ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΡΕΘΥΜΝΟ - «Ο ί κ ο ς Π α ι δ ε ί α ς» - (Γυμνάσιο Αρρένων)

ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΡΕΘΥΜΝΟ      

               

                           «Ο  ί  κ  ο  ς   Π  α  ι  δ  ε  ί  α  ς»                                                                       (Γυμνάσιο Αρρένων)


 ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

              Στο α΄ τέταρτο τού 20ου αιώνα στο Ρέθυμνο λειτουργούσαν  Δημοτικό, Γυμνάσιο και Ελληνικό Σχολείο. Τα σχολεία αυτά βρίσκονταν στο συγκρότημα των σχολείων που στεγαζόταν στα προαύλια τού Μητροπολιτικού Ναού και της αγίας Βαρβάρας. Από αυτά το Ελληνικό Σχολείο, με τρεις τάξεις- Ανώτερο και Κατώτερο Αλληλοδιδακτικό- λειτουργούσε στην αίθουσα τού «πρίγκιπα Γεωργίου» ή «Τριών Ιεραρχών», στον χώρο τής Μητροπόλεως. Το Παρθεναγωγείο, πάλι, λειτουργούσε, την περίοδο 1900-1927, στα οικήματα τής αγίας Βαρβάρας, όπου βρίσκεται σήμερα η Δημόσια Βιβλιοθήκη τού Ρεθύμνου, ενώ ακόμα παλιότερα, στο β΄ μισό τού 19ου αιώνα (ίδρυση παρθεναγωγείου 1864), στεγαζόταν σε αίθουσες στη βορινή πλευρά τού Μητροπολιτικού ναού.

     Από το έτος 1917 γίνεται λόγος για αδιέξοδο στο οποίο είχαν περιέλθει τα εκπαιδευτικά ζητήματα τής πόλης, λόγω έλλειψης αιθουσών και διδακτηρίων. Η Κυβέρνηση τού Ελευθερίου Βενιζέλου είχε ορίσει υποχρεωτική την εκκένωση των διδακτηρίων κατά τον μήνα Σεπτέμβριο από τις οικογένειες των προσφύγων που διέμεναν σε αυτά, για να δοθούν κανονικά, από 1ης Οκτωβρίου, στους μαθητές τής πόλης. Η Γενική, επίσης, Διοίκηση Κρήτης είχε χορηγήσει για τον σκοπό αυτόν ποσό για την καθαριότητα και απολύμανση των επιταχθέντων διδακτηρίων, έτσι ώστε να δοθούν και πάλι με ασφάλεια στους μαθητές. Τον ίδιο καιρό, μετά από πρόταση τού Εποπτικού Συμβουλίου τού Νομού, αποφασίστηκε η ίδρυση και δύο ακόμα σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης (του Β΄ Αρρένων και του Β΄ Θηλέων) γεννάται, όμως, το ερώτημα πού και πώς θα λειτουργούσαν τα εν λόγω εκπαιδευτήρια[1].

      Κατά την χρονική περίοδο 1928-1933 το Γυμνάσιο Ρεθύμνης ήταν εξατάξιο. Ήταν ένα ψιλό διώροφο  κτίριο και βρισκόταν στην οδό Καστρινογιαννάκη, αριθμός 35. Κάθε όροφος είχε δύο  αίθουσες. Για χρόνια γυμνασιάρχης στο σχολείο αυτό ήταν ο λόγιος Μιχαήλ Πρεβελάκης.

    Η πρώτη τάξη αποτελώντας ένα μόνο μεγάλο τμήμα από 80 παιδιά, συγκεντρωνόταν στη γειτονική αίθουσα των Τριών Ιεραρχών- παλιότερα τής Αλληλοδιδακτικής Σχολής- που καταλάμβανε τη ΝΑ γωνία τού χώρου γύρω από τον ναό και είχε πλάι, στον βορινό της τοίχο, κατά σειρά τους τάφους των επισκόπων τής Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου. Στο βάθος τής αίθουσας ήταν συσσωρευμένα άχρηστα θρανία. Φιλόλογος στην τάξη αυτή ήταν ο Μιχαήλ Τρουλλινός .

Εικ. 1. To Γυμνασιακό Παρθεναγωγείο
Ρεθύμνου- 1928 (παλιό Θηλέων-
σημερινό 3ο Λύκειο Ρεθύμνου )

    Μετά το πρώτο Γυμνασιακό Παρθεναγωγείο (εικ. 1), στην πλατεία των Τεσσάρων Μαρτύρων που προηγήθηκε, τον Ιούνιο τού 1928 τίθεται ο θεμέλιος λίθος και για το Γυμνάσιο Αρρένων (εικ. 2), το σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης που συνεχίζει να λειτουργεί ανελλιπώς μέχρι και σήμερα. Για πολλά χρόνια, μιαν ολόκληρη 25ετία, αγωνίζονταν για τον σκοπό αυτόν ο Γυμνασιάρχης Μιχαήλ Πρεβελάκης, οι καθηγητές και άλλοι παράγοντες τού Ρεθύμνου[2]. Το όνειρο πραγματοποιήθηκε όταν Νομάρχης στο Ρέθυμνο έφτασε ο Ανδρέας Μάρκελλος. Ως πρόεδρος τού ταμείου Εφέδρων Πολεμιστών Νομού Ρεθύμνης, συμμερίστηκε από την αρχή τον πόθο όλης τής πόλης και του Νομού για την ανέγερση Γυμνασίου και με έξοδα τού Εφεδρικού Ταμείου- πάνω σε οικόπεδο 8000 τ.μ., που δώρισε ο Δήμος Ρεθύμνης- προχώρησε στην υλοποίηση τού στόχου αυτού, υπό της Εργολάβου Εταιρίας Δερμιτζάκη– Φωτιάδη[3].

Εικ. 2. Γυμνάσιο Αρρένων Ρεθύμνου
(Οίκος Παιδείας)

       Το Εφεδρικό Ταμείο κατέβαλλε 2.000.000 δραχμές για την τοιχοποιία και τη στέγαση τού διδακτηρίου, όταν, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Μ. Πρεβελάκης, «καιροί δυσήνεμοι και αντίξοοι τού Εφεδρικού Ταμείου τας πηγάς εξήρανον και τού έργου η συμπλήρωσις εν γε τω παρόντι αδύνατος απέβαινεν. Τότε αναλαμβάνει τον αγώνα η «Διδακτηριακή Επιτροπή» και εις νέαν αυτής προσπάθειαν προς αποπεράτωσιν τού έργου εύρεν πολλούς υποστηρικτάς.. τον πρώην Γενικόν Διοικητήν Κρήτης κ. Γεώργιον Κατεχάκιν και μάλιστα τον νυν υπουργόν Γενικόν Διοικητήν Κρήτης κ. Νικόλαο Ασκούτσην»[4].

        Οι εν γένει προσπάθειες στέφθηκαν με απόλυτη επιτυχία, κι έτσι τα Χριστούγεννα τού 1931 το Γυμνάσιο Αρρένων, ο σημερινός «Οίκος Παιδείας», ήταν έτοιμο και μεταφέρθηκαν οι μαθητές στο νεόδμητο αυτό κτίριο.

        Τα εγκαίνιά του, ενώ επρόκειτο να γίνουν κατά τον εορτασμό τής Αρκαδικής Εθελοθυσίας τού 1931, έγιναν, τελικά- για τεχνικούς λόγους- στις 14-1-1932, με την παρουσία τού επισκόπου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και των λοιπών αρχών τής πόλης, όταν υπουργός Παιδείας ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου.

       Μίλησαν οι Πέτρος Μανουσάκης, δικηγόρος, Πρόεδρος τής «Διδακτηριακής Επιτροπής» και ο Γυμνασιάρχης Μιχαήλ Πρεβελάκης[5]. Η εν λόγω «Διδακτηριακή Επιτροπή» αποτελουμένη από αρκετά έγκριτα μέλη τής πόλης τού Ρεθύμνου (όπως οι: Μενέλαος Παπαδάκης, Τίτος Πετυχάκης, Μάνος Τσάκωνας, Σταμάτιος Ρολόγης, Νικόλαος Τρουλλινός, Εμμανουήλ Δερμιτζάκης, Χρυσούλα Αθανασιάδου) δραστηριοποιήθηκε δυναμικά για τη συγκέντρωση χρημάτων προς ανέγερση τού νέου γυμνασιακού μεγάρου.

       Το σχολείο υπήρξε, για την εποχή τού, πολύ σύγχρονο και η Ρεθεμνιώτικη κοινωνία ένιωθε ιδιαίτερα περήφανη γι’ αυτό. Ο Πρεβελάκης στον παραπάνω λόγο του «επί τοις εγκαινίοις τού νέου γυμνασιακού μεγάρου» το αποκαλεί «μέγα, θείον και πολυδαίδαλον έργον, που δεν έμελλε να λειτουργήση ως απλούν κλασσικόν Γυμνάσιον, αλλ’ ως Σχολή Μέσης Εκπαιδεύσεως, έχουσα μεν τας δύο πρώτας τάξεις κοινάς, από τής τρίτης δε εις δύο τμήματα χωριζομένη. εις τετραετές κλασσικόν Γυμνάσιον και εις τετραετές πρακτικόν Λύκειον»[6]. Ήταν εφοδιασμένο με εποπτικά όργανα διδασκαλίας Φυσικής και Χημείας και για την πρακτική εφαρμογή τής θεωρητικής παράδοσης από έδρας. Επίσης, στον χώρο του, στη μεγάλη αίθουσα τού Γυμνασίου, δίνονταν ομιλίες από τους διανοούμενους Ρεθεμνιώτες τής εποχής αλλά και από τους καθηγητές τού σχολείου. Υπήρχε τότε- όπως παρατηρούμε και από τον γενικότερο οργασμό ανέγερσης παντοειδών σχολείων στην πόλη μας- μια άνθιση στην παιδεία, και όχι μόνο, στο Ρέθυμνο.



[1] Διά τα σχολεία, «Κρητική Επιθεώρησις», 1917 (Δυστυχώς, στη φωτοτυπία τού εν λόγω άρθρου, εκ παραδρομής, παραλείψαμε να σημειώσουμε την πλήρη ημερομηνία τού φύλλου τής εφημερίδας). 

[2] Κρητική Επιθεώρησις 23/7/1953 και «Τα εγκαίνια τού Γυμνασίου, Λόγος εκφωνηθείς υπό τού Γυμνασιάρχου κ. Μιχ. Πρεβελάκι», Κρητική Επιθκεώρησις 14-1-1932.

[3] «Τα εγκαίνια του Γυμνασίου μας», Κρητική Επιθεώρησις,3/6/1928.

[4] «Τα εγκαίνια τού Γυμνασίου, Λόγος εκφωνηθείς υπό τού Γυμνασιάρχου κ. Μιχ. Πρεβελάκι…», Κρητική Επιθκεώρησις 14-1-1932.

[5] «Τα εγκαίνια τού Γυμνασίου, Λόγος εκφωνηθείς υπό τού Γυμνασιάρχου κ. Μιχ. Πρεβελάκι…», Κρητική Επιθεώρησις 14-1-1932.

[6] «Τα εγκαίνια τού Γυμνασίου, Λόγος εκφωνηθείς υπό τού Γυμνασιάρχου κ. Μιχ. Πρεβελάκι…», Κρητική Επιθεώρησις 14-1-1932.

ΧΑΡΗ Κ. ΣΤΡΑΤΙΔΑΚΗ - ΡΕΘΥΜΝΟ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑ

ΧΑΡΗ Κ. ΣΤΡΑΤΙΔΑΚΗ


                                  ΡΕΘΥΜΝΟ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑ

                           ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΧΕΣΗ
                                                      [ΓΡΑΦΟΤΕΧΝΙΚΗ ΚΡΗΤΗΣ Α.Ε.Ε., Ρέθυμνο 2013, σχ. 8ο (21Χ29), σσ. 264]  


    ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
                    www.ret-anadromes.blogspot.com

Το Λιμενικό Ταμείο Ρεθύμνου, παρότι ως όνομα και ως Δημοτική αρχή παραπέμπει σε ειδικούς σκοπούς και επιδιώξεις σύμφωνες προς το αντικείμενό του, όμως στα χέρια τού τωρινού Προέδρου του, κ. Μίνω Αλεφαντινού, πραγματικά μάς έχει εντυπωσιάσει υπερβαίνοντας τις προβλεπόμενες δράσεις του- στις οποίες, επίσης, τον τελευταίο καιρό έχουμε παρακολουθήσει σημαντικά επιτεύγματα- και ασχολούμενο με τρόπο ιδιαίτερα βέβαιο και αποτελεσματικό και με δράσεις άλλες, ετερόκλιτες και ανομοιογενείς, που παράγουν κουλτούρα, μόρφωση και πολιτισμό.  
Είχαμε συναριθμήσει σε προηγούμενο σημείωμά μας («Ρεθεμνιώτικα Νέα» 24/9/2013), για τις πολιτιστικές δραστηριότητες τού Δήμου μας κατά το φετινό καλοκαίρι (2013), και την όντως θαυμάσια και όλως πρωτότυπη πρωτοβουλία και τού Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Ρεθύμνου να κοσμήσει το παραλιακό μέτωπο τής πόλης μας, μέσα στον μήνα Αύγουστο, με τρία θαυμάσια γλυπτά. Ο λόγος για το Συμπόσιο Γλυπτικής που πραγματοποιήθηκε στον χώρο τής μαρίνας τού Ρεθύμνου, για έναν, περίπου, μήνα, με πρωτοβουλία τού Λιμενικού Ταμείου και στο οποίο οι Ρεθυμνιώτες είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν μία πολύ δημιουργική καλλιτεχνική διαδικασία από την ομάδα τού Καθηγητή τής Σχολής Καλών Τεχνών, στον τομέα τής Γλυπτικής, κ. Γιώργου Χουλιαρά. Στόχος, μάλιστα, μεγαλόπνοος τού Λιμενικού ταμείου είναι- σύμφωνα με τον Πρόεδρό του- αυτό το Συμπόσιο Γλυπτικής να γίνει θεσμός στην πόλη τού Ρεθύμνου.   
Πέραν του σημαντικού αυτού για την πόλη μας πολιτιστικού γεγονότος, το Λιμενικό Ταμείο Ρεθύμνου επανέρχεται σήμερα, και πάλι στον ενδιαφέροντα χώρο τού πολιτισμού και των Γραμμάτων με μια νέα θεαματική κίνησή του, που αφορά, τη φορά αυτήν, σε ένα σπουδαίο εκδοτικό γεγονός και αυτό, μάλιστα, παρά την οικονομική δυσχέρεια που, τον καιρό αυτόν, πλήττει τον Δήμο μας και παρά τα όσα δεινά προοιωνίζεται η οικονομική πολιτική τής Χώρας. Ο λόγος για την έκδοση τού νέου βιβλίου «Ρέθυμνο και Θάλασσα, Μια ιστορική σχέση», του διδάκτορος Παιδαγωγικής κ. Χάρη Κ. Στρατιδάκη, δασκάλου και Σχολικού Συμβούλου Δημοτικής Εκπαίδευσης στα Χανιά.
Πρόκειται για ένα βήμα- τομή για τον πολιτισμό και την ιστορία αυτού τού τόπου, που- ως έχον την αναφορά του στο υγρό στοιχείο με το οποίο τόσο στενά ανά τους αιώνες η πόλη μας συμβιώνει, με έμφαση, μάλιστα, προς τα λιμάνια της (ελληνιστικό, βενετσιάνικο και νεότερο)- δεν μπορούσε να μην μιλήσει άμεσα στα ενδιαφέροντα τού Λιμενικού Ταμείου. Δεν είναι, λοιπόν, μόνο να φτιάχνουμε σπουδαία και χρήσιμα πράγματα για τον τόπο αυτόν, αλλά και να δημιουργούμε στις ψυχές των δημοτών του ωραίες εικόνες και παραστάσεις που προσφέρουν ευεξία και δροσερότητα, προκαλούν ευάρεστα δημιουργικά συναισθήματα και καλλιεργούν και προάγουν τον πολιτισμό. 
Ο Χάρης Στρατιδάκης, γνωστός στην πόλη μας από το πλήθος των μελετών και των δεκάδων βιβλίων του, άνθρωπος με βαθιά γνώση τού τόπου ήδη από το έτος 1985, όταν άρχισε, το πρώτον, να συγγράφει τον κλασικό, πλέον, για το Ρέθυμνο «Οδηγό για την πόλη και τα 

περίχωρα». Από τότε άρχισε και η ενασχόλησή του με το θέμα τού παρόντος βιβλίου του, που συνεχίστηκε αργότερα και με τους μαθητές του, με εργασίες τους που γνώρισαν και το φως τής δημοσιότητας, όπως: «Οι ακτές τού Ρεθύμνου» και «Ρέθυμνο και θάλασσα- Ανθολόγιο κειμένων».

Με το εν λόγω βιβλίο του ο κ. Στρατιδάκης έρχεται να απαντήσει σε ερωτήματα όπως: τι γνωρίζουμε για τα λιμάνια, τα καρνάγια, τους νεώσοικους, για τα επαγγέλματα και τους ανθρώπους τού λιμανιού, αλλά και τις παραθαλάσσιες συνοικίες και τις θαλάσσιες επικοινωνίες τού Ρεθύμνου, για την εμπορική κίνησή του κατά τους τελευταίες, τουλάχιστον, αιώνες, για την προϊστορία τού τόπου και για τη διαμόρφωσή του μέσα στον γεωλογικό χρόνο και τη διαχρονική οικολογία των νερών του…  Το βιβλίο ξεκίνησε με την υπόθεση ότι το Ρέθυμνο ήταν σε παλιότερες εποχές πολύ περισσότερο δεμένο με τη θάλασσα απ’ ό,τι σήμερα. Ότι, δηλαδή, υπήρξε μια κατεξοχήν θαλασσινή πόλη και ότι στη συνέχεια σταδιακά, από τη δεκαετία τού ’60 και εξής , αποκόπηκε από το ζωογόνο υγρό στοιχείο και στράφηκε στην ενδοχώρα για λόγους που ο συγγραφέας αναλύει διεξοδικά στο παρουσιαζόμενο με το σημείωμά μας αυτό βιβλίο του.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα τού βιβλίου τα 517 τεκμήρια- πειστήρια, που έχουν σταχυολογηθεί από πλήθος πηγών (αρχειακών, συμβολαιογραφικών, διοικητικών, μαρτυρίες ανθρώπων, βιβλίων, Τύπου κ.λπ.) και χρησιμοποιούνται αυτούσια, ως έχουν στην πηγή από την οποία λαμβάνονται. Αυτό γίνεται, κατά δήλωση τού συγγραφέα, γιατί στα εν λόγω αποσπάσματα κρύβονται, συχνά, πολλές και σπουδαίες πληροφορίες όχι άμεσα συναφείς με το θέμα τού βιβλίου, που αξίζει, όμως, να παρατεθούν αυτούσια, ως παρέχοντα, για τον προσεκτικό αναγνώστη, εξαιρετικές παράπλευρες πληροφορίες. Ο χώρος αναφοράς τού βιβλίου εκτείνεται, κατά κανόνα, από τα Μισίρια, ανατολικά, μέχρι το Γεράνι, δυτικά. Στις αρετές αυτές τού βιβλίου θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και τους δεκαοχτώ πρωτότυπους χάρτες και σχεδιαγράμματα και τους είκοσι πέντε πίνακες   που κοσμούν το βιβλίο, καθώς, επίσης, και το λοιπό πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό, που διευκολύνει και υπηρετεί την κατανόηση τού βιβλίου. Ενώ σαφές τεκμήριο τής επιστημονικής αξίας τού βιβλίου αποτελεί η εκτενής ρεθεμνιώτικη, βασικά, βιβλιογραφία και, μάλιστα, το εμπεριστατωμένος και εξονυχιστικά λεπτομερές και αναλυτικό «Γενικό Ευρετήριο», μια αξία που σπάνια ανευρίσκεται σε βιβλία στον βαθμό αυτόν. 
Θερμά συγχαίρουμε και ευχαριστούμε τον φίλο συγγραφέα και συντελεστή τού λαμπρού αυτού επιτεύγματος Χάρη Στρατιδάκη. Πρόκειται, τώντις, για έργο σημαντικό, απόρροια των συστηματικών ερευνών τού συγγραφέα του, κ. Χάρη Στρατιδάκη, ακούραστου και οτρηρού ερευνητή, στον χώρο τής Κρητολογίας και όχι μόνον. Η αίσθηση τού χρέους απέναντι στον τόπο είναι, νομίζουμε, αυτή που καθοδήγησε τις προσπάθειές του και συνέβαλλε στο ξεπέρασμα των οποιωνδήποτε δυσχερειών. Η προσπάθειά του, ανάγκη βαθιά εσωτερική, αντανακλά το περίσσευμα τής ψυχής του και ενθαρρύνει την ανάληψη και στο μέλλον παρόμοιων πρωτοβουλιών. Χωρίς κανένα δισταγμό μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το φωτισμένο ενδιαφέρον ορισμένων ανθρώπων, το γνήσιο συναίσθημα ευθύνης τού καθενός απέναντι στους συμπολίτες του, η ολοπρόθυμη συνεργασία του με άλλους για ανώτερους σκοπούς και ιδανικά αποτελούν την ασφαλέστερη βάση για την προαγωγή και ιστορική και πνευματική ανάπτυξη και καταξίωση ενός τόπου. Δεν έχω παρά να ευχηθώ στον συγγραφέα μέσα από την καρδιά μου να έχει απεριόριστες ψυχικές δυνάμεις και την απαιτούμενη σωματική ευεξία, προκειμένου να επιτυγχάνει όλο και γενναιότερες και βαθύτερες στον πάτριο τόπο εξερευνήσεις, που θα αποσκοπούν στην πληρέστερη τού τόπου μας προσέγγιση, που- ας μην το ξεχνούμε- αποτελεί έργο εθνικής σημασίας και πολιτιστικής αξίας και ομορφιάς.

ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΟΥ ΕΠΑΡΧΙΩΤΗ ΝΟΤΑΡΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ Μ. ΒΛΑΣΤΟΥ

ΓΙΑΝΝΗ Μ. ΓΡΥΝΤΑΚΗ
                          ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΟΥ ΕΠΑΡΧΙΩΤΗ ΝΟΤΑΡΙΟΥ                          ΙΩΑΝΝΗ Μ. ΒΛΑΣΤΟΥ
                                       ARCHIVIO DI STATO DI VENEZIA
                                              NOTAI DI CANDIA (B. 285)

[«ΤΑΛΩΣ», τ. Κ΄(2012), ΠΕΡΙΟΔΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ,
 ΧΑΝΙΑ ΚΡΗΤΗΣ, σσ. 416, σχ. 8ο (24Χ17)]
  
ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
            www.ret-anadromes.blogspot.com

Νοτάριος, στα χρόνια της Ενετοκρατίας, ήταν ο συμβολαιογράφος και νοταριακά έγγραφα λέγονταν οι διάφορες δικαιοπραξίες που αυτός συνέτασσε. Τα νοταριακά έγγραφα αποτελούν σήμερα μίαν από τις σημαντικότερες πηγές τού μεσαιωνικού και νεότερου πολιτισμού. Μέσα στις λίγες γραμμές μιας δικαιοπραξίας βρίσκονται κρυμμένες πάρα πολλές από τις πτυχές τής καθημερινότητας των ανθρώπων τής εποχής στην οποία αυτή αναφέρεται, σχετικές, κυρίως, με τον οικονομικό, πολιτιστικό και, συχνά, και συναισθηματικό τομέα. Σε αυτές, επί πλέον, μπορεί κανείς να διακρίνει τις επιδιώξεις, τις χαρές, τα όνειρα, τις προσδοκίες αλλά και τα βάσανα, τις λύπες, τις συνήθειες, τα ήθη και τα έθιμα, τις παραδόσεις και, γενικότερα, τον χαρακτήρα ενός ολόκληρου λαού,  σε μια  συγκεκριμένη φάση τής ιστορίας του.
Και πιο συγκεκριμένα, από τις νοταριακές πράξεις μπορούμε να αντλήσουμε εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία και πληροφορίες σχετικά με τον γάμο, το διαζύγιο, την προίκα, τα ταφικά έθιμα τής εποχής, τη θρησκευτική πίστη και ευλάβεια, τις αγοραπωλησίες και τις ενοικιάσεις. Και, ακόμα, να εντοπίσουμε ένα μεγάλο πλήθος τοπωνυμίων πολλά από τα οποία χάθηκαν στο διάβα τού χρόνου (ή συνεχίζουν να υπάρχουν αλλοιωμένα ή και αναλλοίωτα), να βγάλουμε συμπεράσματα για τη μόρφωση των συμπατριωτών μας τον καιρό εκείνο, για τα επαγγέλματά τους (τσαγκάρηδες, μαραγκοί, ράφτες, χρυσοχόοι, χειρουργοί, βαστάζοι, καπετάνιοι, δάσκαλοι, κληρικοί) και για πάρα πολλά άλλα πράγματα. Μέσα από τις αγορές και τις πωλήσεις σπιτιών ή κτημάτων παρακολουθούμε, περαιτέρω, την οικονομική κατάσταση των κατοίκων και αισθανόμαστε τον πόνο των φτωχών και αδυνάτων δίπλα στην πλεονεξία και φιλοκέρδεια των πλουσίων, ενώ μέσα από τα προικοσύμφωνα διακρίνουμε την αγάπη των γονιών προς τα παιδιά τους, τις ξεχωριστές συνήθειες και τα είδη των προικιών που συνήθως κάλυπταν οικιακά σκεύη και ρουχισμό. Ώστε, σε τελική ανάλυση, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι κάθε διαθήκη αποτελεί μια καθαρή σκιαγράφηση, μερική ή ολική, του χαρακτήρα τού διαθέτη, ενώ μέσα από τις ασήμαντες αυτές λεπτομέρειες τού καθημερινού κοινωνικού βίου μπορούμε ανετότερα να παρακολουθήσουμε και αυτά τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα και τη συνθετότητα των εξελίξεων που αυτά επιφέρουν στη ζωή τού ανθρώπου.     
Από τα τριακόσια κατάστιχα Κρητικών νοταρίων που διασώθηκαν και φυλάσσονται στα Κρατικά αρχεία της Βενετίας μόνο επτά ανήκουν σε Ρεθεμνιώτες και κανένα από αυτά σε Χανιώτες. Και, βέβαια, μέγα μέρος των πρωτόκολλων αυτών εξαφάνισε η πτώση του Ρεθύμνου στα χέρια των Τούρκων το 1646. Οι επτά ρεθεμνιώτες νοτάριοι, των οποίων σώζονται τα κατάστιχα, είναι οι εξής: παλιότερος ο Ιωάννης Λόγγος και ακολουθούν ο Τζώρτζης Τρωίλος, ο Εμμ. Βαρούχας, ο Ιωάννης Μ. Βλαστός, ο Τζώρτζης Πάντιμος, ο Μαρίνος Αρκολέος και ο Αντρέας Καλλέργης.
Από τους παραπάνω ρεθεμνιώτες νοταρίους, του Ιωάννη Μ. Βλαστού, ο γνωστός ρεθεμνιώτης ιστορικός Γιάννης Μιχαήλ Γρυντάκης μεταφέρει στη σύγχρονη ελληνική τις 303 πράξεις από τις οποίες αποτελείται το πρωτόκολλο τής επαγγελματικής του δραστηριότητας. Το πρωτόκολλο τού Βλαστού ξεκινά από το έτος 1599 και φθάνει μέχρι το 1614 (πρωτόκολλο είναι το επίσημο βιβλίο μέσα στο οποίο έγραφαν τις πράξεις τους οι νοτάριοι).
Το παρουσιαζόμενο βιβλίο είναι επιμελώς φροντισμένο από κάθε πλευρά. Ο συγγραφέας φρόντισε να το εμπλουτίσει με μια πλούσια Εισαγωγή, στην οποία περιγράφεται το μελετώμενο πρωτόκολλο, αναφέρονται οι ρεθεμνιώτες νοτάριοι, δίδονται κάποια στοιχεία για τον Ιωάννη Βλαστό και περισσότερα για το περίεργο ελληνικό γλωσσικό ιδίωμα τής εποχής που χρησιμοποιεί, αφού ο Βλαστός δεν πρέπει να γνώριζε καλά την ελληνική γλώσσα και για να γίνει αντιληπτός ο τρόπος γραφής του είναι απαραίτητες κάποιες παρατηρήσεις στους διάφορους γλωσσικούς τομείς. Στο κυρίως κείμενο παρατίθενται όπως έχουν οι 303 πράξεις τού νοταρίου, γίνονται κάποιες παρατηρήσεις σε θέματα κυρίως μορφής και δίδονται κάποιες διευκρινιστικές επεξηγήσεις προκειμένου να γίνεται το κείμενο περισσότερο κατανοητό. Στο τέλος υπάρχουν χρήσιμα Ευρετήρια ονοματεπώνυμων, τοπωνυμίων, εκκλησιών και μοναστηριών, πόλεων, χωριών και συνοικιών, μετοχίων και καβαλαριών, ώστε το βιβλίο, τελικά, να καθίσταται μια εξαιρετική εγκυκλοπαίδεια Τοπικής Ιστορίας. Ακολουθεί Λεξιλόγιο, που, στη συγκεκριμένη περίπτωση, καθίσταται εξαιρετικά χρήσιμο λόγω τής γλωσσικής ιδιομορφίας τού εν λόγω νοταρίου, στο οποίο, όπου κρίνεται απαραίτητο, σημειώνονται και πραγματολογικά στοιχεία. Σε Παράρτημα δίδονται σε ελεύθερη απόδοση στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα οι τριάντα πρώτες πράξεις τού πρωτοκόλλου, για να μπορεί ο αναγνώστης να προσεγγίσει καλύτερα και τις υπόλοιπες πράξεις, ενώ με φωτογραφίες δίδονται και οι πρώτες δέκα πράξεις τού πρωτοτύπου. Ακολουθεί Ευρετήριο Πράξεων κατά είδος και εκτενής Βιβλιογραφία.
Το παραπάνω έργο τού κ. Γιάννη Γρυντάκη είναι αξιολογότατο και έρχεται να καλύψει ένα σημαντικότατο κενό στη επιστήμη τής ιστορίας των χρόνων τής Ενετοκρατίας. Λαμπρός ερευνητής ο ίδιος ερευνά και εξετάζει με ευρυμάθεια, γλαφυρότητα και συνθετικό πνεύμα τον σπουδαίο χώρο των νοταρίων τής Ενετοκρατίας, προσφέροντάς μας πλουσιότατες και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες τοπικού επιπέδου ιστορικές πληροφορίες. Τον ευχαριστούμε θερμά και γι’ αυτό το τελευταίο πόνημά του- με το οποίο ολοκληρώνει, νομίζω, την έκδοση των ρεθεμνιωτών νοταρίων (δεδομένου ότι και οι Bekker- Germert εξέδωσαν τον Μ. Βαρούχα, Ρέθυμνο 1987)- και του ευχόμαστε να είναι υγιής, και συνεχώς να ανεβαίνει τον γόνιμο δρόμο τής συστηματικής και καρποφόρας προσπάθειάς του.

ΘΟΥΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ Γ. ΒΛΑΣΤΟΥ

ΘΟΥΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ
ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ
ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ Γ. ΒΛΑΣΤΟΥ
Παρουσίαση βιβλίου- Μουσική εκδήλωση από τον Σύλλογο Ρεθυμνίων Μικρασιατών και το Μουσικό Σχολείο Ρεθύμνου
  
    ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
  www.ret-anadromes.blogspot.com          

Είναι γνωστόν και περιποιεί εξαιρετική τιμή για το Ρέθυμνο ότι ο «πατέρας» τής Κρητικής Λαογραφίας, Παύλος Γ. Βλαστός, είναι Ρεθύμνιος, γεννημένος στο Βιζάρι Αμαρίου, το έτος 1832. Δημοδιδάσκαλος και ιεροψάλτης, αφιερώθηκε από ενωρίς στην καταγραφή και συγκέντρωση ενός πλουσιότατου λαογραφικού υλικού, το οποίο επεξεργάσθηκε με πραγματικό ζήλο και ενδιαφέρον, αλλά και αληθινή αγάπη προς τα ήθη και τις παραδόσεις τής Κρήτης, της Νήσου τού Μίνωος, όπως ο ίδιος, χαρακτηριστικά, συνήθιζε να την αποκαλεί. Η πραγματικά απέραντη λαογραφική συλλογή του, που διαλαμβάνει 93 χειρόγραφους τόμους (με λαϊκά τραγούδια, παραμύθια, παροιμίες κ.λπ.), θησαυρίζεται σήμερα στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης (Χανιά), στο οποίο δωρήθηκε το έτος 1963 από τους κληρονόμους του και, έκτοτε, είναι διαθέσιμη σε ερευνητές και ενδιαφερομένους. Τελευταία έχει αρχίσει να ψηφιοποιείται σε μικροφίλμς, προκειμένου να διατηρηθεί καλύτερα και να γίνει περισσότερο προσβάσιμη και προσιτή.
           Του μεγάλου αυτού ρεθυμνίου λαογράφου, του Παύλου Βλαστού, είναι ευτύχημα ότι ύστερα από μίαν αξιέπαινη πρωτοβουλία των ΓΑΚ- Ιστορικού Αρχείου Κρήτης και του προϊσταμένου τους κ. Κωνσταντίνου Φουρναράκη, δημοσιεύθηκαν, πρόσφατα, δύο τόμοι από το τεράστιο και πολυσήμαντο έργο του, τους οποίους είχαμε την ευκαιρία να παρουσιάσαμε από τον τοπικό τύπο («Ρεθεμνιώτικα Νέα» 15/10/2013) (πρόκειται για το περισπούδαστο ποιμενικό έργο τού Βλαστού «Βουκολικόν» και τα «Άσματα Λαϊκά Κρητών ή Συλλογή Κρητικής Ποιήσεως Ποικίλης», με την επιμέλεια και τα δύο τού κ. Φουρναράκη). Αλλά η δραστηριότητα αυτή των ΓΑΚ- Ιστορικού Αρχείου Κρήτης, περί τον Ρεθύμνιο Παύλο Βλαστό, συνεχίζεται ακάθεκτη και χαιρόμαστε και ευχαριστούμε ιδιαίτερα γι’ αυτό τον Προϊστάμενο τού Αρχείου, βασικό υποκινητή τής προσπάθειας αυτής.
Η εκδήλωση, πάντως, που παρουσιάζουμε με το σημείωμά μας αυτό αφορά στην παρουσίαση βιβλίου και ψηφιακού δίσκου με τίτλο: "Θούρια στην Κρήτη του 19ου αιώνα από τη Συλλογή τού Παύλου Γ. Βλαστού" (επιμέλεια: Ανδρέα Αθαν. Γιακουμάκη), που διοργάνωσε το Ιστορικό Αρχείο, με την Ι. Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και το Μουσικό Γυμνάσιο- Λύκειο Ρεθύμνου, και έγινε στην αίθουσα «Παντελής Πρεβελάκης- Ωδείο Ρεθύμνου», στις 30-10-13, στα πλαίσια τού εορτασμού των 100 χρόνων από την ένωσή της Κρήτης με την Ελλάδα (1913- 2013). Την παρουσίαση έκαναν οι κύριοι Κ. Φουρναράκης και Μιχαήλ Στρουμπάκης, Επίκουρος, ο τελευταίος, Καθηγητής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Ηρακλείου Κρήτης. Οι εισηγητές εξέτασαν με επιστημονική γνώση, ακρίβεια και πληρότητα τις πτυχές τής ελληνικής λαϊκής ζωής  και φώτισαν από πολλές πλευρές την προσωπικότητα και την κοινωνική παρουσία και προσφορά τού μεγάλου Ρεθεμνιώτη λαογράφου, Παύλου Βλαστού, ενημερώνοντας, οριοθετώντας και επικεντρώνοντας τον αναγνώστη στο ουσιώδες και χρήσιμο.
Την παρουσίαση ακολούθησε πανηγυρική συναυλία σχετική με το βιβλίο, δηλαδή «Θούρια στην Κρήτη τού 19ου αιώνα από τη Συλλογή Παύλου Γ. Βλαστού». Με το σημείωμά μας αυτό θα παρουσιάσουμε το μουσικό μόνο μέρος τής εν λόγω βραδιάς, ενώ με προσεχές σημείωμά μας επιφυλασσόμαστε να παρουσιάσουμε και την προαναφερθείσα νέα έκδοση τού Αρχείου Κρήτης και του ψηφιακού δίσκου που τη συνοδεύει.
Το Μουσικό, λοιπόν, Πρόγραμμα τής εκδήλωσης επωμίστηκαν, στο Α΄ Μέρος, ο «Σύλλογος Ρεθυμνίων Μικρασιατών» (Παραδοσιακή Ορχήστρα και υπέρ30μελής Χορωδία) σε Διδασκαλία και Διεύθυνση τού Ανδρέα Γιακουμάκη, σε μια σειρά θουρίων, στα οποία ο Π. Βλαστός άλλοτε φέρεται ως καταγραφέας και άλλοτε ως ποιητής και μελοποιός. Από το Μέρος αυτό, λόγω στενότητας χώρου, ξεχωρίζουμε τα θούρια:
 α) «Ο Τουρκομάχος Έλλην», γνωστότερο και ως «Ω, λυγηρόν και κοπτερόν σπαθί µου», του Κων. Κοκκινάκη (1781- 1831), ποιητή και συνεργάτη του Ιω. Καποδίστρια, (ή ίσως και του Στεφάνου Κανέλου), σε καταγραφή Π. Βλαστού και σε ρυθμό επτάσημο (Καλαματιανό). Πρόκειται για τραγούδι που διαδόθηκε ευρέως κατά τον Κριμαϊκό πόλεµο (1853-1856) και τραγουδήθηκε τουλάχιστον µέχρι το τέλος των Βαλκανικών Πολέµων.
 β) «Θούριον» («Τι καρτερείτε…»), Στεφ. Κανέλου (1792-1823), σε μελοποίηση Π. Βλαστού, με θαυμάσια ανερχόμενη δυναμική και αποκορυφώσεις, ενώ ιδιαίτερα μάς εντυπωσίασε,
                   γ) «Ο ασπασμός προς την Μητέρα Ελλάδα», του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη (1824- 1879), που εκφράζει παράλληλο- προς αυτόν τού Κρητός καταγραφέα Π. Βλαστού- πόθο τού επτανήσιου Ποιητή, για την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα και εκδόθηκε ακριβώς την ημέρα τής εκπληρώσεως τού πόθου αυτού. Στο εν λόγω ποίημα, τα Ιόνια νησιά (διάβαζε Κρήτη) ζητούν από τη Μητέρα Ελλάδα να τα πάρει κοντά της, να μοιράζονται μαζί της τις συμφορές, τον πόνο και τα δάκρυά της!! με τα εξής συγκινητικά λόγια: «Άνοιξε, μάνα μας γλυκειά την άφθαρτη καρδιά σου κι’ αγκάλιασέ τα τά φτωχά, τα μαύρα τα παιδιά σου. Σφίξε μας, μάνα, σφίξε μας, γυμνά, ξαρματωμένα σαν νάτανε κατάδικα, σαν νάταν νικημένα. Έρχονται μές τον κόρφο σου, δώσε μας την ευχή σου και σβήσε πάσα μας πληγή μ’ ένα θερμό φιλί σου».
                Το τραγούδι απέδωσε με φωνή δυνατή, μεστή αποχρώσεων, ομοιογενή και με τη χαρακτηριστική κρητική ανδροπρέπεια και πρεπειά, ο γιος τού Διευθυντή τής Χορωδίας Ανδρέα Γιακουμάκη, Θανάσης. Αλλά και ο μαέστρος, Α. Γιακουμάκης, από την πρώτη κιόλας στιγμή έδειξε την άνεσή του να οργανώνει και να εμπνέει τους χορωδούς και τους μουσικούς του και να τους οδηγεί στο αποτέλεσμα πού εκείνος επιθυμούσε, καθώς οι Χορωδοί και η παραδοσιακή ορχήστρα, κάτω από τη στιβαρή καθοδήγησή του, επέλεξαν ένα άκρως δεξιοτεχνικό και απαιτητικό πρόγραμμα, που φανέρωσε δυναμικά την απόλυτη επάρκειά τους. Η ενάργεια με την οποία απέδωσαν τη μουσική μέσα από τη φανερή αποφυγή μελίρρυτων διατυπώσεων απλά διακοσμητικού χαρακτήρα, ενίσχυσε τη σαφήνεια των μουσικών φράσεων, που, καθώς αρθρώνονταν καθαρά και ευδιάκριτα, προσέθεταν ανεξάντλητη πλαστικότητα και ευαισθησία στη μουσική, αλλά και το κατάλληλο ηχόχρωμα για την ποιότητα ενός θουριακού μέλους.
  Στο Β΄ Μέρος- κάτω από τη άνετη και δυναμική διεύθυνση των δασκάλων τους Δημήτρη Ταμπάλη (κυρίως στα ορχηστρικά- χορωδιακά θούρια) και Ειρήνης Νουκάκη (κυρίως στα χορωδιακά)- έλαμψαν τα παιδιά τού Μουσικού Γυμνασίου- Λυκείου με το πλούσιο μέταλλο τής φωνής τους, τις εύστοχες διαφοροποιήσεις στις ταχύτητες και τη δυναμική, τη χάρη και κομψότητά τους, αλλά και για το γνήσιο πνεύμα τής λαϊκής μουσικής μας παράδοσης, που το μετέφεραν πλούσιο και συναρπαστικό, και αυτό παρότι τα θούρια που τραγούδησαν αποδίδονταν από ευρωπαϊκά ορχηστρικά και χορωδιακά σύνολα. Τα παιδιά κυριολεκτικά συνάρπασαν το πολυπληθές ακροατήριό τους με την τεχνική στην ερμηνεία, αλλά και την επιστημοσύνη τους περί την απόδοση τής μουσικής και του ήθους τής κρητικής μουσικής μας παράδοσης, πράγμα που διασφάλισε την ποιότητα και πιστότητα τού αποτελέσματος από τον κίνδυνο τού φτηνού και αγοραίου.
 Από τα θούρια που τραγούδησαν ξεχωρίσαμε τα:
 α) «Θούριος “Η πτώσις τού Αγαρηνού”», στο οποίο ποιητής και μελοποιός είναι ο Παύλος Βλαστός,
 β) «Η Τουρκολέτειρα Κρήτη», του Γεωργίου Ζαλοκώστα (1805- 1858), σε καταγραφή και μελοποίηση Π. Βλαστού, πάνω στη γνωστή όπερα τού Verdi (1813- 1901), «Ναμπούκος»(!), στην οποία, πραγματικά, τα λόγια των Εβραίων σκλάβων φαίνονται να δένουν απόλυτα με την περίπτωση των σκλαβωμένων, επίσης, Κρητών, ιδιαίτερα στην περίφημη προσευχή των Εβραίων σκλάβων (Va Pensiero), στην οποία θυμούνται γλυκά και αναπολούν την πατρίδα τους, τον Ιορδάνη ποταμό και τους πύργους τής Σιών με την περίφημη άρια τής όπερας: «Ω Πατρίδα γλυκειά μα χαμένη». Στα λόγια αυτά των αιχμαλωτισμένων Εβραίων, ο Π. Βλαστός διέκρινε, φαίνεται, και τις δικές του ελπίδες για απαλλαγή από τον ζυγό τής πατρίδας του και την ενοποίησή της με τη Μητέρα Ελλάδα και
 γ) τον «Θούριο Ύμνο Κρητών» («Να φύγουν οι Τούρκοι…»), με ποιητή και μελοποιό τον Παύλο Βλαστό, σε εξάσημο ρυθμό, που ερμηνεύτηκε και από τις δύο χορωδίες, τη Χορωδία τού Συλλόγου Μικρασιατών και τη χορωδία του Μουσικού Γυμνασίου-Λυκείου, που, από κοινού, έκλεισαν θριαμβικά την όλη συναυλία.
Τα θερμά μας συγχαρητήρια σε όλους!!

« O K α ρ α γ κ ι ό ζ η ς ζ ε ι » 55 επίκαιρες και διακαιρικές παραστάσεις

ΓΙΩΡΓΟΣ Δ. ΦΡΥΓΑΝΑΚΗΣ

 « O  K α ρ α γ κ ι ό ζ η ς  ζ ε ι »
55 επίκαιρες και διακαιρικές παραστάσεις 
[Έκδοση «Γραφικές Τέχνες Καραγιαννάκη», Ρέθυμνο 2013, σχ. 8ο (24 Χ 17), σσ. 400]

                ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ 

        www.ret-anadromes.blogspot.com

«Ο Καραγκιόζης ζει», λέγει ο τίτλος τού νέου βιβλίου τού φίλου συνταξιούχου φιλόλογου καθηγητή, Γιώργου Δ. Φρυγανάκη. Ναι, όμως, αυτός που ζει και βασιλεύει είναι ο Έλληνας Καραγκιόζης, αντίθετα προς τον Τούρκο συνάδελφό του, τον «Καραγκιόζ» (τούρκ. σημαίνει μαυρομάτης), στον τάφο τού οποίου- ως και του δουλοπρεπούς φίλου του Χατζηαβάτη- ως αξιοθέατου χώρου, οδηγούμαστε όλοι, κατά την επίσκεψή μας στη Μικρασιατική Προύσα, από τους ξεναγούς. Την πραγματικότητα αυτήν σαφώς διατρανώνει και επεξηγεί μέσα από το παραπάνω βιβλίο του ο Γιώργος Φρυγανάκης. Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον όσο και πρωτότυπο βιβλίο δεκάδων επίκαιρων και διακαιρικών παραστάσεων, με το οποίο ο συγγραφέας ντύνει, διαμορφώνει, διαπλάθει και αναζωογονεί αυτόν τον Μαθουσάλα ήρωά του, με ένα νέο, ολοκαίνουριο κουστούμι, ανανεώνοντας, περαιτέρω, ριζικά και το παρουσιαστικό του.
Και προς επίρρωση των ανωτέρω, παρουσιάζω, επιλεκτικά, από τον επίλογο, στο οπισθόφυλλο τού παρουσιαζόμενου βιβλίου, ορισμένους γενικούς αφορισμούς, που παρουσιάζουν, θεωρώ, επιγραμματικά αλήθειες καθολικού κύρους για τον φίλο μας τον Καραγκιόζη: Ο Καραγκιόζης ζει, γιατί από τη φύση του είναι αθάνατος. Ζει γύρω μας, ανάμεσά μας, διεγείροντας τον προβληματισμό και το συναίσθημά μας. Ζει στη σκιά τού καλύτερου εαυτού μας, πάντα πολιτικοποιημένος και ποτέ κομματικοποιημένος, θυμόσοφος αλλά και θυμωμένος με όλα τα στραβά και τα ανάποδα που βλέπει γύρω του και λέει τα σύκα- σύκα και τη σκάφη- σκάφη.
Άνθρωποι με ευρωπαϊκή ευαισθησία και οικουμενική κουλτούρα, εξαρχής εκτίμησαν και ανέδειξαν την καλλιτεχνική και εθνική προσφορά τού Καραγκιόζη. Τον είπαν «νεότερο Αριστοφάνη» (Ευγ. Σπαθάρης), τον είπαν «εθνική βρυσομάνα» (Γ. Θεοτοκάς), τον είπαν «νοστιμάδα τής ελληνικής μας φυλής» (Τσαρούχης). Αυτόν τον ελληνικό Καραγκιόζη μάς  προτείνει με τα σατιρικά κείμενα τού εν λόγω βιβλίου του και ο Γιώργος Φρυγανάκης, στο πρόσωπο τού οποίου, θεωρούμε ότι ο Έλληνας Καραγκιόζης βρήκε έναν, επιπλέον, άξιο «επιστημονικό» βιογράφο και αναλυτή του. Γιατί στις κειμενικές παραστάσεις του ο κ. Φρυγανάκης είναι γεγονός ότι κατορθώνει αβίαστα την κωμική ευλυγισία τού είδους, εκμεταλλευόμενος, βασικά, την ακατάσχετη φλυαρία τού ήρωά του, με εκείνα τα εύθυμα λογοπαίγνια που του βάζει στο στόμα, καθώς και την αντίθεση που επιτυγχάνεται από τα άφθονα γραμματικά και συντακτικά λάθη του, που, κατά βάση, προκαλούνται από τη θεατρική «κουφαμάρα» τού ήρωα, που τον κάνει μονίμως να «παρακούει», δημιουργώντας, έτσι, εύστοχους αναγραμματισμούς (αμαρτωλοί- αρματολοί, σκούπες- κούπες) και παντοίες επαναλήψεις, που τονίζουν και φορτίζουν κωμικά και συσσωρευτικά, με την αμεσότητά τους- ο ένας αμέσως μετά τον άλλο- το κείμενο και τις παραστάσεις. Στα κείμενα τού κ. Φρυγανάκη οι αναγραμματισμοί αυτοί, συνήθως, υπογραμμίζονται και τονίζονται σκόπιμα από συγγραφέα, ως σημεία νοηματικά φορτισμένα.
Ο απερίφραστος και κατηγορητικός τίτλος τού βιβλίου: «Ο Καραγκιόζης ζει», την αναφορά του έχει σε παλαιότερη εργασία τού συγγραφέα, που παρουσίασε στο πανελλήνιο «Συμπόσιο για την Κωμωδία και τη Σάτιρα», που πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια και συνεργασία τού Δήμου Αγίου Νικολάου και των Συνδέσμων Φιλολόγων Κρήτης, στον Άγιο Νικόλαο, τον Σεπτέμβριο τού 2004. Το εν λόγω Συμπόσιο είναι που ενεθάρρυνε τον συγγραφέα και τον παρακίνησε να «επαναφέρει» στη ζωή του τον Καραγκιόζη. Ναι, να τον «επαναφέρει», από τη στιγμή που ο Καραγκιόζης υπήρχε ήδη μέσα του και δούλευε δημιουργικά από τα πρώτα, κιόλας, παιδικά του χρόνια, από τις παραστάσεις που έδινε για χάρη του ο καραγκιοζοπαίχης Μικρασιάτης πατέρας του. Αλλά, περαιτέρω, μετά βεβαιότητος θεωρώ ότι, στην περίπτωση τού φίλου Γιώργου Φρυγανάκη, ο Καραγκιόζης βρήκε το κατάλληλο εύφορο έδαφος βαθιά μέσα στον ιδιοσυγκρασιακά ανήσυχο και απροσποίητο χαρακτήρα του, στο ανεπιτήδευτα πηγαίο του χιούμορ και στην καυστική κριτική διάθεσή του, που στον Καραγκιόζη, στους λόγους και στα καμώματά του, έβρισκαν όλα αυτά μιαν όμορφη και δημιουργική φυσική διέξοδο και ενασχόληση.  
Τα κείμενα τού βιβλίου, στο μεγαλύτερο μέρος τους, έχουν, κατά καιρούς, δημοσιευθεί και δροσίσει με την αύρα τους τη ζωή και τα ενδιαφέροντά μας και από άλλους επικοινωνιακούς χώρους, εφημερίδες, περιοδικά, καθώς και από το διαδίκτυο («Άγονη Γραμμή»). Τώρα, όμως, δεμένα όλα μαζί σε ένα ογκώδες συγκεντρωτικό “corpus” τετρακοσίων σελίδων, προσλαμβάνουν μια νέα μορφή και ασφαλώς και την απαραίτητη, σύμφωνα και με τον υπότιτλο τού βιβλίου, παράταση ζωής. Ορθή η δημοσίευσή τους σύμφωνα με την ημερομηνία δημοσίευσής τους, γιατί έτσι υποστηρίζεται και διασώζεται η πολιτική, θρησκευτική και κοινωνική επικαιρότητα στην οποία παραπέμπουν και από την οποία, κατά κανόνα, έχουν όλα εμπνευστεί. Γιατί η καλώς εννοούμενη σάτιρα έχει βαθιά παιδαγωγικό χαρακτήρα και δεν χαρίζεται σε κανένα, επιθυμώντας να διδάξει και διορθώσει τα κακώς έχοντα. 
Με ειδική βαρύτητα στο βιβλίο λειτουργούν και τα «Εισαγωγικά Στοιχεία», που αποτελούν μιαν αναδρομή τού συγγραφέα στα παιδικά του χρόνια, όταν μυούνταν από τον μικρασιάτη πατέρα του, Δημ. Φρυγανάκη, στο θέατρο τού Καραγκιόζη. Ο ωραίος αυτός άνθρωπος αλλά, όπως αποδεικνύεται, και φωτισμένος παιδαγωγός, σε μιαν εποχή ανεργίας και ανέχειας, μηχανευόταν τρόπους για να διασκεδάσει τα παιδιά του και μαζί με αυτά, συχνά, και τα άλλα παιδιά τής γειτονιάς, τα οποία μάζευε όλα ένα γύρο στις αυτοσχέδιες παραστάσεις του. Δικαίως, λοιπόν, και η συγκινητικότατη σε αυτόν αφιέρωση τού βιβλίου.
Τα «Εισαγωγικά» συνεχίζονται με ενδιαφέρουσες ιστορικές αναφορές στο οθωμανικό «δάνειο» «Καραγκιόζ», στο οποίο ο συγγραφέας αντιπαραθέτει πλήθος εύστοχων εκδοχών ενός, γιατί όχι (;), ελληνικού «αντιδανείου», τόσο από τα βυζαντινά, όσο και από τα αρχαιοελληνικά χρόνια (πβ. Σπήλαιο πλατωνικής Πολιτείας, Ελευσίνια Μυστήρια, Βυζαντινή Αγιογραφία, Πτωχοδρομικά Κείμενα). Με όλα αυτά θαρρείς και πέρασε από φίλτρο ο ελληνικός Καραγκιόζης και έγινε κατά πολύ σεμνότερος και ηρωικότερος τού τουρκικού, με εθνικό και αμιγώς ελληνικό περιεχόμενο, διαμορφώνοντας τη θεματολογία του από τις προφορικά σωζόμενες ιστορίες τής Ελληνικής Επανάστασης, εκείνες, δηλαδή, που τόνιζαν περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο τη μεγαλοσύνη και το θάρρος τής ελληνικής ψυχής. Στο πρόσωπό του συνοψίζονται, τώρα πλέον, τόσο οι αρετές και οι έγνοιες τού Έλληνα, όσο και η άφταστη πονηριά τής ψυχής του.
Και η Εισαγωγή ολοκληρώνεται με μιαν ιστορική αναδρομή στον ελληνικό Καραγκιόζη, με ειδική αναφορά στους μεγαλύτερους Έλληνες καραγκιοζοπαίχτες, στη συμβολή τού καθενός στη βελτίωση τού συγκεκριμένου θεατρικού είδους και της θεματικής του, στις σπουδαίες παραστάσεις Καραγκιόζη από καταξιωμένους θιάσους και ηθοποιούς, που, κατά καιρούς, υποδύθηκαν τον Καραγκιόζη (Μαρίκα Κοτοπούλη, Κ. Στολίγκα, Δ. Παπαγιανόπουλο, Νάσο Κεδράκα, Γ. Λαζάνη), αλλά και στις δυνατότητες που δίνει ο αγαπητός στα παιδιά Καραγκιόζης για αξιοποίησή του σε σχολικό επίπεδο, αφού αξιοποιεί τα λεγόμενα «ηρωικά δράματα», με θέματα εμπνευσμένα από την τουρκοκρατία, κυρίως, και την Ελληνική Επανάσταση (Αθανάσιος Διάκος, Μάρκος Μπότσαρης, Γέρος τού Μοριά, Κατσαντώνης κ.λπ). Το παρατιθέμενο περιορισμένο φωτογραφικό υλικό, προσεκτικά επιλεγμένο, βοηθά στην εύστοχη κατανόηση και επεξεργασία των εισαγωγικών στοιχείων τού βιβλίου.  
            Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό φίλο και δόκιμο συγγραφέα Γιώργο Δ. Φρυγανάκη και του ευχόμαστε καλή δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο των "ρεθεμνιώτικων, και όχι μόνο, Γραμμάτων".