Η προσφορά της Ι. Μονής Πρέβελη και του Ηγουμένου της Μελχισεδέκ Τσουδερού στον Αγώνα του Εικοσιένα

 

Ιερά Μονή Πρέβελη

Στα διακόσια χρόνια από την κήρυξη της Επανάστασης

 

Η προσφορά της Ι. Μονής Πρέβελη

και του Ηγουμένου της Μελχισεδέκ Τσουδερού

στον Αγώνα του Εικοσιένα

 

  ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

    www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Είναι γεγονός ότι στην Κρήτη, και ειδικότερα στην επαρχία Αγίου Βασιλείου, το κέντρο του αγώνα το είχε η Ιερά Μονή Πρέβελη και, μάλιστα, με τον λεοντόκαρδο εκείνο (ήδη από το έτος 1808) ηγούμενό της, τον Μελχισεδέκ Τσουδερό (κατά κόσμον Μιχαήλ Τσουδερό) (1769-1823), τον «Τσουδερογούμενο», όπως τον αποκαλούσαν οι συμπατριώτες του, «άνδρα επίσημο και πολύπειρο και συγγενή των Καλλικρατιανών^[1]. Η θρυλική μορφή του "Φιλικού" Ηγουμένου Μελχισεδέκ Τσουδερού- από το γειτονικό στην Ι. Μονή Πρέβελη χωριό Ασώματος και από πατέρα Εμμανουήλ Καλλέργη[2]- είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και συνδέεται άμεσα με την ενεργό συμμετοχή του σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα των δύο πρώτων χρόνων της Επανάστασης του 1821 και την πρώιμη έναρξή της από το Μοναστήρι του Πρέβελη μέχρι την επίσημη Γενική των Κρητών Συνέλευση στην Παναγία τη Θυμιανή Κομιτάδων (29/5/1821) και την επίσημη κήρυξη του πολέμου εναντίον του Σουλτάνου και μέχρι, τέλος, τις 5-2-1823, όταν στο Πολεμάρχι Κισάμου πληγώθηκε θανάσιμα ο λιονταρόψυχος αυτός αετός του Πρέβελη. 

Μελχισεδέκ Τσουδερός- ελαιογραφία της Ι. Μονής Πρέβελη

Και είναι αλήθεια ότι ο Τσουδερός στήριξε συστηματικά τη δραστηριότητα των επαναστατών σε πολλά μέτωπα του αγώνα, αλλά και πολλών φυγόδικων τους οποίους περιέθαλπε στη Μονή, γνωρίζοντας ότι καθώς ήταν απομονωμένη στην Πίσω Γιαλιά αποτελούσε ένα ασφαλές γι’ αυτούς καταφύγιο. Ο Ηγούμενος ήταν, επίσης, μιλημένος στα πράγματα της Φιλικής Εταιρείας, ήδη, από το έτος 1819. Με ειδική εντολή τού αρχιμανδρίτη Γρηγορίου Δικαίου (Παπαφλέσσα) κατέβηκε ο Ανανίας, ο ιερομόναχος, από την Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους και μύησε όχι μόνον αυτόν αλλά και άλλους σπουδαίους Κρητικούς, καθώς και τον αδελφό του, τον Γεώργιο Τσουδερό[3], τον μεγάλο αυτόν και χαρισματικό άνδρα και οπλαρχηγό, που συμμετείχε σε αρκετές μάχες και επέζησε του αγώνα του Εικοσιένα και έλαβε μέρος και στην επανάσταση των Χαιρέτηδων (1841), ενώ ο γιός του, καπετάν Αναγνώστης, κατά την επανάσταση του 1866, κατέβηκε από το Ναύπλιο και τέθηκε αρχηγός της επαρχίας Αγίου Βασιλείου, συνεχίζοντας τον πατριωτικό του πατέρα του αγώνα.

Στο διάστημα, λοιπόν, της ηγουμενίας του Μελχισεδέκ μεγάλα και αξιόλογα γεγονότα εκτυλίσσονται στην Κρήτη, όπως ο διωγμός των Γενιτσάρων αλλά και το σπουδαιότερο εκρήγνυται η μεγάλη Επανάσταση των Ελλήνων κατά των Τούρκων. Τότε, ο ηγούμενος Μελχισεδέκ και το Μοναστήρι του Πρέβελη έδωσαν τα πάντα στον υπέρ πατρίδος αγώνα^. εκτός από τα όπλα και την ουσιαστική συμβολή στην οργάνωση του πρώτου τακτικού στρατού, δόθηκαν και αυτά, ακόμη, τα κειμήλια του μοναστηριού.

Όταν ο Ανώτατος Διοικητής Κρήτης Μιχαήλ Αφεντούλιεφ ζήτησε συνδρομή για τη διοργάνωση του απελευθερωτικού αγώνα, τα μοναστήρια ήταν από τους πρώτους που έσπευσαν να προσφέρουν τα κειμήλια και τα ιερά σκεύη τους. Στην περίπτωση αυτήν και το μοναστήρι του Πρέβελη με τον ατρόμητο ηγούμενο του, έδωσε το δικό του παρόν, προσφέροντας το σύνολο των ασημικών τής Μονής, που προσμετρούσαν το καθόλου ευκαταφρόνητο βάρος των οκτώ χιλιάδων σαράντα πέντε δραμίων (8045), στον ανώτατο Διοικητή Κρήτης. Και το κυριότερο, στην περίπτωση αυτήν, δεν είναι η αξία αυτήν καθ’ εαυτήν του αργύρου, όσο της ιστορίας που ο άργυρος αυτός κουβαλούσε- ίσως και από τα χρόνια της Ενετοκρατίας- και που θα μπορούσε να μας μιλήσει σήμερα για την ιστορία της Μονής, αλλά και να απεικονίσει την Τέχνη και τον πολιτισμό της Κρήτης της περιόδου εκείνης^[4].

Σχετική «απόδειξη» της παράδοσης αυτής των κειμηλίων έχει διασωθεί στα αρχεία του Μοναστηριού. Την υπογράφει ο Μιχαήλ Κομνηνός Αφεντούλιεφ και πρώτος τη δημοσίευσε ο Μιχαήλ Γ. Πρεβελάκις^[5], ο οποίος τη χαρακτηρίζει ως «αξία αναγνώσεως», γιατί, ακριβώς, φανερώνει το πατριωτικό μεγαλείο της ψυχής του ηγουμένου Μελχισεδέκ και της συνοδείας αυτού, την οποία, ασφαλώς, ο τελευταίος ενεψύχωσε, στο να συνηγορήσει στην μεγαλειώδη αυτήν πράξη της Μονής, αλλά και στις άλλες σημαντικές πατριωτικές ενέργειές του. Και ιδού το έγγραφο με το οποίο συμφωνείται η παράδοση αυτή των τιμαλφών της Μονής στον υπέρ πάντων αγώνα της εξεγερμένης Πατρίδος, στο οποίο διατηρείται η ακριβής ορθογραφία του πρωτοτύπου:

Εγό ο κάτωθεν υπογεγραμμένος φανερόνω να επερίλαβα από τον πανοσιώτατον και Άγιον Καθηγούμενον Μελχισεδέκ του Μοναστηρίου του Πρέβελη εις τα ‘Ρεθεμνιότικα δράμια οχτό χιλιάδες σαράντα πέντε ασημικά εκκλησιαστικά του ιδιού Μοναστηρίου τα οποία επαραδώθησαν εις την Κατζελλαρίαν του Λουτρού^[6] του Κυρίου Μάρκου Βαλσαμάκη Κεφαλονίτη εις πληρωμήν Μπαρουτιών και 4ων κανονίων και άλλων πραγμάτων από αυτόν αγορασμένων ως φαίνετε από τους λογαριασμούς ευρισκομένους εις την ιδήαν Κατζελλαρήαν και τον απεράστηκαν προς παράδες 35 το κάθε δράμη και έστησαν όλλα γρόσια επτά χιλιάδες τριάντα εννέα και παρ. 15. Και του δίδεται αυτό το αποδικτικόν υπογεγραμμένον ιδιοχιρός μου και εσφραγισμένον με την Σφραγήδα των αρμάτων μου να χρησιμεύση έν παντί κερώ και κριτηρήω του Έθνους των Γρεκών δια να τα πληρώσουν και γνορίσουν την μεγάλην δούλευσιν και βοήθηαν όπου έκαμεν ο Ιρημένος εις έναν πολά σκλυρόν κερόν της ανάγκης και όπως θέλει το κρίνουν δίκεον και εύλογον.

Εν Λουτρώ τη Οκτομβρίου 1821. Τ.Σ.

Αρχιστράτηγος και Διοικητής Κρήτης

Μιχαήλ Κομνινός Αφεντούλιεφ 

 

Αριστερά της υπογραφής υπάρχει σφραγίδα με τα σύμβολα του Αφεντούλιεφ από ερυθρό ισπανικό κερί. Στην επόμενη σελίδα του φύλλου έχουν  έχουν προστεθεί και τα εξής, με υπογραφή και πάλι του Αφεντούλιεφ:

 

Του ιδίου Ιγουμένου επήρα από την Γαβδον διά χρήσιν της Πατρίδος τριακόσια τριάντα μουζούρια Μιγάδη λέγω νούμερα 330 και ήκοσι μουζούρια στάρι λέγω νούμερα 20 και αυτά πρέπυ να πλυρωθή εν καιρώ από την Εθνικήν κάσσαν ο ίδιος.

Μιχαήλ Κομνηνός Αφεντούλιεφ.

 

---

[1] Βασιλείου Ψιλάκη, Ιστορία τής Κρήτης, τ. Γ΄, έκδοση Αρκάδι, Αθήναι χ.χ., 252.

[2] Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Χωριά της Επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου, στη σειρά των «Πρακτικών» του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για την Επαρχία Αγίου Βασιλείου, τ. Δ΄, 186- 189 και 208-  210. Το «Τσουδερός» είναι παρωνύμιο του άνδρα που πρώτος αυτός το έλαβε και, στη συνέχεια, επιβλήθηκε ως επίθετο και σε όλους τους άλλους. Προήλθε από ένα τυχαίο περιστατικό, όταν, δηλαδή, στο μοναστήρι του, εξ αιτίας απροσεξίας συμμοναστή του, από αναμμένο κερί, «τσουδίστηκαν» λιγάκι τα μαλλιά του. 

[3] Μιχάλη Μ. Παπαδάκη, Το Μοναστήρι του Πρέβελη στην Κρήτη, Αθήνα 1978, 224. Πβ. και Στέργιο Μιχ. Μανουρά, «Η οργάνωση της Φιλικής Εταιρείας στην Κρήτη», Προμηθεύς ο Πυρφόρος, τεύχ. 32 (1982), 355.

[4] Ν. Ψιλάκη, Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης, τ. Β΄, 399.

[5] Μιχαήλ Γ. Πρεβελάκη, «Η Ιερά Μονή “Πρέβελη”», Επετηρίς Εταιρείας Κρητικών Σπουδών, ανάτ. από τον α΄ τόμ., σ. 279. Βλ. και Μιχάλη Μ. Παπαδάκη, ό.π., 234-236.

[6] Κ. Κριτοβουλίδου, Απομνημονεύματα, Εν Αθήναις 1859, 48, 72- 73 και 127.