ΕΛΠΙΝΙΚΗ ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗ- ΣΟΥΡΗ / ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ε. ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ - ΚΡΗΤΙΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ

ΕΛΠΙΝΙΚΗ ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗ- ΣΟΥΡΗ

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ε. ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ

ΚΡΗΤΙΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ

Και άλλα μνημεία λόγου τού Λαϊκού μας Πολιτισμού

[Γραφικές Τέχνες ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ, Αρχάνες 2012, σχ. 8^ο (17Χ24), σσ. 480]

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

www.ret-anadromes.blogspot.com

  Οι Καθηγητές τού Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης τού Πανεπιστημίου Κρήτης Ελπινίκη Νικολουδάκη- Σουρή και Νικόλαος Ε. Παπαδογιαννάκης είναι πολύ γνωστοί στους φιλολογικούς κύκλους τής πόλης μας τόσο για το σοβαρό επιστημονικό έργο τους, που σε ένα μεγάλο μέρος αφορά και τα Γράμματα τής Κρήτης, όσο και για τη λοιπή κοινωνική δράση και καταξίωσή τους. Της δημιουργικής συνεργασίας τού παραπάνω ερευνητικού διδύμου έχουμε ήδη λάβει γνώση και από το τελευταίο τους βιβλίο: «Σεβαστέ μου θείε, την δεξιάν Σας ως υιός κατασπάζομαι» (σελ. 694, Ρέθυμνο/Χανιά 2009).

Σήμερα, νέο προϊόν τής αγαστής πνευματικής δημιουργίας τους είναι ένας τόμος 480 σελίδων, με τον τίτλο: «Κρητικά Παραμύθια» και υπότιτλο: «Και άλλα μνημεία λόγου τού Λαϊκού μας Πολιτισμού». Ο τόμος αυτός αποτελεί την απορροή και το απαύγασμα ενός πολύτιμου αρχειακού υλικού, έργου ζωής τής συλλογέα του κ. Ειρήνης Ταχατάκη, από τις Αρχάνες Ηρακλείου, που το συγκέντρωνε επιμελώς επί σειράν ετών, τιμήθηκε, ως χειρόγραφος αρχειακή συλλογή, από την Ακαδημία Αθηνών (2001) και τώρα είχε την καλή τύχη να περιέλθει στα ικανά χέρια των δύο παραπάνω πανεπιστημιακών ερευνητών, προκειμένου να το επιμεληθούν φιλολογικά με σεβασμό και αγάπη και να του προσδώσουν φως και μορφή, μετασχηματίζοντάς το σε ένα εξαιρετικά καλαίσθητο και χρηστικό βιβλίο.

Η κ. Ειρήνη Ταχατάκη- σύμφωνα με τον περιεκτικό χαρακτηρισμό τής κ. Βικτωρίας Παπαδάτου, που προλογίζει το εν λόγω έργο- είναι η δασκάλα, η λαογράφος, η ζωγράφος, η κεντήστρα παλιών, ιδιαίτερα, μοτίβων, η λάτρης τής ιστοριοδιφικής δουλειάς και της παράδοσης, με τις πλούσιες ιστορικές, αισθητικές, φυσικές γνώσεις, αποτελώντας έτσι κάτι το ξεχωριστό, το πολυσχιδές και ανάμικτο, που όλο και προσφέρει στους άλλους από τον θαυμαστό πλούτο που η ίδια έχει συλλέξει.

Την έκδοση χαιρετίζει ο κ. Μανόλης Σαμαριτάκης, Πρόεδρος τού «Πολιτιστικού- Φυσιολατρικού και Εκδρομικού Συλλόγου Αχαρνών “Η Χαραυγή”», που χρηματοδότησε ευγενικά την παρουσιαζόμενη έκδοση, αναγνωρίζοντας ότι στο έργο αυτό περικλείνεται η ψυχή τού τόπου τους, των Αχαρνών, και διασώζεται όλη η ζεστασιά τής μνήμης τόσων και τόσων δικών τους ανθρώπων, που εκπροσωπούνται μέσα στον τόμο αυτόν ως «συντελεστές» τής έκδοσής του. Ξεχωριστή, βέβαια, τιμή σε αυτούς τους τελευταίους, τους συντελεστές, απονέμεται και μέσω του ειδικού κεφαλαίου τής έκδοσης, όπου παρατίθενται τα βιογραφικά στοιχεία όλων όσων αφηγήθηκαν παραμύθια ή απέδωσαν ποιήματα στην Ειρήνη Ταχατάκη. Και τι το ευγενικότερο, το Μέρος αυτό του βιβλίου να συντάχθηκε από την ίδια την συλλογέα τού λαογραφικού υλικού, την κ. Ειρήνη Ταχατάκη, ως αντίδωρο ευχαριστίας και τιμής σε όλες εκείνες που της εμπιστεύτηκαν τα αποθέματα τής ψυχής τους, τα παραμύθια και τις λαϊκές αυτές αφηγήσεις που οι ίδιες άκουγαν, ως μικρά κορίτσια, ποιος ξέρει πόσες φορές, στις βεγγέρες που γίνονταν, τον καιρό εκείνο, τα βράδια, τακτικά και από σπίτι σε σπίτι. Γιατί τα παραμύθια αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη πραγματικότητα, μια βαθιά αναγκαιότητα τής λαϊκής ψυχής, την οποία ο μελετητής τους καλείται να σκύψει βαθιά και να την ανακαλύψει και, ανακαλύπτοντάς την, να βρει ολόφωτη μπροστά του την αλήθεια.

Τα τεράστιο αυτό προϊόν πολυετούς μόχθου τής Ειρήνης Ταχατάκη, στον παρόντα τόμο, περιέχει τα εξής μνημεία λόγου τού λαϊκού μας πολιτισμού: α) σαράντα οκτώ παραμύθια των περιοχών Αρχανών και Καστελλίου, β) επτά «παραμιές» (= παροιμίες), γ) έντεκα αφηγήσεις για νεράιδες και «μαγεμένους» τόπους, δ) τέσσερις αφηγήσεις για την υφαντική και τη μαγειρική, ε) δεκαοχτώ αρχανιώτικες παραλλαγές δημοτικών τραγουδιών και στ) τρία μοιρολόγια τής Αρχανιώτισσας λαϊκής ποιήτριας Ειρήνης Αδαμάκη. Εξαιρετικά σημαντικό θεωρούμε ότι στα παραπάνω μνημεία λόγου διατηρείται η αυστηρή προσήλωση στις αφηγήσεις των ντόπιων παραμυθάδων ή παραμυθούδων (κατά το παράδειγμα τού θεμελιωτή τής ελληνικής Λαογραφίας Νικολάου Πολίτη), χωρίς να υιοθετούν κανένα εξωραϊσμό ή εξομάλυνση τής ντοπιολαλιάς. Αυτό, κατά τιμητική ομολογία των Επιμελητών τής έκδοσης, είναι που τους ώθησε στην έκδοση των παραμυθιών, γιατί στη γοητεία των αφηγηματικών φωνών απαθανατίζεται και αναδεικνύεται καλύτερα το πηγαίο ύφος τής γνήσιας προφορικής παράδοσης.

 Τον πολύτιμο αυτόν κώδικα τού λαϊκού μας πολιτισμού ταξινόμησαν και επιμελήθηκαν, σύμφωνα με τα πορίσματα τής σύγχρονης παιδαγωγικής – λαογραφικής επιστήμης, η Ελπινίκη Νικολουδάκη και ο Νικόλαος Παπαδογιαννάκης^. προσέθεσαν θαυμάσια «Εισαγωγή» εβδομήντα, περίπου, σελίδων, πραγματική συμβολή στη μελέτη τού Παραμυθιού, και έθεσαν ως κατακλείδα τού όλου έργου χρήσιμο «Γλωσσάριο» τής «Κρήσσας» διαλέκτου, πλούσια εμπλουτισμένο με την ετυμολογία, τη διαχρονική, μορφολογική και σημασιολογική εξέλιξη των διαλεκτικών λέξεων.

Ειδικότερα, της θαυμάσιας αυτής «Εισαγωγής» το μεγαλύτερο μέρος αφιερώνεται στα παραμύθια, των οποίων γίνεται πλήρης και εμπεριστατωμένη φιλολογική μελέτη^. αναλύονται στοιχεία αυτών, εντοπίζεται η ωφέλειά τους, κατατάσσονται στο βιβλίο κατά το είδος τους (μαγικά, νοβελιστικά, ευτράπελα, παραμύθια με ζώα), ανακαλύπτονται οι δρώσες σε αυτά, με τις μαγικές ιδιότητες τους, δυνάμεις (ο ήλιος, το φεγγάρι, το μαγικό πουλί, ο δράκος, ο θεός, οι μοίρες κ.λπ), που, ανάλογα με το παραμύθι, καθίστανται ο Ήρωας, ο Αντίπαλος, ο Βοηθός, ο Δωρητής κ.λπ., κατανοείται η ιστορική, πολιτισμική και παιδαγωγική σημασία των παραμυθιών, και μάλιστα της συγκεκριμένης συλλογής, για τον τόπο και την επιστήμη τής Λαογραφίας, αλλά γενικότερα και για τη λαϊκή μας λογοτεχνία, τη διάλεκτο και την επικοινωνία των παιδιών μας με αυτήν. Τέλος, εξαιρετικά σημαντικό θεωρούμε και το κεφάλαιο τής «Εισαγωγής» που αφορά στη γλώσσα των παραμυθιών, που, στα συγκεκριμένα παραμύθια των Αχαρνών, είναι η Κρητική διάλεκτος, στη μορφή τού ανατολικού ιδιώματος. Της γλώσσας αυτής εξετάζεται λεπτομερώς η Φωνολογία με σχετική, κάθε φορά, παραπομπή για το κάθε γλωσσικό φαινόμενο στο αντίστοιχο παραμύθι.

Πρόκειται, τώντις, για ένα βιβλίο συμβολή στο παραμύθι, το «λάλον ύδωρ» τής ελληνικής μας Παράδοσης, που- όπως χαρακτηριστικά σημειώνουν οι Επιμελητές- δεν αφήνει το μυαλό τού ανθρώπου να αφυδατωθεί και το βοηθά στο να βρίσκει λύσεις. Για άλλη μια φορά θερμά συγχαίρουμε και ευχαριστούμε αφενός την συλλογέα τού πολύτιμου υλικού κ. Ειρήνη Ταχατάκη και αφετέρου τους εκλεκτούς και δόκιμους Επιμελητές αυτού Ελπινίκη Νικολουδάκη- Σουρή και Νικόλαο Ε. Παπαδογιαννάκη και τους ευχόμαστε να έχουν υγεία και δύναμη, για να συνεχίζουν για πολλά έτη τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά τους στον χώρο των Κρητικών, και όχι μόνο, Γραμμάτων, στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική είναι η μέχρι σήμερα συμβολή τους.