ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΟΥ ΕΠΑΡΧΙΩΤΗ ΝΟΤΑΡΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ Μ. ΒΛΑΣΤΟΥ

ΓΙΑΝΝΗ Μ. ΓΡΥΝΤΑΚΗ

                          ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΟΥ ΕΠΑΡΧΙΩΤΗ ΝΟΤΑΡΙΟΥ                          ΙΩΑΝΝΗ Μ. ΒΛΑΣΤΟΥ

                                       ARCHIVIO DI STATO DI VENEZIA

                                              NOTAI DI CANDIA (B. 285)

[«ΤΑΛΩΣ», τ. Κ΄(2012), ΠΕΡΙΟΔΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ,

 ΧΑΝΙΑ ΚΡΗΤΗΣ, σσ. 416, σχ. 8^ο (24Χ17)]

  

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

            www.ret-anadromes.blogspot.com

Νοτάριος, στα χρόνια της Ενετοκρατίας, ήταν ο συμβολαιογράφος και νοταριακά έγγραφα λέγονταν οι διάφορες δικαιοπραξίες που αυτός συνέτασσε. Τα νοταριακά έγγραφα αποτελούν σήμερα μίαν από τις σημαντικότερες πηγές τού μεσαιωνικού και νεότερου πολιτισμού. Μέσα στις λίγες γραμμές μιας δικαιοπραξίας βρίσκονται κρυμμένες πάρα πολλές από τις πτυχές τής καθημερινότητας των ανθρώπων τής εποχής στην οποία αυτή αναφέρεται, σχετικές, κυρίως, με τον οικονομικό, πολιτιστικό και, συχνά, και συναισθηματικό τομέα. Σε αυτές, επί πλέον, μπορεί κανείς να διακρίνει τις επιδιώξεις, τις χαρές, τα όνειρα, τις προσδοκίες αλλά και τα βάσανα, τις λύπες, τις συνήθειες, τα ήθη και τα έθιμα, τις παραδόσεις και, γενικότερα, τον χαρακτήρα ενός ολόκληρου λαού,  σε μια  συγκεκριμένη φάση τής ιστορίας του.

Και πιο συγκεκριμένα, από τις νοταριακές πράξεις μπορούμε να αντλήσουμε εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία και πληροφορίες σχετικά με τον γάμο, το διαζύγιο, την προίκα, τα ταφικά έθιμα τής εποχής, τη θρησκευτική πίστη και ευλάβεια, τις αγοραπωλησίες και τις ενοικιάσεις. Και, ακόμα, να εντοπίσουμε ένα μεγάλο πλήθος τοπωνυμίων πολλά από τα οποία χάθηκαν στο διάβα τού χρόνου (ή συνεχίζουν να υπάρχουν αλλοιωμένα ή και αναλλοίωτα), να βγάλουμε συμπεράσματα για τη μόρφωση των συμπατριωτών μας τον καιρό εκείνο, για τα επαγγέλματά τους (τσαγκάρηδες, μαραγκοί, ράφτες, χρυσοχόοι, χειρουργοί, βαστάζοι, καπετάνιοι, δάσκαλοι, κληρικοί) και για πάρα πολλά άλλα πράγματα. Μέσα από τις αγορές και τις πωλήσεις σπιτιών ή κτημάτων παρακολουθούμε, περαιτέρω, την οικονομική κατάσταση των κατοίκων και αισθανόμαστε τον πόνο των φτωχών και αδυνάτων δίπλα στην πλεονεξία και φιλοκέρδεια των πλουσίων, ενώ μέσα από τα προικοσύμφωνα διακρίνουμε την αγάπη των γονιών προς τα παιδιά τους, τις ξεχωριστές συνήθειες και τα είδη των προικιών που συνήθως κάλυπταν οικιακά σκεύη και ρουχισμό. Ώστε, σε τελική ανάλυση, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι κάθε διαθήκη αποτελεί μια καθαρή σκιαγράφηση, μερική ή ολική, του χαρακτήρα τού διαθέτη, ενώ μέσα από τις ασήμαντες αυτές λεπτομέρειες τού καθημερινού κοινωνικού βίου μπορούμε ανετότερα να παρακολουθήσουμε και αυτά τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα και τη συνθετότητα των εξελίξεων που αυτά επιφέρουν στη ζωή τού ανθρώπου.     

Από τα τριακόσια κατάστιχα Κρητικών νοταρίων που διασώθηκαν και φυλάσσονται στα Κρατικά αρχεία της Βενετίας μόνο επτά ανήκουν σε Ρεθεμνιώτες και κανένα από αυτά σε Χανιώτες. Και, βέβαια, μέγα μέρος των πρωτόκολλων αυτών εξαφάνισε η πτώση του Ρεθύμνου στα χέρια των Τούρκων το 1646. Οι επτά ρεθεμνιώτες νοτάριοι, των οποίων σώζονται τα κατάστιχα, είναι οι εξής: παλιότερος ο Ιωάννης Λόγγος και ακολουθούν ο Τζώρτζης Τρωίλος, ο Εμμ. Βαρούχας, ο Ιωάννης Μ. Βλαστός, ο Τζώρτζης Πάντιμος, ο Μαρίνος Αρκολέος και ο Αντρέας Καλλέργης.

Από τους παραπάνω ρεθεμνιώτες νοταρίους, του Ιωάννη Μ. Βλαστού, ο γνωστός ρεθεμνιώτης ιστορικός Γιάννης Μιχαήλ Γρυντάκης μεταφέρει στη σύγχρονη ελληνική τις 303 πράξεις από τις οποίες αποτελείται το πρωτόκολλο τής επαγγελματικής του δραστηριότητας. Το πρωτόκολλο τού Βλαστού ξεκινά από το έτος 1599 και φθάνει μέχρι το 1614 (πρωτόκολλο είναι το επίσημο βιβλίο μέσα στο οποίο έγραφαν τις πράξεις τους οι νοτάριοι).

Το παρουσιαζόμενο βιβλίο είναι επιμελώς φροντισμένο από κάθε πλευρά. Ο συγγραφέας φρόντισε να το εμπλουτίσει με μια πλούσια Εισαγωγή, στην οποία περιγράφεται το μελετώμενο πρωτόκολλο, αναφέρονται οι ρεθεμνιώτες νοτάριοι, δίδονται κάποια στοιχεία για τον Ιωάννη Βλαστό και περισσότερα για το περίεργο ελληνικό γλωσσικό ιδίωμα τής εποχής που χρησιμοποιεί, αφού ο Βλαστός δεν πρέπει να γνώριζε καλά την ελληνική γλώσσα και για να γίνει αντιληπτός ο τρόπος γραφής του είναι απαραίτητες κάποιες παρατηρήσεις στους διάφορους γλωσσικούς τομείς. Στο κυρίως κείμενο παρατίθενται όπως έχουν οι 303 πράξεις τού νοταρίου, γίνονται κάποιες παρατηρήσεις σε θέματα κυρίως μορφής και δίδονται κάποιες διευκρινιστικές επεξηγήσεις προκειμένου να γίνεται το κείμενο περισσότερο κατανοητό. Στο τέλος υπάρχουν χρήσιμα Ευρετήρια ονοματεπώνυμων, τοπωνυμίων, εκκλησιών και μοναστηριών, πόλεων, χωριών και συνοικιών, μετοχίων και καβαλαριών, ώστε το βιβλίο, τελικά, να καθίσταται μια εξαιρετική εγκυκλοπαίδεια Τοπικής Ιστορίας. Ακολουθεί Λεξιλόγιο, που, στη συγκεκριμένη περίπτωση, καθίσταται εξαιρετικά χρήσιμο λόγω τής γλωσσικής ιδιομορφίας τού εν λόγω νοταρίου, στο οποίο, όπου κρίνεται απαραίτητο, σημειώνονται και πραγματολογικά στοιχεία. Σε Παράρτημα δίδονται σε ελεύθερη απόδοση στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα οι τριάντα πρώτες πράξεις τού πρωτοκόλλου, για να μπορεί ο αναγνώστης να προσεγγίσει καλύτερα και τις υπόλοιπες πράξεις, ενώ με φωτογραφίες δίδονται και οι πρώτες δέκα πράξεις τού πρωτοτύπου. Ακολουθεί Ευρετήριο Πράξεων κατά είδος και εκτενής Βιβλιογραφία.

Το παραπάνω έργο τού κ. Γιάννη Γρυντάκη είναι αξιολογότατο και έρχεται να καλύψει ένα σημαντικότατο κενό στη επιστήμη τής ιστορίας των χρόνων τής Ενετοκρατίας. Λαμπρός ερευνητής ο ίδιος ερευνά και εξετάζει με ευρυμάθεια, γλαφυρότητα και συνθετικό πνεύμα τον σπουδαίο χώρο των νοταρίων τής Ενετοκρατίας, προσφέροντάς μας πλουσιότατες και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες τοπικού επιπέδου ιστορικές πληροφορίες. Τον ευχαριστούμε θερμά και γι’ αυτό το τελευταίο πόνημά του- με το οποίο ολοκληρώνει, νομίζω, την έκδοση των ρεθεμνιωτών νοταρίων (δεδομένου ότι και οι Bekker- Germert εξέδωσαν τον Μ. Βαρούχα, Ρέθυμνο 1987)- και του ευχόμαστε να είναι υγιής, και συνεχώς να ανεβαίνει τον γόνιμο δρόμο τής συστηματικής και καρποφόρας προσπάθειάς του.