποίηση της μοναστηριακής περιουσίας σε όλη την Ελληνική επικράτεια.

      Αντιδράσεις υπήρξαν μεγάλες, όχι όμως στην Κρήτη και ιδίως στον σιτοβολώνα της, την πεδιάδα της Μεσαράς. Εκεί, ο Επίσκοπος Αρκαδίας Βασίλειος αγκάλιασε – ευλόγησε – έγινε μπροστάρης στην αγροτική μεταρρύθμιση και κυρίως στήριξε την ίδρυση και λειτουργία της πρακτικής Γεωργικής σχολής.

       Από τη σχολή αυτή βγήκαν οι πρώτοι φωτισμένοι μικροί γεωπόνοι της Κρήτης, παράλληλα με τους γεωπόνους της σχολής, που ιδρύθηκε (1920) για να υπηρετήσει την αγροτική μεταρρύθμιση.

    Η δράση του Επισκόπου Βασιλείου κοντά στη σχολή επέδρασε ως καταλύτης για τη συμφιλίωση του αγρότη με τα νέα επιστημονικά – γεωπονικά δεδομένα. Απόδειξη τούτων είναι η σημερινή γεωργική ανάπτυξη αυτής της ευλογημένης περιοχής της Μεσαράς, η οποία είναι από τις πιο προηγμένες της Ελλάδας.

    Η αντιστασιακή δράση του Βασιλείου εναντίον των Γερμανών, εναντίον των οποίων μιλούσε από άμβωνος και με τις εγκυκλίους του, του στοίχισε μεν την εξορία, αλλά άφησε φωτεινό παράδειγμα για κάθε κληρικό και κάθε πολίτη.

     Συγχαίρω τον αγαπητό Κωστή Παπαδάκη για το νέο βιβλίο του και εύχομαι να συνεχίσει ακούραστος το έργο του, μαζί με τη Μαρία και όλη την οικογένειά τους.

ΤΙΤΟΣ ΣΥΛΛΙΓΑΡΔΑΚΗΣ (1970-1987) * * * 35 χρόνια από την Κοίμησή του*

 

ΤΙΤΟΣ ΣΥΛΛΙΓΑΡΔΑΚΗΣ

(1970-1987)

35 χρόνια από την Κοίμησή του*

 

 

    ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

        http://ret-anadromes.blogspot.com/

 

Με αισθήματα εγκαρδιότητας η ωραία και ανόθευτη ψυχή των Ρεθυμνίων ένιωσε- και ιδιαίτερα η Μονή αυτή που σήμερα μας φιλοξενεί - τον αείμνηστο Μητροπολίτη Τίτο Συλλιγαρδάκη ως «ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων της καὶ σὰρκα ἐκ τῆς σαρκός της». Το απέδειξε, εξάλλου, με τις μαζικές εκδηλώσεις αγάπης προς το πρόσωπό του από την πρώτη, κιόλας, ημέρα της υποδοχής και ενθρόνισής του στον ιστορικό θρόνο τής Μητροπόλεώς μας, καθώς, στη συνέχεια, και κατά τα 17 έτη της χρηστής και ευλογημένης ποιμαντορίας του, μέχρι και την ημέρα της Κοίμησής του, στις 11 Σεπτεμβρίου 1987.

Ο αείμνηστος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κυρός Τίτος- κατά κόσμον Δημήτριος Συλλιγαρδάκης- γεννήθηκε στη Νεάπολη Λασιθίου το έτος 1929. Ευτύχησε να έχει γονείς ευσεβείς και από μικρός να γαλουχηθεί στα νάματα της ορθοδόξου χριστιανικής πίστης. Απέκτησε πλούσια θεολογική μόρφωση, ύστερα από λαμπρές θεολογικές σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού της Βοστώνης, στην επισκοπελιανή Θεολογική Σχολή της Νέας Υόρκης και στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη συνέχεια- αφού διακόνησε για δεκαπέντε (15) συναπτά έτη την ομογένεια της Αμερικής, στην κοινότητα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης- στις 17 Μαΐου  1970 κλήθηκε από την Ι. Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας της Κρήτης και ανέλαβε την ποιμαντορία της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, όπου παρουσίασε ένα πραγματικά πλούσιο και πολυδιάστατο ποιμαντικό, λειτουργικό, πολιτιστικό, κοινωνικό, φιλανθρωπικό και συγγραφικό έργο. Κατέστη, έκτοτε, ο υψηλός εμπνευστής και καθοδηγητής, ο έμπειρος διδάσκαλος και κατηχητής τού ποιμνίου του. Αυτός που στο εξής θα έφερνε μαζί του την ευλογία του Θεού και την αγάπη των ανθρώπων.

Η Ι. Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, που χήρευε για πολλά χρόνια- λόγω μακράς ασθενείας του προκατόχου του κυρού Αθανασίου Αποστολάκη- δέχτηκε πλούσια την αναγεννητική πνοή τής ευλογημένης ποιμαντορίας του. Δημιουργεί στην πόλη μας δέκα (10) ενορίες και εγκαινιάζει 119 ιερούς ναούς. Χειροτονεί νέους ιερείς και τους τοποθετεί στις ενορίες της πόλεως και της υπαίθρου. Ανακαινίζει εκ βάθρων το παλαιό ρωσικό επισκοπείο, δίπλα στον Μητροπολιτικό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου και αξιοποιεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον βράχο του Τιμίου Σταυρού, στήνοντας πάνω του το περικαλλέστατο επισκοπείο και τον φωτεινό Σταυρό του Αγίου Παντελεήμονα. Φέρεται ότι, κάποτε, είχε πει σε στενό φιλικό του περιβάλλον: «Δεν μπορώ να βλέπω τη Φορτέτσα να δεσπόζει με τον βαρύ πάνω της τρούλο της Τουρκιάς. Σε κάποιο ψηλότερο της πόλης μας σημείο έπρεπε κάποτε να στηνόταν ο Σταυρός του Χριστού». Και το έκανε πραγματικότητα! Πάνω στον ίδιο βράχο έκτισε και τη μεγάλη κτιριακή πτέρυγα του «Κέντρου Νεότητας» (σημερινό Κέντρο Πολιτισμικής και Κοινωνικής Διακονίας «Θεομήτωρ»), για τη φιλοξενία απόρων φοιτητών του Πανεπιστημίου Κρήτης- την οποία, μάλιστα, αρχικά, προόριζε για να λειτουργήσει εκεί Θεολογική Σχολή τύπου Χάλκης, όνειρό του που, δυστυχώς, έμεινε ανεκπλήρωτο.

Μοναδικός του σκοπός και επιδίωξη ήταν να υπηρετήσει τον λαό τής Μητροπόλεώς μας. Να γίνει «Φῶς Χριστοῦ» και «προσφέρων καί προσφερόμενος», κατά τη γνωστή φράση της θείας Λειτουργίας. Η ευπρέπεια τού Οίκου τού Κυρίου ήταν το αποκλειστικό μέλημά του. Ανά πάσαν στιγμή καθοδηγούσε το ποίμνιό του στον «κατ᾿ ἐπίγνωσιν» ζήλον τής ορθόδοξης χριστιανικής ζωής και πνευματικότητας.  Έτσι, ο πιστός λαός τού Ρεθύμνου τον θυμάται σήμερα ως τον άριστο και έμπειρο λειτουργό τού Υψίστου, τον πολυδιάστατο πνευματικό άνδρα, με το θαυμάσιο λειτουργικό, πολιτιστικό, φιλανθρωπικό, κοινωνικό, αντιαιρετικό και παιδαγωγικό έργο. Τον θυμάται ως τον άριστο οιακοστρόφο, ως τον «Καλό Ποιμένα» τής Μάνδρας τού Χριστού, που ενέπνεε, δίδασκε, κατηχούσε, συμφιλίωνε, νουθετούσε, μόρφωνε, μεριμνούσε για τους πτωχούς, τους αδύναμους, τους ασθενείς και τα ορφανά.

Γιατί η ποιμαντορία τού αειμνήστου Ιεράρχη χαρακτηριζόταν, πράγματι, από ένα πλούσιο κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο, με κύριους εκφραστές του το ζωντανό «Φιλόπτωχο Ταμείο», με τους περίφημους εκείνους «Εράνους της Αγάπης» κατά τις περιόδους του Πάσχα και των Χριστουγέννων, τα συσσίτια των επί μέρους ενοριών αλλά και το Γηροκομείο Ρεθύμνου για το οποίο το ενδιαφέρον του ήταν αδιάπτωτο και καθημερινό. Παρακολουθούσε από κοντά τις ανάγκες του, συντρόφευε τους γέροντες τροφίμους του και προέδρευε ανελλιπώς σε όλες τις συνεδριάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου.

Αλλά ο χώρος όπου ο αοίδιμος Ιεράρχης έστρεψε όλως αμέριστο το ενδιαφέρον του ήταν κυρίως τα Μοναστήρια της θεοσώστου Μητροπόλεώς μας, τα οποία και ανακαίνισε όλα εκ βάθρων, σε μερικά δε από αυτά δημιούργησε και Μουσεία, για να περισώσει τους πολύτιμους εκκλησιαστικούς θησαυρούς τους, βυζαντινές εικόνες και άλλα ιερά αντικείμενα.

Στο σημείο αυτό ξεχωριστή ήταν η μέριμνα που ο φιλομόναχος Ιεράρχης έδειξε και για το παρόν ιερό Μοναστήρι του Σωτήρος Χριστού, Κουμπέ. Το μοναστήρι αυτό πρώτο από τα πρώτα χρόνια της δεκαεφτάχρονης αρχιερατείας του γνώρισε την πατρική του στοργή και αναγεννητική του πνοή και φροντίδα. Επί των ημερών του ανακαινίστηκε από βάθρων, ιδρύθηκε η νέα περικαλλής διώροφη πτέρυγα των μοναχικών κελιών (1981), η Τράπεζα, το Αρχονταρίκι και ο περικαλλέστατος βυζαντινού ρυθμού ναός, που τιμάται στη μνήμη των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού (εγκαίνια 12-6-1983). Ακόμα, αγιογραφήθηκε και εγκαινιάστηκε ο παλιός ι. ναός του Σωτήρος (24-6-1972) και καλλωπίστηκε το πρώτον ο αύλειος της Μονής χώρος. Διανοίχθηκε η σημερινή, από τα ΒΔ, πρόσβαση προς το ι. Μοναστήρι και το κυριότερο όλων αυξήθηκε η Αδελφότητά του από τρεις σε οκτώ μοναχές.

Όμως, πέραν απ’ αυτά, η κυριότερη και ουσιαστικότερη προσφορά τού πολυσέβαστου Ιεράρχη προς την ιερή γυναικεία Αδελφότητα του Κουμπέ υπήρξε η ηθική συμπαράστασή του σε όλα της τα προβλήματα, ενώ και η πατρική στοργή του για τις αδελφές ήταν συνεχής και αδιάπτωτη. Αξίζει, στο σημείο αυτό, να υπενθυμίσουμε μια μικρή αλλά ουσιαστική λεπτομέρεια των τελευταίων ημερών της επιγείου ζωής του^. την παραμονή, λοιπόν, που ο αλησμόνητος Ιεράρχης θα οδηγούσε τα βήματά του στον γηραιό Άθωνα- το ταξίδι από το  οποίο δεν έμελλε ποτέ πια να επιστρέψει, γιατί ως άλλος Ελισσαίος «ἀνηρπάγη καθ’ ὁδόν ἐν νεφέλαις»- την παραμονή, λέγω, του ιερού και πνευματικού αυτού ταξιδιού του, λίγο μετά το μεσημέρι, επισκέφτηκε για τελευταία φορά την Ι. Μονή του Σωτήρος Χριστού και, στη συνέχεια, ο φιλομόναχος Ιεράρχης οδήγησε τα βήματά του και σε άλλα μοναστήρια της επαρχίας του, που όλα αυτά τα χρόνια της γόνιμης αρχιερατείας του είχαν δεχτεί πλούσια και ευεργετική την αναγεννητική πνοή και φροντίδα του. Εδώ, στο μοναστήρι του Κουμπέ, ο μακαριστός Ιεράρχης ζήτησε- ως να προαισθανόταν το επερχόμενο τέλος του επίγειου βίου του να επικοινωνήσει και να δει, για τελευταία φορά, μίαν προς μίαν, όλες τις αδελφές τού μοναστηριού που τόσον είχε αγαπήσει, αλλά που και εκείνες, με πρώτη- πρώτη τη λατρευτή Ηγουμένη τους, την αείμνηστη Γερόντισσα Πανσέμνη, κατά τον ίδιο τρόπο τον σέβονταν και τον υπεραγαπούσαν, ανταποκρινόμενες με τα ευγενέστερα αισθήματά τους στη μεγάλη πατρική του στοργή και αγάπη.

Πιστό σήμερα στο μεγάλο χρέος του προς Εκείνον το άγιο του Σωτήρος Μοναστήρι προσφέρει «εἰς μαρτύριον καί μαρτυρία καί εἰς μνημόσυνον αἰώνιον» - το περίλαμπρο Μουσείο «Τίτου Συλλιγαρδάκη», ως «πόνημα εὔγνωμον» και ελάχιστο φόρο τιμής για όσα πολύτιμα κι Εκείνος επιδαψίλευσε προς αυτό και την Ι. Μητρόπολή του γενικότερα.                   

Αυτός υπήρξε ο Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κυρός Τίτος Συλλιγαρδάκης. Μορφή ιεροπρεπής, θερμουργός στην πίστη, λαμπρός ρήτορας και τελετουργός, διάνοια θαυμαστή, φύση δραστήρια και ενεργητική, προσωπικότητα επιβλητική, που μέσα στην όλως επιφανειακή αυστηρότητά της ενέκλειε έναν κόσμο εξόχως συναισθηματικό και ωραίο. Ήταν ο ακούραστος εργάτης του αμπελώνος του Κυρίου, που «γέγονε», κατά τον υπέροχο του Αποστόλου λόγο, «τοῖς πᾶσι τά πάντα» και τούτο «ἵνα πάντως τινάς σώσει» (Α΄ Κορ. θ΄ 22). Πολύκλαυστε, πολυσέβαστε και τιμημένε μας Ιεράρχα υπήρξες για όλους εμάς που σε γνωρίσαμε υπόδειγμα αρετής, χριστιανικής πίστης, ευσέβειας και αγάπης, η δε Ιερά Μητρόπολή μας έχει βαθιά μέσα της ριζωμένη την πεποίθηση ότι ένας ακόμα λαμπρός Ιεράρχης πριν από 35 χρόνια προστέθηκε στη χορεία των εκλεκτών προκαθημένων της.

                                              Ας είναι η μνήμη του αιωνία!

 

* Ομιλία εκφωνηθείσα από τον Κωστή Ηλ. Παπαδάκη στις 11/9/2022, κατά το 35^ο ετήσιο μνημόσυνο εις μνήμην Τίτου Συλλιγαρδάκη, στην Ι. Μ. του Σωτήρος Χριστού, Κουμπέ, Ρεθύμνου.

ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ * * * Ο αντιστασιακός από Αρκαδίας Μητροπολίτης Κρήτης, ο εμπνευστής και πρωτεργάτης της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς * * * Υπό του ΓΙΩΡΓΗ Ν. ΤΣΙΓΔΙΝΟΥ

 

ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

 

Ο αντιστασιακός από Αρκαδίας Μητροπολίτης Κρήτης,

ο εμπνευστής και πρωτεργάτης της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς

 

Του ΓΙΩΡΓΗ Ν. ΤΣΙΓΔΙΝΟΥ

 

    Ένα καλαίσθητο από κάθε άποψη βιβλίο  242 σελίδων  έφθασε πρόσφατα στα χέρια μου.  Πρόκειται για ένα ακόμα βιβλίο του καταξιωμένου και άοκνου Ρεθεμνιώτη συγγραφέα – ερευνητή Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, ο οποίος εξιστορεί  τη ζωή και το έργο ενός σπουδαίου Ρεθεμνιώτη Ιεράρχη, του  Βασιλείου Εμμ. Μαρκάκη από τα Κεραμέ Αγίου Βασιλείου.

     Ο Βασίλειος Μαρκάκης κατατάσσεται στους φωτισμένους Ιεράρχες, που λάμπρυναν την Εκκλησία της Κρήτης,  με έντονη κοινωνική και πατριωτική δράση,  τέκνα της ορεινής Επισκοπής Λάμπης και Σφακίων (νυν Μητρόπολης Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων), που ήταν κατά χρονολογική σειρά ο Μεθόδιος Σιλιγάρδος από το Βιζάρι Αμαρίου, ο Νικόδημος Σουμπασάκης από τον Ασώματο Αγίου Βασιλείου, ο Ευμένιος Ξηρουδάκης από την Ανώπολη Σφακίων, ο Αγαθάγγελος Παπαδάκης από τα Σελλιά Αγίου Βασιλείου και ο Βασίλειος Μαρκάκης από τα Κεραμέ Αγίου Βασιλείου.

    Ο Βασίλειος Μαρκάκης γεννήθηκε το έτος  1872. Με το χωριό του, τα Κεραμέ, ο συγγραφέας Κ. Παπαδάκης διατηρεί συγγενικούς δεσμούς κι έχει ασχοληθεί  με την καταγραφή της ιστορίας του ήδη από το έτος 2002. Τότε του γεννήθηκε η ιδέα κι έγινε η πρώτη προσπάθεια  βιογράφησης του άνδρα.  Αν και ο συγγραφέας είναι ένα πολύ έμπειρο άτομο κι εργάστηκε πάνω -ας πούμε- στο στοιχείο του, διαισθάνεται κάποια αδυναμία στο να εξιστορήσει με τη γραφίδα του τη ζωή και το έργο μιας τόσο σπουδαίας προσωπικότητας της Εκκλησίας της Κρήτης, με έντονη κοινωνική και πατριωτική δράση και να καταγράψει το έργο ενός ανθρώπου λουσμένου με το ανέσπερο φως της Πίστης και ποτισμένου με ακαταμάχητη δημιουργική ενέργεια. Ο ίδιος μάλιστα ο συγγραφέας ομολογεί  στον πρόλογό του: “Η παρουσίαση της ζωής και του έργου ενός ανθρώπου δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Αυτό καθίσταται ακόμα δυσχερέστερο, αν όχι αδύνατον, όταν η ζωή του βιογραφούμενου είναι πλούσια σε εκδηλώσεις και το έργο του πολυσχιδές και πολυσήμαντο. Οι μεγάλοι άνδρες διαθέτουν ικανότητες και δύναμη. Συνδυάζουν αρετές και σοφία, ψυχικό πλούτο και μεγαλείο, η πληρότητα των οποίων είναι αδύνατον να κατανοηθεί, πολύ δε περισσότερο να εκφραστεί, δεδομένου ότι οι παράγοντες που δημιουργούν  την προσωπικότητα παραμένουν, συνήθως, άγνωστοι και ανεξερεύνητοι (Τα του ανθρώπου ουδείς οίδεν, ει μη το πνεύμα του ανθρώπου το εν αυτώ”(Α’ Κορ. 2, 11).

    Ο Βασίλειος τελειώνοντας τις εγκύκλιες σπουδές του στο χωριό του, στο Ελληνικό Σχολείο της Μύρθιου και στο Γυμνάσιο του Ρεθύμνου, εκάρη μοναχός το έτος 1890 στο Μοναστήρι του Πρέβελη από τον Γέροντά του και προστάτη του, Επίσκοπο Λάμπης και Σφακίων Ευμένιο Ξηρουδάκη, ο οποίος τον προώθησε, ως υπότροφο της Ι.Μ.Πρέβελη, στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, από την οποία αποφοίτησε το έτος 1896 με «άριστα».  Στην περιώνυμη Σχολή του Αγίου Πνεύματος δίδαξε επί  2   χρόνια.  Το τελευταίο μάλιστα έτος της λειτουργίας της 1898-99 ήταν Σχολάρχης.  Με την ιδιότητά του μάλιστα αυτή δημοσίευσε στη ρεθεμνιώτικη εφημερίδα ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ, τον Ιούνιο του 1899, το άρθρο “Η ΕΝ ΑΓΙΩ ΠΝΕΥΜΑΤΙ ΣΧΟΛΗ (ΠΡΕΒΕΛΗ)”, που αποτελεί -ας πούμε- το κύκνειο άσμα της λειτουργίας της Σχολής αυτής. 

    Το έτος 1900 χειροτονήθηκε Επίσκοπος στη νεοσύστατη Επισκοπή Αρκαδίας (νυν Μητρόπολη Γορτύνης και Αρκαδίας), που είχε, τότε, έδρα της τους Αγίους Δέκα. Παρέμεινε στη Επισκοπή Αρκαδίας για τέσσερις περίπου δεκαετίες και το έργο του υπήρξε όντως  “πολυσχιδές και πολυσήμαντο”. Εκκλησιαστικό και κοινωνικό!  Άφησε δε στην επισκοπή αυτή ανεξίτηλη τη σφραγίδα της δημιουργικής του πνοής, που μέρος της ήταν η ίδρυση και η λειτουργία της Πρακτικής  Γεωργικής Σχολής Μεσαράς, με έδρα τον Αμπελούζο.  

    Την 8η Απριλίου 1941, λίγο πριν την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς, με απόφαση της Ι. Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου εκλέχτηκε  Μητροπολίτης Κρήτης . Οι καιροί ήταν δύσκολοι, αλλά η συγκυρία αυτή ανέδειξε τον νέο Μητροπολίτη, εκτός από τα υψηλά εκκλησιαστικά του καθήκοντα,  σ’ έναν φλογερό, έντιμο και αγνό πατριώτη και κληρικό.

    «Ο άμβωνας του αγίου Μηνά στο Ηράκλειο -αναφέρει μεταξύ πολλών άλλων ο συγγραφέας- καθίσταται από τον Βασίλειο φάρος ελευθερίας και βήμα περήφανο ενάντια του εχθρού, βροντοφωνώντας θαρρετά, μετά από κάθε λειτουργία :”Καλή Λευτεριά, αδελφοί! Και του χρόνου λεύτεροι!» Την παραμονή του Ευαγγελισμού, του κατοχικού έτους 1942, ο τότε Νομάρχης Ηρακλείου με τηλεφώνημά του ζήτησε από τον Μητροπολίτη Βασίλειο, ύστερα από διαταγή των γερμανικών αρχών κατοχής, την άλλη μέρα, κατά την  πανηγυρική δοξολογία στον ναό του αγίου Μηνά, να μιλήσει υπέρ των Γερμανών. Τότε  εκείνος ευθαρσώς του απάντησε: «Όχι, κ. Νομάρχα, δεν θα μιλήσω υπέρ των Γερμανών, αλλά κατά!». Και η απάντηση του Νομάρχη ήταν: «Σεβασμιώτατε, λυπάμαι πολύ, αλλά θα το μετανιώσετε!». Συνέπεια της αντιστασιακής δράσης του Βασιλείου ήταν η σύλληψή του από τους κατακτητές την αμέσως επόμενη μέρα, 26 Μαρτίου 1942 και η βίαιη απομάκρυνσή του στην κατοχική Αθήνα της πείνας και της στέρησης, όπου παρέμεινε εξόριστος για μία περίπου τριετία.

    Το βιβλίο, τέλος, είναι διανθισμένο, εκτός από τη βιβλική μορφή του σεμνού Ιεράρχη,  με πλήθος ιστορικά στοιχεία, αρχειακό και φωτογραφικό υλικό από τη ζωή και το έργο του, αλλά και πλουσιότατη βιβλιογραφία, στοιχεία που το κάνουν  ακόμα πιο ενδιαφέρον.

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ * * * Η συμβολή της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου στην Επανάσταση του Εικοσιένα, Ρέθυμνο 2022 * * * Η Παρουσίαση του βιβλίου από τον Δρα ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ στο Σπήλι, στις 27/8/22

 

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Η συμβολή της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης

στην Επανάσταση του Εικοσιένα, Ρέθυμνο 2022*

Του Δρος ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ

 

 Η επανάσταση του 1821 στην Κρήτη και δη στο Ρέθυμνο είναι ανοικτή στην έρευνα και είναι ένα ζήτημα εν πολλοίς ανεξερεύνητο κι ας έχουν περάσει 200 χρόνια κυρίως λόγω της απουσίας απομνημονευμάτων των πρωταγωνιστών της, απουσίας γραπτών πηγών ουσιαστικών για την ανίχνευση των γεγονότων. Βασικά έργα, δίκην πηγών, με όλες τις αδυναμίες τους, αποτελούν τα έργα του Κριτοβουλίδη, του Παπαδοπετράκη και του Ψιλλάκη. Ο ερευνητής σε αυτά προστρέχει αναγκαστικά, σε δημοτικά τραγούδια, σε θρύλους, σε λαϊκές αφηγήσεις και σε ελάχιστα σωζόμενα έγγραφα της εποχής. Είναι λοιπόν δύσκολη η εικόνα ως όλου της επανάστασης του 21 στην Κρήτη και στο Ρέθυμνο για τον μέσο πολίτη, τον μη ειδικευμένο επιστήμονα. Ιδίως δε αν θέλει να δει τι συνέβη στο χωριό του, στην πόλη του ή ευρύτερα στην επαρχία του οι δυσκολίες επαυξάνονται σε μέγιστο βαθμό. Αν ερευνήσομε δειγματοληπτικά κάθε χωριό ποιους και πόσους πεσόντες έχει στην επανάσταση του 21 δεν θα βρούμε σχεδόν κανένα, διότι απλά δεν καταγράφηκαν ποτέ.

        Ο Άγιος Βασίλειος, όμως, απόψε έχει την τιμή να απολαύσει την ιστορία του κατά την περίοδο του 1821-1830 μέσα από το έργο του ακούραστου αγιοβασιλειώτη Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, που εξέδωσε με την αρωγή του Δήμου της επαρχίας ένα σημαντικό βιβλίο με τίτλο «Η συμβολή της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου στην Επανάσταση του Εικοσιένα».

       Έλειπε μια αυτοτελής τέτοια θεματική ερευνητική δουλειά που να δίνει στον αναγνώστη, φιλίστορα ή μη, την εικόνα του ρόλου των Αγιοβασιλειωτών ηρώων του 21 ως ηγετών στην μάχη, ως απλών ανθρώπων με τα πάθη τους, τις αδυναμίες τους, τον ηρωικό θάνατό τους αλλά και των ανωνύμων κατοίκων, που δεν αναγράφονται βέβαια στις ιστορικές δέλτους, αλλά συνέβαλλαν όλη τη δεκαετία εκείνη στον μεγαλειώδη αγώνα των Κρητών για ελευθερία ή θάνατο.

Μελετώντας το έργο αυτό του Κ. Η. Παπαδάκη το οποίο είναι βασισμένο στις ανωτέρω μνημονευθείσες δίκην πηγών ιστορικές εργασίες, του Κριτοβουλίδη, Παπαδοπετράκη και Ψιλάκη, διαπιστώνει κανείς την καίρια συμβολή της επαρχίας του Αγίου Βασιλείου σε όλη την επαναστατική διαδικασία. Η στρατηγική θέση της περιοχής μεταξύ Σφακίων και Μεσσαράς, και η ανδρεία και φιλοπατρία των κατοίκων της που δεν εφείσθησαν της ζωής και των περιουσιών τους, συνετέλεσαν ώστε να πολεμήσουν όχι μόνο στον Άγιο Βασίλη αλλά μέχρι μέσα στη Σητεία, όπου τους καλούσε η ανάγκη και η πατρίδα σε όλο το χρονικό μήκος της διάρκειας της Επανάστασης, ως το 1829. Αυτή τη συμβολή αναδεικνύει ο Παπαδάκης στο βιβλίο αυτό μέσα από τις μορφές των ηρώων, ανωνύμων κι επωνύμων, των ηγητόρων, στους οποίους οφείλεται όχι μόνο η ιστορική μνεία αλλά και η ανάδειξη των έργων τους στη μάχη, στη θυσία τους με το φωτοστέφανο της δόξας. Ο Ηγούμενος Μελχισεδέκ Τσουδερός, ο Νείλος Τσουδερός, ο Γεώργιος Τσουδερός, ο Ιωάννης Τσουδερός, ο Αναγνώστης Τσουδερός, ο Ιωσήφ Βαλέστρας, ο Χατζή Μιχάλης Νταλιάνης, μορφές ανεπανάληπτες, παρελαύνουν με τον αγώνα και τη θυσία τους στο βιβλίο αυτό, δείχνοντας σε μας τους νεότερους πόσο ακριβή είναι η ελευθερία που απολαμβάνομε σήμερα, ακριβή σε αίμα και πόνο τον οποίο, φευ, δεν σκεπτόμαστε σήμερα στους ανιστόρητους καιρούς που ζούμε.

Όμως υπάρχουν άνθρωποι και μελετητές ταπεινοί που φροντίζουν ευτυχώς να μην ξεχαστούν οι αγώνες και οι θυσίες των ηρώων όχι μόνο των Αγιοβασιλειωτών αλλά και των άλλων Ελλήνων. Τέτοιος άνθρωπος, ακούραστος μελετητής και ερευνητής είναι ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης και τιμά τον τόπο του με το έργο του που δεν είναι μόνο αυτό που έχουμε σήμερα μπροστά μας αλλά πολλά βιβλία, μελέτες και άρθρα που δείχνουν την αγάπη του για την ιστορία, τον τόπο και τους ανθρώπους.

Στρατάρχης Γεώργιος Τσουδερός

       Η επανάσταση, λοιπόν, του 21 στην Κρήτη διάρκεσε με έντονη δραστηριότητα έως το 1825 και με σποράδην συγκρούσεις έως το 1830 σε διάφορα μέρη. Σε όλα τα χρόνια αυτά εκτείνεται το βιβλίο του συγγραφέα μας και καταδεικνύει τον σημαντικότατο ρόλο της επαρχίας του Αγίου Βασιλείου. Ουσιαστικά η επανάσταση στο Ρέθυμνο ξεκίνησε από τον Μελχισεδέκ Τσουδερό στη Μονή Πρέβελη με την περίφημη προκήρυξή του που παραθέτει αυτούσια ο συγγραφέας μας. Δεν είναι τυχαίο ότι η δράση του αλλά και των άλλων Αγιοβασιλειωτών οπλαρχηγών δεν περιορίστηκε στα όρια της επαρχίας, αλλά έφθανε μέχρι το Ρέθυμνο, την πόλη και όλη την περιοχή του σαντζακίου Ρεθύμνου, στις μάχες που διαδραματίστηκαν το 1821 και 1822. Ο Οσμάν πασάς του Ρεθύμνου υπέστη τρομερές απώλειες και καταστροφές από τη δράση των επαναστατικών σωμάτων του Αγίου Βασιλείου και του Ρεθύμνου. Ο Γεώργιος Τσουδερός διαδραμάτισε καίριο ρόλο στις συγκρούσεις ακούραστος έως το 1830. Ο αδελφός του Μελχισεδέκ σκοτώθηκε στο Πολεμάρχι Χανίων και ο επίσης αδελφός του Αναγνώστης πολέμησε μαζί του ως το τέλος της επανάστασης και συνέχισε να πολεμά για την Κρήτη ως το 1867 στη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση, όπου  πεθαίνει από τις κακουχίες.

Μελχισεδέκ Τσουδερός

Οι Τσουδεροί, λοιπόν, έχουν ένα βαρύ όνομα, ιστορικά φορτισμένο και με αίμα ποτισμένο. Ο Μελχισεδέκ Τσουδερός έδρασε ως το 1823. Έδωσε όλο το ασήμι της Μονής Πρέβελη, 2045 δράμια, δηλαδή 20 κιλά ασήμι, στον Γενικό Αρχηγό της Επαναστάσεως Κομνηνό Αφεντούλιεφ χάριν του αγώνα, καθιστώντας την Μονή φτωχή μεν αλλά και μεγαλόψυχη που δεν εφείσθη τίποτε μπροστά στον Αγώνα. Όλοι οι μοναχοί της Μονής μετέχουν του αγώνος καθένας από τη θέση του και την εντολή του Ηγουμένου. Υψώνει την επαναστατική σημαία στις 24 Μαΐου 1821, στην πραγματικότητα επρόκειτο για το αντιμήνσιο του Πρέβελη, διότι σημαία δεν υπήρχε, στο ύψωμα Κουρκουλός του Ροδάκινου, μαζί με άλλους μοναχούς και Αγιοβασιλειώτες. Κατευθύνθηκαν στου Ασκύφου, όπου όλοι οι Κρήτες πια κήρυξαν την επανάσταση. Όταν σκοτώνεται και αυτός στο Πολεμάρχι Κισσάμου το 1823, τον διαδέχεται ο συναγωνιστής και αδελφός της μονής Νείλος  Μοσχοβίτης στην ηγουμενία αλλά και στον αγώνα.

 Αναγκαστικά ο συγγραφέας επεκτείνεται κι εκτός των ορίων του Αγίου Βασιλείου, στις μάχες του Ρεθύμνου, του Ηρακλείου αλλά και μέχρι εκείνες της Σητείας με πρωταγωνιστή τον Γεώργιο Τσουδερό. Βλέπετε, ο Ηγούμενος Μελχισεδέκ έπεσε μαχόμενος το 1823 στο Πολεμάρχι Χανίων και ο Γεώργιος Τσουδερός αυτός ηγείται του αγώνα επικουρούμενος από Σφακιανούς, όπως το Ρούσο Βουρδουμπά, τον Αντώνη Μελιδόνη και άλλους. Η συνεργασία τους δεν ήταν εύκολη καθότι οι Σφακιανοί ήθελαν την γενική αρχηγία και εύκολα συγκρούονταν με τους άλλους οπλαρχηγούς κι εθελοντές από την άλλη Ελλάδα με τραγικά, συχνά, αποτελέσματα, όπως όταν ο Βουρδουμπάς το 1822, μετά την μάχη στο Μοναστηράκι Αμαρίου, σκότωσε για ασήμαντη αφορμή τον Μελιδόνη, προκαλώντας τη διάλυση του ελληνικού στρατοπέδου. Δεν μπορεί να λείπει από το βιβλίο η τραγική μοίρα των Αγίων Τεσσάρων μαρτύρων, μελαμπιανών, που αποκεφαλίστηκαν στο Ρέθυμνο το 1824. Η μάχη στο «Κακό Ρυάκι», τον Απρίλη του 1822, αναδεικνύεται στις πραγματικές της διαστάσεις στο βιβλίο του Κ. Η. Παπαδάκη και, πράγματι, είχε μεγάλη επίδραση στις επαναστατικές εξελίξεις όχι μόνο στον Άγιο Βασίλειο αλλά και στα Σφακιά, δεδομένου ότι οι κάτοικοι των δυο επαρχιών ήταν συνδεμένοι, όπως και σήμερα, με ποικίλους συγγενικούς και φιλικούς δεσμούς. Αυτή η συνεργασία αναδεικνύεται στο βιβλίο πολύ καθαρά. Κι εδώ οι μελαμπιανοί και κρυοβρυσανοί επαναστάτες υπό την ηγεσία του Νικολάου Γ. Φωτάκη, δασκάλου του χωριού, σε αγαστή συνεργασία με τα σώματα του Ξωπατέρα και του Κούτρικα από τη Μεσαρά νίκησαν τους πολυαριθμότερους Τούρκους του μεσαρίτη αγά Χάνιαλη και απέτρεψαν την καταστροφή των Μελάμπων. Η ηρωική προσπάθεια του νεαρού Γάλλου φιλέλληνα Ιωσήφ Βαλέστρα το 1822 να κυριεύσει το Ρέθυμνο, που έληξε με τη θυσία του και τη θυσία και πολλών άλλων αγωνιστών συνδέεται και αυτή με τον Άγιο Βασίλειο, εφόσον στο σώμα του Βαλέστρα ήταν και Αγιοβασιλειώτες αγωνιστές. Η δράση του Γεωργίου Τσουδερού και του σώματος που ηγήθηκε φθάνει έως και τη Σητεία.

 Η ολοκαύτωση της Λαμπηνής το 1829 ή ίσως και το 1827 είναι μια ακόμη αιματηρή σελίδα των αγώνων για τη λευτεριά και παίρνει τη θέση της στο βιβλίο. Το γεγονός ήταν προϊόν εκδίκησης του Οσμάν Αλμπάνη από το Ρέθυμνο κατά των κατοίκων του χωριού, που θεωρούσε ότι του είχαν καταπατήσει τις περιουσίες του.

Η τελευταία μάχη της Επανάστασης στο Ρέθυμνο δόθηκε στους Αρμενόκαμπους κι εδώ  Αγιοβασιλειώτες υπό τον Γεώργιο Τσουδερό και τον Μανουσογιαννάκη από τα Σφακιά συγκρούστηκαν με τους τουρκοαιγυπτίους, απωθώντας τους μέχρι τον Κουμπέ του Ρεθύμνου σε μια προσπάθεια αναζωπύρωσης της επανάστασης μήπως και περιληφθεί η Κρήτη στα όρια του δημιουργούμενου ελληνικού κράτους. Πλην όμως με παρέμβαση σοφή του Τσουδερού οι επαναστάτες, αν και νικητές, δεν προέβησαν σε πολιορκία του Ρεθύμνου, διότι οι δυνάμεις τους ήσαν μικρές και ο στόχος αδύνατος. Δεν εφείσθηκαν, λοιπόν, κόπων κι αιμάτων οι Αγιοβασιλειώτες, δεν περιορίσθηκαν στον τόπο τους, αλλά θεώρησαν όλη την Κρήτη γη τους και θυσιάστηκαν γι’ αυτήν.

       Θέλομε να τονίσουμε αυτό που προαναφέρθηκε, ότι δηλαδή η επαρχία του Αγίου Βασιλείου αποτέλεσε το κέντρο της επανάστασης του ’21 στο Ρέθυμνο, τα τέκνα της προσέφεραν το αίμα τους και θυσίες πολλές γι αυτήν και ο εκλεκτός συγγραφέας μας Κωστής Ηλ. Παπαδάκης ανέδειξε αυτό το επίκεντρο του αγώνα δίδοντας σε όλους μας τη δυνατότητα να μελετήσουμε και να μάθουμε πολλά πράγματα  τα οποία δεν γνωρίζουμε. Τον ευχαριστούμε λοιπόν πολύ για τον κόπο του  που βρήκε άξιο ανταποκριτή και αρωγό τον Δήμο Αγίου Βασιλείου και μας προσέφερε το όμορφο και περιεκτικό αυτό  βιβλίο με τη φροντίδα της «Εκτυπωτικής» Ρεθύμνου. Κώστα, σε ευχαριστούμε. Και σε άλλα με υγεία!

*  Η ομιλία του δρος Παν. Μ. Παρασκευά κατά την παρουσίαση τού εν λόγω βιβλίου του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, στο Σπήλι, στις 27/8/2022.

Το μεταφραστικό και λοιπό ιστορικό έργο του Δρ. Γιάννη Μιχ. Γρυντάκη

 

Το μεταφραστικό και λοιπό  ιστορικό έργο

του Δρ. Γιάννη Μιχ. Γρυντάκη

 

        ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

            www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Τα τελευταία χρόνια είναι γεγονός ότι έχουμε αποκτήσει μια πολύ καλή γνώση των συνοικιών (αλλά και των εκκλησιών και μοναστηριών) του Ρεθύμνου κατά τα χρόνια της Βενετοκρατίας και αυτό το οφείλουμε και στις πράξεις των νοταρίων της πόλης του Ρεθύμνου, των οποίων, ως γνωστόν, έχει γίνει συστηματική μετάφραση και δημοσίευση στην ελληνική, από τον ρεθεμνιώτη ιστορικό Δρ. Γιάννη Γρυντάκη. Και το πράγμα αυτό αποτελεί, ομολογουμένως, σπουδαία και πρωτίστη βοήθεια για τον ρεθεμνιώτη τοπωνυμιολόγο. Αυτά τα τεράστια Ευρετήρια στο τέλος του κάθε Πρωτόκολλου (Αρκολέου, Πάντιμου, Τρωίλου, Καλλέργη, Βλαστού) με τα εκατοντάδες Ονοματεπώνυμα και Μικροτοπωνύμια που αναφέρονται στις επί μέρους Πράξεις, αλλά και στα ονόματα Εκκλησιών και Μοναστηριών, χωριών, πόλεων, συνοικιών, καβαλαριών και μετοχίων αποτελούν, οπώσδήποτε, μεγίστη προσφορά και βοήθεια στον Τοπωνυμιολόγο των χρόνων κυρίως, της Βενετοκρατίας, χωρίς, βέβαια, να εξαιρούνται και οι λοιπές ιστορικές περίοδοι. Γιατί τα τοπωνύμια, όπως γνωρίζουμε, δεν ανήκουν μόνο στην ιστορική περίοδο που τα γέννησε, αλλά συνεχίζουν να υπάρχουν και στις επόμενες αυτής ιστορικές περιόδους. Και αυτό είμαι σε θέση να το βεβαιώσω, γιατί, πραγματικά, και στις δύο τοπωνυμικές μου εργασίες, τόσο για την επαρχία και σήμερα Δήμο Αγίου Βασιλείου (βλ. Τοπωνυμικό της Επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2011, σελ. 656), όσο και για τον μητροπολιτικό δήμο του Ρεθύμνου (βλ. https://historicalcrete.ims.forth.gr/ ), οι μεταφράσεις αυτές του Γιάννη Γρυντάκη μού στάθηκαν πραγματικά πολύτιμες και η βοήθειά τους στο τοπωνυμικό μου έργο υπήρξε, μπορώ να πω, καταλυτική.    

Πέραν, όμως, του παραπάνω γνωστού μεταφραστικού και λοιπού επιστημονικού έργου του Γιάννη Γρυντάκη, που είναι εξαιρετικά σπουδαίο, εκτεταμένο και πολυσχιδές και για το οποίο έχουμε αναφερθεί με αρκετές βιβλιοπαρουσιάσεις μας στο παρελθόν στα καθ’ έκαστον βιβλία του, αξίζει, νομίζω, σήμερα να εστιάσουμε, συνολικά, και σε κάποιες τελευταίες εκδόσεις του, που αποτελούν, πραγματικά, μια ξεχωριστή και φωτεινή λεπτομέρεια στο όλο ιστορικό του έργο για έναν ειδικό λόγο^. για το διαφαινόμενο ενδιαφέρον τού συγγραφέα να μεταγγίσει στους αναγνώστες του, και κυρίως στους συντοπίτες του, την πλούσια και συναρπαστική ιστορία του τόπου μας με έναν τρόπο απλό, εύληπτο, θελκτικό και ευχάριστο, όπως είναι το μυθιστόρημα. Έτσι, η μυθιστορηματική αφήγηση κάνει την ιστορία να εξελίσσεται αργά, πραγματικά σαν παραμύθι, αλλά παραμύθι φωτεινό, παραστατικό και γεμάτο ζωντανές αλήθειες, χάρη στη δυναμική και ικανή λογοτεχνική γραφή τού συγγραφέα του Γιάννη Μ. Γρυντάκη και σε μια γλώσσα κομψότατη και ευρηματική, με πλούσιο το κρητικό ιδίωμα και άφθονα στοιχεία θεατρικής οικονομίας. Αναπλάθει μνήμες και καταστάσεις, σκιαγραφεί μορφές, κάνει θαυμάσιες φωτογραφικές περιγραφές τόπων και γεγονότων, που σε κάνουν να βιώνεις και να ζεις μέσα σου το κλίμα των δίσεκτων και δυσβάστακτων εκείνων χρόνων. Μέσα από ένα πολυδαίδαλο σχήμα συναρπαστικής και καθηλωτικής αγωνίας και πολλών αλυσιδωτών αιφνιδιασμών και εκπλήξεων, προοδευτικά και μέσα από μια εκπληκτική διαδρομή ενθυμήσεων και συγκλονιστικών επεισοδίων και καταστάσεων, οι ήρωες των έργων του Γιάννη του Γρυντάκη οδηγούνται στην τελείωση. Οι όποιες περιπέτειές των, προκαλούν τη συγκίνηση και το ενδιαφέρον, που είναι απαραίτητα στοιχεία για την εύκολη πρόσληψη και αφομοίωση από τον αναγνώστη των ιστορικών γεγονότων.

Έτσι, ξεκίνησε ο Γιάννης Γρυντάκης να υλοποιεί τη σκέψη του, δημιουργώντας, μέχρι στιγμής, οκτώ (08), συνολικά, λογοτεχνικά βιβλία (ιστορικά μυθιστορήματα), που διαβάζονται εύκολα και με πολύ ενδιαφέρον και μέσα από τα οποία περνούν με πολύ ελκυστικό και ευχάριστο τρόπο όλα τα ιστορικά γεγονότα της Κρήτης και του Ρεθύμνου από το 1211 μέχρι το 1940!

Και το σπουδαιότερο^. ότι σε όλα τα παραπάνω ιστορικά έργα και  μυθιστορήματα κτυπά έντονα ο παλμός της κρητικής ψυχής, η πρεπιά και η λεβεντιά, που εκφράζουν και χαρακτηρίζουν και την ψυχή του καλού φίλου και χαλκέντερου συγγραφέα και ιστορικού.

Αναγράφουμε τους τίτλους τους για πάντα ενδιαφερόμενο, που θα επιθυμήσει να τα ανεύρει και να τα μελετήσει:

 

1.  Ατσάλι και Άνεμος (Αθήνα, εκδόσεις Σαββάλα 2010, σ. 703).

2.  Ο γαλαζομάτης πειρατής (Ρέθυμνο, εκδόσεις «Προφήτισσα» 2014, σ. 462)

3.  Το γαϊτανάκι της περηφάνιας (Αθήνα, εκδόσεις Παναγόπουλος, 2017, σ. 312)

4.  Κολασμένοι και Άγγελοι (Αθήνα, εκδόσεις Παναγόπουλος, 2018, σ. 287)

5.  Οι Αμαζόνες της Κρήτης,  από τους Αγιοστεφανίτες στον Αλέξιο Καλλέργη, 1213- 1272 (Αθήνα, εκδόσεις Παναγόπουλος, 2019, σ. 405).

6.  Ο γιος της Αμαζόνας, από τους Χορτάτζηδες στον Καντανολέοντα (1272- 1527) (Αθήνα, εκδόσεις Παναγόπουλος,  2020,  σ. 443).

7.  Τα αρπακτικά της Ανδαλουσίας, Κρήτη (824-961) (Αθήνα 2021, Ν. Παναγόπουλος, σ. 422)

8.  Ανάμεσα σε δύο λίμνες (Αθήνα, εκδόσεις Παναγόπουλος, 2015, σ. 318).

 

 

Χάρης Κ. Στρατιδάκης * * * Ιστορική Περιήγηση στο Ρέθυμνο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου

       Χάρης Κ. Στρατιδάκης

  

Ιστορική Περιήγηση στο Ρέθυμνο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου

[Εκδόσεις ΓΡΑΦΟΤΕΧΝΙΚΗ, Ρέθυμνο 2021, σχ. 8^ο (21 Χ 13), σσ. 72]

 

             ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

     www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Ο Ρεθεμνιώτης ερευνητής Χάρης Κ. Στρατιδάκης, τώρα και δεκαετίες, «οργώνει» συγγραφικά τον νομό και την πόλη του Ρεθύμνου, παρουσιάζοντάς μας θαυμάσια δείγματα της δουλειάς του, σε βιβλία και μελέτες σχετικές με την τοπική μας ιστορία και μοναδικές βιωματικές περιηγήσεις σε ανάλογους  μνημειακούς χώρους της πόλης και της ενδοχώρας.

Είναι η εμπειρία όλων αυτών των χρόνων με τις πολλαπλές ερευνητικές προσπάθειες, που τις συνδυάζει πάντοτε άριστα με τις αγαπημένες του περιηγήσεις, οπότε ο μελετηρός και οτρηρός ερευνητής της Τοπικής μας Ιστορίας κατάφερε, για άλλη μια φορά, να προχωρήσει εύκολα και με ξεχωριστή επιτυχία και να μας παρουσιάσει σήμερα κάτι παρόμοιο, σε ένα καινούριο θέμα, με τον τίτλο: «Ιστορική Περιήγηση στο Ρέθυμνο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου».

       Η νέα Ιστορική περιήγηση αφορά σε εκατό στάσεις εντός της πόλεως και εβδομήντα πέντε στην ενδοχώρα του Ρεθύμνου, εκ των οποίων οι 14 στις ανατολικές περιοχές, οι 2 στις δυτικές και οι 5 στις νότιες. Τέλος, 57 στάσεις αφορούν στο σύνολο του υπόλοιπου νομού Ρεθύμνου. Ο αριθμός αυτός των 175 στάσεων αποφέρει, οπωσδήποτε, μια λεπτομερή αναφορά των θέσεων όπου έλαβαν χώρα ιστορικά γεγονότα κατά την ως άνω περίοδο, ενώ η συνοπτική και στα κύρια σημεία απεικόνιση αυτών, μαζί και το εικονιστικό υλικό της εξεταζόμενης εποχής, κάνουν ευχάριστη και εύκολη την ανάγνωση του βιβλίου.

       Το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο του βιβλίου περιλαμβάνει αρχικά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο και, στη συνέχεια, τον ελληνογερμανικό αλλά και την τριετή και πλέον κατοχή που ακολούθησαν, την απελευθέρωση και τον διπλό εμφύλιο που τη συνόδευσε. Ο συγγραφέας προσπαθεί να δώσει τις πραγματικές διαστάσεις και τη βαρύτητα των γεγονότων αμοιβαία και στο πλαίσιο της παγκοσμιότητας του πολεμικού γεγονότος. Προσπαθεί, περαιτέρω, να διαλύσει μύθους που έχουν επικαθίσει σε κάποια από αυτά και να τους προσδώσει τις αντικειμενικές και πραγματικές τους διαστάσεις, αποφεύγοντας ρητορικές και μυθώδεις αφηγήσεις από αυτές που ο χρόνος αρέσκεται, συνήθως, να επικολλά στα μεγάλα γεγονότα.

     Ειδικότερη ευσύνοπτη αναφορά γίνεται από τον συγγραφέα σε συμβάντα του πολέμου που αφορούν τόσο στις τραγικές απώλειες του 44^ου Συντάγματος Πεζικού στην Αλβανία και της Μεραρχίας Κρητών, όσο και στις συνοικίες της πόλης που πλήγηκαν περισσότερο κατά τους βομβαρδισμούς της Κρήτης, την πείνα και τις γερμανικές εκτελέσεις.

Κλείνοντας το σημείωμά μας αυτό απευθύνουμε τα θερμά μας συγχαρητήρια στον ακούραστο ερευνητή της τοπικής μας ιστορίας και φίλο Χάρη Κ. Στρατιδάκη, εμπνευστή και δημιουργό του εν λόγω βιβλίου- Προγράμματος, όπως και τόσων άλλων εποπτικών Περιηγήσεων και του ευχόμαστε να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει αυτή τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του με τον ίδιο ενθουσιασμό και αυθορμητισμό και το ίδιο ειλικρινές πάθος με το οποίο εργάζεται μέχρι σήμερα.