ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΟΥ ΡΥΜΟΥΛΚΟΥ «ΕΩΣΦΟΡΟΣ»[

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΟΥ ΡΥΜΟΥΛΚΟΥ «ΕΩΣΦΟΡΟΣ»[1]

    Φίλε Γιάννη Σπανδάγο,

   Ως προς το όνομα τού ρυμουλκού «Εωσφόρος» και βέβαια η αρχική, φιλολογικά, ερμηνεία από την οποία μπορούμε να ξεκινήσουμε την ετυμολογία τής λέξης είναι, όπως έγραψα στο άρθρο μου, σύμφωνα και με το λεξικό των Liddell- Scott, «Αυγερινός» [αντιγράφω επακριβώς από τους Liddell- Scott: Εωσφόρος (ο)= ο φέρων την πρωΐαν, ο εωθινός αστήρ, δηλαδή η Αφροδίτη, κοινώς «Αυγερινός»[2].

   Περαιτέρω, στην εκκλησιαστική γλώσσα, «Εωσφόρος» (από το εβραϊκό helel= λαμπρός) έφθασε να σημαίνει «σατανάς» (σατάν, διάβολος, Βεελζεβούλ) από τότε που, όπως λέγει ο Ησαΐας, «ο Εωσφόρος ο πρωΐ ανατέλλων εξέπεσεν εκ τού ουρανού»[3] και από άγγελος τού φωτός εγένετο άγγελος τού σκότους, σατανάς, διάβολος. Ο Τερτυλλιανός και μερικοί άλλοι νόμισαν ότι η λέξη αυτή τού Ησαΐα («Εωσφόρος») σημαίνει την πτώση τού Σατανά και τη χρησιμοποίησαν με αυτήν τη σημασία, κάτι, πάντως, που, για πολλούς, δεν έχει σχέση με την πτώση τού σατανά[4]. Πάντως, η ερμηνεία αυτή έγινε γενικότερα αποδεκτή και από άλλους και, στο τέλος, καθιερώθηκε.

   Οπότε, φίλε Γιάννη, δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί, πρωταρχικά, και να διερωτηθεί για την ορθότητα τής φιλολογικής- μυθολογικής[5] ερμηνείας τής λέξης «Εωσφόρος» σε «Αυγερινό» και, μάλιστα, όταν αφορά σε ένα πλεούμενο και να προτιμήσει ή, μάλλον, αποτολμήσει την εκκλησιαστική ονομασία «Διάολος», κάτι, οπωσδήποτε, μακάβριο και ανατριχιαστικό για τον επιβάτη του. Φαντάσου ένα σύγχρονο ταχύπλοο Highspeed με την ονομασία «Διάολος»(!). Πόσοι θα προτιμούσαν τον … «Διάολο» και θα έμπαιναν σε αυτόν, αντί για τον «Αυγερινό», προκειμένου να ταξιδέψουν στον Πειραιά;…

   Πάντως, το πράγμα έχει και μια… «φάλτσα» συνέχεια, που φαίνεται να σε δικαιώνει- πέρα από τις προεκτεθείσες φιλολογικές και θεολογικές ερμηνείες, που, ευκαιρίας δοθείσης, θεώρησα σκόπιμο, για καθαρά εγκυκλοπαιδικούς λόγους, να τις δώσω και αυτές για τους αναγνώστες μας. Πάντα κάτι τέτοιες αναφορές ενδιαφέρουν, νομίζω, τους πολλούς και, μάλιστα, όταν αφορούν σε θέματα τοπικού ενδιαφέροντος, όπως το παρόν που συζητάμε.

   Έλεγα, λοιπόν, ότι το πράγμα έχει και μια… «φάλτσα» προέκταση, που αφορά ειδικά στο συγκεκριμένο πλεούμενο, το ρυμουλκό «Εωσφόρος» τού Ρεθύμνου, που, πράγματι, κάτι πάω να θυμηθώ κι εγώ τώρα, το όνομά του ερμηνευόταν από τους Ρεθεμνιώτες, ασφαλώς, όμως,… κοροϊδευτικά, έτσι, ως «Διάολος», δηλαδή σύμφωνα με το δεύτερο σκέλος τής ερμηνείας που δώσαμε αμέσως παραπάνω, το θεολογικό[6]. Και η ερμηνεία αυτή εξηγείται, ασφαλώς, φίλε Γιάννη, με τον λόγο που πολύ σωστά, στο σημείωμά σου, επικαλείσαι, ότι, δηλαδή, οι Ρεθεμνιώτες, όταν είδαν τον «Εωσφόρο» να κάνει δουλειά τουλάχιστον δέκα βαρκάρηδων με κουπιά (ή όπως έγραφα κι εγώ στο άρθρο μου χαρακτηριστικά: «οι μαούνες στήνονταν στη σειρά η μια πίσω από την άλλη και πρωτοχορευτής ο Εωσφόρος τις λαλούσε αράδα στο καράβι…»), εντυπωσιασμένοι από τη δύναμή του αυτήν τον αποκάλεσαν διάβολο. Φθάνουμε, λοιπόν, στο σημείο με την εν λόγω ερμηνεία μας- που την έδωσαν, ασφαλώς, αγχινούστατα οι παλιοί Ρεθεμνιώτες- να κινούμαστε πιότερο σε μια μεταφορική, παρωνυμική χρήση τής λέξης «Εωσφόρος».

Εικ. Στο βενετσιάνικο λιμάνι του Ρεθύμνου, μπροστά από το τελωνείο, διακρίνουμε να επιπλέουν τρεις από τις μαούνες, που, πρωτοχορευτής, τις έσερνε ο Εωσφόρος (φωτ. Εμμ. Ζακάκης).

    Τώρα, ως προς το δεύτερο σκέλος τού σημειώματός σου και βέβαια η «φωτογραφία με τις μαούνες» είχε τραβηχτεί από τον Εμμ. Ζακάκη και το αναφέρω ξεκάθαρα στη λεζάντα τής φωτογραφίας που δημοσίευσα («φωτ.: Εμμ. Ζακάκης»), κάτι που, ασφαλώς, δεοντολογικά, δεν χρήζει περαιτέρω αναφορών πού και πού έχει δημοσιευτεί μια φωτογραφία- όταν αναφέρουμε τον αρχικό φωτογράφο- δεδομένου, εξάλλου, ότι την ίδια φωτογραφία- όπως και πολλές άλλες τού αείμνηστου Ζακάκη- την έχω κι εγώ στην προσωπική μου συλλογή, κατόπιν αγοράς της, πριν από αρκετά χρόνια (2000), από τον Αντώνη Χριστοφοράκη.

[1] Βλ. σχετικά άρθρο Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Μεταφορές μετά το 1930…, Κρητική Επιθεώρηση 8/5/2008 και σημείωμα Γιάννη Σπανδάγου, ίδια εφημερίδα 9/5/2008.
[2] Liddell- Scott, Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, οικείο λήμμα.
[3] Ησαϊα ιδ, 12. Βλ. στο ίδιο και Ωριγ. P.G IV, 45C, Ευσέβ.ΙΙΙ, 556Β, Ευάγρ. 1220D.
[4] Γ. Κωνσταντίνου, Λεξικόν των Αγίων Γραφών, Εν Αθήναις 1888, Φωτοτ. Ανατ. Γρηγόρη, Αθήναι 1968, οικείο λήμμα.
[5] Η Ηώς ή Ηώ (αρχ. Έως ή και Αύως), η Αουρόρα των Λατίνων, στην Ελληνική Μυθολογία ήταν η θεότητα- προσωποποίηση της αυγής, κόρη του Τιτάνα Υπερίωνα και της Τιτανίδας Θείας, και επομένως αδελφή τού Ήλιου, του οποίου προηγείται κάθε μέρα στο ουράνιο ταξίδι του, και τής Σελήνης (Διαδίκτυο: Βικιπαίδεια).
[6] Παρότι δυο- τρεις παλιούς και έγκριτους Ρεθεμνιώτες, που έτυχε να ρωτήσω, κανείς δεν θυμόταν αυτήν την ερμηνεία τού ονόματος.