ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ε. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ * * * Η ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ * Ψυχολογική θεώρηση

 

ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ε. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

 

Η  ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ

Ψυχολογική θεώρηση

 

 [Ηράκλειο Κρήτης 2021, σχ. 16^ο (17 Χ 12), σσ.160]

 

             ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

                  www.ret-anadromes.blogspot.com

 

        Ομότιμος Καθηγητής της Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης ο κ. Γεώργιος Ε. Κρασανάκης και πρώην Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Αγωγής, είναι, σαφώς, ο καθ’ ύλην αρμόδιος να διαπραγματευτεί και διαχειριστεί ένα τέτοιο λεπτό και επιστημονικό, όπως το «εν τω τίτλω», θέμα, «Η Ευγνωμοσύνη, Ψυχολογική θεώρηση», που αποτελεί καρπό- μαζί και με δεκάδες άλλα ψυχολογικά και παιδαγωγικά βιβλία- των πλούσιων και  πολύχρονων επιστημονικών σπουδών του σε Πανεπιστήμια της Ελλάδας και του Εξωτερικού [Θεσσαλονίκης, Γενεύης, Παρισίων (Σορβόνης- Paris V)] και της επιτυχούς μακράς πανεπιστημιακής του διδασκαλίας στα Πανεπιστήμια της Κρήτης και της Κύπρου.

    Πρόκειται για ένα θέμα αρκετά, θεωρώ, πρωτότυπο (και μέσα ακραιφνώς στα διαφέροντα της ψυχολογικής επιστήμης τα τελευταία είκοσι χρόνια), αλλά και εξαιρετικά χρήσιμο και πρακτικό, αφού μπορεί να βοηθήσει πολλούς ανθρώπους στην καθημερινή τους ζωή.

Η σύγχρονη Ψυχολογία δεν έχει χαρακτήρα φιλοσοφικό, παρότι προήλθε από τη Φιλοσοφία, όπως και πολλές άλλες επιστήμες. Ο χαρακτήρας της είναι περισσότερο εμπειρικός και ως τέτοιος μάς επιτρέπει να μιλούμε για δυο διαφορετικούς τύπους ανθρώπων^. τον γνωστικό και τον συναισθηματικό. Με τον δεύτερο εξ αυτών, τον συναισθηματικό, συνδέεται στενά και η ευγνωμοσύνη, που αναφέρεται, ακριβώς, στις ποικίλες ευάρεστες ή δυσάρεστες ψυχικές εμπειρίες και καταστάσεις, που παίρνουν μορφή χαράς ή λύπης για τον άνθρωπο.

Η ευγνωμοσύνη, ειδικότερα, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια όμορφη στάση ζωής, ως ένα όμορφο και δυναμικό συναίσθημα, που μπορεί να απελευθερώνει τάσεις που ανυψώνουν τη ζωή και ανοίγουν πόρτες αισιοδοξίας, ελπίδας και ευτυχίας στον άνθρωπο. Αυτός, ακριβώς, είναι ο λόγος που το συναίσθημα αυτό αναφέρεται στη θετική Ψυχολογία, που μελετά τα θετικά συναισθήματα του ανθρώπου και τους παράγοντες εκείνους που απομακρύνουν εμπόδια και δυσκολίες και κάνουν τη ζωή πιο ευχάριστη, πιο ευτυχισμένη, πιο όμορφη και φωτεινή, ώστε το βιβλίο που παρουσιάζουμε με το σημείωμά μας αυτό γεμάτο από ευγνωμοσύνη και αγάπη, να αποτελεί έναν ασφαλή οδηγό του ανθρώπου και μια πυξίδα που τον οδηγεί αλάνθαστα στον δρόμο προς την ευτυχία.

Πρόκειται, περαιτέρω, για μια σπουδαία και πλούσια ψυχολογική μελέτη του αειθαλούς και αειφόρου, καίτοι συνταξιούχου και ομότιμου, Καθηγητή κ. Κρασανάκη, στη οποία εμπλέκονται πολλές βασικές ψυχικές του ανθρώπου λειτουργίες, όπως η νοημοσύνη, το συναίσθημα, η ηθική και η βούληση, αλλά ακόμα και η προσοχή, το ενδιαφέρον και ο λόγος. Σκοπός  της να παρουσιάσει την αξία της αρετής αυτής, ώστε να τύχει αγάπης και συστηματικής άσκησης από τον άνθρωπο που δεν πρέπει να ξεχνά τι οφείλει στους ευεργέτες του. Η στροφή της προσοχής και του ενδιαφέροντος προς τον συνάνθρωπο, και, στη συγκεκριμένη περίπτωση, προς τον ευεργέτη, μπορεί να περιορίσει τον ναρκισσισμό του ευγνώμονος ατόμου και να το κάνει πιο δεκτικό, πιο θετικό, πιο ανιδιοτελές και μάλιστα πιο κοινωνικό, που θα αποπνέει μόνο ευγνωμοσύνη και αγάπη προς τον συνάνθρωπο.

  Ο όρος «ευγνωμοσύνη», παράγωγο του επιθέτου «ευγνώμων» (= ευ+ γνώμη) ετυμολογικά ερμηνευόμενος σημαίνει την ιδιότητα του ευγνώμονος ανθρώπου, του ανθρώπου, δηλαδή, που έχει καλή γνώμη και καλά συναισθήματα καλοκαγαθίας, χρηστότητας και επιείκειας. Ευγνώμων, ειδικότερα, είναι ο άνθρωπος που αναγνωρίζει κάποιο καλό, κάποια ευεργεσία, κάποια χάρη που του έγινε και προβαίνει, με τη σειρά του, στην απόδοση της οφειλόμενης τιμής και χάρης προς τον άνθρωπο που τον ευεργέτησε. Αντίθετη της ευγνωμοσύνης είναι η αγνωμοσύνη, η αχαριστία, που ως ψυχική εκδήλωση ανήκει στα αρνητικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης προσωπικότητας.   

   Η ευγνωμοσύνη, πάντως, κατά τον συγγραφέα, δεν πρέπει να θεωρείται ως μια τυπική ευχαριστήρια πράξη, ως μια απλή, μια τυπική εκδήλωση ευγένειας, αλλά ως κάτι πολύ περισσότερο και πιο βαθύ. Έτσι, η ευγνωμοσύνη καθίσταται ένα από τα ευγενέστερα και βαθύτερα συναισθήματα του ανθρώπου, που πηγάζουν από μέσα του και ενισχύουν και κινούν την ψυχή και την καθιστούν ικανή να υπερβαίνει τις δυσκολίες.

Με την έννοια αυτή μπορεί να γίνει καταφανής η οφειλή του κάθε ανθρώπου προς όσους μπορούν να θεωρηθούν ευεργέτες του, στους γονείς και στους διδασκάλους, στους φίλους, στους συνεργάτες και προπάντων στον Θεό. Και στα πρόσωπα αυτά είναι χαρακτηριστικό που και ο συγγραφέας ευγνωμόνως αφιερώνει το παρόν πόνημά του^. στον πατέρα του, στην μητέρα του και στη σεβαστή μνήμη των Καθηγητών του, του μεγάλου Jean Piaget, του Joffre Dumazedier και του Eugene Egger.

Είναι, θεωρούμε, εξαιρετικά σημαντική η παρατήρηση του συγγραφέα ότι η «αγνωμοσύνη», το αντίθετο της «ευγνωμοσύνης», οφείλεται στην άγνοια του ανθρώπου και ότι η γνώση και η διδασκαλία μπορούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο στη γνώση και στην άσκηση στη ζωή του και της αρετής της ευγνωμοσύνης. Είναι αυτό, ακριβώς, που δίδασκε ο μεγάλος φιλόσοφος και διδάσκαλος του ήθους και της αρετής, ο Σωκράτης, ότι, δηλαδή, «ουδείς εκών κακός» και ότι η αρετή αποτελεί μιαν επί πλέον γνώση, όπως και οι λοιπές γνώσεις του επιστητού. Ο άνθρωπος, δηλαδή, κατά τον Σωκράτη, «ενδεία επιστήμης» πράττει το κακό και, άρα, όπως πίστευε, «διδακτόν έστιν αρετή».

Τα τελευταία κεφάλαια του όμορφου αυτού βιβλίου καταπιάνονται γύρω από τη σχέση της ευγνωμοσύνης προς τη θρησκεία, καθώς και με την άσκηση της ευγνωμοσύνης, που, ως «διδακτή», δεν είναι έμφυτη αλλά επίκτητη ιδιότητα και, μάλιστα, σπουδαία της ψυχής αρετή, που συνδέεται στενά και άμεσα με τη θρησκεία και αποτελεί βασικό κεφάλαιο της επιστήμης της «Χριστιανικής Ηθικής».

Ως κατακλείδα του όμορφου αυτού βιβλίου ο συγγραφέας παραθέτει τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά του από «Μια μικρή έρευνά» του, γύρω από τη συγκεκριμένη προβληματική του ευγενούς αυτού αθλήματος, της «ευγνωμοσύνης», που πραγματοποίησε το χειμερινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2019- 2020, όταν ως άμισθος ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, δίδασκε το μάθημα της «Ψυχολογίας του Εφήβου» στους φοιτητές της Σχολής Θετικών και Τεχνολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης, στο Ηράκλειο. Με την έρευνά του αυτήν και τα ευρήματά της φωτίζονται, θεωρούμε, έτι περαιτέρω τα όσα προηγήθηκαν στο ωραίο αυτό βιβλίο.    

Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό Καθηγητή και φίλο κ. Γεώργιο Ε. Κρασανάκη και του ευχόμαστε να έχει δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει επί μακρόν τη γόνιμη, δημιουργική και εργώδη δραστηριότητά του στον χώρο της ψυχολογικής επιστήμης, όπου η μέχρι σήμερα συμβολή του είναι σπουδαία και πολυτρόπως αναγνωρισμένη.