ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΜΑΣ ** ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ *** Μ Α Ρ Ι Ο Υ



    ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΜΑΣ

ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ


                                        Μ   Α   Ρ   Ι   Ο   Υ
                                       

                   ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
             www.ret-anadromes.blogspot.com           



·        Γενικά στοιχεία - Θέση τού χωριού

Χωριό τού δήμου Αγίου Βασιλείου, νομού Ρεθύμνου, κάτοικοι 222 (2001), υψόμ. 220μ., 30 χλμ. νοτιοδυτικά τού Ρεθύμνου, στον δρόμο προς την Ι. Μονή Πρέβελη, διακλάδωση δεξιά, μετά το χωριό Ασώματος (- Μαριού).

Το χωριό είναι κτισμένο ψηλά στο βουνό, 4 χλμ. από την όμορφη παραλία τού Λυβικού Πελάγους, Πλακιά- Δαμνώνι, και δέκα χλμ. από το ιστορικό μοναστήρι τού Πρέβελη. Έχει πλούσιες φυσικές ομορφιές, με άπλετη θέα προς τη θάλασσα τού Νότιου Κρητικού. Έτσι, μπορούσε, τα παλιά χρόνια, να παρακολουθεί και να κατοπτεύει τις κινήσεις τυχόν εχθρικών πλοίων και απειλών.

Αυτές τις φυσικές ομορφιές τού χωριού εξυμνεί και το θαυμάσιο δίστιχο των Μαργιανών:

             Ταξιδευτή τού Λιβυκού, ω Μαργιανέ μ’ αέρα

           Το σφύριγμά σου να γροικώ θα ‘θελα νύχτα- μέρα!  

Μέχρι τη δεκαετία τού ’50 τα περισσότερα κτίσματα τού χωριού ανήκαν στην Ι. Μ. τού Πρέβελη. Τότε παραχωρήθηκαν στην κοινότητα τού Μαριού και αποδείχθηκε, για μια φορά ακόμη, η μεγάλη συμβολή τής Ι. Μονής στην άνοδο τού βιοτικού επιπέδου των κατοίκων τής περιοχής[1]. Στα χωριά Γιαννιού, Μαριού, Λευκόγεια και σε πολλά άλλα χωριά τής επαρχίας Αγίου Βασιλείου συναντούμε συχνά τα λεγόμενα «μοναστηριακά (μαναστηρικά) κτήματα». Πρόκειται για αγροτικές μοναστηριακές περιουσίες, μετόχια τής Μονής Πρέβελη, στη συγκεκριμένη περίπτωση, που παραχωρήθηκαν- κατά τα 3/5- για την αποκατάσταση των εφέδρων πολεμιστών που πήραν μέρος στους απελευθερωτικούς αγώνες τού Έθνους των ετών 1912- 1922, που πολεμούσαν επί χρόνια και βρέθηκαν, στο τέλος, στο έλεος τού Θεού με γυναίκες και παιδιά πίσω και χωρίς καμιά περιουσία. Προς τούτο συνεστήθη το λεγόμενο «Ταμείον Εφέδρων Πολεμιστών νομού Ρεθύμνης»[2].

 Η αρχική αναγνώριση τής κοινότητας Μαριού έγινε με το Διάτ. 28-12-1927, ΦΕΚ Α  4/ 1928 και προήλθε από την κοινότητα Μύρθιου.

 Συνοικισμοί που αρχικά απάρτισαν την κοινότητα είναι το Μαριού.

 Συνοικισμοί που αποτελούν σήμερα το Δ. Δ. Μαριού (κάτ. 289) είναι:

 α) Μαριού (κάτ. 222)

 β) Παλ(α)ιά Ταβέρνα: Εμφανίζεται στο Μαριού, για πρώτη φορά, στην απογραφή τού 1991, με 55 κατ. και συνεχίζει και το 2001, ανοδικά, με 67 κατοίκους.

 γ) Δαμνώνι: παραθαλάσσιος ραγδαία αναπτυσσόμενος οικισμός, με 53 κατ. το 1991.
Δαμνώνι
Στον ίδιο οικισμό έχουν, επίσης, να κάνουν και τα Λευκόγεια και η Μύρθιος. Αναφέρεται, δηλαδή, και στα τρία χωριά, στην περιοχή τού οποίου έχουν όλα περιουσίες.
 . Ονοματολογικά στοιχεία στο τοπωνύμιο «Δαμνώνι»

 Πρόκειται για σπάνιο τοπωνύμιο, μοναδικό στην Κρήτη. O Γ. Ν. Χατζιδάκις το ανάγει στους αρχαίους χρόνους από το Δαμνώνιον, του οποίου το δα-, όπως παρατηρεί, είναι ασφαλώς, δωρικό, αντί του αττικού δη-[3].

Ο Ν. Σταυράκης[4] το ίδιο τοπωνύμιο το σημειώνει ως Λάμων-ωνος, Λαμνώνι ή Δαμνώνι[5]. Οπότε, σύμφωνα με την άποψη αυτήν του Σταυράκη, το τοπωνύμιο έχει σχέση με την αρχαία πόλη Λάμων.

Τέλος, τo τοπων. κατά τον D. J. Georgaca προέρχεται από τον τύπο δαφνών, που σημαίνει άλσος από δάφνες. Το υποκορ. δαφνώνιον (από το δαφνών), έδωσε το νεοελληνικό δαφνώνιν Üδαφνώνι και από αυτόν τον τελευταίο τύπο δημιουργήθηκε το κρητικό τοπωνύμιο Δαμνώνι και το Λαμνώνι[6].

Δαμνώνι
       Και μπορεί ο τόπος σήμερα να στερείται- όπως με πληροφόρησαν- παντελώς δαφνώνων, η ιστορική, όμως, παρουσία δαφνών στην περιοχή σαφώς μαρτυρείται από το τοπωνυμικό θησαυροφυλάκιο τής επαρχίας Αγίου Βασιλείου. Στο γειτονικό χωριό Μύρθιος σε νοταριακή πράξη τής Ενετοκρατίας[7] εντοπίσαμε το περιεκτικό τοπων. στον Δαφνέ, παντελώς άγνωστο σήμερα στο χωριό, που, όμως, επιβεβαιώνει την ύπαρξη δαφνώνων στην περιοχή Μύρθιου- Λευκογείων.

  Πάντως, πιθανότερη μάς φαίνεται η άποψη του Ν. Σταυράκη (Λάμων- ωνος> Λαμνώνι> Δαμνώνι).

·        Ερειπωμένοι οικισμοί

          Νιο Χωριό: Ο ερειπωμένος αυτός οικισμός βρισκόταν ανάμεσα Μύρθιου και Μαριού. Αναφέρεται στις βενετικές απογραφές (το 1583 όφειλε 47 αγγαρείες), στις σκοπιές (1633) και στην τουρκική απογραφή τού 1659, που κατέβαλλε δύο χαράτζια, σύμφωνα με τον ιεροδικαστικό κώδικα. Επίσης, το ίδιο έτος δύο σπίτια πληρώνουν φόρο καφτανίου, ενώ το 1671/2 φέρεται να πληρώνει τρία χαράτζια[8]. Το 1928 ανήκε στην κοινότητα της Μύρθιου και είχε τρεις κατοίκους. Κατά τον αείμν. Χρίστο Μακρή ο οικισμός προέκυψε, όπως και πολλοί άλλοι οικισμοί στην περιοχή, από τη συρρίκνωση της αρχαίας πόλης Λάμων[9].

·   Πληθυσμιακά στοιχεία- Διαχρονική θεώρηση τού ονόματος τού χωριού

   Το Μαριού αναφέρεται στην επαρχία Αγίου Βασιλείου το 1577 από τον Fr. Barozzi (fo26v) ως Mariu, από τον Καστροφύλακα (Κ176) το 1583 ως Mariu και με 49 κατοίκους και (Κ184) Mariu με 40 οφειλόμενες αγγαρείες. Από τον Basilicata[10], το 1630, ως Mariu, στην Αιγυπτιακή απογραφή τού 1834 ως Maria[11],με 14 χριστιανικές οικογένειες. To 1881 το Μαριού ανήκει στον δήμο Φοίνικος και προσμετρά 161 χριστιανούς κατοίκους.

Κατά τα επόμενα χρόνια η πληθυσμιακή κίνηση τού χωριού έχει ως εξής: 1900 (στον ίδιο δήμο): 179, 1920 (έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου και γράφεται με την κρητική του προφορά, με [γ], Μαργιού): 259, 1928 (Μαργιού): 228, 1940 (Μαριού): 253, 1951: 248, 1961: 223, 1971: 180, 1981: 238, 1991: 225, 2001: 222.

·              Ονομασία του χωριού

Τοπική παράδοση αποδίδει την ονομασία του χωριού σε μιαν αρχόντισσα Μαρία, άρα προέρχεται από βαπτιστικό όνομα γυναίκας. Την ίδια άποψη διατυπώνει και ο Εμμ. Λαμπρινάκης[12]. Άλλη λαϊκή παράδοση κάνει λόγο για μια βοσκοπούλα ή, ίσως, και αρχόντισσα σπουδαία, με το όνομα «Μαριώ», από τα Σφακιά- πιστεύεται, γενικότερα, ότι οι κάτοικοι του χωριού την καταγωγή τους έλκουν από τα Σφακιά, από τον οικισμό της Κάππαρης[13]. Η εν λόγω, λοιπόν, βοσκοπούλα είχε, λένε, πολλά αδέλφια και κάθε φορά που την επισκέπτονταν συνήθιζαν να λένε: «πάμε στου Μαριού!». Από τη φράση αυτήν- σύμφωνα με την εν λόγω παράδοση- λέγεται, προήλθε η ονομασία του οικισμού.

           Τραγουδά, λοιπόν, η σχετική παράδοση για την εν λόγω Μαριώ που χάρισε το όνομά της στο χωριό:

     Πως βοσκοπούλα ήτονε, γι’ αρχόντισσα σπουδαία

       και ήλθεν εις τον τόπο μας, απ’ τω Σφακιώ τα μέρη.

        Μαρία την ελέγασι, αυτήν την παινεμένη,

                μα τα πολλά τ’ αδέλφια της, Μαργιώ της εφωνάζαν,

         ωσάν ερχόντουσαν συχνά, απ’ τω Σφακιώ τη μπάντα.

         Μαριώ γιατ’ ήτονε γι’ αυτούς, η πολυχαϊδεμένη

   της μάνας τους μονάκριβη μοναχοθυγατέρα[14].  

Η Χρυσ. Τσικριτσή- Κατσιανάκη, ετυμολογεί το μακροτοπωνύμιο από οικογενειακό μητρώνυμο (Κωνσταντης Μαργιού, σε έγγραφο του 1749 στις Αρχάνες) και το ορθογραφεί ως Μαργιού (με [γ])[15]. Η ορθή, πάντως, του χωριού γραφή είναι «Μαριού» χωρίς [γ] (απόφαση Υπουργείου Εσωτερικών 702/ 1957).

·        Εκκλησίες του χωριού

Ο καθεδρικός ναός της Αγίας Τριάδος Μαριού έχει να επιδείξει τέμπλο αριστουργηματικό, πανομοιότυπο με αυτό του Μητροπολιτικού ναού Ρεθύμνου (1861)[16].

         Στο χωριό υπάρχει και ναός του αγίου Ονουφρίου (η μνήμη του 11 Φεβρ.),

 Στο χωριό λειτουργεί το Ενοριακό Κέντρο «Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός», καρπός ευλάβειας, ιερού ζήλου και ακάματης θέλησης του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου της Ενορίας και του εφημερίου του χωριού ιεροδιδασκάλου π. Εμμ. Σταυγιανουδάκη. Πνευματικό στολίδι του χωριού και της ευρύτερης περιοχής φιλοδοξεί να καλλιεργήσει τα ήθη και τα έθιμα του τόπου, την πολιτιστική και κοινωνική ζωή και την ενημέρωση γύρω από τα διάφορα θέματα της σύγχρονης εκκλησιαστικής και ενοριακής ζωής.

·        Σχολείο

   Το σχολείο στο Μαριού ανεγέρθη το έτος 1924 με κρατική δαπάνη. Σχολείο, πάντως, λειτουργούσε στο Μαριού και προηγουμένως, από τα τέλη του 19ου αιώνα, ως γραμματοδιδασκαλείο, που καταργείται το έτος 1900 και προάγεται το 1909 σε τριτοβάθμιο. Τελευταίο έτος λειτουργίας του σχολείου ήταν το 1996- 97, οπότε, από το επόμενο σχολικό έτος (1997- 98), λειτούργησε για πρώτη φορά το εξαθέσιο δημοτικό σχολείο του Πλακιά, που απορρόφησε τους μαθητές του Μαριού, καθώς και των λοιπών γειτονικών χωριών (Μύρθιου, Ασώματου, Γιαννιού, Λευκογείων και Σελλιών). 

·        Οικογένειες του χωριού- Μορφές

   Έχει γύρω στις πενήντα οικογένειες ανάμεσα στις οποίες κυριότερες των Σαριδάκηδων, Σταυγιαννουδάκηδων, Ορφανουδάκηδων, Βιολάκηδων
Φραγκιαδάκηδων, Μαστοράκηδων.

   Ο Εμμ. Ψιλλάκης (1880- 1950) διετέλεσε Νομάρχης Λέσβου και Αναπληρωτής Διοικητής Κρήτης.

·        Πολιτισμός- Ασχολίες των κατοίκων- Προϊόντα του χωριού

         Οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τη γεωργία και τελευταία και με τον τουρισμό. Είναι άνθρωποι φιλόξενοι, φιλοπρόοδοι κι εξαιρετικά περήφανοι για τη σφακιανή τους καταγωγή. Αιώνες τώρα ζούνε στον τόπο τους, βιώνοντας ευλαβικά την προτροπή του ποιητή:



                Γάμος: Αστράφτει από χαρά και γέλιο το χωριό

                κι αντιλαλεί το νυφικό τραγούδι πέρα ως πέρα

                Θάνατος: Όλοι θλιβεροί κι απ’ το καμπαναριό

                κατάμαυρο η καμπάνα μας τον βάφει τον αέρα. 

      

      Διαθέτει Πολιτιστικό και Εξωραϊστικό Σύλλογο, με σημαντική δράση στο χωριό[17].           

Κυριότερα προϊόντα του χωριού είναι το λάδι, τα κτηνοτροφικά, τα οπωροκηπευτικά και το χαρούπι.

·        Αρχαιολογικές θέσεις

 Σε χώρο 1500 μ. Ανατ. του οικισμού, στους πρόποδες της Κουρούπας, εντοπίστηκε ΠΜ- ΜΜ- ΥΜ εγκατάσταση με υπολείμματα μεμονωμένων οικιών[18].


[1] Ενοριακό Ημερολόγιο 1999. Πρόκειται για μια εξαιρετικά καλαίσθητη έκδοση τής  Ενορίας Μαριού, Αγίου Βασιλείου, για τις εκκλησίες και τα ναΰδρια τού χωριού, με την επιμέλεια και φροντίδα τού εφημερίου της π. Εμμανουήλ Σταυγιανουδάκη, και θαυμάσιες φωτογραφίες τού Αντώνη Χριστοφοράκη.

[2]  Μ. Μαστορογιαννάκη, Στο Σταυροδρόμι, Ρέθυμνο 2009, 227- 228.

[3] Γ. Ν. Χατζιδάκι, «Τοπωνυμίαι του χωριού Μύρθιο», Περιοδικόν Δελτίον Βιβλιοθήκης Κρητικού Φιλολογικού Συλλόγου, Εν Χανίοις, τεύχ. Α΄ (Οκτ.- Δεκ. 1927), 3

[4] Ν. Σταυράκης, Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης, Αθήνησι 1890, 82

[5]  Ανών. εν Σταδ. 326-328.

[6] D. J. Georgacas, «Tα τοπωνύμια σε –ΟΝΤΑΣ, -όndαs, -όdαs», Ονόματα 11 (1987), 61 και 67. Και από τη θέση αυτήν ευχαριστώ θερμά τον κ. Ιωάννη Κ. Προμπονά, Καθηγητή τής Φιλοσοφικής Σχολής τού Πανεπιστημίου Αθηνών, για την υπόδειξη και αποστολή τής παραπάνω εργασίας τού D. j. Georgaca.

[7]  Γ. Γρυντάκη, Το Πρωτόκολλο του Ρεθεμνιώτη νοτάριου Αντρέα Καλέργη (1634-1646), ό.π. (σημ. 31), 389.

[8]  Μπαλτά Ευαγγελία- Oguz Mustafa, Το Οθωμανικό Κτηματολόγιο τού Ρεθύμνου, 523.

[9] Χρίστου Μακρή, «Η αρχαία πόλη Λάμων», στο διαδίκτυο: «Άγονη Γραμμή».

[10] Στέργιου Σπανάκη, Μνημεία Κρητικής Ιστορίας, Ηράκλειο 1969, τ. V, 130.

[11] Rob. Pashley, Travels in Crete, II, 313.

[12] Ε. Σ. Λαμπρινάκη, Γεωγραφία της Κρήτης, Ρέθυμνα 1890, 67.

[13] Σώζεται ενδιαφέρουσα παράδοση ότι ένας από τους αδελφούς Σακοράφηδες (μια από τις παλιότερες οικογένειες του χωριού), που ήταν πρακτικός γιατρός, έσωσε το πόδι του τότε Τούρκου Διοικητή, ο οποίος, ως αντάλλαγμα, του παραχώρησε μερικά χωράφια που και ο ίδιος τα είχε αρπάξει αυθαίρετα από τους χριστιανούς. Στα χωράφια αυτά δημιουργήθηκε από τους Σακοράφηδες ο εν λόγω οικισμός Κάππαρη. Οι απόγονοι των Σακοράφηδων πούλησαν τα κτήματα στην Ι. Μονή Πρέβελη, από την οποία οι κάτοικοι του χωριού τα ξαναγόρασαν στο τέλος της δεκαετίας του ’50 [Κρήτη, Το Αφιέρωμα, τ. 25 (τοπικές ιστορίες), 57. Βλ. και το εισαγωγικό μας σχόλιο].

[14]«Έπιασαν το στόχο οι Μαργιανοί», εφημ. Ρεθεμνιώτικα Νέα 1/2/2006 (στήλη «Καθημερινά»).

[15] Χρ. Ζ. Τσικριτσή- Κατσιανάκη, Συμβολή στη μελέτη των τοπωνυμίων της Κρήτης, Αμάλθεια 6 (1975), 62.

[16] Καμηλάκης Κ. Χαράλαμπος, Ο Μητροπολιτικός ιερός ναός Τα Εισόδια τηςΘεοτόκου Ρεθύμνου και τα περί αυτόν κτίσματα, Ρέθυμνο 1999, 152, υποσ. 290.

[17] Βλ. «Πρόγραμμα στόχων Πολιτιστικού και Εξωραϊστικού Συλλόγου Μαριού- Δήμου Φοίνικα», Ρέθεμνος  26- 27/11/2005 και Αιμοδοσία από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Μαριού.


[18]Χάρη Κ. Στρατιδάκη, «Αρχαιολογικές θέσεις στο Ν. Ρεθύμνης από τα νεολιθικά ως και τα ρωμαϊκά χρόνια», Κρητολογικά Γράμματα 9/10 και 11(1994-1995), 313.

Δεν υπάρχουν σχόλια: