Εκκλησιαστικά Μελοποιήματα Παύλου Βλαστού

Ι. Μητρόπολις Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου

ΓΑΚ- Ιστορικό Αρχείο Κρήτης

Εκκλησιαστικά Μελοποιήματα Παύλου Βλαστού

Επετειακή έκδοση για τα 200 χρόνια

από τη Μεταρρύθμιση των 3 Διδασκάλων (1814- 2014)

ΧΟΡΩΔΙΑ ΚΑΙ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

 «ΠΑΥΛΟΣ ΒΛΑΣΤΟΣ»

       ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

            www.ret-anadromes.blogspot.com

Το 1814 τρεις διδάσκαλοι τής Εκκλησιαστικής Μουσικής, ο Χρύσανθος ο εκ Μαδύτου, αρχιεπίσκοπος Δυρραχίου, ο Γρηγόριος ο Άρχων Πρωτοψάλτης και ο Χουρμούζιος ο Χαρτοφύλακας τής Αγίας τού Χριστού Εκκλησίας, πραγματοποίησαν τη λεγόμενη Μεταρρύθμιση τής Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής. Με τη μεταρρύθμιση αυτήν εισήχθη στην Εκκλησία ένα νέο σύστημα γραφής τής Βυζαντινής Μουσικής πλήρους αρτιότητας, που έδιδε, πλέον, τη δυνατότητα λεπτομερούς καταγραφής τής ψαλτικής ερμηνείας. Η μέχρι τότε στενογραφική- συνοπτική και απεικονιστική σημειογραφία δυσκόλευε εξαιρετικά τους πολλούς και απέτρεπε την ουσιαστική ενασχόλησή τους με την ψαλτική, με κίνδυνο τη σταδιακή κατάπτωση και τελικά και την πλήρη εξαφάνισή της. Έτσι, με τη Νέα Μέθοδο διευκολύνθηκε στο έπακρον η ομοιόμορφη ψαλμωδία και η διδακτική διαδικασία (κάτι που ήταν σχεδόν αδιανόητο με την Παλαιά Μέθοδο), δημιουργήθηκε πλήθος νέων συνθέσεων, αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό ή μουσική τυπογραφία και άνοιξε ο δρόμος για τη μουσικολογική επιστήμη. Για όλα αυτά δίκαια η Μεταρρύθμιση των Τριών Διδασκάλων χαρακτηρίστηκε ως «ευεργεσία στο έθνος» και ως «συμβολή στην υπόθεση τής εθνικής αφύπνισης».

Φέτος- διακόσια (200) χρόνια από τη σπουδαία αυτήν μεταρρύθμιση- με απόφαση τού Οικουμενικού Πατριαρχείου, πραγματοποιήθηκαν επετειακές εκδηλώσεις, για να εορτασθεί το μέγα γεγονός. Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων αυτών συμμετείχε και η Ι. Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, που, διά του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη μας κ. Ευγενίου, προέκρινε ως επίκαιρη και σχετική με το εορταζόμενο γεγονός την έκδοση ενός μουσικού CD, με τον τίτλο «Εκκλησιαστικά Μελοποιήματα Παύλου Βλαστού», με πρωτότυπες συνθέσεις του Ρεθυμνίου Λαογράφου. Η εν λόγω έκδοση πραγματοποιήθηκε σε αγαστή συνεργασία με τα ΓΑΚ- Ιστορικό Αρχείο Κρήτης και τον δραστήριο Προϊστάμενό τους κ. Κωνσταντίνο Φουρναράκη, ο οποίος με περισσή προθυμία και ευγένεια αποδέχθηκε την πρόταση τής Ι. Μητρόπολής μας και έδωσε τη σχετική άδεια για την έρευνα και αξιοποίηση τού σχετικού αρχειακού υλικού που φυλάσσεται εκεί, στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, και αφορά- σύμφωνα με τον τίτλο τού CD- στον μεγάλο κρητικό λαογράφο Παύλο Βλαστό.

 Ο εν λόγω ψηφιακός δίσκος προλογίζεται από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγένιο, τον Προϊστάμενο ΓΑΚ- Ιστορικού Αρχείου Κρήτης κ. Κωνσταντίνο Φουρναράκη, τον διδάκτορα τής Μουσικολογίας κ. Εμμ. Σουργιαδάκη, τον Χοράρχη κ. Αντώνη Μεχελουδάκη και την κ. Εύα Περπυράκη με θαυμάσια κείμενα που παρέχουν στον αναγνώστη όλες τις παρακείμενες στο θέμα πληροφορίες.

Έτσι, η επιτυχής τής Ι. Μητροπόλεώς μας απόφαση έρχεται σήμερα να εξυπηρετήσει και θεραπεύσει διττό σκοπό^. να συμμετάσχει, αφενός, στις εκδηλώσεις εορτασμού τού εν λόγω μεγάλου γεγονότος των διακοσίων χρόνων από την ιστορική Μεταρρύθμιση των Τριών μεγάλων Διδασκάλων (1814), αλλά και να τιμήσει, αφετέρου, το μεγάλο τέκνο τού Ρεθύμνου, και τής Κρήτης γενικότερα, τον Παύλο Βλαστό.

       Ο Παύλος Βλαστός θεωρείται πατέρας τής κρητικής Λαογραφίας. Γεννήθηκε στο Βιζάρι, της επαρχίας Αμαρίου, το έτος 1836 και πέθανε το 1926, σε ηλικία 90 ετών. Δημοδιδάσκαλος και ιεροψάλτης, αφιερώθηκε στη συστηματική καταγραφή ενός πλουσιότατου λαογραφικού υλικού, με πλήθος ιστορικών, λαογραφικών και γλωσσικών στοιχείων από όλη την Κρήτη (παραδόσεων, τραγουδιών, μαρτυρολογίων, ηθών και εθίμων κάθε είδους), καταρτίζοντας σπου­δαία χειρόγραφη λαογραφική συλλογή 93 πολυσέλιδων τόμων, την οποία επεξεργάσθηκε με πραγματικό μόχθο, ζήλο και αγάπη προς τα ήθη και τις παραδόσεις της Κρήτης, της «Νήσου του Μίνωος», όπως ο ίδιος, συχνά, αποκαλεί την Κρήτη στις  σημειώσεις του.

       Είναι σημαντικό, πέραν των ανωτέρω, ότι ο ιεροψάλτης και δάσκαλος τής Βυζαντινής Μουσικής, Παύλος Βλαστός, υπήρξε και μαθητής τού  Κωνσταντίνου Ψαρουδάκη, από το Ηράκλειο, πρωτοψάλτη στον Μητροπολιτικό Ναό Ρεθύμνου, ο οποίος υπήρξε άμεσος μαθητής των Τριών Δασκάλων Μεταρρυθμιστών τής Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής και έτσι από αυτόν γνώρισε, στη συνέχεια, «από πρώτο χέρι», και ο Βλαστός το νέο σύστημα τής παρασημαντικής. Αυτός είναι ο λόγος που ο Π. Βλαστός, ανάμεσα στους 93 χειρόγραφους τόμους του, έχει και εννέα (09) τόμους, στους οποίους υπάρχουν καταγεγραμμένα σπουδαία μέλη τού δασκάλου του Ψαρουδάκη, αλλά και άφθονα μαθήματα καλλωπισμένα κατά τη δική του απαγγελία και μουσική αντίληψη, ώστε ο ιεροψάλτης Βλαστός να καταλέγεται σήμερα στους σημαντικότερους καταγραφείς και συνθέτες βυζαντινής μουσικής. Και το σημαντικότερο ^. στα μέλη που κατέγραψε διέσωσε, καθ’ ομολογίαν του, αυτό που ο ίδιος αναφέρει ως κρητικόν ύφος.

     Τα μέλη αυτά μελέτησε και ερεύνησε με συνεχείς επισκέψεις του στο Ιστορικό Αρχείο, στα Χανιά, ο φίλος καθηγητής και πρωτοψάλτης Αντώνης Μιχελουδάκης, εμπνευστής τού εν λόγω έργου, ο οποίος με ζήλο και δική του καλλιτεχνική επιμέλεια με τα μέλη τής Χορωδίας παραδοσιακής μουσικής- που τιμάται με το όνομα τού «Παύλου Βλαστού»- απέδωσαν δεκαπέντε από τα παραπάνω μελοποιήματα, ως έχουν στα περιεχόμενα τού παρουσιαζόμενου μουσικού δίσκου.

   Αποδίδονται τροπάρια όπως τα: Τετράς Νεομαρτύρων (4 Μαρτύρων), παλαιό διασωθέν υπό Παύλου Βλαστού (ήχος α΄), Τας μυστικάς σήμερον, Των Ουρανίων ταγμάτων, Ανάστα ο Θεός, Χριστός Ανέστη, Άξιον Εστίν, Παράδοξα σήμερον, Βασιλεύ Ουράνιε, Των εν Αρκαδίω…(Ύμνος διά τους πεσόντας εις το Αρκάδι κατά το έτος 1866, ήχος  πλ. δ΄) κ.λπ.

     Όλα τα παραπάνω οι χορωδοί απέδωσαν με μια φωνή λαμπερή, γενναιόδωρη, πλατιά, πειθαρχημένη, αγέρωχη και συνεπή, κάτω από τη στιβαρή καθοδήγηση τού χοράρχη τους κ. Αντώνη Μιχελουδάκη. Φράσεις στρογγυλεμένες, σμιλεμένες, απουσία αιχμών, εμμονή στην ποιότητα του ήχου έγιναν σαφείς μάρτυρες της σπουδαίας δουλειάς που συντελέστηκε στην προετοιμασία και παραγωγή τού παρουσιαζομένου ψηφιακού δίσκου. Η καλαισθησία των διανθίσεων, των εκλεπτύνσεων και των διαφόρων ποικιλμάτων, αλλά και η φανερή δεξιοτεχνία χορωδών και χοράρχη στα ελεύθερα σημεία αυτοσχεδιασμού, εντυπωσιάζουν και βαθιά συγκινούν τον ευσεβή ακροατή και μελετητή τού ψηφιακού δίσκου. Χωρίς δεξιοτεχνικές υπερβολές, με ελεγχόμενη αναπνοή, εντυπωσιακά σβησίματα και απόλυτη ενσυναίσθηση τής σημασίας τού ύφους οι Χορωδοί φώτισαν και ανέδειξαν κατά τρόπο αριστοτεχνικό τους παραπάνω εκκλησιαστικούς ύμνους, δίνοντας στον εραστή τής βυζαντινής υμνωδίας την εντύπωση μιας ανάγνωσης που πηγάζει μάλλον από το καλλιεργημένο πνεύμα, παρά από τη νόηση ή έστω και από την ψυχή.

Θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές τού εν λόγω επετειακού ψηφιακού μουσικού δίσκου για την άκρως ευσυνείδητη και επιμελημένη ερμηνεία τους, πράγμα το οποίο εξήρε εμφατικά και ο σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Ευγένιος, ευχαριστώντας θερμά τον Χοράρχη και τα μέλη τής Χορωδίας, κατά την παρουσίαση τού ψηφιακού δίσκου, στη νέα περικαλλή αίθουσα τού ι. Ναού των Τεσσάρων Νεομαρτύρων τής πόλης μας.