Από τον άγιο Νικόλαο στον Santa Claus

Από τον άγιο Νικόλαο στον Santa Claus
                                                             
                                                 Ο άγιος Νικόλαος
          Ο άγιος Νικόλαος Μύρων (6 Δεκ.) γεννήθηκε στα Πάταρα τής Μ. Ασίας, στα μαρτυρικά χρόνια των φοβερών τυράννων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού (γ΄ αιώνας). Από παιδί αφιερώθηκε ολόκληρος στον Θεό, αμέσως δε μετά τον θάνατο των γονέων του έγινε εκουσίως πτωχός, διαμοιράζοντας την περιουσία του στους πτωχούς. Μετά την κοίμησή του ονομάστηκε «μυροβλύτης», καθώς τα λείψανά του άρχισαν να αναβλύζουν άγιο μύρο, όπως και άλλων αγίων. Τα λείψανά του διατηρήθηκαν στα Μύρα έως και τον ενδέκατο αιώνα, όταν το 1087 κάποιοι ναύτες τα αφαίρεσαν και τα μετέφεραν στην ιταλική πόλη Μπάρη, όπου τοποθετήθηκαν στο Ναό τού Αγίου Στεφάνου.
     Σε όλο το εύρος τού Χριστιανισμού ο άγιος Νικόλαος θεωρείται έφορος των λιμένων και των θαλασσών και κατ’ εξοχήν προστάτης των ναυτικών και των εργαζομένων, γενικά, στη θάλασσα, καθώς και προστάτης τού Πολεμικού Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος. Γι’ αυτό και οι εκκλησίες του οικοδομούνται σε παραθαλάσσιες και μάλιστα ναυτικές περιοχές, όπου διαβιούν άνθρωποι όπως και οι παραπάνω που έχουν άμεση σχέση με τη θάλασσα. Βέβαια, αυτά μετά τα χρόνια τής Ενετοκρατίας, που ο άγιος Νικόλαος- προστάτης, μέχρι τότε, των επαγγελματιών (υποδηματοποιών, μικρεμπόρων κ.λπ.)- διαδέχθηκε και ανέλαβε την προστασία των ναυτιλομένων από τον μέχρι τότε προστάτη τους άγιο Φωκά. Έτσι, χρησιμοποιώντας έναν συνολικό χαρακτηρισμό, ο άγιος Νικόλαος έχει χαρακτηριστεί ως «ο θησαυρός των πτωχών, ο συνοδίτης των οδοιπόρων, ο κυβερνήτης των εν θαλάσση, ο ιατρός των νοσούντων, ο έξαρχος τής ευεργεσίας, ο συμπαραστάτης των θλιβομένων»[1].
               Θεωρείται από τους πιο δημοφιλείς αγίους τής Εκκλησίας μας. Παντού, σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο, από τον δέκατο, κυρίως, αιώνα και μετά, χιλιάδες ναών αφιερώνονται σε αυτόν, ούτως ώστε να μπορούμε να πούμε ότι έρχεται στη δεύτερη μετά την Παναγία Μητέρα θέση ως προς τον αριθμό των ναών των αφιερωμένων σε αυτόν. Η ορθόδοξος Ανατολή τον τιμά ιδιαιτέρως και τον θεωρεί ως το κατ’ εξοχήν πρότυπο «πατρός και ποιμενάρχου».
                  Ιδαίτερα, όμως, αγαπητός είναι στην Ελλάδα- χώρα κατεξοχήν θαλασσινή- όπου τον τιμούν ιδιαίτερα οι ναυτικοί μας, στους οποίους μόνιμα έρχεται αρωγός και σωτήρας στις δύσκολες στιγμές τους, σύμφωνα με άφθονες συναξαριακές και νεοελληνικές παραδόσεις. Αλλεπάλληλες φορές- και όσο ζούσε και μετά θάνατον- ο άγιος Νικόλαος παρενέβη με τρόπο θαυματουργικό στο ταξίδι, για να προστατεύσει πλοία και ταξιδιώτες που παράδερναν κινδυνεύοντας στη δίνη των κυμάτων. Έχουν να διηγηθούν την ολόσωμη παρουσία τού Αγίου στις τρικυμίες, πάνω στο τιμόνι, όταν οι ναύτες και οι καπετάνιοι μην έχοντας πια ελπίδα καμιά, προστρέχουν, για να σωθούν, στον «ασπρογένη καπετάνιο», τον αγαπημένο «παππού» των θαλασσινών, ο οποίος τρέχει και προφθαίνει σε κάθε ανάγκη και δυσκολία. Όλοι έχουν προσωπική πείρα τής ταχύτατης προστασίας τού θαυματουργού αυτού αγίου, που μπορεί, για τον λόγο αυτόν, να ονομαστεί «γοργοϋπήκοος», θαυματουργός[2]. Λέγεται, μάλιστα, ότι ο άγιος Νικόλαος είναι αυτός που επινόησε το πηδάλιο, χαρίζοντας στα πλοία μεγάλα και ασφαλή ταξίδια. Μικρά και μεγάλα ελληνικά καράβια έχουν απαραιτήτως την εικόνα του, ενώ πολλές είναι οι εκκλησίες του και περισσότερο στα νησιά και τα παράλια τής Χώρας μας.
               Χαρακτηριστικά τής θαλασσινής του ιδιότητας και της προστασίας που παρέχει ο άγιος προς τους θαλασσινούς (αντίστοιχος προς την Αφροδίτη Θαλασσαίην ή Ευπλοίαν ή Πελαγίαν ή Ποντίαν των αρχαίων) είναι και τα λατρευτικά του επίθετα: Ναύτης (Γαλαξίδι), Θαλασσίτης (Χίος, Πάρος), Αρμυρής (Μάνη)[3], Νεφοκράτης (Κύπρος)[4], ενώ οι εικόνες του είναι γεμάτες αφιερώματα πλοίων προερχόμενα από τάματα των ναυτικών που κινδυνεύουν. Στη Σάμο, πολλοί από τους παλιότερους ναυτικούς, σε περιπτώσεις επικίνδυνων τρικυμιών, ρίχνουν στη θάλασσα το καντήλι ή λίγα από τα κόλλυβα που παρασκευάζονται στους ενοριακούς ναούς που εορτάζουν και διανέμονται στους πιστούς στο τέλος τού εσπερινού τής παραμονής[5]. Το ίδιο κάνουν και οι θαλασσινοί τής Κίου, οι οποίοι σκορπώντας τα στη θάλασσα λέγουν: «Αϊ- Νικόλα μου, και πάψε την ορμή σου! Και αμέσως παύει η τρικυμία»[6].
                   Όμως τον άγιο Νικόλαο δεν έχουν προστάτη τους μόνο οι ναυτικοί. τον έχουν και όλοι όσοι χρειάζονται κάποιον να κυβερνήσει τη ζωή τους· τα ορφανά παιδιά, οι φτωχοί και ανυπόδητοι, τα ανύπανδρα κορίτσια, ώστε σχετική να είναι η προσφώνησή του ως «Αϊ Νικόλα των Μοιρών», ασφαλώς από παρετυμολογία τού ονόματος τής ιδιαίτερης πατρίδας του, Μύρων τής Λυκίας[7]. Έτσι, η ευαγγελική «φιλανθρωπική» δράση τής Εκκλησίας βρήκε την πιο λαϊκή της έκφραση στον θρύλο τού αγίου Νικολάου. Στην υμνογραφία του διαβάζουμε:

          Ορφανών προστάτην σε  και χηρών
          Πεινώντων τροφέα, πενομένων τε πλουτιστήν,
          Αιχμαλώτων ρύστην, πλεόντων τε σωτήρα,
          Κεκτήμεθα, παμμάκαρ, σοφέ Νικόλαε.     

                                       Ο Santa Claus
           Ως επίσκοπος ή ως αγαθός γέροντας, με μακριά λευκή γενειάδα, παριστάνεται ο άγιος Νικόλαος (Santa Claus) στα έθιμα των λαών τής κεντρικής και δυτικής Ευρώπης, φέρνοντας δώρα στα μικρά παιδιά, όπως ο δικός μας Αϊ- Βασίλης, ο οποίος έζησε στην Καππαδοκία τής Μικράς Ασίας (330- 379), αφιέρωσε όλη του τη ζωή στη βοήθεια προς τον συνάνθρωπο και θεωρείται στην παγκόσμια ιστορία ως ο εμπνευστής αλλά και πρώτος δημιουργός τής οργανωμένης φιλανθρωπίας. Ο άγιος Βασίλειος κοιμήθηκε την 1 Ιανουαρίου τού 379. Αυτή η μέρα θανάτου του, διατηρούμενη στην παράδοση, θεωρήθηκε (πρώτα) απ΄ όλους τους χριστιανικούς λαούς ότι φέρνει ευλογία και καλή τύχη στη νέα χρονιά και δώρα στα μικρά παιδιά. Με αυτόν τον Άγιο Βασίλειο, της Ορθοδοξίας, ο παραπάνω Άγιος Νικόλαος (Santa Claus), που δεν έχει, ασφαλώς, καμιάν απολύτως σχέση, έφτασε στις μέρες μας να ταυτίζεται, λόγω της σχέσης του με τα παιδιά, που τον έχει καταστήσει και στα λοιπά χριστιανικά δόγματα των παραπάνω περιοχών τής Ευρώπης «προστάτη άγιο των παιδιών».
          Παρά το διαφορετικό του όνομα από χώρας σε χώρα (Περ Νοέλ στη Γαλλία, Saint Nicholas στη Γερμανία, Santa Claus στους βορειοευρωπαίους και βορειοαμερικανούς) ταυτίζεται παντού με το καλό πνεύμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς[8]. Και είναι, ασφαλώς, προσβολή προς το πρόσωπο τού ασκητικού και λιπόσαρκου ορθόδοξου Ιεράρχη η παρομοίωσή του- στις μέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς- με τον ευτραφή δυτικό Santa Claus, με τον οποίο, όπως σημειώσαμε παραπάνω, δεν έχει καμιάν απολύτως σχέση. Το δυτικό πρότυπο ήρθε στην Ελλάδα τη δεκαετία τού '60, περίπου, κυρίως από τον αστικό πληθυσμό. Οι γονείς και οι συγγενείς έδιναν δώρα στα παιδιά κι αυτά τα δώρα γρήγορα συνδέθηκαν με τα χρήματα και με τον δικό μας Αϊ- Βασίλη. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν σε αυτό και οι μετανάστες που μάς έφεραν τα δυτικά πρότυπα. Οι μετανάστες ήταν οι πρώτοι που έστειλαν στην Ελλάδα κάρτες με τη γνωστή εμπορευματοποιημένη εικόνα τού Αϊ- Βασίλη. Και έτσι φτάσαμε από τον Αϊ- Νικόλα (Santa Claus) στον Αϊ- Βασίλη.
        Ο καινούριος αυτός Αϊ- Βασίλης έρχεται από την Ευρώπη σαν βασιλιάς, με τη λευκή του γενειάδα, την κόκκινη στολή και τις μαύρες μπότες του, πάντα χαμογελαστός, με τον σάκο γεμάτο με τα δώρα, πάνω σε έλκηθρο που το σέρνουν ζωηρά ελάφια ή γκρι τάρανδοι. Αυτός ο Αϊ- Βασίλης- ο εμπορευματοποιημένος Αϊ- Βασίλης- αποτελεί σήμερα σε παγκόσμια κλίμακα τον πλέον αγαπημένο ήρωα των παιδιών τις ημέρες αυτών των εορτών ακόμη και σε χώρες μη χριστιανικές[9].
       Πρόκειται για έμπνευση τού Αμερικανού εικονογράφου Τόμας Ναστ, που, όπως φάνηκε εκ των υστέρων, υπήρξε αληθινά καθοριστική. Εκείνος ήταν που ζωγράφισε τον Αϊ-Βασίλη για το «Harper's magazine» το 1880, προσθέτοντας λεπτομέρειες, όπως ότι το εργαστήρι του βρίσκεται στον Βόρειο Πόλο. Και καθώς οι θρύλοι γύρω από το πρόσωπο τού Αϊ-Βασίλη πλήθαιναν, όλοι ήθελαν να μάθουν και τον τόπο όπου ακριβώς διαμένει. Κι επειδή γκρι τάρανδοι είναι δύσκολο να υπάρξουν στον Βόρειο Πόλο, οι εφημερίδες το 1927 αποκάλυψαν ότι ο Αϊ- Βασίλης μένει και μας έρχεται από τη φινλανδική Λαπωνία[10].
      Λίγο αργότερα, το έτος 1931, η γνωστή αμερικάνικη εταιρεία αναψυκτικών Coca- Cola παρουσίασε τον Αϊ-Βασίλη με πρωτοχρονιάτικα δώρα τα προϊόντα τής εταιρείας, στα χρώματα, βεβαίως, εκείνης. Η διαφήμιση αυτή υπήρξε εμπορικά τόσο επιτυχής, ώστε έμελλε να γίνει σήμα κατατεθέν δημοτικότητάς της ανά τον κόσμο. Η μακρόχρονη χρήση του σε διαφημίσεις τής Coca-Cola παγίωσε την εμφάνισή του και ειδικά τα κόκκινα ρούχα, αλλά, οπωσδήποτε,- όπως σημειώσαμε και παραπάνω- η έμπνευση αυτή δεν ήταν δική της εφεύρεση.
         Γνωστό, στο σημείο αυτό, είναι και το τραγούδι «Santa Claus is cominto town» [«Ο άγιος Βασίλης (sic) έρχεται στην πόλη] (1934) των John Frederick & Haven Gillespie, που πούλησε την ίδια στιγμή 100.000 αντίγραφα από τις παρτιτούρες και την επόμενη μέρα περισσότερα από 400.000 αντίτυπα. Το τραγούδι είναι πια παραδοσιακό κατά τις μέρες των Χριστουγέννων και, κατά καιρούς, έχει ερμηνευτεί από πολλούς καλλιτέχνες.

                          [1] Νεοφύτου τού Εγκλείστου, Εγκώμιον εις τον άγιον Νικόλαον, βλ. στον Μελίτωνα Καρρά, Το κοινωνικόν έργον τού αγίου Νικολάου εις τα Μύρα, Νέα Χριστιανική Κρήτη, τ. 3 (Ιαν.- Ιουν. 1990), 156.
                                  [2] Γεωργ. Θ. Μηλίτση, Ο άγιος Νικόλας ο Θαυματουργός και Μυροβλήτης, Τρίκαλα 2002, 64.
                               [3] Γεωργίου Ν. Αικατερινίδη, «Τ’ Αγιονικολοβάρβαρα», στο «Επτά Ημέρες», ένθετο τής «Κυριακάτικης Καθημερινής», 2/12/2001, 21.
                                 [4] Γιατί, ακριβώς, ο άγιος κρατούσε τα σύννεφα, για να μην ξεσπάσει ισχυρή βροχή, που, καμιά φορά, συνοδεύται και από ισχυρή τρικυμία [Φαίδωνος Κουκουλέ, «Αγίων Επίθετα», Ημερολόγιον τής Μεγάλης Ελλάδος, τ. 10 (1931), 400].
                                 [5] Μ. Ν. Βαρβούνη, Λαϊκή λατρεία και θρησκευτική συμπεριφορά των κατοίκων τής Σάμου, Αθήνα 1992, 197.
                                  [6] Γ. Α. Μέγα, Ελληνικαί εορταί και έθιμα τής λαϊκής λατρείας, Αθήναι 1957, 34.
               [7] Γεωργ. Ν. Αικατερινίδη, ό.π.
                                  [8] Βλ. el.wikipedia.org/wiki/Άι_Βασίλης
                           [9] Όπως έχουν οι καθολικοί τον Santa Claus (άγιο Νικόλαο), οι προτεστάντες τής Βόρειας και Κεντρικής Γερμανίας έχουν τον «Weihnachtsmann» (τον «άνθρωπο των Χριστουγέννων»), οι Άγγλοι τον «πατέρα των Χριστουγέννων» (father Christmas), ενώ οι Κινέζοι τον «Λαμ- Κουνγκ- Κουνγκ» (= τον Καλό γερο- πατέρα) και οι Ιάπωνες τον «Χοτέισο».
                                 [10] Μηνάς Αλεξιάδης, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Τα Νέα» 21/12/2002, σελ.: P40. 

Η ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΗ ΠΕΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ Δ. ΦΡΥΓΑΝΑΚΗΣ

Η ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΗ ΠΕΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ
[Εκδόσεις «Γραφικές Τέχνες Καραγιαννάκη», Ρέθυμνο 2011, σχ. 16ο (20Χ14), σσ. 318]

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚH
http://www.ret-anadromes.blogspot.com/
                                   
    Ο Γιώργος Φρυγανάκης, προσφυγογενής δεύτερης γενιάς, διακρίνεται, χρόνια τώρα, για την γενναιόδωρη και πολύχρονη συνεισφορά και αφοσίωσή του στην ανάδειξη τής Ιστορίας τού ρεθεμνιώτικου Μικρασιάτικου ελληνισμού από τον ξεριζωμό του από τις πατρογονικές του εστίες, το 1922, και εντεύθεν. Δεκάδες τα σχετικά δημοσιεύματά του στον καθημερινό Τύπο και σε περιοδικές εκδόσεις. Πρόσφατα, μάλιστα, στο τελευταίο (11ο) Κρητολογικό Συνέδριο που διεξάχθηκε στην πόλη μας, το Ρέθυμνο, σχετική με τους πρόσφυγες τού Ρεθύμνου ήταν και πάλι η εισήγησή του («Προσφυγικός Συνοικισμός Ρεθύμνου»).
     Σημαντική η προσφορά του και στην ανέγερση τού Μνημείου Μικρασιατικής Καταστροφής και Αλησμόνητων Πατρίδων στην πλατεία «Μικρασιατών» τής πόλης μας, ενός μνημείου με τεράστια ιστορική, διδακτική και συναισθηματική αξία σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, που, απ’ ό,τι γνωρίζω χρόνια τώρα τον κατέτρωγε ως ιδέα η δημιουργία και υλοποίησή του [βλ. «Πλατεία Μικρασιατών ή Μικράς Ασίας» (1/5/2009), σελ. 267- 270, του παρουσιαζόμενου με το σημείωμά μας αυτό βιβλίου]. Ένα μνημείο- για να χρησιμοποιήσω τα δικά του λόγια- που να ταξιδεύει τη σκέψη εκεί που μεγαλούργησε για αιώνες ο ελληνικός Πολιτισμός, ένα μνημείο αντίστασης στην αμνησία και την αμεριμνησία.
     Σήμερα ο Γιώργος Φρυγανάκης εμφανίζεται και πάλι στην ιστορική τού μικρασιατικού Ελληνισμού κονίστρα με ένα νέο του πόνημα, αποστάλαγμα πολύχρονου μόχθου και έρευνας, που πρωτοεμφανίστηκε, δημιουργώντας θαυμάσιες εντυπώσεις, σε συνέχειες από τις σελίδες τής τοπικής εφημερίδας «Ρέθεμνος». Αφορά στη ρεθεμνιώτικη βιβλιογραφία τη σχετική με τους πρόσφυγες τού νομού μας και τη Μικρασιατική καταστροφή τού Εικοσιδύο, τη μεγαλύτερη, μετά την άλωση τής Πόλης, συμφορά που έπληξε τον νεότερο ελληνισμό. Γύρω από αυτά τα δύο αλληλένδετα γεγονότα σπονδυλώνεται το νέο πόνημα τού Γιώργου Φρυγανάκη, που έρχεται να αναβαπτίσει και να φρεσκάρει τη μνήμη μας γύρω από το θέμα των προσφύγων και τής Μικρασιατικής Καταστροφής.
      Το βιβλίο ειδικότερα, κατά τον συγγραφέα, αρθρώνεται σε δύο μέρη. το πρώτο είναι ένα «Αφιέρωμα», γενικά, στη «Ρεθυμνιώτικη Πένα» και στους πρόσφυγες τού Μικρασιατικού δράματος, ενώ το δεύτερο περιλαμβάνει μερικά μόνο από τα κατά καιρούς δημοσιεύματά του στον τοπικό Τύπο- ημερήσιο και περιοδικό- που συμβάλλουν ουσιαστικά και ολοκληρώνουν την ιχνηλασία του αυτήν. Ιδιαίτερα σημαντικά, από τα τελευταία, τα κείμενά του «Μνήμη Γενοκτονίας ή γενοκτονία μνήμης;» (σελ. 155- 163), καθώς και «Η τελευταία Πρωτοχρονιά στη Μικρά Ασία» (σελ. 222- 242), που αποτέλεσε ομιλία τού συγγραφέα ιστορικολαογραφικού περιεχομένου στο Δημαρχείο τής πόλης, στις 9- 1- 1994, κατά την κοπή τής αγιοβασιλόπιτας τού Μικρασιατικού Συλλόγου Ρεθύμνου. Πρόκειται για κείμενα σοβαρά με χαρακτηριστική εντιμότητα και οξυδέρκεια, που αξίζει, πιστεύω, να διαβαστούν απ’ όλους τους Ρεθεμνιώτες.
       Για μια πιο άνετη παρακολούθηση των κειμένων που παρατίθενται, ο συγγραφέας προτάσσει ένα «Βασικό Χρονολόγιο» τής Μικρασιατικής Καταστροφής και του προσφυγικού ζητήματος γενικότερα, όπου παραθέτονται εξαιρετικά καίριες και ενδιαφέρουσες για το εν λόγω ιστορικό γεγονός πληροφορίες. Για τη διευκόλυνση, επίσης, του αναγνώστη παρατίθεται στο τέλος τού βιβλίου και «Ευρετήριο Προσώπων και Πραγμάτων».
      Ως προς το κύριο μέρος τού βιβλίου, εδώ ο συγγραφέας επιλέγει εύστοχα και κρίνει και σχολιάζει με ευαισθησία και γόνιμο και έντιμο προβληματισμό το κάθε παρατιθέμενο κείμενο. Η επιλογή αφορά σε κείμενα τόσο λογοτεχνικά (πεζά και ποιητικά) όσο και σε ακραιφνώς επιστημονικά- ιστορικά, σε κείμενα, επίσης, της καθημερινής ειδησεογραφίας από τον Τύπο (καθημερινό και περιοδικό) τής εποχής, φθάνοντας μέχρι και στους «Πρόσφυγες τής Άγονης Γραμμής», όπως ο συγγραφέας αποκαλεί χαρακτηριστικά κάποια κείμενα που αναφέρονται σε σύγχρονες διαδικτυακές σελίδες τής εν λόγω ιστοσελίδας (http://agonigrammi.wordpress.com). Θεωρώ ότι είναι δύσκολο να διέλαθε τής προσοχής του κείμενο σχετικό με το θέμα του, που να μην το περιέλαβε στο βιβλίο του αυτό. τόσο προσεκτική, πλήρης και εμπεριστατωμένη είναι η συγκέντρωσή του.
        Βασικά, μέσα από τα κείμενα τής ρεθεμνιώτικης πένας παρελαύνουν με κάθε λεπτομέρεια τα γεγονότα τής τραγικής απέλασης των Μικρασιατών από την μικρασιατική πατρίδα, τής οποίας αυτόχθονες κάτοικοι υπήρξαν για τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια και της μετεγκατάστασής των ως άθλιων και αξιολύπητων προσφύγων στη νέα ρεθεμνιώτικη πατρίδα. Εξυφαίνονται, στη συνέχεια, με κάθε λεπτομέρεια, στοιχεία γύρω από την τακτοποίησή τους στη νέα τους πατρίδα και τη μεγάλη συμβολή τους στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξή της. Είναι, επί του σημείου αυτού, γνωστό ότι το Ρέθυμνο ηλεκτροφωτίστηκε το έτος 1925 χάρη στους Μικρασιάτες πρόσφυγες. Ότι τεράστιες, περαιτέρω, εκτάσεις, για χρόνια εγκαταλειμμένες και αναξιοποίητες, αφού πέρασαν στα χέρια των Μικρασιατών νοικοκυρεύτηκαν και έγιναν αποδοτικότερες με νέες καλλιέργειες (π.χ. καπνού) αποδίδοντας πλούτο στον τόπο και στους ιδιοκτήτες τους, ενώ, επίσης, πρόσφυγες στελέχωσαν την τοπική αγορά από τις πιο σημαντικές μέχρι τις πιο ταπεινές εργασίες και παντού, με ελάχιστες εξαιρέσεις στον κανόνα, όπου και αν ασχολήθηκαν, πρόκοψαν και αγαπήθηκαν πραγματικά.
         Από τη Μικρά Ασία μάς ήλθαν άνθρωποι περήφανοι, αγνοί πατριώτες, αρκετοί από αυτούς μορφωμένοι, φανατικοί Έλληνες που κουβαλούσαν πάνω τους την ελληνική αξιοπρέπεια και εθνική περηφάνια χιλιάδων χρόνων. Πραγματικά δεν ξέρω αλλά διαβάζοντας κείμενα που αφορούν στον μικρασιατικό ελληνισμό ανιχνεύω σε όλη τους την έκταση τον πόνο και τις θλίψεις που δοκίμασε η πολύπαθη ράτσα τους και ίσως για τούτο στα κείμενά τους ανακαλύπτω δυνατό και ασίγαστο ελληνικό προσανατολισμό και περισσεύουσα φιλοπατρία.
         Ο Γιώργος Φρυγανάκης είναι άξιος τού «δικαίου επαίνου» αλλά και της αγάπης όλων μας και γι αυτό το τελευταίο πόνημά του, που, πραγματικά, αποτελεί περισπούδαστη και κεφαλαιώδους σημασίας μελέτη για τον τόπο. Έχει βαθιά συναίσθηση τής ευθύνης που τον βαραίνει. Ο κίνδυνος της λησμονιάς και της αλλοίωσης των γεγονότων είναι που προσμετρά περισσότερο στη ζυγαριά τής αυτοκριτικής του και γι’ αυτό τολμά και αποδύεται σ’ έναν σπουδαίο και έντιμο αγώνα διάσωσης τής αλήθειας. Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό φίλο και δόκιμο συγγραφέα και του ευχόμαστε ο Θεός να του δίνει δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο των "ρεθεμνιώτικων και μικρασιατικών γραμμάτων", στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του.

ΑΝΑΒΙΩΣΕ ΣΤΟΥΣ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ Η ΑΓΙΑ- ΣΟΦΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ


ΑΝΑΒΙΩΣΕ ΣΤΟΥΣ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

Η ΑΓΙΑ- ΣΟΦΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ
ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
(http://www.ret-anadromes.blogspot.com/)

Μια λαμπρή αναβίωση τής εκκλησιαστικής ζωής τής Μεγάλης τού Χριστού Εκκλησίας, τής Αγιά- Σοφιάς τής Κωνσταντινουπόλεως, είχαμε στην πόλη μας, το Ρέθυμνο, τη Δευτέρα 19/12/2011, και ώρα 18.30, στον ιερό ναό των Τεσσάρων Μαρτύρων, μέσω της τέλεσης τής Τριθέκτης ἤ Τριτοέκτης, όπως ονομάζεται, ακολουθίας τού Κοσμικού Τυπικού τής Μεγάλης Εκκλησίας της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως. Η λατρευτική αυτή σύναξη διοργανώθηκε με την ευλογία τού Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγενίου και με την ευγενική συνδρομή τού Δήμου Ρεθύμνου, την οποία τίμησε ο τελευταίος με ικανούς εκπροσώπους του και τον Δήμαρχο κ. Γεώργιο Μαρινάκη.
Ἡ ακολουθία Τριθέκτη είναι- όπως ήδη σημειώσαμε- μια παλιά ακολουθία τού κοσμικού τυπικού και δεν έχει, γι’ αυτό, καμιά σχέση με τις γνωστές μακροσκελέστατες μοναχικές, των ορθοδόξων μοναστηριών, ακολουθίες. Το όνομά της το οφείλει στον χρόνο τέλεσής της, που ήταν, ακριβώς, οι μεσημβρινές ώρες τής Μ. Τεσσαρακοστής και, συγκεκριμένα, ανάμεσα Τρίτης και Έκτης ώρας τού βυζαντινού ωραρίου, δηλαδή 9π.μ.– 12μ. Η ακολουθία αυτή τελούνταν σε αντικατάσταση και ως υποκατάστατο τής θ. Λειτουργίας σε μέρες πού δεν επιτρέπεται ἡ τέλεσή της.
Στη σημερινή θεία λατρεία συναντούμε αυτήν την ακολουθία, μόνον ως απομεινάρι και κατάλοιπο, τόσο κατά τις καθημερινές τής Μ. Τεσσαρακοστής, στο λειτουργικό βιβλίο που ονομάζεται «Τριώδιο», όπου, μετά την ακολουθία τού Όρθρου, διαβάζουμε τη χαρακτηριστική φράση: «εις την τριθέκτην». Εκεί υπάρχει ένα τροπάριο, γνωστό ως της προφητείας (που στην προχθεσινή τριθέκτη ήταν σχετικό με την εορτή των Χριστουγέννων), επίσης το μεσσιανικό (σχετικό με την έλευση τού Μεσσία) ανάγνωσμα τής προφητείας (προκείμενο), που απαγγέλλεται εμμελώς και κατά την αρχαία τάξη, δεήσεις υπέρ των κατηχουμένων, εκτενής δέηση και ευχές τής απόλυσης και κεφαλοκλισίας. Αυτό είναι το κινητό μέρος τής ακολουθίας τής τριθέκτης εναλλασσόμενο καθημερινά, ενώ τα λοιπά στοιχεία (ψαλμικά αντίφωνα μετά των εφυμνίων, ευχές, συναπτές και δεήσεις) είναι σταθερά. Σήμερα αυτά αναγιγνώσκονται στην ακολουθία τής Έκτης Ώρας κατά τη Μ. Τεσσαρακοστή, όπως προβλέπεται από την εκκλησιαστική λειτουργική τάξη. Να, λοιπόν, που συνεχίζει πάντοτε να ζει το παραδοσιακό πνεύμα, σαν πυρήνας, μέσα στη ζωή τής Εκκλησίας.
Η κατανυκτική και επιβλητική αυτή βυζαντινή ακολουθία, που παρακολουθήσαμε την παρελθούσα Δευτέρα στον ι. ναό των Τεσσάρων Μαρτύρων, τελέστηκε σύμφωνα, ακραιφνώς, με το βυζαντινό Κοσμικό Τυπικό τής Μεγάλης Εκκλησίας της Αγίας Σοφίας. Πέραν των ανωτέρω σε αυτήν αποδόθηκε και το περίφημο "Κοντάκιο των Χριστουγέννων", ποίημα Ρωμανού του Μελωδού, «Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει», με τους είκοσι τέσσερις οίκους τού κοντακίου, οι οποίοι απαγγέλθηκαν από τον χοροστατούντα Αρχιερέα κ. Ευγένιο, κατά τον τύπο τού Ακαθίστου Ύμνου.
Χαρακτηριστική είναι, τέλος, και η αρχή τής ακολουθίας με την τριαδική Δοξολογία «Ευλογημένη η Βασιλεία …» και η ολοκλήρωσή της με το ειρηνικό κέλευσμα «εν ειρήνη προέλθωμεν», και τον λαό τού Θεού να απαντά «προέλθωμεν» και να αποχωρεί, στη συνέχεια, ειρηνικά. Και αυτός, ακριβώς, ήταν ο σκοπός που επεδίωκε η συγκεκριμένη, ως κοσμική, ακολουθία ανάμεσα στον λαό τού Θεού και τους ανθρώπους. η ειρήνευση των ψυχών των πιστών.
Η όλη ακολουθία επιστημονικά παραδόθηκε ως λειτουργικό κείμενο από τον αείμνηστο λειτουργιολόγο Καθηγητή Ιωάννη Φουντούλη και αποκαταστάθηκε ψαλτικά, με πλήρη σχεδόν μελοποίηση των ύμνων, από τον ομότιμο Καθηγητή τής Θεολογικής Σχολής τής Αθήνας κ. Γρηγόριο Στάθη. Τελέστηκε για πρώτη φορά στον Μητροπολιτικό Ναό τής Αθήνας τις παραμονές των Χριστουγέννων τού έτους 1999, ενώ από το έτος 2005 έχει τελεστεί και στην Ι. Μ. Βαρλαάμ Μετεώρων, στη Μυτιλήνη, τα Τρίκαλα, ενώ την Τετάρτη (21/12) η εν λόγω ακολουθία θα τελεστεί και στον ι. Ναό τού Αγίου Τίτου Ηρακλείου.
Θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικό πράγμα την αναμόχλευση αυτήν και αναβίωση στη ζωή όχι μόνο τής κοινωνίας αλλά και της Εκκλησίας των παραδοσιακών μορφών τής ζωής από τόπου σε τόπο και από εποχής σε εποχή. Αυτές είναι που δίνουν την ευχάριστη πολύχρωμη ανομοιομορφία και ποικιλότητα που λειτουργεί καταλυτικά όσον αφορά στην παγκοσμιότητα. Γιατί η παγκοσμιότητα είναι λειτουργική και όχι αθροιστική. Δεν σημαίνει βαθμιαία εγκατάλειψη των υψηλών μορφωμάτων ενός συγκεκριμένου τόπου και χρόνου για χάρη μιας παγκόσμιας αχρωμίας και ομοιομορφίας. Στην παγκοσμιότητα δεν αντιτίθεται ο τόπος. αντιστρόφως, αποτελεί το ζωτικό έδαφός της. Κριτήριο είναι το κατά πόσον η «τοπικότητα» εκφράζει αυθεντικά την κοινή ανθρώπινη φύση κι εδώ την ελληνική ορθόδοξη φύση τού Έλληνα. Η εν λόγω ισορροπία μεταξύ της παγκοσμιότητας και τοπικότητας μάς προσφέρει μιαν άλλη αίσθηση, για να ατενίζουμε με σεβασμό τις τοπικές θρησκευτικές και λοιπές παραδόσεις των άλλων λαών και να ανακαλύπτουμε το παγκόσμιο νόημα, το οποίο κρύβουν στην ιδιομορφία τους. Όταν είμεθα αυθεντικοί, λέγει ο Αναστάσιος Γιαννουλάτος, ως ανθρώπινα πρόσωπα, οργανικώς ενταγμένα στον τόπο μας, είμεθα και «παγκόσμιοι».
Στην προχθεσινή βυζαντινή ακολουθία εντυπωσίασε αφενός το πλήθος των πιστών που γέμισε ασφυκτικά την εκκλησία των Τεσσάρων Μαρτύρων, όσο και ο βαθυνούστατος λόγος τού Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγενίου, ο οποίος έδωσε στο θεοφιλές πλήρωμα τής Εκκλησίας μιαν εξαιρετικά αξιόλογη ενημέρωση γύρω από τη σημασία τού εν λόγω βυζαντινού τελετουργικού, ως μιας καλής ευκαιρίας για πνευματική περισυλλογή, προσευχή και προετοιμασία εορτασμού τής μεγάλης Δεσποτικής Εορτής των Χριστουγέννων.
Θα θέλαμε, τέλος, να συμπληρώσουμε ότι, πέραν των ανωτέρω, η ιερή αυτή ακολουθία υπήρξε μια, πραγματικά, εξαιρετική ακουστική πνευματική πανδαισία για τους πιστούς που την παρακολούθησαν και αυτό χάρη στους δυο άριστα καταρτισμένους βυζαντινούς χορούς που απέδωσαν τους ύμνους. τη «Βυζαντινή Χορωδία τού Δήμου Ηρακλείου», με διευθυντή τον κ. Εμμανουήλ Σουργιαδάκη και τη ρεθεμνιώτικη «Χορωδία παραδοσιακής Μουσικής “Παύλος Βλαστός”, με διευθυντή τον κ. Αντώνη Μιχελουδάκη και με τη χοροστασία τού Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγενίου.
Ο παρορμητικός ενθουσιασμός με τον οποίο αποδόθηκαν οι ύμνοι, η καλαισθησία των διανθίσεων, των εκλεπτύνσεων και των διαφόρων ποικιλμάτων, αλλά και η φανερή δεξιοτεχνία των χορωδών και των χοραρχών τους στα ελεύθερα σημεία αυτοσχεδιασμού εντυπωσίασαν ιδιαιτέρα το πολυπληθές χριστεπώνυμο πλήρωμα. Ξεχωρίσαμε το κοντάκιο τού Ρωμανού τού Μελωδού «Η Παρθένος Σήμερον» (5ου-6ου αι.), μελωδία διαχρονική, που ο χρόνος άφησε μέχρι σήμερα εντελώς αναλλοίωτη. Χωρίς δεξιοτεχνικές υπερβολές, με ελεγχόμενη αναπνοή, εντυπωσιακά σβησίματα και απόλυτη συναίσθηση τής σημασίας τού ύφους οι Χορωδοί φώτισαν και ανέδειξαν τον συγκεκριμένο, αλλά και τους λοιπούς εκκλησιαστικούς ύμνους όσο καλύτερα μπορούσαν, σε μια σπάνια ηχοχρωματική ποικιλία, σύμφωνη, πάντα, προς το κλίμα των αγίων ημερών και τις αυστηρές απαιτήσεις τής βυζαντινής σημειογραφίας.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΕΣ ΜΕΛΩΔΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ «ΜΟΥΣΙΚΟ ΚΑΡΠΟ»

omes.blogspot.com
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΕΣ ΜΕΛΩΔΙΕΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ «ΜΟΥΣΙΚΟ ΚΑΡΠΟ»

Θαυμάσια υπήρξε η εντύπωση από την πραγματικά πανηγυρική χριστουγεννιάτικη συναυλία, που έδωσε το κουιντέτο χάλκινων πνευστών «CretaBRASS», την Τετάρτη 21 Δεκεμβρίου 2011, στο «Σπίτι τού Πολιτισμού» τής πόλεώς μας, με τη συνεργασία πολλών παραγόντων τού πολιτισμού. τού 2ου Δημοτικού Σχολείου Ρεθύμνου, που προσέφερε ό,τι πολυτιμότερο διαθέτει, τα παιδάκια του- μέλη τής «Παιδικής Μικτής Χορωδίας» τού Μουσικού Καρπού- και βέβαια τις σοπράνο Μαρία Λαντζουράκη και Βιργινία Μελιγκουνάκη, που έδωσαν χρώμα, διαμέτρημα και νέες ποιότητες στη μουσική. Η εν λόγω συναυλία, που τελούσε υπό την αιγίδα τήςΑντιπεριφέρειας Ρεθύμνου, έφερε τη σφραγίδα τού φίλου μουσικού Αντώνη Μαυράκη.Η εμφάνιση των παραπάνω συντελεστών υπήρξε, τώντις, απόλυτα επιτυχής και κατάφεραν όλοι μαζί να πείσουν το φιλόμουσο κοινό με τη φυσικότητα και τη βεβαιότητα των επιλογών τους ότι έχουν και μπορούν πολλά να προσφέρουν στον υγιή μουσικό πολιτισμό αυτού του τόπου.
 Το Κουιντέτο Χάλκινων Πνευστών Οργάνων «CRETA BRASS» αποτελείται από τους μουσικούς Αντώνη Μαυράκη και Δέσποινα Σκανδαλάκη (Trumpet), Κρίστ Ρίνο (Horn), Μανόλη Σφακιανάκη (Trombone) και Μπάμπη Παλιό (Tuba), που θητεύοντας σε Συμφωνικές Ορχήστρες αλλά και σε μικρότερα μουσικά σχήματα έχουν στο ρεπερτόριό τους μεγάλη γκάμα μουσικής έκφρασης, που επεκτείνεται αποτελεσματικά σε εποχές από την Αναγέννηση έως την κλασική, ρομαντική και σύγχρονη εποχή.
Όλοι οι παραπάνω μουσικοί, με μιαν ιδιαίτερα απαιτητική παρτιτούρα, είχαν την ευκαιρία να αποκαλύψουν στο μουσικόφιλο κοινό της πόλης μας το πλήρες καλλιτεχνικό διαμέτρημά τους, χαρίζοντάς μας μιαν ερμηνεία λαμπερή, δυναμική και ανεπιφύλακτα υπερδεξιοτεχνική. Μιαν ερμηνεία στην οποία ο κάθε μουσικός, ο κάθε σολίστας και χορωδός βρέθηκε στη σωστή του θέση, αποδίδοντας στον μέγιστο βαθμό για τα κοινό αποτέλεσμα.
Του κυρίου προγράμματος προηγήθηκε ένα εισαγωγικό- θα το ονομάζαμε- οργανικό μέρος από το κουιντέτο χάλκινων πνευστών οργάνων «Creta BRASS», στο οποίο ερμήνευθηκαν το Κοντσέρτο σε Ντο Μείζονα τού Βιβάλντι (1678- 1741) και το Verbunkos notak τού Ούγγρου Farkas Antal με τη θαυμάσια σε αυτά κυριαρχία τού λαμπερού ηχοχρώματος τής πρώτης και δεύτερης τρομπέτας των Αντώνη Μαυράκη και Δέσποινας Σκανδαλάκη, σε μια σειρά από ιδιαίτερα ζωηρές μελωδικές ερωταποκρίσεις μεταξύ των δύο οργάνων, ενώ σε άλλα σημεία των κομματιών μια απαλή μελωδική διάθεση με έναν υπέροχο, μεστό και παλλόμενο εορταστικό ήχο απλωνόταν νωχελικά σ’ ολόκληρη την αίθουσα τού Πολιτισμού και από τους πέντε ερμηνευτές τού κουιντέτουυ
στ.Η συγκινησιακή, πάντως, φόρτιση άρχισε να αποκορυφώνεται σταδιακά, με την εμφάνιση αρχικά των σολιστών Μαρίας Λαντζουράκη, σε όμορφα χριστουγεννιάτικα κομμάτια τού κλασικού, κυρίως, ρεπερτορίου και της Βιργινίας Μελιγκουνάκη σε πολύ γνωστές κλασικές χριστουγεννιάτικες μελωδίες, μέχρι το τέλος που μπήκε και η Παιδική Χορωδία και τραγούδησαν, πλέον, όλα τα σχήματα μαζί με μια μεθυστικά γιορταστική χριστουγεννιάτικη παρτιτούρα.
Ξεχωρίζουμε από τις παραπάνω αναγνώσεις τού κλασικού ρεπερτορίου το Αve Verum Corpus, του W. A. Motzart, το Panis Angelicus (κομμάτι στο οποίο η Μαρία δοκίμασε επιτυχώς τις υψηλότατες περιοχές τού ρεπερτορίου, κάτι που έγινε ξανά και στο Ave Maria του Verdi), το Jesu, joy of mans desiring του Johann Seb. Bach (που αυτό το τελευταίο απέδωσαν και οι δύο υψίφωνοι μαζί), ενώ από τις λοιπές χριστουγεννιάτικες μελωδίες σημειώνουμε τα: What child is this (σε διασκευή τού Α. Μαυράκη), The first Noel, Santa Claus is coming to town (κομμάτι εξαιρετικά απαιτητικό με υψηλές περιοχές, που αναδείχτηκε θαυμάσια από τη Βιργινία) και Jingle bell rock.
Στο τρίτο κατά σειρά μέρος εμφανίστηκε η Παιδική Χορωδία τού «Μουσικού Καρπού», η οποία μαζί με τη γενναιόδωρη σύμπραξη και των δύο υψιφώνων ερμήνευσε και ανάδειξε γνωστά χριστουγεννιάτικα χορωδιακά, όπως τα: Adeste Fideles, The little Drummer Boy, Χαρά στον κόσμο (του Handel), το γνωστό, επίσης, κοντάκιο των Χριστουγέννων «Η παρθένος σήμερον», πάνω σε καθαρή βυζαντινή σημειογραφία, τον Ρούντολφ με την κόκκινη μύτη και το Πρόγραμμα έκλεισε με ένα αληθινά εντυπωσιακό και πανηγυρικό «φινάλε» με το Τρίγωνα Κάλαντα.
       Στο σημείο αυτό δεν μπορώ να μη σταθώ ιδιαίτερα στην παλιά μου μαθήτρια Μαρία Λαντζουράκη, που διαπρέπει ως σοπράνο στο εξωτερικό, και η οποία με τη συμμετοχή της στη συναυλία τής περασμένης Τετάρτης κυριολεκτικά λάμπρυνε και στήριξε το πρόγραμμα με αποτελεσματικότητα, δίνοντας σε αυτό ουσία, σιγουριά και το μουσικό περίγραμμα που τόσο το είχε ανάγκη. Υπήρξε υποδειγματική σε ό,τι αφορά στην απόδοση τού ύφους τής μουσικής, την άρθρωση των φράσεων και την αισθητική των διανθισμάτων στις επαναλήψεις, ενώ σε πολλά σημεία εξασφάλισε επιτυχώς την εκφραστική θεατρικότητα των επιλογών της. Και στο σημείο αυτό, αγαπητή μου Μαρία, επιθυμώ να επαναλάβω μια παλιά μου ευχή. σύντομα να σε δούμε και στο σανίδι της Λυρικής, γιατί πραγματικά το αξίζεις!
Από την άλλη και η άλλη, επίσης, μαθήτριά μου, υψίφωνος Βιργινία Μελιγκουνάκη τραγούδησε με μια εξαιρετικά πλούσια, δυνατή όσο και ομοιογενή φωνή, που ταυτόχρονα έδειχνε ιδιαίτερα εύπλαστη και λειτουργική. Με άνεση η φωνή της περνούσε από έντονα δυναμικές διατυπώσεις σε απροσδόκητα τρυφερές, χαμηλές εξομολογήσεις, προσφέροντας στο κοινό μια συναρπαστική όσο και ιδιαίτερα ειλικρινή ανάγνωση.
Η εν λόγω χριστουγεννιάτικη συναυλία δημιούργησε μια μαγευτικά ειρηνική βραδιά. Οι μουσικοί, οι σολίστες όσο και οι μικροί χορωδοί προσέφεραν στο ρεθεμνιώτικο κοινό ερμηνείες που χαρακτηρίζονται από ποιότητα και ξεχωριστή μουσική ευαισθησία και βεβαιότητα. Έδιναν την εντύπωση μιας ανάγνωσης που πήγαζε περισσότερο από το καλλιεργημένο πνεύμα, το συναίσθημα και την ψυχή παρά από τον νου των μουσικών, βοηθώντας το μουσικόφιλο κοινό τού Ρεθύμνου- μαζί και με το εξαιρετικά κατατοπιστικό και επιμελημένο Πρόγραμμα που διανεμήθηκε- τη δυνατότητα να περπατήσει μαζί τους στον χώρο της Μουσικής, να γνωρίσει, να αισθανθεί, να ζήσει και να χαρεί τις ομορφιές της και, ακόμα, να ζήσει μιαν ανεπανάληπτη χριστουγεννιάτικη ανάταση και ευφορία. Θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές και, μάλιστα, στον υπεύθυνο (μαθητής μου ήταν και αυτός) τής όλης προσπάθειας Αντώνη Μαυράκη. Ήταν όλοι τους υπέροχοι!
ννιάτικη συναυλία δημιούργησε μια μαγευτικά ειρηνική βραδιά. Οι μουσικοί, οι σολίστες όσο και οι μικροί χορωδοί προσέφεραν στο ρεθεμνιώτικο κοινό ερμηνείες που χαρακτηρίζονται από ποιότητα και ξεχωριστή μουσική ευαισθησία και βεβαιότητα. Έδιναν την εντύπωση μιας ανάγνωσης που πήγαζε περισσότερο από το καλλιεργημένο πνεύμα, το συναίσθημα και την ψυχή παρά από τον νου των μουσικών, βοηθώντας το μουσικόφιλο κοινό τού Ρεθύμνου- μαζί και με το εξαιρετικά κατατοπιστικό και επιμελημένο Πρόγραμμα που διανεμήθηκε- τη δυνατότητα να περπατήσει μαζί τους στον χώρο της Μουσικής, να γνωρίσει, να

ΥΜΝΟΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΔΕΚΑ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

ΥΜΝΟΙ
ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΔΕΚΑ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΑΙ
ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
Από τη Χορωδία τής Σχολής Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής τής Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

http://ret-anadromes.blogspot.com/
Παρόλο που τα Χριστούγεννα εορτάζονται μέσα στην καρδιά τού χειμώνα, είναι αλήθεια ότι όλοι μας νιώθουμε μέσα μας μια ζέστα παράξενη τις μέρες αυτές τού Δωδεκαημέρου. Είναι η ζέστα τής θείας Αγάπης που περισσότερο τις μέρες αυτές ξεδιπλώνεται και μας προσκαλεί σε μια νέα πορεία πνευματική και ειρηνική προς το φτωχικό σπήλαιο τής Βηθλεέμ. Την αγάπη αυτή πήρε από τα Ιερά Γράμματα τής Εκκλησίας και μας την μετάγγισε εμμελώς με εξαιρετική επιτυχία, και την έκανε ύμνο και προσευχή προς τον γεννηθέντα εν φάτνη Θεό, η εικοσιπενταμελής «Χορωδία τής Σχολής Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής» τής Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, την Τετάρτη το βράδυ, 21 Δεκεμβρίου 2011.
Η «Χορωδία τής Σχολής Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής» ιδρύθηκε το έτος 1998, με σκοπό την έρευνα και προβολή τής βυζαντινής μουσικής μας παράδοσης και, κυρίως, την ανάδειξη νέων ιεροψαλτών, που θα επανδρώσουν και θα διακονήσουν την Εκκλησία από τα αναλόγια των ιερών ναών τής Μητροπόλεώς μας. Η Σχολή είναι αναγνωρισμένη από το Υπουργείο Πολιτισμού και λειτουργεί με τη σφραγίδα και τη δυναμική τού ακούραστου διδασκάλου και Πρωτοψάλτη τού Καθεδρικού μας ναού κ. Ευαγγέλου Καπαϊδονάκη. Σπουδαία η βοήθεια στο έργο τής διδασκαλίας στη Σχολή και του συνεργάτη και συνδιδάσκοντος σε αυτήν κ. Εμμ. Πρωτογεράκη, πρωτοψάλτη τού ιερού ναού τού Αγίου Κωνσταντίνου.
Το Πρόγραμμα τής συναυλίας τής Τετάρτης περιελάμβανε επίκαιρους εκκλησιαστικούς ύμνους από την ακολουθία αφενός τής εορτής των Αγίων Δέκα Μαρτύρων των εν Κρήτη και αφετέρου από την εορτή των εορτών τα Χριστούγεννα. Η εορτή των Αγίων Δέκα Μαρτύρων εορτάζεται πολύ κοντά με την εορτή των Χριστουγέννων (23 Δεκεμβρίου). Οι άγιοι Δέκα Μάρτυρες, που μαρτύρησαν κατά το έτος 250 μ.Χ. επί αυτοκράτορος Δεκίου, κατάγονταν από διάφορες περιοχές τής Κρήτης, ο δε Αγαθόπους, ένας εξ αυτών, από το Πάνορμο Ρεθύμνου, όπου την στιγμή αυτήν οικοδομείται περίλαμπρος ναός στη μνήμη του.
Από την ακολουθία τής εορτής των Αγίων Δέκα Μαρτύρων ψάλθηκαν δυο στιχηρά προσόμοια και το δοξαστικό από τον εσπερινό, δυο μεσώδια καθίσματα τού όρθρου, το εξαποστειλάριο και το απολυτίκιό τους σε μουσική προασαρμογή τού Χοράρχου, κ. Καπαϊδονάκη. Από τον κύκλο, πάλι, της εορτής των Χριστουγέννων αποδόθηκαν μέλη στο σύνολό τους εκκλησιαστικών μελοποιών τού 17ου και 18ου αιώνα, περιόδου εξαιρετικά σημαντικής για τη νεοβυζαντινή μελοποιΐα, στην οποία αποκορυφώθηκε η αναγέννηση τής ορθόδοξης μουσικής τέχνης και έφθασε στη μεγαλύτερη άνθισή της μετά την άλωση. Ειδικότερα τής εορτής των Χριστουγέννων ψάλθηκαν το κοντάκιο τού Ρωμανού τού Μελωδού «Η Παρθένος Σήμερον» (5ου-6ου αι.), σε ήχο Γ΄ και σε καταγραφή τού ΙΘ΄ αι., μελωδία διαχρονική, που ο χρόνος άφησε μέχρι σήμερα εντελώς αναλλοίωτη. Το κοντάκιο αυτό σήμανε και την είσοδο τής Χορωδίας στη σολέα τού ναού.
Ακούστηκαν, επίσης, τα τροπάρια στις προφητείες τού εσπερινού «Λαθών ετέχθης» και «Ανέτειλας Χριστέ», μέλη Πέτρου τού Λαμπαδαρίου- σπουδαιότερης μουσικής μορφής τού ΙΗ΄ αι.- και ακολούθησαν οι ειρμοί και η Θ΄ Ωδή τού Α΄ Κανόνα τής εορτής, καθώς και το κράτημα- σε ήχο Α΄, Ιωάννου τού Τραπεζούντιου (+1770), πρωτοψάλτου τής Μεγάλης τού Χριστού Εκκλησίας- με το οποίο έκλεισε το μέρος τού προγράμματος των ύμνων. Το κράτημα είναι ένα μέλος που χρησιμοποιεί άσημες συλλαβές όπως τορορό, τεριρέμ, νενενά και άλλες παρόμοιες, επειδή, ακριβώς, ο μελοποιός δεν θέλει να δεσμευτεί από κανένα κείμενο, αλλά προτιμά να δώσει ξεχωριστή σημασία στη μελωδία, αναπτύσσοντας με τον τρόπο αυτόν έξοχες σελίδες καθαρής μουσικής.
Ιδιαίτερα εντυπωσίασαν στο τέλος τής εκδήλωσης τα παραδοσιακά κάλαντα της Κρήτης (σε ήχο Λέγετος), της Δωδεκανήσου (σε ήχο πλ. Γ΄), και της Πελοποννήσου (σε ήχο πλ. τού Α΄, τετράφωνο), που, και αυτά τα τελευταία, κινούνται, επίσης, στους ήχους τής Βυζαντινής Μουσικής και αποτελούν το κοσμικό ή λαϊκό μέρος αυτής.
Όλα τα παραπάνω οι χορωδοί απέδωσαν με μια φωνή που έλαμπε σε όλες τις περιοχές, γενναιόδωρη, πλατιά, πειθαρχημένη, αγέρωχη και συνεπή, κάτω από τη στιβαρή καθοδήγηση τού χοράρχη τους κ. Ευαγγέλου Καπαϊδονάκη. Η καλαισθησία των διανθίσεων, των εκλεπτύνσεων και των διαφόρων ποικιλμάτων, αλλά και η φανερή δεξιοτεχνία χορωδών και χοράρχη στα ελεύθερα σημεία αυτοσχεδιασμού εντυπωσίασαν ιδιαιτέρα το ευσεβές ακροατήριο. Χωρίς δεξιοτεχνικές υπερβολές, με ελεγχόμενη αναπνοή, εντυπωσιακά σβησίματα και απόλυτη συναίσθηση τής σημασίας τού ύφους οι Χορωδοί φώτισαν και ανέδειξαν τους παραπάνω εκκλησιαστικούς ύμνους όσο καλύτερα μπορούσαν. Από την ερμηνεία τους δεν απέλειπε ο παρορμητικός ενθουσιασμός, η καλλιέπεια, η χάρη και, οπωσδήποτε, το πνεύμα, παράγοντας απόλυτα αναγκαίος και ουσιώδης στην ερμηνευτική διαδικασία τής Εκκλησιαστικής σημειογραφίας.
Θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές τής προχτεσινής εκδήλωσης για την άκρως ευσυνείδητη και επιμελημένη ερμηνεία τους, πράγμα το οποίο εξήρε, στο τέλος, εμφατικά και ο σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Ευγένιος, ευχαριστώντας θερμά τον Χοράρχη και τα μέλη τής Χορωδίας, καθώς και τον αρχιμ. Τίτο Ταμπακάκη, ο οποίος στην αρχή τής εκδήλωσης έκανε μια βαθύτερη ανάλυση και διείσδυση στο νόημα τής εορτής των Χριστουγέννων. Τους ευχαριστούμε όλους, γιατί μας έδωσαν ένα αληθινό μάθημα σεβασμού τόσο της παραδοσιακής μας μουσικής, όσο και των Αγίων Ημερών που διερχόμαστε.