ΜΙΧΑΛΗΣ Ν. ΤΖΕΚΑΚΗΣ * * * ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑΝΝΗ Γ. ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗ

 ΜΙΧΑΛΗΣ Ν. ΤΖΕΚΑΚΗΣ

 

ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑΝΝΗ Γ. ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗ

[Εκδόσεις ΓΡΑΦΟΤΕΧΙΚΗ ΚΡΗΤΗΣ, Ρέθυμνο 2021, σχ. 8^ο (24 Χ 17), σσ. 337]

 

    ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

www.ret-anadromes.blogspot.com

 

 

Με έναν τόμο 337 σελίδων, υπό τον τίτλο «Βίος και Λόγος Γιάννη Γ. Κουμεντάκη», τίμησε το Ρέθυμνο τον αξέχαστο θεολόγο Καθηγητή και Γυμνασιάρχη Γιάννη Γ. Κουμεντάκη. Πρόκειται για απόδοση οφειλόμενης τιμής και σεβασμού στον άνθρωπο εκείνο που για εξήντα πέντε ολόκληρα χρόνια- όπως σημειώνει στα Προλεγόμενά του ο Επιμελητής της έκδοσης κ. Μιχάλης Ν. Τζεκάκης- υπηρέτησε τον τόπο του ως θεολόγος καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση, ως θερμουργός Κήρυκας του θείου Λόγου από τον άμβωνα της Εκκλησίας και ως γρηγορούσα συνείδηση και φωνή μέσα από τις στήλες του τοπικού Τύπου. 

Πρόκειται για ένα εκδοτικό εγχείρημα, που η δημιουργία του οφείλεται τόσο στη «Γραφοτεχνική Κρήτης» και στον Μανόλη Χαλκιαδάκη, που το εξέδωσαν για λογαριασμό των εκδόσεών τους, όσο και στη ένθερμη υποστήριξη της Ι. Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη μας- και νυν Αρχιεπισκόπου Κρήτης- κ. Ευγενίου, ο οποίος και χαιρετίζει την έκδοση με λόγο μεστό και καθάριο, γνωρίζοντάς μας πόσον η ανάγνωση τού εν λόγω βιβλίου μέλλει να ωφελήσει τους αναγνώστες για την εύρεση του αληθινού εκκλησιαστικού ήθους και φρονήματος, που τόσο λείπει σήμερα από τη ζωή μας. Προς τούτο η Ι. Μητρόπολή μας προσέφερε την καίρια στήριξή της στο εκδοτικό αυτό εγχείρημα, προμηθεύοντας τις ενορίες και τις Μονές της με ικανό αριθμό αντιτύπων, για τις ανάγκες των πιστών.

Την Επιμέλεια του παρουσιαζόμενου τόμου και τη συγγραφή της «Εισαγωγής» και του «Επίμετρου» είχε- όπως αφήσαμε ήδη να διαφανεί- ο εκλεκτός συνάδελφος και φίλος κ. Μιχάλης Ν. Τζεκάκης, φιλόλογος, θεολόγος και πρώην Διευθυντής της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης, στο Ρέθυμνο. Η «Εισαγωγή» του, ειδικά, αποτελεί στην ουσία της ένα εκτενές, εξήντα πέντε σελίδων, βιογραφικό σημείωμα του Γιάννη Κουμεντάκη, όπου παρουσιάζεται όχι μόνο η ζωή και η δράση του, αλλά και αυτή η ίδια η ψυχή του. Αποτελεί, θα μπορούσα να πω, ένα  αυθεντικό ψυχογράφημα αυτού. Ο Μιχάλης Τζεκάκης από αυτό το «Εισαγωγικό σημείωμα» φαίνεται καθαρά ότι μελέτησε προσεκτικά όλα τα κείμενα του τιμώμενου Καθηγητή που βρέθηκαν μετά τον θάνατό του στο Αρχείο του και διά της μελέτης του αυτής κατάφερε να μας παρουσιάσει ζωντανά και έγκυρα την όλη προσωπικότητα του άνδρα και να καθορίσει τα ουσιώδη γνωρίσματα και χαρακτηριστικά της. Της μελέτης του, λοιπόν, αυτής το απόσταγμα, θα έλεγα ότι αποτελεί η εν λόγω εκτενής και ειλικρινής βιογραφική Εισαγωγή του βιβλίου.   

Σε νεκρολογία μου στον θάνατό του Γ. Κουμεντάκη, ανάμεσα σε άλλα, είχα σημειώσει για τον αξέχαστο Καθηγητή και αγαπητό διδάσκαλο πολλών Ρεθεμνιωτών- καθώς και του γράφοντος το σημείωμα αυτό- ότι στη μνήμη όλων μας παραμένει ζωηρά ο ενθουσιαστικός παλμός τής διδασκαλίας και η απεριόριστη αγάπη του προς τους μαθητές του, προς τους οποίους μεταλαμπάδευε με τον πιο ανεπιτήδευτο και φυσικό τρόπο από τον πλούτο τής σοφίας του το φως της ακριβούς και ασφαλούς γνώσης. Και πραγματικά, οι μαθητές τού έξοχου αυτού δασκάλου μάθαιναν μαζί του πολλά, ενώ, ταυτόχρονα, όξυνε την αντιληπτική τους ικανότητα και τους κέντριζε την κρίση και την παρατηρητικότητα.

Χαρακτηριστικά τής προσωπικότητάς του ήταν, θυμάμαι, περαιτέρω, η ευγένεια τού χαρακτήρα, το χριστιανικό ήθος, η ταπεινοφροσύνη και η απλότητα. Παντού εμφανιζόταν προσηνής και εγκάρδιος, απλός στους τρόπους, στοργικός, ήρεμος και στοχαστικός. Οι συναναστρεφόμενοι μαζί του είχαν πάντοτε κάτι να ωφεληθούν από αυτόν, γιατί είχε το χάρισμα να μεταδίδει, να διδάσκει και να φωτίζει. Ήταν ένας πραγματικός αριστοκράτης τού πνεύματος^. δημιουργικός, πρακτικός και αποτελεσµατικός. Γι’ αυτό και όπου βρέθηκε και με όποιους συνεργάστηκε κατάφερε και κέρδισε την απεριόριστη εκτίµηση, την αγαθή ανάμνηση και αγάπη όλων.

Του εκλεκτού αυτού ανθρώπου μια πρώτη ανθολόγηση δημοσιευμάτων του εξέδωσε προ εικοσαετίας, περίπου, «ιδίοις εξόδοις», ο, επίσης καλός φίλος και δικηγόρος σήμερα Πειραιώς, κ. Γιώργος  Εμμ. Τρανταλίδης, σε ένα καλαίσθητο βιβλίο 380 σελίδων, με τον πρωτότυπο τίτλο:  «Οι κάννες στο καμίνι, το χέρι στ’ αλέτρι» (Ρέθυμνο 2000). Το βιβλίο αυτό υπήρξε, κατά τον ίδιο τον εκδότη του, κ. Τρανταλίδη, ένα μικρό «Αντίδωρο» για το «ευ ζην», το οποίο όφειλε προς τον σεβαστό δάσκαλο και συγχωριανό του.

Η έκδοση αυτή, καθ’ ομολογίαν του κ. Τζεκάκη, υπήρξε και για τη σημερινή έκδοση εξαιρετικά πολύτιμη, καθόσον βοήθησε στον προσδιορισμό των αξιολογικών κριτηρίων που έθετε ο ίδιος ο Γ. Κουμεντάκης για το έργο του, τόσο ως προς την επιλογή των κειμένων όσο και ως προς τις θεματικές ενότητες στις οποίες αυτά ανήκουν, εφόσον ο ίδιος, προσωπικά, είχε επιλέξει τότε και ανθολογήσει τα κείμενά του που καταχωρήθηκαν.

 Συνέχεια, λοιπόν, της πρώτης αυτής ανθολόγησης από τον ίδιο τον συγγραφέα τους είναι το παρουσιαζόμενο σήμερα «Αφιέρωμα» με την επιμέλεια του κ. Τζεκάκη, που, όπως σημειώνει, πραγματοποιήθηκε με γνώμονα την κατά το δυνατόν πληρέστερη και πιο συνεκτική εικόνα του έργου του.

Η νέα, λοιπόν, ανθολόγηση έγινε, βασικά, με μια νέα επιλογή προγενέστερων ή μεταγενέστερων κειμένων του Γιάννη Κουμεντάκη, μη περιληφθέντων στην προηγούμενη έκδοση του κ. Τρανταλίδη, από τα κατά καιρούς δημοσιεύματά του στις φιλόξενες εφημερίδες του Ρεθύμνου, αρχικά στην «Κρητική Επιθεώρηση» και αργότερα, από την ίδρυσή τους (1965) και εξής, και στα «Ρεθεμνιώτικα Νέα», του συγχωριανού και φίλου του Γιάννη Χαλκιαδάκη, καθώς και στα λαμπρά περιοδικά της Ι. Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου «Παράκλητος» (1970- 87) και «Ενοριακή Παρουσία» του Ι. Μητροπολιτικού Ναού των Εισοδίων (1997- 2013).

Την ύλη ο Επιμελητής ταξινόμησε σε επτά ενότητες, με τους εξής τίτλους: α) στο χωριό β) αναμνήσεις της νιότης γ) Τα δώρα του γάμου, δ) Στο μετερίζι της Εκπαίδευσης, ε) Από άμβωνος, στ) Από βήματος επετειακών εορτασμών και ζ) Όσα τον άγγιξαν.

Επιθυμία μας, κλείνοντας το παρόν σημείωμά μας, να ευχαριστήσουμε θερμά τόσο τον ευγενικό Επιμελητή της έκδοσης κ. Μιχάλη Τζεκάκη, όσο και τους λοιπούς συντελεστές αυτής.                                  

Δημήτρης Ν. Θεοδοσάκης * * * Στο Μεγάλο Κάστρο

 

Δημήτρης Ν. Θεοδοσάκης

 

Στο Μεγάλο Κάστρο

Τόμος Α΄

 

Κωστής Ηλ. Παπαδάκης

  http://ret-anadromes.blogspot.com

  

Ο Δημήτρης Ν. Θεοδοσάκης, από τον Χόνδρο της Βιάννου, με το γλυκύτατο ψευδώνυμο του «Κάστρου Ταχυδρόμος», στο τελευταίο βιβλίο του, με τίτλο «Στο Μεγάλο Κάστρο», παρουσιάζει, μέσα από μια σειρά ιστορικών διηγήσεών του, τη ζωή των παλιών Ηρακλειωτών, των Ηρακλειωτών που έκτισαν και τράνωσαν την πολιτεία τους στα χρόνια πριν και αμέσως μετά την Κατοχή, ανεβάζοντας και κρατώντας τον πήχη της προόδου πολύ ψηλά και δημιουργώντας το σημερινό Ηράκλειο, το Ηράκλειο της οικονομικής και πολιτιστικής ευημερίας.

Με τις διηγήσεις του αυτές ο φίλος συγγραφέας ζωντανεύει, περαιτέρω, και αναζωογονεί ένα σημαντικό κομμάτι της νεότερης του Μεγάλου Κάστρου Ιστορίας. Με τα πιο εύγλωττα, ζωντανά και καθάρια χρώματα ανασταίνει ανθρώπους, παλιούς Ηρακλειώτες, που ανταλλάσσανε «καλημέρες» αγάπης στους τότε ζωντανούς και πολυσύχναστους δρόμους της πολιτείας και μέσα στον αγώνα της καθημερινής τους βιοπάλης, προκειμένου να διασφαλίσουν το ψωμί τους και το ψωμί των παιδιών τους. Όλοι αυτοί ήταν οι άνθρωποί του, οι δικοί του άνθρωποι, που τον υποδέχτηκαν, τον αγκάλιασαν και τον αγάπησαν ειλικρινά όταν, μετά την Κατοχή και τον Εμφύλιο, έφτασε ξένος και αναζητητής ενός καλύτερου μέλλοντος από το ξέμακρο χωριό του, τον Χόνδρο της Βιάννου, στην πόλη του Μεγάλου Κάστρου και διορίστηκε ως ταχυδρομικός διανομέας, ειδήσεων «κουβαλητής», στο εκεί ταχυδρομείο. Τη στιγμή εκείνη ξεκινούσε ένα επάγγελμα που δεν μπορούσε ποτέ να διανοηθεί ότι θα το αγαπούσε τόσο πολύ. Άνθρωπος ελεύθερος, ευγενικός, δραστήριος και κοινωνικός έζησε ανεπανάληπτες στιγμές ψυχικής ευεξίας και χαράς από τη δυνατότητες που του έδινε το νέο του αυτό επάγγελμα με το να επικοινωνεί και να γνωρίζει ανθρώπους, περνοδιαβαίνοντας καθημερινά από τους κεντρικότερους δρόμους της μεγάλης καστροπολιτείας, εκεί γύρω από το ιστορικό της κέντρο, και στον πιο κεντρικό δρόμο της περιοχής, την οδό της 25^ης Αυγούστου. Ο δρόμος αυτός, με τον περίφημο ναό του αγίου Τίτου και τα πέρφανα νεοκλασικά κτίρια και καταστήματά του, ήταν η οδός των τραπεζών, των πρεσβειών, των ναυτιλιακών και τουριστικών γραφείων, των Μινωικών Γραμμών και της ΑΝΕΚ, με τους ναυτικούς πράκτορες Χαμαράκη, Αραμπατζόγλου, Σαμοθράκη, Μαραβέλια, Θεοδοσάκη, Πολυχρονίδη, Κεφαλάκη, τον πρέσβη της Αγγλίας και τον Δήμαρχο της πόλης, τον Λιοπυράκη, Εκεί βρισκόταν και το περίφημο ξενοδοχείο «Αστήρ», που, κατά καιρούς, φιλοξενούσε τους πιο σπουδαίους και υψηλούς επισκέπτες της πόλης. Και κοντά σε αυτά, ήταν, να σημειωθεί, και ο μοναδικός δρόμος της Καστροπολιτείας, που οδηγούσε από το λιμάνι στο κέντρο της πόλης και το αντίθετο και η δυνατότητα αυτή του έδινε άλλη αξία. Ήταν, πώς να το κάνουμε, ο δρόμος του μισεμού και του καλοσωρίσματος, όπως χαρακτηριστικά τον σημειώνει ο ίδιος ο συγγραφέας. Εκεί ο Δ. Θεοδοσάκης γνώρισε όλη την οικονομική και πολιτιστική αφρόκρεμα της καστροπολιτείας, το αρχοντολόι της εποχής. Ανάπτυξε σχέσεις φιλίας μαζί τους και, επικοινωνιακός όπως ήταν, χαιρόταν αυτήν την επικοινωνία κι ένιωθε βαθιά μέσα στην ψυχή του απεριόριστη χαρά και ευτυχία.   

Eυτυχώς, όμως, που υπάρχει η νοσταλγία, αυτή η πανανθρώπινη δυνατή «αδυναμία», που ξαναφέρνει τους απομακρυσμένους οδοιπόρους στο όνειρο και στα πρώτα βήματα της ζωής. Και στο βιβλίο τού Δ. Θεοδοσάκη η δύναμη αυτή, η νοσταλγία για τα παλιά, είναι που μεγαλώνει το όνειρο και προετοιμάζει και προδιαθέτει για την πνευματική σοδειά που θα επακολουθήσει. Γιατί το παρουσιαζόμενο με το σημείωμά μας αυτό βιβλίο, από μακριά μυροφόρο και έντονα αισθαντικό, πρέπει να θεωρηθεί ως ένα μικρό «αντιδώρημα» του συγγραφέα- είκοσι χρόνια μετά τη συνταξιοδότησή του- προς όλα εκείνα τα πολλά και ωραία που του χάρισε κι εκεινού το σπουδαίο αυτό χτες της επαγγελματικής του ζωής. Αυτές τις ακατάλυτες μνήμες επέλεξε και έπλεξε ο συγγραφέας σ’ ένα «ματσάκι αλησμονιάς», σ’ ένα πνευματικό κι ευώδες τριαντάφυλλο να το δωρίσει και να το κρατήσουν στα χέρια τους οι παλιοί του εκείνοι φίλοι σαν έναν μεγάλο ευχαριστήριο «αποχαιρετισμό», αλλά και οι νεότεροι και όλοι εκείνοι που μέλλεται να έρθουν, για να δουν και εκείνοι και να μάθουν για τη ζωή του μόχθου και της αρετής των προγόνων τους, των παλιών Ηρακλειωτών.

Η αυθεντικότητα της πρώτης ύλης, το βάρος της προσωπικής εμπειρίας και η ιδεολογική φόρτιση προσδίδουν στη γραφή αυτήν του Δημήτρη Θεοδοσάκη την αμεσότητα του ρεαλισμού και τη λεπτότητα των αισθημάτων για την πατρώα γη και τους αγαπημένους του συμπολίτες. Και είναι γεγονός ότι ένας ολόκληρος κόσμος ξεπηδά ολοζώντανος μπροστά στα μάτια μας μέσα από τις ρεαλιστικές αυτές διηγήσεις, ενώ η εσωτερικευµένη πραγματικότητα επιτρέπει, συχνά, λυρικές εξάρσεις υποκειμενικών βιωμάτων, υποκινούμενων από μιαν έντονη συναισθηματική τού συγγραφέα φόρτιση, χωρίς, πάντως, να αναιρείται ποτέ ο ρεαλισµός των διηγήσεων ούτε η αυθεντικότητα της πραγματικότητας.

Θεωρώ ότι με το παρουσιαζόμενο βιβλίο του, ο Δημήτρης Θεοδοσάκης καταφέρνει να ζωντανέψει τη ζωή των ανθρώπων αυτών μέσα από τις αφηγήσεις τριάντα εφτά (!) γνωστών και φίλων του αφηγητών και από δεκάδες αυθεντικές φωτογραφίες, με ήρωες και πρωταγωνιστές πρόσωπα υπαρκτά, που τα περισσότερα από αυτά, αν δεν πρόκειται για προγόνους τους, και ο ίδιος τα συνανεστράφη στα πενήντα, τόσα, χρόνια που ζούσε ανάμεσά τους. Ανθρώπους τόσο του μόχθου, όσο και της οικονομικής και πολιτιστικής ζωής, όπως τον βαρελά, τον Γιώργο Φαρσάρη, τον Μιστίλογλου με το παγοποιείο, το χαλβαδοποιείο και το αλατοποιείο του, τον σταφιδεργοστασιάρχη Περδικογιάννη- Μαρκατάτη, που κρατούσε ένα από τα κοντά τριάντα εργοστάσια σταφίδας που είχε τότε το Ηράκλειο. Και, ακόμα, τον αυτοδημιούργητο επιχειρηματία Γιώργο Δασκαλάκη και το ξενοδοχείο «Ατλαντίς», απέναντι από το μέγαρο Φυτάκη, κοντά στο λιμάνι του Ηρακλείου, που σήμερα ανήκει στον όμιλο Τάκη Δασκαλαντωνάκη, μια πρωτοποριακή ξενοδοχειακή μονάδα για το Ηράκλειο.

Τα θερμά μου, και πάλι, συγχαρητήρια στον αγαπητό μου φίλο Δημήτρη Ν. Θεοδοσάκη, τον όμορφο αυτόν του «Κάστρου Ταχυδρόμο» και για την παρούσα πολύτιμη προσφορά του στα κρητικά γράμματα και τη νεότερη του Μεγάλου Κάστρου ιστορία.