ΣΤΑΥΡΟΥ ΕΜΜ. ΦΩΤΑΚΗ * * * «Κρητική Λαϊκή Ποίηση»

ΣΤΑΥΡΟΥ ΕΜΜ. ΦΩΤΑΚΗ

«Κρητική Λαϊκή Ποίηση»

[Ρέθυμνο 2019, σχ. 8^ο (24Χ17), σ. 257]

  ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

   www.ret-anadromes.blogspot.com

Ο κ. Σταύρος Εμμ. Φωτάκης γεννήθηκε στον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου, γνωστό παλιότερα και ως Άγιο Ιωάννη Χλιαρό, και δραστηριοποιήθηκε στο Αστυνομικό Σώμα, όπου διετέλεσε Διοικητής σε πολλές ειδικές και επιτελικές υπηρεσίες, με άριστες, πάντοτε, κριτικές από τον Τύπο και την Υπηρεσία του για την εν γένει επαγγελματική του δραστηριότητα. Διψώντας για περαιτέρω μάθηση, συνέχισε σπουδές στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει λάβει πολλές περγαμηνές και διακρίσεις από πολλούς φορείς και την Ακαδημία Αθηνών για την εν γένει προσφορά του στη διατήρηση, κυρίως, της εθνικής μας κληρονομιάς και πολιτιστικής μας ταυτότητας, αλλά και για το αξιόλογο συγγραφικό του έργο. Το 1998 ο κ. Σταύρος Φωτάκης προήχθη στον βαθμό του Υποστρατήγου και αποστρατεύθηκε ως ευδοκίμως περατώσας την επαγγελματική του σταδιοδρομία. Έκτοτε, συνεχίζει να δραστηριοποιείται ως μέλος πολλών πολιτιστικών Συλλόγων, Ενώσεων και Σωματείων, ενώ δεν έπαυσε ποτέ να ασχολείται, ως ερευνητής και άριστος ερμηνευτής, και με τα αγαπημένα του ριζίτικα και τις μαντινάδες- συμμετέχοντας σε πολυάριθμες εκδηλώσεις σε μεγάλες αίθουσες συναυλιών τής Αθήνας (Λυρικής, Μεγάρου κ.λπ) και όχι μόνον- αλλά και με το λοιπό συγγραφικό και ερευνητικό του έργο, καρπός εύγευστος τού οποίου είναι και το παρουσιαζόμενο με το σημείωμά μας αυτό βιβλίο του, με τον τίτλο: «Κρητική Λαϊκή Ποίηση», που κυκλοφόρησε πρόσφατα και περιέχει ποικίλα ριζίτικα τραγούδια, ρίμες και μαντινάδες, όπως και από τον υπότιτλό του υποδηλώνεται.

Πρόκειται, ειδικότερα, για μια πλουσιότατη συλλογή εκατοντάδων τραγουδιών, που κατανέμονται από τον ίδιο τον συλλογέα τους ως εξής: 1) σε Ριζίτικα (παλαιά, νεότερα και νεοριζίτικα), 2) σε Ρίμες (ιστορικές, διάφορες και προσωπικές) και 3) σε Μαντινάδες διαιρεμένες θεματικά και αλφαβητικά (σε μαντινάδες της Αγάπης, Αμαριώτικες, ερωτικές κ.λπ).

Το βιβλίο προλογίζεται από τον Ηρακλειώτη φίλο Φιλόλογο και Λαογράφο κ. Ανδρέα Λενακάκη, ο οποίος ορθώς επισημαίνει τη σημασία, από επιστημονικής και λαογραφικής απόψεως, της επιλογής από τον συλλογέα της συστηματικής αναφοράς του ονόματος του καθενός εκ των 144 πληροφορητών του, της ηλικίας του και του έτους καταγραφής του κάθε τραγουδιού. Κυριολεκτικά μέσα από το στόμα αυτών των συγχωριανών του- γερόντων συνήθως- που είχανε τη δύναμη και την κρητική λεβεντιά να τα εκφράσουνε σωστά, όπως ακριβώς τα τραγουδούσαν τότε, στα παλαιινά χρόνια, ο συλλογέας περισυνέλλεξε τα τραγούδια του αυτά πρωτογενώς.

Το ίδιο κάνει και στα επόμενα 18 νεότερα ριζίτικα, ενώ για τα λοιπά, τις ιστορικές, δηλαδή, ρίμες και τα νεοριζίτικα μόνον απαιτούμενο κρίνεται η χρονολογία που αυτά γράφτηκαν, αφού αποτελούν προσωπικά ποιητικά στιχουργήματα, και αυτό προκειμένου, απλά, να δεικνύεται δι’ αυτής η στιχουργική του δημιουργού τους εξελικτική πορεία και δεξιότητα.

Το ίδιο γίνεται και για τις 45 ρίμες και τα λοιπά πολύστιχα, προσωπικά, του κ. Φωτάκη, δημιουργήματα, η ποικιλία των οποίων παραπέμπει στην κατά καιρούς ελληνική και διεθνή επικαιρότητα ( Χούντα του 1967, Στους Κρήτες υπερασπιστές του Βυζαντίου, Μίζες- Μπίζνες, Γρίπη των Χοίρων, Για την οικονομική Κρίση, Μαζί τα φάγαμε…, Τρακόσιοι Μασκαράδες, Στο Ντομινίκ Στρος Καν, Δυο Τρόικες, Ο κροκόδειλος των Ποταμών κ.λπ.). Παρόμοια καταγράφονται και 28, ακόμα, «προσωπικές» ρίμες, που γράφτηκαν στη μνήμηπροσφιλών, βασικά, προσώπων του δημιουργού τους κ. Φωτάκη (Στο Μιχάλη Καυκαλά, Στη Μάνα μου, Στον ήρωα Κώστα Ηλιάκη, Στον αδερφό μου Στέλιο, Στον ήρωα Γιώργο Μπαλταδώρο κ.λπ) ή με την ευκαιρία διαφόρων περιστάσεων και όμορφων γεγονότων της ζωής του (βραβεύσεων, εορτών, συνεδρίων κ.λπ). Και ακολουθούν σε θεματική αλφαβητική σειρά οι επιλεγμένες μαντινάδες, των οποίων προηγείται και δεύτερη- μετά από αυτήν των ριζίτικων- μεστή πολυσέλιδη Εισαγωγή του συλλογέα.

Κρίνουμε ως εξαιρετικά θετική πράξη την ιδιαίτερη αγάπη του- όπως ο συγγραφέας κ. Φωτάκης την αποκαλεί στο Προλόγισμά του- προς την Κρητική Λαϊκή Ποίηση και τα ριζίτικα τραγούδια από τα παιδικά του, ακόμα, χρόνια. Και είναι η αγάπη του αυτή που τον ώθησε από μικρό ή να γράφει ο ίδιος δικά του τραγούδια ή να καταγράφει άλλα από συχωριανούς του, κυρίως, Αϊγιαννιώτες, αλλά και από άλλους παραδοσιακούς ριζίτες τραγουδιστάδες από όλα σχεδόν τα αμαριώτικα χωριά, σε πρόχειρες σημειώσεις του και εν τέλει και να τα αποτυπώνει με μελάνι στο χαρτί. Τέτοιοι παθιασμένοι από τη γέννησή τους άνθρωποι είναι αυτοί που βοηθούν και προάγουν τη γνώση και την επιστήμη, σε όποιο τομέα αυτής βρεθούν να έχουν από τον Θεό και να αξιοποιούν το χάρισμα.  

        Για άλλη μια φορά, συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό φίλο κ. Σταύρο Εμμ. Φωτάκη και γι' αυτήν τη νέα πολύτιμη προσφορά του προς τη γενέθλια γη. Να είναι βέβαιος ότι και το Ρέθυμνο αλλά και η Κρήτη γενικότερα, θα επιβραβεύσουν με ευγνωμοσύνη και αγάπη αυτήν την όμορφη και ευγενική παρουσία του στα Κρητικά Γράμματα και την ιερή προσήλωσή του στις πατρογονικές αξίες και παραδόσεις και σε ό,τι όμορφο έχει την αναφορά του στις ρίζες αυτού του τόπου. Η πράξη του αυτή, να περισώζει ό,τι είναι δυνατόν να περισωθεί από αυτά που καθημερινά χάνονται και σβήνουν γύρω μας, είναι πράξη βαθιά εθνική, περήφανη, γεμάτη ανθρωπιά και μεγαλείο, ευγένεια και αγάπη προς τον άνθρωπο και την Κρήτη γενικότερα. Και πάλι τα θερμά μου συγχαρητήρια!

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΤΙΜΗΣΕ ΤΟΝ ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΙΜΗΣΕ ΤΟΝ ΚΩΣΤΗ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Την ανωτάτη τιμητική διάκριση της Εκκλησίας Κρήτης, τον Σταυρό των Αγίων Αποστόλων Παύλου και Τίτου, απένειμε, διά χειρών του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγενίου, η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης στον ελλογιμ. κ. Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, συνταξ. Φιλόλογο Καθηγητή, Θεολόγο, συγγραφέα, για την όλη- πέραν των Κρητολογικών- και προς τα Εκκλησιαστικά Γράμματα της Κρήτης προσφορά του.

Η τιμητική εκδήλωση έλαβε χώρα κατά τον λαμπρό πανηγυρικό εσπερινό της Μεταμορφώσεως του Κυρίου, στην ομώνυμη Ιερά Μονή, στη συνοικία Κουμπέ της πόλεως Ρεθύμνης, στις 5 Αυγούστου 2019, συγχοροστατούντων των Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών Νέας Ζηλανδίας κ. Μύρωνος και Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγενίου.

Εκφράζοντας τις ευγνώμονες ευχαριστίες του προς την Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας Κρήτης, ο κ. Παπαδάκης είπε τα εξής:

«Σεβασμιώτατε,

Ευχαριστώ θερμά την Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας Κρήτης για την τιμητική αυτήν διάκριση που μου επιδαψιλεύει απόψε δια των χειρών σας, με τη συνακόλουθη αναγνώριση του εν γένει επιστημονικού έργου μου περί τα Κρητολογικά και, ειδικότερα, και περί τα Γράμματα της Εκκλησίας της Κρήτης.

Όμως, θέλω να σας βεβαιώσω ότι η επί δεκαετίες ενασχόλησή μου με την προαγωγή και ανάδειξη των εν λόγω Γραμμάτων είναι κάτι το όλως αναγκαίο και αναπόφευκτο για μένα. Δεν θα μπορούσα, αλήθεια, να κάνω διαφορετικά από αυτό που κάνω όλα αυτά τα χρόνια, σύμφωνα, εξάλλου, και με τον γνωστό λόγο του Αποστόλου Παύλου: «Εάν γάρ ευαγγελίζωμαι, ούκ έστι μοι καύχημα. ανάγκη γαρ μοι επίκειται. ουαί δε μοι έστιν εάν μη ευαγγελίζωμαι». Το ότι, δηλαδή, ευαγγελιζόταν ο απόστολος Παύλος δεν ήταν λόγος για να καυχηθεί, γιατί αλλοίμονο του και αν δεν ευαγγελιζόταν! Και ευαγγελισμός προς τον συνάνθρωπο οφείλει κάθε άνθρωπος να είναι η ζωή του, με όποιο τάλαντο, χάρισμα τού έχει δώσει ο Θεός, το οποίο οφείλει να αξιοποιεί προς ωφέλειαν του συνανθρώπου. Και τα χαρίσματα είναι πολλά, για να καλύπτουν τις ανάγκες της κοινωνίας, όπως φαίνεται και από το γνωστό τροπάριο της Μεγάλης Εβδομάδος: «ο μεν σοφίαν κομιείτω δι’ έργων αγαθών, ο δε λειτουργίαν λαμπρότητος επιτελείτω (=να προσφέρει υπηρεσίες λαμπρές στο κοινωνικό σύνολο), κοινωνείτω δε του λόγου πιστός τω αμυήτω (= να διδάσκει ο πιστός τον αμύητο) και σκορπιζέτω τον πλούτον πένησιν άλλος» (=να σκορπάει άλλος τα πλούτη του στους φτωχούς).

Ιδού, λοιπόν, πόσες μορφές λαμβάνει ο ευαγγελισμός, η προσφορά του ανθρώπου προς τον συνάνθρωπο. Και η χαρά της καθημερινής προσφοράς διά της επιστήμης- ή όπως αλλιώς έχει δοθεί το δώρημα από τον Θεό- αποτελεί τη μεγαλύτερη λύτρωση και ικανοποίηση στη ζωή του ανθρώπου.

Σας ευχαριστώ».

Από την Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου

Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης * * * «ΛΑΪΚΗ ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ» * * * ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

«ΛΑΪΚΗ ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ»

ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

         Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης

          Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής ΠΑΕΑΚ

Τον Α΄ Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών απέσπασε το τελευταίο βιβλίο του κ. Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, το οποίο φέρει τον τίτλο: «Λαϊκή πίστη και Λατρεία. Άγιοι Θεράποντες με ειδικό χάρισμα ιαμάτων. Προστάτες, έφοροι και επόπτες της Ορθοδόξου Ελληνικής Εκκλησίας (Θεολογική – Λαογραφική μελέτη)».

    Ο εκλεκτός συνάδελφος Κωστής Παπαδάκης, με την περισπούδαστη αυτή μελέτη του (σελ. 473) από τις εκδόσεις Γρηγόρη, έρχεται να καλύψει συνοπτικά αλλά με καίριες παρατηρήσεις, το θέμα που πραγματεύεται, το οποίο διαρθρώνεται σε τρία μέρη, με υποενότητες (κεφάλαια).

    Ένα από τα βασικά προτερήματα του βιβλίου αυτού –ίσως το σημαντικότερο- είναι ότι ο συγγραφέας καλύπτει την ενδόμυχη επιθυμία των πιστών και ανταποκρίνεται επιτυχώς στην τάση που επικρατεί στον Ελληνορθόδοξο χώρο την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με την οποία οι Άγιοι προσεγγίζονται σε ομάδες - κατηγορίες, π.χ. ιδιότητας, επαγγέλματος, ονόματος, γεωγραφικού διαμερίσματος κ.ά. Κάτω από το πρίσμα αυτό, η διάκριση και διάρθρωση των μνημονευόμενων Αγίων σε ενότητες, όπως «θεράποντες» για τους ανθρώπους, τα ζώα, τα φυτά, «προστάτες ή πάτρωνες» για τους γεωργούς, τους κηπουρούς, τους ναυτικούς, εκείνους που συνδέονται με την παραβατικότητα και την έννομη τάξη, κρίνεται όντως ενδιαφέρουσα.  Επιπροσθέτως, οι Άγιοι «έφοροι και επόπτες», εκείνοι που συνδέονται με τη βροχή και τα καιρικά φαινόμενα, δεν παραβλέπονται από το συγκεκριμένο πόνημα. Τα αριθμητικά δεδομένα ως προς τις αναφορές των Αγίων, εκπλήσσουν ευχάριστα, καθώς αναφέρονται και βιογραφούνται σε αυτό περισσότεροι από 500 Άγιοι της Εκκλησίας μας.

     Ο κ. Παπαδάκης, ως δόκιμος θεολόγος και φιλόλογος, ως διεισδυτικός ερευνητής των πηγών και προσεκτικός μελετητής της σχετικής βιβλιογραφίας, καταφέρνει να προσεγγίσει με ευστοχία τις πηγές και να αναζητήσει όλες εκείνες τις πληροφορίες που θα συνθέσουν το Αγιολογικό και Λαογραφικό τμήμα του βιβλίου του. Τα «γεγυμνασμένα αισθητήρια» που διαθέτει, τού  επιτρέπουν να εντοπίζει λάθη ως προς τις πληροφορίες, να τα διορθώνει και να προβαίνει σε εύστοχες παρατηρήσεις που αφορούν στο περιεχόμενο εξ επόψεως Αγιολογικής και Λαογραφικής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο αναγνώστης να μαθαίνει με ακρίβεια όσα αφορούν στον Άγιο και τη Λατρεία του από τον λαό, και να μη φορτώνεται με πληροφορίες που θα τον αποπροσανατόλιζαν από το θέμα του.  

    Μέσα από το ως άνω βιβλίο και τον τρόπο καταχώρισης και περιγραφής του βίου ενός Αγίου, ο αναγνώστης καταφέρνει να εστιάσει στο ποθούμενο, να εντοπίσει, δηλαδή, όλα εκείνα τα στοιχεία που του παρέχουν τη δυνατότητα να αναζητήσει κοινά σημεία επαφής με τον βιογραφούμενο Άγιο (π.χ. ο κτηνοτρόφος, ο γεωργός, ο ιατρός, με τον Άγιο που ασκούσε το ίδιο επάγγελμα, όσο ήταν εν ζωή), ακόμη και να «ταυτιστεί» μαζί του.

   Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε από το συγγραφέα για την καταχώριση των Αγίων στο βιβλίο, παρουσιάζεται στον Πρόλογο και διευκολύνει τους αναγνώστες στη μελέτη τους.

    Το πλούσιο φωτογραφικό υλικό, από εικόνες Αγίων και παραστάσεις λαϊκής θρησκευτικότητας που συνοδεύουν το κείμενο και οι επεξηγηματικές λεζάντες, καθιστούν το βιβλίο εύχρηστο εργαλείο και πολύτιμο εποπτικό μέσο στα χέρια κάθε αναγνώστη, και θυμίζουν σε όλους μας τη σχετική ρήση του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού ότι «οι εικόνες είναι τα βιβλία των αγραμμάτων».

      Η πλούσια Βιβλιογραφία, οι παραπομπές και υποσημειώσεις παρέχουν τη δυνατότητα στον υποψιασμένο αναγνώστη να κατανοήσει το σημαντικό έργο που έχει συντελεστεί από το συγγραφέα στο πλαίσιο του παρόντος βιβλίου και παρέχουν τη δυνατότητα για περαιτέρω μελέτη και έρευνα. Το αναλυτικό δε Ευρετήριο ονομάτων και πραγμάτων (σελ. 455-467), στο τέλος του βιβλίου, κρίνεται εξαιρετικά πολύτιμο, καθώς διευκολύνει τον αναγνώστη στην όποια αναζήτησή του.

      Ο εκλεκτός συνάδελφος και αγαπητός φίλος κ. Κωστής Παπαδάκης, καταφέρνει το βιβλίο του αυτό να αποτελέσει «σημείο αναφοράς», πολύτιμο σύμβουλο και χρηστικό εγχειρίδιο στο Αγιολογικό, Λαογραφικό, Γλωσσολογικό (με τις λαογραφικές παρετυμολογίες), Εικονογραφικό (με τον τρόπο που απεικονίζεται ο κάθε άγιος) και Εορτολογικό πεδίο. Ο υποψιασμένος αναγνώστης, ο άνθρωπος της καθημερινότητας, με την απλοϊκή θρησκευτικότητα και τον ευσεβή πόθο, βρίσκουν ιδιαίτερα χρήσιμο το βιβλίο αυτό στις αναζητήσεις τους. Για τους παραπάνω λόγους αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στον κ. Κωστή Ηλ. Παπαδάκη για το πολύτιμο βιβλίο του «Λαϊκή πίστη και Λατρεία. Άγιοι Θεράποντες με ειδικό χάρισμα ιαμάτων…» που θέτει στη διάθεσή μας.