ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΕΜΜ. ΣΤΙΒΑΚΤΑΚΗ
ΚΡΗΤΕΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΕΣ ΜΟΝΑΧΟΙ
[Έκδοσις Ι. Μητροπόλεως Ιεραπύτνης και Σητείας, Αριθμ. Νο 2, Ιεράπετρα 2007, σχ. 8ο (24Χ17), σσ. 169]
ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
Ο Ηρακλειώτης συγγραφέας κ. Αντώνιος Εμμ. Στιβακτάκης είναι γνωστός και στην πόλη μας από τα ποικίλα δημοσιεύματά του σε τοπικά περιοδικά κι εφημερίδες και τα βιβλία του για το Άγιον Όρος, την ιερή κιβωτό τής πίστης μας και του έθνους, που ανέρχονται σε δεκάδες, ώστε δικαίως θα μπορούσε να διεκδικήσει τον τίτλο τού «Συγγραφέα τής Αγιορείτικης Πολιτείας τού Άθω». Όμως, ακόμα πιο ενδιαφέρον για μας τους Κρητικούς πρέπει να είναι το γεγονός ότι το σύνολο σχεδόν των παραπάνω έργων του αφορούν σε μελέτες αναφερόμενες στις σχέσεις τής Κρήτης με την Αθωνική Πολιτεία. Αναφέρουμε δειγματικά τα βιβλία του «Το Άγιον Όρος και η Κρήτη», «Ο Γέρων Αβιμέλεχ» και «Γέροντας Δαμασκηνός ο Αγιοβασιλειάτης», που παρουσιάσαμε με αντίστοιχες κριτικές μας στο πρόσφατο παρελθόν, και όλα την αναφορά τους έχουν στο νησί μας, την Κρήτη. Το ίδιο συμβαίνει και με την τελευταία εργασία του, που παρουσιάζουμε με το παρόν σημείωμά μας, ένα εξαιρετικά καλαίσθητο βιβλίο 170 σελίδων, έκδοση τής Ιεράς Μητροπόλεως Ιεραπύτνης και Σητείας (αριθμ. έκδοσης Νο 2) , με τίτλο: «Κρήτες Αγιορείτες Μοναχοί».
Το βιβλίο προλογίζεται από τον τοπικό Μητροπολίτη κ. Ευγένιο, ο οποίος, μεταξύ άλλων, σημειώνει και τα εξής: «έτσι, με τη συστηματική γνώση και έρευνα συγχρόνων Κρητών Αγιορειτών Πατέρων, που η καθ’ ημάς Ιερά Μητρόπολις Ιεραπύτνης και Σητείας ευχαρίστως ανέλαβε να εκδώσει, ο συγγραφέας συμπληρώνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό και εμπλουτίζει την αγιορειτική σε συνδυασμό με την τοπική εκκλησιαστική μας παράδοση».
Στο βιβλίο παρουσιάζονται κανονικά και με ικανοποιητικά βιογραφικά στοιχεία πενήντα ένας Κρήτες Αγιορείτες μοναχοί, ενώ, σε ξεχωριστό κεφάλαιο τού ίδιου βιβλίου, παρουσιάζονται άλλοι τόσοι, περίπου, Κρήτες Αγιορείτες Πατέρες, κατά συνοπτικό, όμως, τρόπο αυτοί οι τελευταίοι, λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων.
Πολλές από τις βιογραφίες βλέπουν το φως τής δημοσιότητας για πρώτη φορά από τον δόκιμο κάλαμο τού κ. Στιβακτάκη, ο οποίος μόχθησε ιδιαίτερα στη συγκέντρωση τού υλικού, που προέρχεται από Μοναχολόγια αγιορειτικών Μονών και από προφορικές καταθέσεις συμμοναστών, γνωστών, φίλων και συγγενών των βιογραφούμενων προσώπων. Πολλοί ήταν αυτοί που συγκατένευσαν κι έστειλαν στοιχεία και πληροφορίες στον συγγραφέα, αλλά πολλοί ήταν, επίσης, κι εκείνοι που δεν ανταποκρίθηκαν, επικαλούμενοι, ορισμένοι, λόγους πνευματικούς. να μην προσκρούσουν, λέγει, στη σεμνότητα και το ήθος τού βιογραφούμενου συγγενούς τους μοναχού, την ταπείνωση και αγιότητα τού οποίου, κατά τον επίγειο αυτού βίο, γνώριζαν εξ ιδίας εμπειρίας. Και την επιθυμία τους αυτήν, προς τιμήν του, ο δόκιμος συγγραφέας σεβάστηκε και κατανόησε απολύτως, αφήνοντας την πλήρη σκιαγράφηση και των εν λόγω Κρητών Πατέρων στον χρόνο, ελπίζοντας σε μια μελλοντική ευκαιρία μιας πλήρους και αναλυτικής και αυτών παρουσίασης.
Πάντως, σε κάθε περίπτωση, είμαι σε θέση και εξ ιδίας εμπειρίας, να γνωρίζω τους πολυετείς αγώνες, τον μόχθο και την αγωνία του καλού φίλου ερευνητή και έμπειρου συμπροσκυνητή στο Αγιώνυμον Όρος- το καλοκαίρι τού 2007- Αντώνη Στιβακτάκη, ο οποίος, τώντις, μόχθησε μαζί μου, ανταποκρινόμενος στην επιθυμία μου να «ανακαλύψω» και φωτογραφίσω το κελί τού Ρεθεμνιώτη ιερομονάχου και αγιογράφου Νέστορος Βασσάλου, ιδρυτή τής Ι. Μονής τού Σωτήρος, Κουμπέ, την βιογραφία τού οποίου τον καιρό αυτόν εκπονώ. Και το αποτέλεσμα των μόχθων μας, χάρη και στον φίλο Αντώνη, την αγιορείτικη γνώση του και τις άριστες αγιορείτικες του γνωριμίες, στέφθηκε από πλήρη επιτυχία και η συγκομιδή μου σε νέα στοιχεία από την Ι. Μονή μετανοίας Νέστορος τού Βασσάλου, την Διονυσίου, πέρα από κάθε προσδοκία.
Πέραν, όμως, των παραπάνω, παρακολουθούσα στα μοναστήρια που επισκεπτόμαστε, στη δεκαήμερη διάρκεια τού προσκυνήματός μας, τον αγώνα και την αγωνία του φίλου Αντώνη να αγρεύσει απ’ οπουδήποτε μπορούσε- μοναχούς και μοναχολόγια- πληροφορίες για τους αγαπημένους του Κρήτες Αγιορείτες μοναχούς. Στα Μοναχολόγια, ειδικότερα, και τη Βιβλιοθήκη τής Ι. Μονής Διονυσίου, όπου η πρόσβασή μας ήταν ελεύθερη- λόγω Αρχιερατικού Γράμματος τού Μητροπολίτη μας κ. Ανθίμου, που είχα μαζί μου και δήλωνε τον ερευνητικό σκοπό τής επίσκεψής μου- ενώ εγώ είχα εστιάσει το ενδιαφέρον μου στον Νέστορα Βασσάλο, ο φίλος Αντώνης… βοηθώντας με, μαζί με τον Βιβλιοθηκάριο τής Μονής, κατάφερε, παρ’ ελπίδα κι όλως ανπέλπιστα, να αποχωρήσει κι εκείνος από την εν λόγω μονή φορτωμένος με ένα πλουσιότατο υλικό για τους Κρήτες Αγιορείτες τής Ι. Μονής Διονυσίου! Μ’ ένα σμπάρο, ο Αντώνης, δυο τρυγόνια. και τον δικό μου Νέστορα υπηρέτησε, αλλά και τους λοιπούς φίλους του Κρήτες Αγιορείτες δεν έχασε την ευκαιρία να ανασκαλίσει. Τόση ήταν η αγωνία του, αλλά και η επιτηδειοσύνη και η ικανότητά του σε αυτό που έκανε. Σωστός ερευνητής στο αντικείμενό του ο κ. Στιβακτάκης ξέρει πού και πώς να ψάξει, για νά βρει αυτό που θέλει, χαρακτηριστικά και τα δυο τής ικανής επιστημονικής έρευνας και ανίχνευσης. Γι’ αυτό και τ’ αποτελέσματα τού μόχθου του είναι σήμερα περισσότερο από ορατά και οφθαλμοφανή.
Το εν λόγω βιβλίο αποβλέπει να μας καταστήσει κοινωνούς τής πνευματικής δράσης και ακτινοβολίας που εκπέμπουν τα ευώδη άνθη τού Αγιώνυμου Όρους, προς γνώσιν όλων, πνευματική παιδαγωγία και ωφέλεια. Ολόκληρη η ζωή τους στον Άθωνα υπήρξε μια συνεχής και καρποφόρα καθοδηγία και ταυτόχρονα μια συγκλονιστική αποκάλυψη. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας «οι Κρήτες Αθωνίτες μοναχοί ξεκίνησαν απ’ αυτήν την ευλογημένη γη, με μοναδικό τους εφόδιο την πίστη στον Χριστό και πήγαν στα αγιασμένα χώματα τού Άθωνος «τα πεποτισμένα με οσιομαρτυρικά αίματα και πεποικιλμένα με ροάς δακρύων». Εκεί έδωσαν σκληρούς πνευματικούς αγώνες να πλησιάσουν Εκείνον που θυσιάστηκε για τους ανθρώπους και τον αγάπησαν πολύ». Και συνεχίζει αμέσως παρακάτω: «Η γνωριμία μας με αυτούς τους ευλογημένους Πατέρες πιστεύουμε ότι θα μας ωφελήσει πνευματικά, γιατί αποτελούν αιώνια παραδείγματα ζωντανής χριστιανικής αγάπης, αυταπάρνησης, πίστης και αυτοθυσίας, οδηγοί και φωστήρες «εν αυχμηρώ τόπω», που μας δείχνουν τον δρόμο που οδηγεί στον Θεό και μας καλούν να τους μιμηθούμε σύμφωνα με το πατερικό «γίνου μιμητής των δικαίων» (Λόγοι Μ. Βασιλείου). Και αυτό, βέβαια, μπορεί να γίνει μόνο όταν τους μελετήσουμε με προσοχή και καλή προαίρεση».
Η Κρήτη είναι γεγονός ότι ανά τους αιώνες συνδέθηκε στενά με το Άγιον Όρος. Ως παράδειγμα προσάγουμε αυτό τής Ι. Μονής Διονυσίου, που, τον καιρό τού προαναφερθένος Νέστορος Βασσάλου, υπήρξε- όπως και οι ίδιοι διαπιστώσαμε από το Μοναχολόγιο τής Μονής- χώρος άσκησης πολλών Κρητών και μάλιστα Ρεθεμνιωτών Πατέρων. Είναι οι:
• Γεννάδιος (1881-1933), κατά κόσμον Γεώργιος Σταματεράκης, από τα Ακούμια Αγίου Βασιλείου.
• Παχώμιος (γένν. 1875), κατά κόσμον Νικόλαος Καλοειδάς, από τον Μέρωνα Αμαρίου.
• Γερβάσιος (1887- 1929), κατά κόσμον Γεώργιος Εμμ. Πετρουλάκης, από την Αμνάτο Ρεθύμνου.
• Μάξιμος (γένν. 1841), κατά κόσμον Εμμανουήλ Δημ. Ζωγραφάκης, από την Αργυρούπολη Ρεθύμνου.
• Γεννάδιος (γένν. 1913), κατά κόσμον Ιωάννης Ευαγγ. Πατσουράκης. Πρόκειται για μοναχό, επίσης Κρητικό, τής δύναμης τού κελιού τού Αγίου Δημητρίου, που προσήλθε στο κελί αργότερα, το έτος 1931, πιθανόν προς αναπλήρωση τής θέσης τού Νέστορος. Έγινε μοναχός το έτος 1932, διάκονος το 1937 και έλαβε το όνομα τού Γέροντος του, Γεννάδιος.
Πολλοί από τους ανιχνευόμενους Κρήτες Αγιορείτες στο βιβλίο τού κ. Στιβακτάκη είναι γνωστοί λόγω μιας ευρύτερης δράσης τους στον κόσμο- παράδειγμα, ο Νέστωρ Βασσάλος, που κατέχει περίοπτη θέση στο εν λόγω βιβλίο- ενώ άλλοι παρέμειναν απλοί ασκητές απομονωμένοι στα στενά όρια τής αγιορείτικης Πολιτείας, γνωστοί μόνο στον Θεό και τους αγίους Του, τους οποίους και σε όλη τη ζωή τους πιστά υπηρέτησαν. Στις σκήτες και τις ερήμους στρέφει ανέκαθεν τα βήματά του ο αληθινός μοναχός που επιποθεί την τέλεια μόνωση, την άκρα ησυχία και αυστηρή άσκηση με προσευχή για τον άνθρωπο τού κόσμου, χωρίς- σε κάποιες περιπτώσεις- ουδέποτε να εξέλθει στον κόσμο, μέχρι σημείου που και ο ίδιος να ξεχάσει πάντα τα του κόσμου, μέσα στη αχλύ των χρόνων και της ηλικίας.
Θερμά ευχαριστούμε και συγχαίρουμε τόσο τον Σεβασμιώτατο Μητρόπολη Ιεραπύτνης και Σητείας κ. Ευγένιο, για την απόφασή του να εντάξει και το έργο αυτό στη σειρά των εκδόσεών της, όσο και τον εκλεκτό συνάδελφο και φίλο κ. Αντώνη Στιβακτάκη, γιατί με το βιβλίο του αυτό κατόρθωσε να μας μεταγγίσει έστω και ψήγματα από τον ένθεο ζήλο, τους αγώνες και τη θερμουργό πίστη των οσίων Γερόντων τού Όρους, Κρητών μεν στην καταγωγή, Αθωνιτών ακραιφνών, όμως, κατά το φρόνημα και τον τόπο άθλησης στον αγγελικό και παρθενικό βίο. Το παράδειγμά τους μας διδάσκει τον αληθή προορισμό τού ανθρώπου και την αποστολή που όλοι εμείς έχουμε, ως ορθόδοξοι χριστιανοί, να συνεχίζουμε μέχρι της συντελείας τού αιώνος τούτου το έργον τής λύτρωσης και του αγιασμού.
