ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΒΑΘΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ

Στον ιερό ναό τού αγίου Αντωνίου τής Παδούης
ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΒΑΘΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ
"Odd Quartet"

( σ ε  χ ρ ι σ τ ο υ γ ε ν ν ι ά τ ι κ η  μ ο υ σ ι κ ή )


ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
http://www.ret-anadromes.blogspot.com/



     Είναι γεγονός ότι είναι ωραίο ο πήχης να ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά. Εδώ, όμως, το εντυπωσιακό είναι ότι ένα νέο μουσικό σύνολο τής πόλης μας, την περασμένη Κυριακή, ξεκίνησε από την πρώτη του, κιόλας, συναυλία με τον πήχη τόσο ψηλά, ώστε να διερωτιόμαστε πόσο, αλήθεια, ακόμα ψηλότερα το εν λόγω σύνολο θα μπορούσε να ανέβει στις επόμενές του συναυλίες.
     Ο λόγος για το νέο μουσικό σχήμα «Odd Quartet», που κυριολεκτικά ξάφνιασε το ρεθεμνιώτικο μουσικόφιλο κοινό με την προχθεσινή πανηγυρική του πρώτη, σε μια, τώντις, συναρπαστική χριστουγεννιάτικη συναυλία, που έλαβε χώρα την Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2011, σε έναν χώρο ιεροπρεπέστατο και βαθιά υποβλητικό, όπως είναι αυτός τής Καθολικής Εκκλησίας τού αγίου Αντωνίου τής Παδούης, της πόλης μας. Έναν χώρο που πραγματικά υπέβαλλε σε έκσταση και θεία μυσταγωγική πανδαισία τούς ακροατές με τα δεκάδες κεράκια που άναβαν έναν γύρο μέσα στον ιερό ναό με την τεράστια φάτνη και το ολόφωτο χριστουγεννιάτικο δέντρο, κάτω από τη σεμνή παρουσία τού π. Πέτρου Ρούσσου, βικάριου (τοποτηρητή) της Καθολικής Αρχιεπισκοπής Κρήτης, ο οποίος και προλόγισε και καλωσόρισε κατάλληλα το κοινό. Έναν χώρο που αποτέλεσε αληθινή πρωτοτυπία για τα μουσικά δεδομένα τού Ρεθύμνου, προσφέροντάς μας μιαν όμορφη, όλως ατμοσφαιρική «βραδιά μουσικής τέχνης», δροσερής, ανάλαφρης, βαθιά γιορταστικής.
     Όταν η πειθαρχία και το βάθος κατακτηθούν, η έμφυτη μουσικότητα γενναιόδωρα θριαμβεύει. Την υπέροχη αυτήν αίσθηση μάς χάρισε την Κυριακή το βράδυ, στον ιερό ναό τού αγίου Αντωνίου τής Παδούης, το μουσικό σχήμα "Odd Quartet", στην ερμηνευτική διαδικασία τού οποίου καταφανώς έλαμψαν και οι δύο παραπάνω αρετές.
    Το όνομα "Odd Quartet" σημαίνει περίεργο, παράξενο κουαρτέτο, όπως διευκρινίζουν οι συντελεστές τής παράστασης στο θαυμάσιο και εορταστικά επιμελημένο, με την κόκκινη κορδελίτσα, πρόγραμμά τους. Γιατί, αν και η μουσική τους αντλεί υλικό από το κλασικό ρεπερτόριο, η σύνθεση των οργάνων τού μουσικού σχήματος κάθε άλλο παρά σε κλασικά πρότυπα παραπέμπει. Αντίθετα, θα την χαρακτηρίζαμε ως περίεργη, παράξενη ή ακόμα και ως ιδιόρρυθμη, στην οποία ανακατεύονται διαφορετικά όργανα. ξύλινα (φλάουτο, κλαρινέτο), χάλκινα (τρομπέτα) και έγχορδα (βιολοντσέλο). Οι μουσικοί τού συνόλου σε κάθε όργανο αντίστοιχα ήταν οι: Νίκη Καπετανάκη (φλάουτο), Βαγγέλης Παπαδάκης (κλαρινέτο), Αναστασία Σταυρουλάκη (τρομπέτα) και Σπύρος Ραφτάκης (βιολοντσέλο).
      Από τις πρώτες, κιόλας, νότες τού πενταγράμμου έγινε φανερό ότι οι μουσικοί διέθεταν σαφή αντίληψη τής μουσικής, τόσο στα λυρικά, όσο και στα γεμάτα ενέργεια μέρη των έργων. Και, όμως, κατόρθωσαν να μας δώσουν μια τέλεια μουσική εικόνα, τονισμένη από ιδιαίτερα σφικτές ταχύτητες και σαφή άρθρωση των μελωδικών φράσεων, ενώ με χαρακτηριστικούς αδρούς τονισμούς ανέδειξαν τις αντιθέσεις και τις εντάσεις ανάμεσα στις ενότητες. Δεξιοτέχνες ικανότατοι και σίγουροι, με το απαραίτητο μέγεθος ήχου και τη σωστή αίσθηση των ρυθμικών εναλλαγών, έπαιξαν με νεύρο και λυρισμό βρίσκοντας τα κατάλληλα χρώματα για την κάθε ενότητα και υποενότητα τής μουσικής και επιβεβαιώνοντας με σαφήνεια τις ξέχωρες αρετές της. ακρίβεια, συντονισμό, σωστές αποχρώσεις, μα προ πάντων μουσικότητα, που έκανε την παρτιτούρα να λάμπει μέσα στο γιορταστικό «σκοτάδι» και να ακτινοβολεί.
      Το σύνολο «Odd Quartet» πρότεινε στο κοινό ένα άκρως επιλεκτικό ρεπερτόριο έξοχων ερμηνειών από τον χώρο τού μπαρόκ και του ρομαντισμού, από τις ερμηνείες εκείνες που απαιτούν όχι μόνο καλοδουλεμένη και στέρεη τεχνική, αλλά και έντονο ψυχισμό και συναισθηματικό δόσιμο. Έτσι, το φιλόμουσο κοινό μπόρεσε να γευθεί μιαν αληθινά ενδιαφέρουσα πρόταση σχηματισμού τής ιστορικής μελωδικής γραμμής των Χριστουγέννων και προβολής των αντιστικτικών ενδιαφερόντων των διαφορετικών- από δυο ετερόκλητες εποχές- κομματιών, που τόνισαν το μουσικοδραματικό ανάγλυφο τής ερμηνείας τού Συνόλου.
      Έτσι, το ρεπερτόριο περιλάμβανε τα έργα:
1.P. Tchaikovsky [ρομαντισμός 1840- 1893 (σουίτα Καρυοθραύστης)],
2. J. Pachelbel [μπαρόκ 1653- 1706 (Κανών για Έγχορδα)
3. A. Corelli [μπαρόκ 1653- 1713 (Concerto Grosso, op. 6-
Νο 8 , γνωστό ως «Χριστουγεννιάτικο κοντσέρτο»)]
4. G. Handel [μπαρόκ 1685- 1759 (Joy to the World- Χαρά στον Kόσμο)
5. J. Wade [μπαρόκ 1711- 1746 (Adeste Fideles- Ω ελάτε εσείς ποστοί)
     Στα παραπάνω έργα οι μουσικοί είχαν την ευκαιρία να αποτυπώσουν το πλήρες καλλιτεχνικό διαμέτρημά τους, χαρίζοντας στο φιλόμουσο κοινό μιαν ερμηνεία εξαιρετικά λαμπερή, ανεπιφύλακτα δυναμική και υπερδεξιοτεχνική, που πραγματικά ενθουσίασε το ρεθεμνιώτικο κοινό. Από την ερμηνεία τους δεν απέλειπε η κομψότητα, η καλλιέπεια, η χάρη αλλά και το πνεύμα, απόλυτα αναγκαίος παράγοντας στην ερμηνευτική διαδικασία μιας εορταστικής παρτιτούρας.
 Στο τέλος το χριστουγεννιάτικο πρόγραμμα έκλεισε με μια
γενναιόδωρη,εκτός  προγράμματος, χριστουγεννιάτικη έκπληξη. το χορωδιακό τμήμα «Αλληλούια», από το έργο Μεσσίας τού Χέντελ, εν όψει των εορτών των Χριστουγέννων,που αποδείχτηκε το ιδανικότερο μουσικό επιδόρπιο μιας σπάνιας καλλιτεχνικής βραδιάς, που κύλησε όμορφα, απολαυστικά, ανάλαφρα, γεμάτη χάρη και κομψότητα, είτε η βασική διάθεση τής μουσικής ήταν δοξαστική- δηλαδή εκ των πραγμάτων εξωστρεφής και γιορταστική- είτε λυρική και υμνητική. Σε κάθε περίπτωση οι ερμηνευτές αποδείχτηκαν άριστα εξοικειωμένοι με τη συγκεκριμένη κουλτούρα. Γι’ αυτό και ερμήνευσαν τη μουσική με μοναδική τέχνη που συνάρπασε το κοινό και διασφάλισε την ποιότητα τού αποτελέσματος από τον κίνδυνο τού αγοραίου στη μουσική. Το δυνατό και παρατεταμένο χειροκρότημα στο τέλος από το πολυπληθές ακροατήριο τού κατάμεστου ναού ήταν η καλύτερη απόδειξη τής επιτυχούς ερμηνείας. Τα θερμά μου συγχαρητήρια σε όλους, αλλά και γιατί- για πρώτη φορά- τηρήθηκε επακριβώς η ώρα έναρξης τής συναυλίας. οκτώ και τριάντα! Αυτόν τον πολιτισμό που προσφέρει η μουσική, και όχι μόνο, χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε η πόλη μας σήμερα και ο Δήμος Ρεθύμνου, η Εκπαίδευση και οι λοιποί πολιτιστικοί φορείς οφείλουν να της τον διασφαλίσουν. 

«ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ»


ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΕΤΟΥΔΑΚΗ
«ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ»
[Εκδόσεις «Εκδοτικές Επιχειρήσεις Καλαϊτζάκης Α.Ε.», Ρέθυμνο 2011, σχ. 8ο (21Χ15), σσ. 70]
KΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
Κυκλοφόρησε πρόσφατα ένα νέο βιβλίο τού κ. Δημήτρη Αετουδάκη με τον τίτλο «Οδοιπορικά στην Ελλάδα μας» (τ. Α΄). Όπως αμέσως γίνεται φανερό, πρόκειται για ένα βιβλίο «ταξιδιωτικών εντυπώσεων», του οποίου ο δημιουργός έχει τόσα και τόσα να μας απαριθμήσει από τα δεκάδες ταξίδια που ο ίδιος δεκαετίες τώρα διοργανώνει, ως μόνιμος και ικανός διοργανωτής τέτοιων οδοιπορικών «αγάπης και φιλίας», όπως συνηθίζουν να τα αποκαλούν μεταξύ τους οι ίδιοι οι φίλοι συνοδοιπόροι του.
Των οδοιπορικών αυτών μέρος μόνον καταγράφεται στο παρουσιαζόμενο με το σημείωμά μας αυτό βιβλίο, ενώ μέλλεται, φυσικά, να ακολουθήσει και το Β΄ Μέρος, προκειμένου να χωρέσουν ταξίδια τριάντα τόσων χρόνων με τα οποία ο κ. Αετουδάκης και οι συνοδοιπόροι του «τρύγησαν» και κυριολεκτικά μέθυσαν με τις ελληνικές ομορφιές που επισκέφθηκαν. Γνώρισαν από κοντά την ιστορία, τη λαογραφία και τις παραδόσεις τού κάθε τόπου χωριστά, γεύτηκαν- μεταφορικά και κυριολεκτικά- το μεγαλείο των ιερών και των οσίων της, απόκτησαν γνώσεις στέρεες και ανάστησαν μνήμες, τις οποίες ο συγγραφέας θεώρησε σωστό να μοιραστεί με τους αναγνώστες τού όμορφου αυτού πονήματός του.
Και όλα αυτά επιτυγχάνονται γιατί σε κάθε περιγραφόμενο οδοιπορικό ο συγγραφέας επιδιώκει να εμπλουτίζει τα κείμενά του με πλούσιες, ευαίσθητες και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ιστορικές και όχι μόνο πληροφορίες για τις τοπικές κοινωνίες στις οποίες κάθε φορά αναφέρεται. Πόσες, για παράδειγμα, πληροφορίες δεν μας αφήνει να γευθούμε μέσα από το στόμα τής περίφημης εκείνης Μύρτιδας, του γνωστού εντεκάχρονου κοριτσιού που το «θέρισε» και αυτό, μαζί και με πολλούς άλλους, η φρικώδης ασθένεια τής πανώλης (όπως και αυτόν τον ίδιο τον Περικλή) και τη μορφή τού προσώπου της κατάφερε η σημερινή επιστήμη να «αναστήσει» με μεγάλη πιστότητα, όπως, δηλαδή, η Μύρτις θα πρέπει να ήταν τότε, όταν ζούσε στην Αθήνα τού 429 π.Χ. Αυτό, λοιπόν, το κοριτσάκι ο συγγραφέας, με μιαν όλως πρωτότυπη σύλληψή του και ένα δυναμικό σχήμα δραματοποίησης, το βάζει να μας ξεναγεί και να μας διηγείται όλη τη λαμπρή των χρόνων του ιστορία, του χρυσού αιώνα τού Περικλή, τότε που η Αθήνα δοξάστηκε όσο ποτέ άλλοτε, ύστερα από το γνωστό νικηφόρο αποτέλεσμα των Περσικών Πολέμων.
Σε άλλο οδοιπορικό, πάλι, στη Μακεδονική γη την παράσταση κλέβει ο χώρος αρχαιοτήτων τής αρχαίας Βεργίνας, με τον περίφημο τάφο τού Φιλίππου τού Β΄, πατέρα τού Μεγάλου Αλεξάνδρου, και ο ναός, επίσης, τού αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης και ακολουθούν το: «Πασχαλιάτικο οδοιπορικό 2010 στην Κρήτη», το «Θέρισσο το ιστορικό» και άλλο οδοιπορικό με τίτλο «Στα βήματα τού Δία», όπου και πάλι παρελαύνουν πλήθος πληροφοριών τόσο από τον χώρο τής ελληνικής Μυθολογίας, σε αυτά ιδιαίτερα τα τελευταία, όσο και από τη νεότερη Ιστορία τής Κρήτης και μάλιστα αυτήν που αφορά στον μεγάλο Εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο, ενώ η Κρήτη, περαιτέρω, μας επιφυλάσσει και πολλές άλλες δυνατές, λόγω τής ποικιλόμορφης φύσης της, εκπλήξεις.
Ευχαριστούμε θερμά τον αγαπητό κ. Αετουδάκη για το πολυλούλουδο τούτο οδοιπορικό που μας χάρισε με τις ατέλειωτες διηγήσεις από τόσες και τόσες δοξασμένες γωνιές τής ελληνικής γης, από τη Μακεδονία μας μέχρι και την Κρήτη και με παρόμοια χαρά αναμένουμε την έκδοση και του 2ου (και γιατί όχι και 3ου) τόμου τής σειράς, που θεωρούμε ότι δεν θα βραδύνουν αρκετά λόγω τής λατρείας που ο ευγενικός συγγραφέας τρέφει σε τέτοιες γόνιμες- όπως και αυτήν τού παρουσιασθέντος οδοιπορικού- ταξιδιωτικές αναζητήσεις.

ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΚΑΙ ΤΙΣ ΦΩΝΕΣ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ

ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΚΑΙ
ΤΙΣ ΦΩΝΕΣ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ

ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ 17Η ΝΟΕΜΒΡΗ 2011

Στα πλαίσια τού εορτασμού τής επετείου τού Πολυτεχνείου, την Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2011, στην αίθουσα τού Ωδείου τής πόλης μας, παρουσιάσθηκε ένα θαυμάσιο ταξίδι που σκαλί- σκαλί περιδιάβηκε τον μουσικό μύθο των ημερών εκείνων στα γνώριμα και αγαπημένα μονοπάτια που χάραξαν οι Ξυλούρης, Λοΐζος, Μικρούτσικος και άλλοι. Οργανωτές τού ταξιδιού αυτού ηΦιλαρμονική τού Δήμου Ρεθύμνου και οι «Φωνές τού Νότου» μεταξύ των οποίων και μικροί μουσικοί τής Μπαντίνας τής Δημοτικής Φιλαρμονικής Ρεθύμνου.
Ήταν ένα ταξίδι που διαπραγματεύτηκε και νοηματοδότησε με έναν εκπληκτικό και αληθινά συναρπαστικό τρόπο τα γεγονότα τής εν λόγω περιόδου μέσω των περήφανων και λεβέντικων τραγουδιών που ακούστηκαν και τής καλλιτεχνικής ελευθερίας στην αναζήτηση τής ονειρικής διάστασης των ανθρώπινων γεγονότων, που σε κάνουν να αισθάνεσαι πραγματικά ελεύθερος σε έμπνευση, αυθεντικότητα και ενθουσιασμό και στήνουν γύρω σου ένα απίστευτο πανηγύρι ήχων που μυρίζουν και αποπνέουν τη λαχτάρα για πιότερο φως και ξαστεριά.
Οι "ΦΩΝΕΣ τού ΝΟΤΟΥ", το ένα συγκρότημα τής προχθεσινής συναυλίας, είναι μια ομάδα νέων μουσικών και τραγουδιστών απ’ όλη την Κρήτη και όχι μόνο. Δημιουργήθηκε πριν έξι χρόνια με ιδέα τού Σταμάτη Κραουνάκη, που υλοποιήθηκε από την Αντιγόνη Αραμπατζόγλου. Στόχος του η σπουδή τού τραγουδιού, η εισαγωγή νέων ερμηνευτικών τρόπων, ο πειραματισμός και η δημιουργία ενός καινούριου τοπίου στα πολιτιστικά δρώμενα τού νησιού μας.
Η ΔΗΜΟΤΙΚΗ μας ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ, από την άλλη, είναι η μεγάλη γνωστή ρεθεμνιώτικη οικογένεια που, εντυπωσιακό, αλήθεια, αυτό, φέτος- όπως δηλώνεται και στο ίδιο το πρόγραμμα τής συναυλίας που παρουσιάζουμε- μεγάλωσε τόσο, όσο ποτέ άλλοτε, ξεπερνώντας τους 160 μαθητές!!! Ένα μεγάλο, ένα τεράστιο σχολείο μουσικής παιδείας και αγωγής στο Ρέθυμνο. Τα μαθήματα έχουν, ήδη, αρχίσει και οι μικροί μουσικοί μας ξεκίνησαν ήδη να ντύνουν την πόλη μας με όμορφες πινελιές πολιτισμού, του μοναδικού αυτού ανώτερου πολιτισμού που ονομάζεται μουσική… Η Δημοτική Φιλαρμονική τού Ρεθύμνου καθίσταται ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τής πόλης μας, που καλείται να εκφράσει όλα τα συναισθήματα και τις χαρές της σε κάθε στιγμή του βίου της, χαρούμενη, θλιβερή ή και δοξαστική. Τραγουδά τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, τις Εθνικές Επετείους και τις άλλες μεγάλες στιγμές του τόπου, τον Επιτάφιο θρήνο και την Ανάσταση του Κυρίου, αλλά και κάθε άλλη απροσδιόριστη στιγμή που θέλει να εκφράσει τη χαρά και την ευδαιμονία της. Τραγούδησε πρόσφατα στο Χρωμοναστήρι, στο Άδελε, στο Ρουσοσπίτι, στην Παλιά Πόλη, στο Ατσιπόπουλο, στα Λιβάδια κ.λπ.
Η πρωτοφανής αυτή ανάπτυξη είναι ένα έργο που, οπωσδήποτε, ανήκει στην παρούσα Δημοτική Αρχή, που το στηρίζει γενναιόδωρα και θα συνεχίσει, ασφαλώς, να το στηρίζει και στις δύσκολες συγκυρίες που περνάμε. Σήμερα που όλα γκρεμίζονται και χάνονται θα αποτελέσει πραγματική απώλεια και δυστυχία για την πόλη μας να αφήσουμε να γκρεμιστεί και να σβήσει και το όνειρο αυτό. εκατόν εξήντα μαθητών που παράγουν κοινωνική δραστηριότητα και πολιτισμό με πέντε- έξι, μόλις, αμειβόμενους καθηγητές. Μην αφήσουμε να χάσουμε πια και το τελευταίο ίχνος αξιοπρέπειας από τη ζωή μας και μείνουμε στη απαισιοδοξία και την κακομοιριά μας. Η μουσική, οπωσδήποτε, πρέπει να παραμείνει, για να γλυκαίνει και να δροσίζει τις δύσκολες στιγμές που περνάμε. Μια αλήθεια που ποιος δεν την διαπίστωσε από τις εκατοντάδες των ακροατών τής προχθεσινής συναυλίας; Όλοι ξεχάσαμε τη ζοφερή πολιτική και οικονομική πραγματικότητα και αφεθήκαμε για λίγο ονειρικά στην απαλή τής μουσικής αγκαλιά. Και τι μουσική! Τα παρατεταμένα χειροκροτήματα τού ρεθεμνιώτικου φιλόμουσου κοινού το απέδειξαν περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο.
Καταπληκτικές οι φωνές, με το κατάλληλο ηχόχρωμα στην απόδοση τού ύφους τού κάθε τραγουδιού των: Μιχάλη Νικηφόρου, Πρόδρομου Καραδελόγλου, Αλεξάνδρας Βεργαδή, Σάκη Σακελαρίδη, Μαρίας Κυριακογιαννάκη και Αργύρη Έξαρχου, καταπληκτικοί και οι μουσικοί τής Φιλαρμονικής τού Δήμου μας: Στέλιος Αποστολάκης (φλάουτο) Βαγγέλης Παπαδάκης και Γιώργος Αγριμάκης (κλαρινέτα), Ρίνο Κρίστ (κόρνο), Ζαχαρίας Ζαχαράκης (ευφώνιο), Εργύρης Έξαρχος(κιθάρα), Αντώνης Ντακάκης (μπάσο), Αντιγόνη Αραμπατζόγλου (πιάνο) Αντώνης Ζαχαράκης (τύμπανα), καταπληκτικά και τα κομμάτια, σε επιμέλεια και ενορχήστρωση Αντώνη Ζαχαράκη, γεμάτα με τους ήχους τής ρωμιοσύνης, αγέρωχα, συχνά θυελλώδη και εκρηκτικά, ανάμεσα στα οποία κάνω προσπάθεια να ξεχωρίσω μερικά από τα πολλά που ακούστηκαν την όμορφη αυτή βραδιά, όπως: «Για την Ελένη», «Παραπονεμένα λόγια», «Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς», «Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί», «Καφενείον ‘η Ελλάς’», «Έβαλεν ο Θεός σημάδι», «Ο αργηγός», «Μη με ρωτάς», «Όμορφη και παράξενη πατρίδα», «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο», «Πότε θα κάνει ξαστεριά» (αυτό το τελευταίο πολυφωνικά και χωρίς τη συμμετοχή μουσικών οργάνων).
Κυρίαρχα σε όλα τα κομμάτια το πιάνο, το φλάουτο και τα κρουστά, που τα γλύκαιναν με το ζεστό απαλό ηχόχρωμά τους τα κλαρινέτα, το μπάσο, το ευφώνιο και το κόρνο. Όλοι οι μουσικοί κατάφεραν πραγματικά να φωτίσουν κάθε λεπτομέρεια των έργων που ερμήνευσαν μέσα από μια προσπάθεια απόλυτης πειθαρχίας, συντονισμού και συνύπαρξης τού ενόργανου με το φωνητικό μέρος.

Τα θερμά μου συγχαρητήρια σε όλους!

ΧΑΡΗ Κ. ΣΤΡΑΤΙΔΑΚΗ
«ΤΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ»
[Εκδόσεις «ΓΡΑΦΟΤΕΧΝΙΚΗ», Ρέθυμνο 2011, σχ. 8ο (22Χ22), σσ. 156]

Είναι γεγονός ότι η Σπηλαιολογία είναι ένας χώρος που, ειδικά στο Ρέθυμνο αλλά και την Κρήτη γενικότερα, έχει προσελκύσει τις τελευταίες, ιδιαίτερα, δεκαετίες το έντονο επιστημονικό ενδιαφέρον σπουδαίων Κρητολόγων και Σπηλαιολόγων ερευνητών, που άφησαν δυνατή την προσωπική τους στον χώρο σφραγίδα και βαριά στους νεοτέρους παρακαταθήκη και κληρονομιά. Ο λόγος, φυσικά, για τους πρωτεργάτες βετεράνους σπηλαιολόγους Paul Faure και Ελευθέριο Πλατάκη, αλλά και τους ντόπιους παλαίμαχους τής σπηλαιολογίας Κώστα Ξεξάκη, Χρίστο Μακρή και άλλους. Και είναι, στο σημείο αυτό, ευχάριστη αλλά και άξια επαίνου η επιβεβαίωση ότι οι νεότεροι σπηλαιολόγοι τού Τοπικού Τμήματος Δυτικής Κρήτης και ευγνώμονες είναι και δεν απολησμονούν τους παλιότερους συνάδελφούς τους σπηλαιολόγους, ώστε η ευχαριστιακή σε αυτούς αναφορά να είναι και μόνιμη αλλά και έμπρακτη και ουσιαστική.
Ψυχή τής σημερινής «Σπηλαιολογικής Ομάδας Ρεθύμνου» είναι ο γεωλόγος Βασίλης Σιμιτζής, περιβαλλόμενος από ένα επιτελείο αξιόλογων συνεργατών, που με φλογερό ζήλο και περιπαθή ενθουσιασμό συνεχίζουν το έργο που επιτέλεσαν στο νομό μας, σε παλιότερες εποχές, οι προαναφερθέντες Κρήτες εραστές των σπηλαίων και της σπηλαιολογίας (ως προς αυτό το «Κρήτες» μην ξεχνούμε ότι και ο μεγάλος Paul Faure, σε ανύποπτο χρόνο, είχε αποκαλέσει εαυτόν, αστειευόμενος, «Παύλο Φωράκη», για το εξαιρετικά πολυμερές και εκτεταμένο έργο του για την Κρήτη και την αγάπη που έτρεφε γι’ αυτήν).
Η Σπηλαιολογική Ομάδα Ρεθύμνου (σε συνεργασία με το Τμήμα Σπηλαιολόγων Δυτικής Κρήτης) παρουσιάζει μιαν εντυπωσιακή δραστηριότητα τόσο στον χώρο τής έρευνας- αξιοποιώντας, με τις μεγάλες δυνατότητες που του παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία (ψηφιοποίηση), το πλουσιότατο αρχειακό υλικό που έχει παραλάβει από τους παλαιότερους αλλά και το ίδιο, τώρα και δεκαετίες, έχει δημιουργήσει και παραμένει καταχωρημένο στα Αρχεία του- αλλά και παρουσιάζοντας κατά καιρούς διάφορες σημαντικές σχετικές με τα σπήλαια τού νομού εκδόσεις του.
Μια τέτοια έκδοση είναι και αυτή που μας παρουσιάζει με το τελευταίο βιβλίο του ο φίλος δρ Παιδαγωγικής και περιπαθής σπηλαιολόγος Χάρης Κ. Στρατιδάκης με τον τίτλο «Τα Σπήλαια τού Ρεθύμνου». Πρόκειται για μια πολυτελέστατη έκδοση, που έγινε για λογαριασμό των εκδόσεων τής Γραφοτεχνικής Ρεθύμνου και για την οποία η Εκδότρια Εταιρεία πρέπει δικαίως να καυχάται, γιατί προσφέρει στον τόπο που υπηρετεί την πληρέστερη, θεωρώ, και πλέον τεκμηριωμένη όλων των εκδόσεων που έχουν γίνει μέχρι σήμερα για τα σπήλαια τού Ρεθύμνου.
Και ειδικότερα, το βιβλίο που παρουσιάζουμε με το σημείωμά μας αυτό επιχειρεί μια γενικότερη και πολύπλευρη ανάδειξη των σπηλαίων τού νομού Ρεθύμνου, εξετάζοντας με ακριβή επιστημονική βάση και ορολογία τη δημιουργία και γεωλογία τους, τον διάκοσμο, την οικολογία και το κλίμα τους, την ανακάλυψή τους και τους κινδύνους που τα απειλούν, αλλά, περαιτέρω, και τη λαογραφία και τις κατά καιρούς χρήσεις τους από τον άνθρωπο. Σε αυτά, μάλιστα, τα δύο τελευταία ερευνητικά πεδία το βιβλίο παρουσιάζει εντυπωσιακή, μπορώ να πω, έμφαση και πληρότητα και μου δίνεται, περαιτέρω, η εντύπωση ότι στον χώρο αυτόν (της λαογραφίας) την πρωτιά έχουν τα σπήλαια τής επαρχίας Αγίου Βασιλείου, που περικλείουν πλήθος εξαιρετικά ενδιαφερουσών λαογραφικών πληροφοριών. Παραθέτει, επίσης, ο συγγραφέας κατάλογο 1003 ρεθεμνιώτικων σπηλαίων με πληροφορίες για τη θέση, το είδος και τις διαστάσεις τους, καθώς και κατάλογο 89 σπηλαιωδών εκκλησιών, ενώ κάνει ιδιαίτερη αναφορά στα σημαντικότερα από παλαιοντολογική, αρχαιολογική, λαογραφική και ιστορική σκοπιά σπήλαια. Αισθητοποιεί, τέλος, τα κείμενα τού βιβλίου του με εκατόν ογδόντα έγχρωμες φωτογραφίες και σχέδια που συμπληρώνουν γενναιόδωρα την κομψή και πολυτελή έκδοση και κάνουν, οπωσδήποτε, ευκολότερη και πιο ευχάριστη την ανάγνωση, συμπληρώνοντας το κείμενο κατά τρόπο εύγλωττο και καθαρό και επαυξάνοντας και επιβοηθώντας την κατά το δυνατόν πληρέστερη και σε βάθος κατανόησή του. Πρόκειται για εικόνες φυσικές, ζώσες, καθαρές, που αποδίδουν εναργέστατα και παραστατικά τη φυσική πληρότητα και τον μυστηριακό κόσμο των σπηλαίων τού Ρεθύμνου.
Επιλογικά, θέλουμε να εξάρουμε το γεγονός ότι ο εκτιθέμενος στο βιβλίο σπηλαιολογικός πλούτος προέρχεται αποκλειστικά και μόνο από ρεθεμνιώτικα σπήλαια, μνημεία φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, που ήλθαν στο φως ύστερα από πολλές, επίπονες και πολυετείς προσπάθειες. Ιδιαίτερα σημαντικό το Μητρώο των Ρεθεμνιώτικων Σπηλαίων, στο τέλος τού βιβλίου, που ο ίδιος συγγραφέας είχε δημοσιεύσει παλιότερα (Μάιο 1998), σε έκδοση τού Περιβαλλοντικού Κέντρου Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης «Φάλκονας» και συνοδευόταν και με δισκέτα ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Θερμά συγχαίρουμε και ευχαριστούμε τον φίλο συγγραφέα και συντελεστή τού λαμπρού αυτού επιτεύγματος Χάρη Στρατιδάκη. Η αίσθηση τού χρέους απέναντι στην πνευματική και πολιτισμική κληρονομιά τού Τόπου του είναι, νομίζουμε, αυτή που καθοδήγησε τις προσπάθειές του και συνέβαλλε στο ξεπέρασμα των οποιωνδήποτε δυσχερειών. Η προσπάθειά του, ανάγκη βαθιά εσωτερική, αντανακλά το περίσσευμα τής ψυχής του και ενθαρρύνει την ανάληψη και στο μέλλον παρόμοιων και από άλλους πρωτοβουλιών. Χωρίς κανένα δισταγμό μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το φωτισμένο ενδιαφέρον ορισμένων ανθρώπων, το γνήσιο συναίσθημα ευθύνης τού καθενός απέναντι στους συμπολίτες του, η ολοπρόθυμη συνεργασία του με άλλους για ανώτερους σκοπούς και ιδανικά αποτελούν την ασφαλέστερη βάση για την προαγωγή και ιστορική και πνευματική ανάπτυξη ενός τόπου.
Φίλε Χάρη, πολλοί, ίσως, ορέγονται το θαυμάσιο έργο «υμών» των περιπαθών σπηλαιολόγων ολίγοι, όμως, και το αποτολμούν. Εγώ δεν έχω άλλο παρά να σου ευχηθώ μέσα από την καρδιά μου να έχεις απεριόριστες ψυχικές δυνάμεις και την απαιτούμενη σωματική ευρωστία, προκειμένου να επιτυγχάνεις όλο και γενναιότερες και βαθύτερες στον υπόγειο κόσμο τού σκότους και τής λάσπης εξερευνήσεις, που θα αποσκοπούν στην προστασία και ανάδειξη των σπηλαίων τού τόπου μας, που- ας μην το ξεχνούμε- αποτελούν εθνικό πλούτο υψηλής φυσικής και πολιτιστικής αξίας και ομορφιάς αλλά και τα πιο αμόλυντα και αγνά, μέχρι σήμερα, οικοσυστήματα του πλανήτη μας που, και βέβαια, χρειάζονται την αμέριστη προστασία και βοήθειά μας.

Δ Α Ρ Ι Β Ι Α Ν Α

ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΜΑΣ

ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ


Δ Α Ρ Ι Β Ι Α Ν Α


ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
www.ret-anadromes.blogspot.com


· Γενικά στοιχεία για το χωριό- Κοινοτική αναγνώριση

Τα Δαριβιανά ή Νταριβιανά είναι οικισμός τού Σπηλίου, έδρας τού δήμου Αγίου Βασιλείου, νομού Ρεθύμνου, κάτοικοι (2001) 64 και υψόμ. 350μ. Βρίσκεται στο 28ο χλμ. τού δρόμου Ρέθυμνο – Σπήλι, από το οποίο απέχει μόλις δύο χλμ.
Τα Δαριβιανά μαζί με τις Καρήνες [1], υπήρξαν ένας από τούς συνοικισμούς που αρχικά απάρτισαν την κοινότητα: Σπηλίου (Δ. 26-1-1925, ΦΕΚ Α 27/ 1925).
Συνοικισμοί που σήμερα αποτελούν το Δ. Δ. Σπηλίου (κάτ. 706): Σπήλι (κάτ. 642), Δαριβιανά (κάτ. 64), Παξιμάδια δύο (νησίδες Λητώαι ή, άλλως, Διόνυσοι) (0).

·  Πληθυσμιακά-Ονοματολογικά- Κτηματολογικά Στοιχεία
Ο οικισμός αναφέρεται στην επαρχία Αγίου Βασιλείου από τον Καστροφύλακα (Κ 174), το έτος 1583, ως Darivo, με 59 κατοίκους, στην τουρκική απογραφή τού 1659 Dariviana και πληρώνουν 7 χαράτσια κεφαλικό φόρο, ενώ επτά σπίτια πληρώνουν φόρο καφτανίου την ίδια χρονιά [2]. Το έτος 1671/2 ο κεφαλικός φόρος τού χωριού είχε ανέλθει στα 9 χαράτσια. Στην αιγυπτιακή απογραφή τού 1834 Dariviana [3]. Ο Χουρμούζης Βυζάντιος, στα «Κρητικά» του (σ. 39), σημειώνει το όνομα τού χωριού ως «Ταριβιανά» το έτος 1842. Τo 1881 αναφέρεται Νταριβιανά, στον δήμο Λάμπης, με 127 χριστιανούς κατοίκους. Κατά τα νεότερα χρόνια ο πληθυσμός τού χωριού διαμορφώνεται ως εξής: 1900 (στον ίδιο δήμο Λάμπης) με 115 κατ., το 1920 γράφεται Δαριβιανά και είναι έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου με 121 κάτ. Το 1928 αναφέρεται στην κοινότητα Σπηλίου με 136 κατ., και η πληθυσμιακή εξέλιξη τού χωριού συνεχίζεται ως εξής: 1940: 121, 1951: 123, 1961: 102, 1971: 107, 1981: 89, 1991: 82, 2001: 64.
Η ονοματολογία, άρα, τής κώμης απαντά με μικρές σχετικά αποκλίσεις στις απογραφές από το 1583 (Καστροφύλακας) μέχρι σήμερα: Darivo (Καστροφύλακας, 1583), Darivyana στο Οθωμανικό Κτηματολόγιο τού Ρεθύμνου (1670) μαζί με το μετόχι Φτεριάς, Darivianά (Αιγυπτιακή 1834), Ταριβιανά (Χουρμούζης Βυζάντιος [4], 1842), Νταριβιανά (1881) Δαριβιανά (1920).
Το 1659 (Τουρκοκρατία) το χωριό Δαριβιανά (Darivyana) μαζί με το μετόχι Φτερές fterya) διέθεταν 121,5 τσερίπια [5] χωράφια, 242 λιόδεντρα, 20 τσερίπια αμπέλια και 17 τσερίπια ακαλλιέργητες γαίες [6].

· Η ονομασία τού χωριού
Τα Δαριβιανά ή Νταριβιανά, κατά τον Στέργιο Σπανάκη, οφείλουν την ονομασία τους στο ενετικό οικογενειακό Δαρίβα ή Νταρίβα (De Riva ή Da Riva), που αφορά σε ευγενή Βενετό, αντιναύαρχο τής Αρμάδας, έναν από τούς τρεις που προτάθηκαν ως όμηροι κατά τη σύναψη τής συνθήκης για την παράδοση τού Χάνδακα στους Τούρκους το 1669 [7]. Βέβαια, η άποψη αυτή τού Σπανάκη έρχεται σε αντίθεση με την ύπαρξη τού αυτού ονόματος τού οικισμού- όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε αμέσως παραπάνω- και κατά την απογραφή τού Καστροφύλακα, το έτος 1583, ογδόντα έξι χρόνια πριν. Εκτός μόνον εάν πρόκειται για κάποιον άλλο ενετό Da Riva, προγενέστερο τού εν λόγω αντιναυάρχου.

· Ναοί τού χωριού- Ιστορικά στοιχεία
Κεντρικός ναός τού χωριού είναι αυτός τού αγίου Παντελεήμονα, στο κέντρο τού χωριού. Εντός τού χωριού βρίσκονται και οι ναοί: τού αγίου Γεωργίου, τού Ευαγγελισμού, και του νεοφανούς αγίου Ραφαήλ, ενώ εκτός τού οικισμού ως ξωκκλήσια αριθμούνται αυτά τής Αγίας Τριάδος (στην ομώνυμη τοποθεσία), της Μεταμόρφωσης τού Σωτήρος (στη θέση Φτερές) και του Τιμίου Σταυρού στην ίδια, επίσης, περιοχή [8].
Ο ιστορικός τής Κρήτης Βασίλειος Ψιλάκης επαινεί στην ιστορία του την πιστή στάση και εμμονή των Νταριβιανών στα πατροπαράδοτα έθιμα, σε αντίθεση προς τούς γείτονές τους Ατσιπαδιανούς, που- παρότι και αυτοί από τούς Ενετούς κατακτητές καταγόμενοι- φημίζονταν για την αγριότητα και την αιμοβορία τους και τα αξετσίπωτα έργα τους, από τα οποία και το χωριό τους, λέγεται ότι έλαβε το όνομά του Ατσιπάδες [9].

· Αγωνιστές τού χωριού
1. Κωνστ. Εμμ. Ανδρουλιδάκης
Υπήρξε βαθμοφόρος αγωνιστής τού 1878 και μετά
2. Νικ. Κυριακάκης
Σκοτώθηκε στη μάχη που έγινε τον Απρίλιο τού 1867 στη θέση Τράκα Ρεθύμνου
3. Ιωάννης Μπιζιργιάννης
Πολέμησε το 1866. Τον Απρίλιο τού 1867- όντας σημαιοφόρος τού καπετάνιου Βασιλείου Χλιαούτη- τραυματίστηκε ελαφρά στη θέση Τραόκουρτα Αργυρούπολης Ρεθύμνου[10].

· Σχολείο
Η ίδρυση τού σχολείου έγινε με την πρ. 63/24-3-1924, ως μονοτάξιου κοινού, με δεκάξι αρχικά μαθητές. Έτος ανέγερσης τού σημερινού σχολικού κτιρίου είναι το 1961, που έγινε με αμερικανική βοήθεια. Διαθέτει αύλειο χώρο 1050 τ.μ. και κτίριο με μια αίθουσα και τέσσερις βοηθητικούς χώρους [11]. Τελευταίο έτος λειτουργίας τού σχολείου είναι το 1981- 82, που έμεινε με έξι, μόλις, μαθητές, που μεταφέρθηκαν στο δημοτικό σχολείο τού Σπηλίου, όπου έκτοτε φοιτούν.

· Οικογένειες τού χωριού
Κυριότερες οικογένειες τού χωριού είναι οι: Ανυφαντάκηδες, Θεοδοσουλάκηδες, Παντελιδάκηδες, Σπυριδάκηδες, Χατζηδάκηδες, Ξεζωνάκηδες, Σαββάκηδες, Λαγουδάκηδες, Γεωργουλάκηδες, Βιζιγιαννάκηδες.

· Μορφές τού χωριού
Φήμη αγαθή έχει αφήσει στο χωριό, και την επαρχία Αγίου Βασιλείου γενικότερα, ο χειροπρακτικός γιατρός Γεώργιος Βιζιριαννάκης, γνωστός και ως Μπιζιργιάννης, που έζησε στα Δαριβιανά μέχρι το έτος 1940. Θεράπευε ποικίλες νόσους χρησιμοποιώντας πρακτικές μεθόδους και βότανα που καλλιεργούσε ο ίδιος στο περιβόλι του. Κυρίως, όμως, θεράπευε σπασίματα ανθρώπων και ζώων, εφαρμόζοντας πάνω στο ασθενές μέλος ειδικούς, με τα χέρια, επιδέξιους χειρισμούς. Και στις θεραπείες του αυτές είναι που ταιριάζει η ονομασία που αρχικά τού δώσαμε, του «χειροπρακτικού γιατρού». Στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι γεγονός ότι ο Μπιζιργιάννης παρουσιάζε εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Ο Δημήτρης Τσιουδάκης ήταν για χρόνια παραγιός τού Μπιζιργιάννη, έμαθε κοντά του πολλές από τις πρακτικές και τα γιατροσόφια που χρησιμοποιούσε και τα εφάρμοζε και αυτός μετά τον θάνατό του [12].
Παρόμοια, ο Γεώργιος Σαββάκης ή Σαμπανογιώργης, εξαίρετος χαρκιάς στο χωριό, εκτελούσε, παράλληλα με το κύριο επάγγελμά του, και χρέη πρακτικού οδοντογιατρού, ενώ ο Μάρκος Ξεζωνάκης ή Κατσιρομάρκος, σπουδαίος τεχνίτης και εφευρετικό μυαλό, είχε ειδικευτεί στο «δέσιμο» των μύλων[13].

· Ο διαλυμένος οικισμός Φτερέας ή Φτερές
Γόνιμη περιοχή λίγες εκατοντάδες μέτρα βόρεια τού χωριού, με απεριόριστη θέα και ναΰδριο τού Τιμίου Σταυρού, γύρω από το οποίο βρέθηκαν τάφοι. Το ναύδριο αυτό στα 1890- με την επονομασία, τότε, «Εσταυρωμένος»- αναφέρεται ότι δέχτηκε επίθεση των Τούρκων, που κατέστρεψαν ό,τι βρήκαν μέσα σε αυτό [14]. Ο λόγος για τον παλιό οικισμό Φτερέας, που αναφέρουν ο Barozzi, το Οθωμανικό Κτηματολόγιο, όπου το χωριό αναγράφεται ως μετόχι [15], αλλά και πράξεις τού νοταρίο Στέλιος Καλογεράκης Ανδρέα Καλλέργη [Γ. Γρυντάκη, Το Πρωτόκολλο τού Ρεθεμνιώτη νοτάριου Ανδρέα Καλλέργη (1634-1646), Αθήνα 1994, πρ. 313 (σ. 220), 336 (σ. 245), 381 (σ. 277)][16].

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ο συνοικισμός Καρήνες αναγνωρίστηκε σε ίδια κοινότητα με το Δ. 6-9-1925, ΦΕΚ Α 260/1925.
[2] Ν. Σταυρινίδη , Απογραφικοί Πίνακες τής Κρήτης, Κρητικά Χρονικά , ΚΒ΄, 129.
[3] Rob. Pashley, Travels in Crete, II, London 1837, 313.
[4] Κρητικά, σ. 39.
[5] Τσερίπ (cerib)= μονάδα μέτρησης επιφανείας, που ισοδυναμεί προς 60 τετραγωνικούς πήχεις.
[6] Ευαγγελία Μπαλτά - Mustafa Oguz, Το Οθωμανικό Κτηματολόγιο τού Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2007, 476- 477.
[7] Νικολάου Πλάτωνος, «Η σημασία τής επιβιώσεως των αρχαίων τοπωνυμίων», Κρητική Εστία 3 (1949), 14.
[8] Για την εκκλησία αυτήν βλ. και πιο κάτω στην αναφορά μας στον διαλυμένο οικισμό Φτερέας ή Φτερές.
[9]Βασιλείου Ψιλάκη, Ιστορία τής Κρήτής, εκδόσεις «Αρκάδι», Αθήναι χ.χ., τ. Γ΄, 35, υποσ. 1.
[10] Για τούς Αγωνιστές βλ. περισσότερα στοιχεία στον Νικόλαο Φασατάκη, Αγωνιστές και θύματα τής τ. επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης (1866- 1897), Αθήνα 2001, 46.
[11] Απέσβετο και λάλον ύδωρ, Τμήματος Περιβαλλοντικής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης- Κέντρο Περιβαλλοντικής Αγωγής και Ενημέρωσης «Φάλκονας», Ρέθυμνο 1999, 24.
[12]Γιώργου Ν. Τσιγδινού, «Δαριβιανά», στη συλλογική εργασία Χωριά τής π. Επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου, έκδοση Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για την πρώην επαρχία Αγίου Βασιλείου, Ρέθυμνο 2011, 594.
[13] Ό.π. 595.
[14] Α.Υ.Ε., (Αρχείο Β΄), δωδεκασέλιδη έκθεση τού Επισκόπου προς τον Διοικητή Ρεθύμνου, γραμμένη στις 12-7- 1890, που διαβιβάζει ο Υποπρόξενος Ρεθύμνου στο Υπουργείο Εξωτερικών με το υπ’ αριθμ. 203/ 12-7-90 έγγραφό του (στον Γ. Γρυντάκη, «Βεβηλώσεις χριστιανικών ναών από τους μουσουλμάνους στο Ρέθυμνο κατά τα έτη 1889- 93», Νέα Χριστιανική Κρήτη, τ. 9 (Ιαν. – Ιούν. 1993), 67.
[15] Ευαγγελία Μπαλτά - Mustafa Oguz, ό.π. (σημ. 6).
[16] Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Τοπωνυμικό τής επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου, τ. Ε΄, στη σειρά των Πρακτικών τού Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για την π. Επαρχία Αγίου Βασιλείου, Ρέθυμνο 2011, 240.

«ΔΡΑΞΑΣΘΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ…»

ΓΙΑΝΝΗ Γ. ΧΡΗΣΤΑΚΗ
«ΔΡΑΞΑΣΘΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ…»
[Έκδοση «Γραφικές Τέχνες Καββαδία», Ηράκλειο 2011, σχ. 8ο (21Χ15), σσ. 79]

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
http://www.ret-anadromes.blogspot.com/

Τις μέρες αυτές γνώρισε το φως τής δημοσιότητας ένα νέο βιβλίο με τον παραπάνω λακωνικό τίτλο: «Δράξασθαι Παιδείας…». Συγγραφέας του ο επίτ. Σχολικός Σύμβουλος κ. Γιάννης Γ. Χρηστάκης. Διαβάζοντάς το συνεχώς μονολογούσα: ναι! το βιβλίο αυτό γράφτηκε πάνω στην ώρα τού!! Ναι! Αυτό είναι το βιβλίο των «αγανακτισμένων πολιτών» τής Χώρας μας- όπως, εξάλλου, το χαρακτηρίζει και αυτός ο ίδιος ο συγγραφέας του- που αντιλαμβανόμενοι την κατάσταση στην οποία έχουμε περιέλθει τον τελευταίο καιρό άρχισαν να αντιδρούν σωστά. με ήρεμο, αξιοπρεπή και δημοκρατικό τρόπο. Είναι το βιβλίο των απογοητευμένων και αδικημένων νέων μας, που κατά χιλιάδες αποχωρούν κάθε χρόνο στο εξωτερικό αναζητώντας μιαν αξιοπρεπή επαγγελματική αποκατάσταση, αυξάνοντας και επιτείνοντας, με τον τρόπο αυτόν, το ήδη μέγα και επαχθές δημογραφικό πρόβλημα τής Χώρας. Είναι το βιβλίο που πρέπει να διαβάσουν, πρωτίστως, όλοι οι πολιτικοί, αλλά και κάθε Έλληνας πολίτης.
Ο κ. Χρηστάκης- γνωστός και στην πόλη μας από το πλήθος των μελετών και των δεκάδων βιβλίων του, άνθρωπος με γνώση, ήθος και ορθή αντίληψη τής προοδευτικότητας, ώστε, αυτή η τελευταία, να μην καταντά οπισθοδρομικότητα, μελετά τη σύγχρονη κοινωνική τής Χώρας πραγματικότητα, στη αργή μα σταθερή διολίσθησή της σε έναν δρόμο δύσκολο, κατηφορικό, που, απ’ ό,τι φαίνεται, μας οδηγεί σε σοβαρές και ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Ο συγγραφέας, μέσα από το εν λόγω βιβλίο του, αφήνει κραυγή αγωνίας ενός ανθρώπου που δεν μπορεί να μένει ασυγκίνητος με ό,τι βλέπει γύρω του να συμβαίνει, για τη πολύπλευρη και πολύμορφη κρίση και κυρίως για την κρίση των αξιών που «χτυπά» όλους τους τομείς και όλο το φάσμα τής σύγχρονης συλλογικής και κοινωνικής μας ζωής. παρανομία, καταπάτηση ηθικών αξιών, αρχών και κανόνων, ψεύδος, αναλγησία, υποκρισία, εκμετάλλευση τού ανθρώπου από τον συνάνθρωπο, ανηθικότητα, βρωμιά, απάτη, ατιμία. Με κάθε τρόπο και μέσο επιζητείται από τους πολλούς ο εύκολος πλουτισμός, χωρίς κόπο, αγώνα και προσπάθεια. Χάθηκαν οι αξίες. η δικαιοσύνη, η ειλικρίνεια, η εντιμότητα, η χριστιανική αγάπη, οι όμορφες κοινωνικές αρετές.
Προς ανάσχεση τής θλιβερής αυτής κατάστασης ο συγγραφέας με την παρουσιαζόμενη μελέτη του επιχειρεί να δώσει λύσεις και απαντήσεις με μοναδικό κριτήριο και οδηγό την πείρα και τη λογική τού απλού ανθρώπου που ξέρει να στοχάζεται ελεύθερα και άρα καλά [«στοχάζεται καλά όποιος στοχάζεται ελεύθερα» (Ρήγας Φεραίος)].
Τη λύση τού προβλήματος ο συγγραφέας εντοπίζει στην Παιδεία και μόνο στην Παιδεία που σήμερα, δυστυχώς, δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις. Υπεύθυνος γι’ αυτήν την κατάσταση και για την εν γένει εκπαιδευτική πολιτική που ακολουθείται είναι, φυσικά, αποκλειστικά το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Αυτό καθορίζει τον σκοπό, τα μέσα, τα προγράμματα τής εκπαίδευσης κι αυτό ετοιμάζει και καταρτίζει επαγγελματικά το εκπαιδευτικό προσωπικό, που θα αναλάβει την υλοποίηση των στόχων του. Χρειαζόμαστε σωστούς δασκάλους, για να αλλάξουμε τον κόσμο μας γύρω και την αθλιότητά μας.
Ο κ. Χρηστάκης στο βιβλίο του μελετά την ελληνική εκπαίδευση διαχρονικά, από την ελληνική αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Έτσι, η μελέτη του καθίσταται ταυτόχρονα ένα άριστο ιστορικό εγχειρίδιο, στο οποίο δίνεται έμφαση, αρχικά, στις ιδεαλιστικές αρχές τής αρχαίας ελληνικής παιδείας και, στη συνέχεια, και της χριστιανικής, που επέφερε τη μεγάλη «αλλαγή» στο παγκόσμιο ιστορικό «γίγνεσθαι», εξυψώνοντας τον άνθρωπο σε πρωταρχική, σε κύρια αξία. Παρακολουθεί στη συνέχεια, την παιδεία κατά τα χρόνια τής Τουρκοκρατίας και φθάνει στη σύγχρονη εποχή, όπου εκθέτει με οξύ κριτικό πνεύμα όλες τις σύγχρονες (μεταπολεμικές) μεταρρυθμίσεις, που και ο ίδιος, ως Σχολικός Σύμβουλος, τις έζησε στην πράξη και από κοντά.
Με βρίσκουν απόλυτα σύμφωνο όλες οι τεκμηριωμένες απόψεις που ο συγγραφέας καταθέτει για το σύγχρονο γλωσσικό ζήτημα (οι νέοι σήμερα αδυνατούν να μελετήσουν τα αριστουργήματα τού Παπαδιαμάντη), για την εισαγωγή των Ξένων Γλωσσών από την Α΄ Δημοτικού (πριν ακόμα εδραιωθεί στα παιδιά η μητρική γλώσσα), για την ελαστικότητα τής βαθμολόγησης και τη χαλάρωση τής πειθαρχίας των μαθητών, για την αλόγιστη χρήση των Η/Υ στην εκπαίδευση, για τα σχολικά εγχειρίδια που βρίθουν σφαλμάτων και ανακριβειών, για την κατάργηση τής επετηρίδας που έχει καταστεί ένα διαρκές «έγκλημα» για τους εκπαιδευτικούς.
Πέραν των παραπάνω, που αφορούν αποκλειστικά στην εκπαίδευση, ο συγγραφέας παρακολουθεί, περαιτέρω, με λύσεις που με βρίσκουν, επίσης, απόλυτα σύμφωνο και τις ανεξέλεγκτες καταστάσεις στις οποίες έχει διολισθήσει η σημερινή ελληνική και κοινωνική πραγματικότητα με τα μόνιμα φαινόμενα κοινωνικής βίας, παράνομου και εύκολου πλουτισμού, τρομοκρατίας, ναρκομανίας, ανθρώπινης και κοινωνικής αδιαφορίας και αναλγησίας, αδιαφάνειας και χρηματισμού, ανάξιας κατάληψης θέσεων (ρουσφετιού) και νομικής κατοχύρωσης αντικοινωνικών προνομίων. Όλες αυτές οι γκρίζες κοινωνικές καταστάσεις διαμορφώνουν «τα κακώς έχοντα» τής ελληνικής κοινωνικής πραγματικότητας, που οδήγησαν στη σημερινή εξαθλίωση των πάντων και στο νεοφανές φαινόμενο των «αγανακτισμένων πολιτών», που και βεβαίως δίκαια πρέπει να εκφράσουν την αγανάκτησή τους- χωρίς όμως και να εξωθούν στα άκρα χειροτερεύοντας τα ήδη κακώς κείμενα τής ελληνικής κοινωνικής πραγματικότητας- μήπως και οι υπεύθυνοι, κυρίως πολιτικοί, ξυπνήσουν και αναλάβουν την κατάσταση τής Χώρας με χέρια σωστά, καθαρά και υπεύθυνα.
Οι θέσεις και οι προτάσεις τού κ. Χρηστάκη, σε όλα τα παραπάνω ζητήματα, είναι εξαιρετικά σοβαρές και υπεύθυνες, αφού στην πλειονότητά τους πατάνε στα στερεά και βέβαια ερείσματα τής αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας και των ευαγγελικών διδαγμάτων- όπως αυτά τα τελευταία βγαίνουν ανόθευτα και καθάρια μέσα από τον ευαγγελικό λόγο- που μόνα αυτά παρέχουν ελπίδα και οράματα στον άνθρωπο διδάσκοντάς τον την αγάπη προς τον πλησίον, την αλληλεγγύη, τη συγχώρηση, τη φιλανθρωπία και χαρίζοντάς του ελπίδα και τα εχέγγυα για ένα νέο τρόπο ζωής.
Πρότασή μου και παράκλησή μου μαζί στον καλό φίλο και συγγραφέα τού παρόντος πονήματος κ. Γ. Χρηστάκη, να προωθήσει το βιβλίο του αυτό σε όλους τους πολιτικούς τής Χώρας μας (και στους Τριακοσίους). Ευχής έργο αν βρισκόταν για τον σκοπό αυτόν ένας χορηγός, που θα αναλάμβανε το κόστος δαπάνης. Ένα τέτοιο βιβλίο το χρειάζονται σήμερα περισσότερο παρά ποτέ άλλοτε. Θα πράξει, όποιος το κάνει αυτό, έργο εθνικά σωτήριο!

H ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ TOY ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ, ΚΟΥΜΠΕ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΚΑΙ Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΗΣ ΝΕΣΤΩΡ Ι . ΒΑΣΣΑΛΟΣ Ο ΔΙΟΝΥΣΙΑΤΗΣ



ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

H ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ
ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ
ΚΟΥΜΠΕ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

ΚΑΙ Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΗΣ

ΝΕΣΤΩΡ Ι . ΒΑΣΣΑΛΟΣ
Ο ΔΙΟΝΥΣΙΑΤΗΣ

[Εκδόσεις «Γραφοτεχνική», Ρέθυμνο 2011, σχ. 4ο (29Χ16,5), σσ. 242]

Με τη μελέτη μας αυτή, για πρώτη φορά, αποδεικνύουμε ότι στη σημερινή Ι. Μονή τού Σωτήρος Χριστού, Κουμπέ, επί Ενετοκρατίας υπήρχε- παράλληλα με αυτήν τού Σωτήρα Χριστού- και η λατρεία τού αγίου Ιωάννου τού Ερημίτου, του Γουβερνέτου Χανίων. Αυτό βεβαιώνεται τόσο από τα διάφορα σχεδιογραφήματα της Ενετοκρατίας όσο και από την ύπαρξη, την ίδια εποχή, στην περιοχή τής Μονής τής παράκτιας Σκοπιάς του Αγίου Ιωάννου τού Ερημίτου (San Giovanni Eremita), που το όνομά της έλαβε, όπως και το όμορο σε αυτήν ακρωτήριο (όπου βρίσκεται σήμερα το στρατόπεδο) San ZuannePunta di S. Giovanni) από την εν λόγω Μονή, που επί Ενετοκρατίας ήταν ευρύτερα γνωστή ως μονή Αγίου Ιωάννου (του Ερημίτου).
Μελετούμε, περαιτέρω, τους οικιστές τής μονής στα χρόνια τής Ενετοκρατίας (απογραφή 1637), που- όπως και τα περισσότερα τον καιρό εκείνο μοναστήρια- ήταν ιδιωτική και βρισκόταν κάτω από το ιδιοκτησιακό καθεστώς των υιών τού ποτέ (= μακαρίτη) Κωνσταντίνου Βεβέλη, στους οποίους είχε περιέλθει από δωρεά τού Γεωργιλά Κλαροτζάνε στον ποτέ Λουκά Βεβέλη, πατέρα τού Κωνσταντίνου Βεβέλη.
Τέλος, παρακολουθούμε τη νεότερη τής Μονής Ιστορία από την επανίδρυσή της, από τον νεότερο ιδρυτή της Νέστορα Βασσάλο, μέχρι σήμερα και την εν γένει κοινωνική, πολιτιστική και πνευματική προσφορά της στον τόπο.
Είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς που αξιωθήκαμε να εκπληρώσουμε το χρέος μας προς την ιερή μορφή τού θρυλικού Γέροντος Νέστορος Βασσάλου, παρουσιάζοντας την πρώτη αυτήν αυτοτελή βιογραφική ανάδειξη τής προσωπικότητάς του, του έργου και της προσφοράς του προς την πόλη μας και τον πνευματικό πολιτισμό της.
Είναι τα έτη, κυρίως, από το 1915 μέχρι το 1957, που σημαδεύτηκαν από την παρουσία του, που, κατά κοινή ομολογία και μαρτυρία, αποτέλεσαν καθοριστικό παράγοντα και ορόσημο πνευματικότητας για την πόλη μας. Ο όλος βίος του, η αγία πολιτεία του, η φιλανθρωπία του, η αγάπη του προς τον άνθρωπο και η σημαντική προσφορά του στον πολιτισμό αυτού τού τόπου, με την πολύχρονη διδασκαλία τής ζωγραφικής τέχνης και αγιογραφίας στους νέους, σε μιαν εποχή ιδιαίτερα μίζερη και εξαθλιωμένη, τον έκαναν να αγαπηθεί ιδιαίτερα από τους Ρεθεμνιώτες, που προσέτρεχαν όλοι τους αθρόοι, νέοι και γέροι, στο μοναστήρι του, την κυψέλη αυτήν της χάριτος. Όλα αυτά και, περαιτέρω, η κατά τρόπον θαυμαστό ανεύρεση και επαναλειτουργία από τον ίδιο μιας παντελώς, μέχρι τότε, άγνωστης ορθόδοξης μονής τής Ενετοκρατίας, που αγαπήθηκε ιδιαίτερα και συνεχίζει μέχρι σήμερα να αγαπάται και να προσφέρει πολλαπλώς στο πνευματικό στερέωμα τού Ρεθύμνου, θα μπορούσαν, ασφαλώς, να αναδείξουν τον Νέστορα σε πολιτιστικό παράγοντα του τόπου και να τον προβάλλουν ως λαμπρό παράδειγμα προς μίμησιν από τους μεταγενεστέρους.

Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ- ΚΥΠΡΙΑΔΟΥ



πρωτ. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Δ. ΚΑΒΡΟΥΛΑΚΗ
Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ- ΚΥΠΡΙΑΔΟΥ
                          (Η Κ Α Ρ Τ Ε Ρ Ο Υ Σ Α)

[Εκδόσεις «Σαΐτης», Αθήνα 2011, σχ. 8ο (21Χ15), σσ. 144]

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
http://www.ret-anadromes.blogspot.com

Το βιβλίο που παρουσιάζουμε με το σημείωμά μας αυτό καίτοι αναφέρεται σε έναν άγνωστο για το Ρέθυμνο ναό τής Αθήνας, όμως, κάπου, σχετίζεται, θεωρώ, και με την πόλη μας και περικλείνει, γενικότερα, σπουδαίο ενδιαφέρον. Πρόκειται για το βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τον τίτλο: «Ο ιερός ναός Κοιμήσεως τής Θεοτόκου- Κυπριάδου (Η Καρτερούσα)», του πρωτ. π. Εμμανουήλ Δ. Καβρουλάκη.
Και πρώτα- πρώτα ο π. Εμμανουήλ Καβρουλάκης, από τους Αρμένους Χανίων καταγόμενος, είναι πολύ γνωστός και στην πόλη μας, το Ρέθυμνο, από την πολύχρονη διακονία του τόσο στη Μικρή Παναγία, όσο και στο Μοναστηράκι Αμαρίου, την «πρώτη του αγάπη», όπως, συχνά, το αποκαλεί με τους φίλους του, γιατί «δεύτερη» θα καθίστατο, με τον καιρό, η «Παναγία η Καρτερούσα», στην Αθήνα, αυτό το προσωπικό μεγάλο δημιούργημά του. Από αυτόν τον τελευταίο ναό τής Μικρής Παναγίας Ρεθύμνου μετέβη, τον Φεβρουάριο τού 1977, στην ως άνω ενορία τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου- Κυπριάδου, και, έκτοτε, έθεσε μοναδικό σκοπό τής ζωής του την ανέγερση τού παραπάνω περικαλλούς ι. ναού. Και ο π. Εμμανουήλ τα κατάφερε με τη βοήθεια τού Θεού και των πολλών και λαμπρών συνεργατών του εν μέσω απείρων μόχθων, κόπων, απογοητεύσεων, προπηλακισμών αλλά και πολλών και ωραίων αγώνων, διοργανώνοντας ποικίλες εξορμήσεις, εκδηλώσεις και ερανικές επιτροπές προς ανεύρεση των απαιτούμενων χρημάτων. Και όλα αυτά έγιναν με αγάπη και πάντοτε «εν καρτερία», γι’ αυτό και «Καρτερούσα» επονόμασαν την Παναγία, που τόσα χρόνια (από το 1923) «καρτερούσε» υπομονετικά την ίδρυσή της, από τότε που ο μακαρίτης Επαμεινώνδας Κυπριάδης, γεωπόνος- μηχανικός, είχε δωρίσει τον συγκεκριμένο χώρο για την ανέγερση ι. ναού. Και λέγεται, έκτοτε, η περιοχή τού ναού «Κυπριάδου», από τον άνθρωπο αυτόν, που, έχοντας πολλά οικόπεδα στην κατοχή του, πήγε στις αρμόδιες υπηρεσίες τής Αθήνας και ζήτησε να τα εντάξουν στο σχέδιο πόλεως τής Αθήνας και εκείνος θα ήταν υποχρεωμένος να άφηνε χώρους για εκκλησία, σχολείο, πάρκα, πλατείες και άλλους κοινόχρηστους χώρους. Και οι αρχές, τώντις, προώθησαν σχετικό Βασιλικό Διάταγμα (Δεκέμβριο 1923) «περί εγκρίσεως, τροποποιήσεως και επεκτάσεως» τού σχεδίου πόλεως Αθηνών και δημιουργήθηκε η συνοικία Κυπριάδου.Πρόκειται, ακριβώς, για την πρώτη Κηπούπολη της Αθήνας και μια από τις ωραιότερες και υγιεινότερες συνοικίες της. Και κάτι άλλο ακόμα. η Κυπριάδου υπήρξε περιοχή καλλιτεχνών, συγγραφέων και διανοουμένων. Εκεί δημιουργήθηκε μια συγκέντρωση εργαστηρίων γνωστών ζωγράφων, αντιπροσώπων εν μέρει της Γενιάς του '30. Ανάμεσα σ' αυτούς ήταν οι ζωγράφοι Φώτης Κόντογλου, Σπύρος Παπαλουκάς, Ουμβέρτος Αργυρός, Σπύρος Βικάτος, Γιάννης Σπυρόπουλος, Γιώργος Βακαλό κ.ά. Επίσης, εδώ διιέμενε ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης, ο συγγραφέας και ακαδημα'ι'κός Σπύρος Μελάς, ο Δ. Γληνός, ο Σπυρ. Μαρινάτος, ο Θ. Βέγγος, ο αρχιμουσικός Αντίοχος Ευαγγελάτος και άλλοι.
Κάπως έτσι ξεκίνησαν τα πράγματα με την εκκλησία και επί των ημερών τού καλού Λευίτη π. Εμμανουήλ Καβρουλάκη, τού Κρητός, το θαύμα συντελέσθηκε και ο ναός έλαβε σάρκα και οστά και έγινε πραγματικότητα (θεμελίωση 1980- εγκαίνια 1995). Πρόκειται, αλήθεια, για έναν ναό εντυπωσιακό, ευρύχωρο, πάμφωτο, πιστό αντίγραφο τής Αγιά- Σοφιάς στην Κωνσταντινούπολη, αλλά με σύγχρονες προδιαγραφές. Και επί πλέον, θαυμάσια ευπρεπισμένο με σπάνιας ωραιότητας ξυλόγλυπτα (τέμπλο, παγκάρια, προσκυνητάρια κ.λπ), αλλά και πλήρως αγιογραφημένο (κατάγραφο) με εξαίρετης τέχνης βυζαντινές αγιογραφίες.
Να σημειώσουμε, τέλος, ότι στον εν λόγω ναό τής Παναγίας Κυπριάδου με αίτηση τού π. Εμμανουήλ Καβρουλάκη προς τον τότε Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κυρό Τίτο, χορηγήθηκε ένας σπόνδυλος από τα μαρτυρικά λείψανα των αγίων Τεσσάρων Νεομαρτύρων τής πόλης μας, που έκτοτε καθαγιάζει το δημιούργημά του, ενώ στη ΒΔ γωνία τής αυλής τού ναού έχει στηθεί χάλκινη προτομή τού σπουδαίου Μικρασιάτη αγιογράφου και λογοτέχνη Φώτη Κόντογλου, γιατί ο Κόντογλου, όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας και σημειώνουμε παραπάνω, έζησε τα περισσότερα χρόνια τής ζωής του στην εν λόγω ενορία, όπου βρίσκεται και η οικία του (επί τής οδού Βιζυηνού 16), ενώ σε αίθουσα Μουσείου εκτίθενται προσωπικά τού άνδρα και τής αγιογραφικής τέχνης του αντικείμενα. Να υπενθυμίσουμε, με την ευκαιρία, ότι εξαιρετικά εικονίσματα τού εν λόγω μεγάλου βυζαντινού αγιογράφου, του Πατέρα, θα έλεγα, των νεοελλήνων βυζαντινών αγιογράφων, φιλοξενούν στην πόλη μας και οι ι. ναοί των Τεσσάρων Μαρτύρων, του αγίου Νικολάου τής ομώνυμης συνοικίας τής πόλης μας, του αγίου Διονυσίου Περιβολίων και του ομώνυμου ναού των Τεσσάρων Μαρτύρων, στον γενέθλιό τους τόπο, στις Μέλαμπες.
Ευχαριστούμε τον π. Εμμανουήλ Καβρουλάκη για την ευκαιρία που μας έδωσε με το σημείωμά μας αυτό να πλησιάσουμε το μεγαλόπνοο αυτό έργο του και να γνωρίσουμε πράγματα που μας ενδιαφέρουν ως Κρητικούς, αλλά και ως Ορθόδοξους Έλληνες.

ΝΙΚΗΣΕ ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ


ΜΑΝΟΛΗ Ι. ΚΟΥΝΟΥΠΑ

ΝΙΚΗΣΕ ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ
[Έκδοση «Γραφοτεχνική Κρήτης», Ρέθυμνο 2011, σχ. 8ο (24 Χ 17), σσ. 171+Παραρτήματα]

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
http://ret-anadromes.blogspot.com/

Με τον όρο αυτοβιογραφία χαρακτηρίζουμε, συνήθως, ένα συνεχές αφηγηματικό κείμενο, στο οποίο ένας άνθρωπος καταγράφει ο ίδιος την ιστορία τής ζωής του ή ενός μόνο μέρους αυτής. Η αυτοβιογραφία, στις περισσότερες περιπτώσεις, γράφεται σε χρόνο αρκετά μεταγενέστερο από τα όσα εξιστορεί. Στην αυτοβιογραφία ανήκει και το Ημερολόγιο, στο οποίο βιογράφος είναι αυτός ο ίδιος ο αυτοβιογραφούμενος και αφορά στη συστηματική καταγραφή από ένα άτομο των πιο σημαντικών γεγονότων τής προσωπικής του ζωής. Κατά κανόνα δεν γράφεται για να δημοσιευτεί ή να διαβαστεί από άλλους πλην τού ίδιου τού συγγραφέα του. Γι’ αυτό και ειδικά χαρακτηριστικά αναγνώρισης τού ημερολογιακού είδους είναι ο προσωπικός- εξομολογητικός χαρακτήρας του, η κυριαρχία τού α΄ ρηματικού προσώπου, η αποσπασματικότητα και το γεγονός ότι στην καταγραφή είναι όλα ιδωμένα κάτω από την οπτική γωνία τού ατόμου που κρατά το ημερολόγιο.
Όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά τού είδους ανευρίσκουμε πλουσίως στο βιβλίο που γνώρισε πρόσφατα το φως τής δημοσιότητας με τον εντυπωσιακό και πρωτότυπο τίτλο «Νίκησε δυο φορές το θάνατο», τού συνταξ. οδοντιάτρου και λογοτέχνη κ. Μανόλη Ι. Κούνουπα, ώστε να μπορούμε να το κατατάξουμε στο είδος αυτό τής ημερολογιακής αυτοβιογραφίας.
Στο Ημερολόγιό του ο αυτοβιογραφούμενος Παντελής Σαββάκης καταγράφει βήμα προς βήμα, με έναν χαρισματικό ερασιτεχνισμό που συναρπάζει τον αναγνώστη, την καθημερινή του ζωή, την οποία διηγείται με εξαιρετική στωικότητα και απρόσμενη ωριμότητα παρά το νεαρότατο τής ηλικίας του, ήταν μόλις είκοσι χρονών! Το ημερολόγιό του καθίσταται, στη συνέχεια, μια αποκάλυψη με τη φωνή ενός νέου, που ενσωματώνει μέσα της τη φρίκη και τα δεινά τού πολέμου και αποκορυφώνεται στην έκφραση όλου τού πατριωτικού και αντιπολεμικού μένους τής ψυχής του. Θα ήταν ευχής έργο η διάσωση Ημερολογίων τού είδους αυτού, που είναι αυτή ίδια η ιστορία τού τόπου μας γραμμένη σε πρώτο χέρι, αυθεντική, γνήσια, καθαρή από ανθρώπους που έζησαν και βίωσαν «στο πετσί» τους την ανατριχίλα και την αποστροφή των γεγονότων- πβ., στο σημείο αυτό, και το γνωστό Ημερολόγιο τής Γερμανοεβραίας έφηβης Άννας Φράνκ, αυτήν την de profundis (εκ βαθέων) αποκάλυψη με τη φωνή ενός παιδιού, που ενσωματώνει τη αποτροπιασμό τού φασισμού περισσότερο από οποιοδήποτε στοιχείο τής Νυρεμβέργης (Jan Romein).
Έτσι και το «Νίκησε δυο φορές το θάνατο» αποβαίνει το εκφραστικό µέσο µιας νεωτερικής αντίληψης τού πολέµου και τής υποκειµενικής έκφρασης τής πραγµατικότητας. ∆εν πρόκειται εδώ για την ηρωική μόνο διάσταση τού πολέµου, αλλά για µια πραγµατικότητα φρικιαστική, έτσι, ακριβώς, όπως βιώνεται από τον ανθυπολοχαγό Παντελή Σαββάκη και καταγράφεται στο ηµερολόγιό του, σύμφωνα, θεωρώ, με τον τρόπο και του λοχία Κωστούλα στη «Ζωή εν Τάφω» τού Μυριβήλη.
Είναι η φρίκη τής ανθρωποσφαγής των χαρακωµάτων, οι άθλιες συνθήκες πείνας, κρύου και μαρτυρίου. Το αντιπολεµικό µήνυµα τού έργου αναδεικνύεται µέσα από την ωµότητα τής ρεαλιστικής περιγραφής που χρησιµοποιεί τη αποστροφή και τον θάνατο ως µέσον απώθησης που εξισώνει όλους τους ανθρώπους, φίλους και εχθρούς, κάτω από το βάρος τής συντριβής τής ανθρώπινης ύπαρξης.
Η αυθεντικότητα τής πρώτης ύλης, το βάρος τής προσωπικής εµπειρίας και η αντιπολεµική ιδεολογική φόρτιση προσδίδουν στη γραφή την αµεσότητα τού ρεαλισµού. Ο ήρωας άλλοτε εκθέτει πλήρη σχέδια δράσης, στρατηγικής και αντιμετώπισης τού εχθρού, άλλοτε σού μεταφέρει τον ενθουσιασμό και τη χαρά τής επιτυχούς έκβασης των επιχειρήσεων και άλλοτε την πικρή γεύση και την παγωμάρα τού θανάτου. Η εσωτερικευµένη, όμως, πραγματικότητα επιτρέπει, κάποτε, λυρικές εξάρσεις και έντονη συναισθηµατική φόρτιση. Ο ρεαλισµός τού Σαββάκη παραμένει λυρικός χωρίς να αναιρείται ούτε η αυθεντικότητα τής πραγματικής έντασης τού πολέμου, ούτε και η εσωτερικευµένη βίωσή του. Φρικιαστικές σκηνές αιχμαλωσίας- Ιταλοί να αυτομολούν και να αυτοπαραδίδονται στους Έλληνες- πείνας και απαισιοδοξίας εναλλάσσονται ξαφνικά με σκηνές δύναμης, αισιοδοξίας, βαθιάς επιθυμίας για ζωή και χαράς αναστάσιμης. Άλλωστε, µμοναδική διέξοδος από τον παραλογισμό τού πολέμου είναι η αγάπη για τη ζωή και η ερωτική έλξη για τον άνθρωπο και το φυσικό του περιβάλλον. Σκηνές αλτρουισμού και καλοκαγαθίας από εντελώς άγνωστους και, συχνά, άλλης εθνικότητας ανθρώπους (Μανταλένα, ένας φύλακας Άγγελος) καταμαρτυρούν ότι η αγάπη και η καλοσύνη έχουν διεθνή γλώσσα. Η πολύ συγκεκριμένη και πολύ τραυματική εμπειρία τού πολέμου αρχικά υποδεικνύει τη δύναµη τής φύσης, ως φυσικής ανάγκης επιβίωσης. Αργότερα, όμως, καταλήγει σε έναν οικουµενικό ανθρωπισµό, που ποτίζεται από τους ίδιους τους ανθρώπους- ήρωες τού έργου, την αξιοπρέπειά τους και την πνευματική τους ελευθερία.
Βλέπουμε, περαιτέρω, και διδασκόμαστε από το παράδειγμα τού ήρωα πως οι εξαιρετικές καταστάσεις και δυσκολίες τής ζωής καθίστανται στον άνθρωπο δύναμη, δημιουργώντας του αντιστάσεις και ικανότητα στο μυαλό να σκέφτεται γόνιμα και δημιουργικά και να επιζητεί τη βοήθεια τού Θεού, εκδαπανώντας στο έπακρον όλα τα ανεξάντλητα αποθέματα των δυνάμεων τής ψυχής του. Και καλύτερη µαρτυρία γι’ αυτό δεν µπορεί να είναι παρά αυτή η προσωπική τού ήρωα Παντελή Σαββάκη αγάπη για τη ζωή, για τον άνθρωπο, που παραµένει, άλλωστε, ο συνεκτικός ιστός τής σκέψης του και ολόκληρου τού έργου του στην εξελικτική του πορεία και μαρτυρία. Αυτό, εξάλλου, είναι που τον έκανε να νικήσει δυο φορές τον θάνατο και μετά από επανειλημμένες μεταπτώσεις σε καταστάσεις ψυχικής ανεπάρκειας και αδυναμίας ο ήρωας να επανέρχεται και πάλι με όλη τη δύναμη τής ψυχής και την αμετάθετη αποφασιστικότητά του να βγει, και πάλι, νικητής στη ζωή και τον θάνατο. «Ήμουν, σημειώνει σε κάποιο σημείο των σημειώσεών του, καλά στο ηθικό μου και παρακαλούσα το Θεό, να μη χάσω τα λογικά μου. Όλα μου φαίνονταν σαν να ζούσα ένα εφιαλτικό όνειρο. Δεν μπορούσα να καταλάβω πώς βρέθηκα σ’ αυτό το άθλιο άντρο, πώς περνούσα, πώς πέρασα όλες αυτές τις ατέλειωτες φοβερές νύχτες χωρίς να τρελαθώ, απομονωμένος από τον έξω κόσμο, χωρίς να ξέρω αν είναι ημέρα ή νύχτα, χωρίς καμιά μα καμιά επικοινωνία». Δεν άφησε η ατέρμονη αγάπη του για τη ζωή ούτε στιγμή την απογοήτευση να φωλιάσει μέσα του και να τον καταβάλει, αλλά μονίμως η ψυχή του φωτιζόταν από τη δύναμη τής θέλησης, της υπομονής και τής ελπίδας. Δεν άφησε ούτε στιγμή τη σκέψη του να θολώσει, μπροστά σε αναπάντεχα περιστατικά και εξελίξεις και ήταν το μέγεθος τού εκάστοτε αναφαινόμενου προβλήματος που κινούσε τις δυνάμεις τής ψυχής. Έχουμε ένα μοναδικό παράδειγμα θάρρους και ευψυχίας για τους νέους μας, που, για τον λόγο αυτόν, πρέπει το εν λόγω βιβλίο να φθάσει στα χέρια τους και να το διαβάσουν. Έχουν πολλά, μα πολλά να ωφεληθούν!
Ο κ. Μανόλης Κούνουπας κατάφερε στο βιβλίο του αυτό και ζωντάνεψε σε ένα σημαντικό για τα νεοελληνικά γράμματα έργο- ύμνο στη ζωή και την ειρήνη τις παραπάνω μνήμες- σημειώσεις τού Παντελή Σαββάκη από τα χαρακώματα τού Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μιλάει με τη φωνή του- ή, καλύτερα, με τα χειρόγραφά του.
Η μετατροπή τους σε αφηγηματικό λόγο από την πένα τού κ. Μανόλη Κούνουπα έγινε κατά τον αριστοτεχνικότερο τρόπο. Ο συγγραφέας σκιαγραφεί πρόσωπα, στήνει σκηνικά δράσης και γενικά φωτίζει την αφήγησή του με ποικίλες άμεσες ή έμμεσες πληροφορίες. Ασήμαντα γεγονότα ο συγγραφέας τα παρουσιάζει συνοπτικά, με την συμπύκνωση τού χρόνου, ενώ σε αυτά που τα θεωρεί περισσότερο σημαντικά εστιάζει επιτυχώς με την παράταση τής χρονικής διάρκειας. Δεν περιορίζεται στην περιγραφή των γεγονότων, αλλά τα παρουσιάζει όλοζώντανα σαν να ξετυλίγονται μπροστά στα μάτια μας. Συμμετέχει, πράγματι, σε αυτά ενεργά βιώνοντας το πρωτότυπο κείμενο τού αυτοβιογράφου του και συμμετέχοντας σε αυτό ως πρωταγωνιστής ή ως αυτόπτης μάρτυρας. Αυτοβιογράφος- συγγραφέας μιλούν στην ίδια γλώσσα και στο κείμενο επιτυχώς επικρατεί το α΄ ρηματικό πρόσωπο τού πρωτότυπου κειμένου. Πετυχαίνει ομαλή μετάβαση από το ένα αφηγηματικό μέρος στο άλλο, προκαλεί αγωνία και αναμονή στον αναγνώστη με τεχνητές επιβραδύνσεις τής δράσης, όταν και όπου χρειάζονται, ενώ με την καλλιέπεια και κομψότητα τού λόγου τού προσφέρει γενναιόδωρα την αισθητική απόλαυση.
Ο κ. Μανόλης Κούνουπας είναι άξιος τού «δικαίου επαίνου» αλλά και τής αγάπης όλων των Ρεθεμνιωτών και γι’ αυτό το νέο πόνημά του, που αποτελεί, τώντις, περισπούδαστη και κεφαλαιώδους σημασίας μελέτη για τον τόπο μας. Στη συγγραφή του αυτήν προχώρησε, γιατί γνωρίζει πολύ καλά ότι ο άνθρωπος σε κάθε περίοδο τής ιστορικής του πορείας είναι φως και γι’ αυτό πρέπει να φωτίζει και να φωτίζεται και να διδάσκει ορθά τους μεταγενεστέρους. Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον ακούραστο φίλο και δόκιμο συγγραφέα τής πόλης μας και τού ευχόμαστε ο Θεός να τού χαρίζει δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο των "ρεθεμνιώτικων Γραμμάτων", στα οποία η μέχρι σήμερα συμβολή του είναι τόσο μεγάλη και ουσιαστική.