ΣΤΑΥΡΟΥ ΕΜΜ. ΦΩΤΑΚΗ - ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΝΑΔΑ ΜΙΑΣ ΚΟΡΦΗΣ ΓΡΑΦΩ ΤΑ ΠΟΥ ΘΥΜΟΥΜΑΙ

ΣΤΑΥΡΟΥ ΕΜΜ. ΦΩΤΑΚΗ

ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΝΑΔΑ ΜΙΑΣ ΚΟΡΦΗΣ ΓΡΑΦΩ ΤΑ ΠΟΥ ΘΥΜΟΥΜΑΙ

                    [Ρέθυμνο 2015², σχ. 8^ο (24Χ17), σ. 400]  

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

www.ret-anadromes.blogspot.com

Ο κ. Σταύρος Εμμ. Φωτάκης γεννήθηκε στον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου, γνωστό παλιότερα ως «Άγιος Ιωάννης Χλιαρός», και δραστηριοποιήθηκε στο Αστυνομικό Σώμα, όπου διετέλεσε Διοικητής σε πολλές ειδικές και επιτελικές υπηρεσίες, με άριστες, πάντοτε, κριτικές από τον Τύπο και την Υπηρεσία του για την εν γένει επαγγελματική του δραστηριότητα. Διψώντας για περαιτέρω μόρφωση, συνέχισε σπουδές στη Νομική Σχολή τού Πανεπιστημίου τής Αθήνας. Έχει λάβει πολλές περγαμηνές και διακρίσεις από πολλούς φορείς και την Ακαδημία Αθηνών για την εν γένει προσφορά του στη διατήρηση, κυρίως, της εθνικής μας κληρονομιάς και πολιτιστικής μας ταυτότητας, αλλά και για το αξιόλογο συγγραφικό του έργο. Το 1998 ο κ. Σταύρος Φωτάκης προήχθη στον βαθμό τού Υποστρατήγου και αποστρατεύθηκε ως ευδοκίμως περατώσας την επαγγελματική του σταδιοδρομία. Έκτοτε, συνεχίζει να δραστηριοποιείται ως μέλλος πολλών πολιτιστικών Συλλόγων, Σωματείων και Ενώσεων, ενώ δεν έπαυσε ποτέ να ασχολείται, ως ερευνητής και άριστος ερμηνευτής, και με τα αγαπημένα του ριζίτικα και τις μαντινάδες, συμμετέχοντας σε πολυάριθμες εκδηλώσεις σε μεγάλες αίθουσες συναυλιών τής Αθήνας και όχι μόνον, αλλά και με το λοιπό συγγραφικό και ερευνητικό του έργο, καρπός εύγευστος τού οποίου είναι και το παρουσιαζόμενο με το σημείωμά μας αυτό βιβλίο του για το χωριό του, τον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου, με τον ρομαντικό και ποιητικό τίτλο: «Στη βορεινάδα μιας κορφής γράφω τα που θυμούμια», που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε 2^η έκδοση, συμπληρωμένη και εξαιρετικά βελτιωμένη από την πρώτη, εκείνη του 2006.

Η ονομασία «Χλιαρός» τού χωριού ασφαλώς και οφείλεται στον Κτήτορα τής Ι. Μονής τού Αγίου Ιωάννη (του Προδρόμου), που προηγήθηκε τού οικισμού και έδωσε το όνομά της σε αυτόν. Παρόμοιες περιπτώσεις έχουμε να αριθμήσουμε και αυτές των Ι. Μονών Αρκαδίου, Αρσανίου, Πρέβελη και τόσων άλλων.

Η ιστορικότητα τού χωριού και τής μοναστηριακής εκκλησίας τού Αγίου Ιωάννη τού Χλιαρού φανερώνεται από την άκρως ενδιαφέρουσα συγκέντρωση αρκετών ιστορικών εγγράφων, με πρώτη την αριθμ. 460 νοταριακή πράξη τής 20/9/1607, του νοταρίου Μανώλη Βαρούχα (1597- 1613), που είχε την έδρα του στο Μοναστηράκι Αμαρίου. Η πράξη αυτή αφορά στην εκμίσθωση σπιτιών και μύλου, ενώ η παράθεση και ποικίλων άλλων εγγράφων (μαρτυρικών, μαρτυριών, υπομνημάτων και ψηφισμάτων) φτάνει μέχρι και το 1908, οπότε έχουμε το ψήφισμα τού τότε Δημοτικού Συμβουλίου τού Δήμου Κουρητών, της επαρχίας Αμαρίου, που υπογράφεται στον Άγιο Ιωάννη, στον οποίο, τον καιρό εκείνο, προσωρινά, είχε την έδρα του ο Δήμος Κουρητών (1907- 1911). Με το σημαντικό αυτό ψήφισμα αποφασίζεται παμψηφεί και κηρύσσεται η ανεξαρτησία τής Κρήτης και η ένωσή της με τη Μητέρα Ελλάδα.

Ο κ. Φωτάκης, περαιτέρω, από το σόι των αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων καταγόμενος, αφιερώνει αρκετές σελίδες προκειμένου να αποδείξει με ειδικά τεκμηριωμένα στοιχεία τη σχέση των αγαπημένων τού Ρεθύμνου Αγίων, και ειδικά εκ των Τεσσάρων τού Αγγελή, με το χωριό του, όπου έχει ανοικοδομηθεί, όπως σημειώνει, και ο αρχαιότερος ναός των Αγίων (1893), που είναι και ο κεντρικός ναός, σήμερα, του χωριού, στο δε ιερό προσκυνητάρι του εκτίθεται προς προσκύνηση παλιά εικόνα αυτών, έργο τού Γαβριήλ Παγκάλου, ηγουμένου τής Ι. Μ. Ασωμάτων, του έτους 1904.

Εξαντλητική είναι η προσπάθεια τού συγγραφέα να ανακαλύψει συγγενικές  με το χωριό του σχέσεις και άλλων σπουδαίων μορφών, όπως τού γνωστού λόγιου ιερέα και συγγραφέα θεολόγου Μάρκου Λίμα (1645), καθώς και του άλλου Λίμα, του Ιερεμία, ηγουμένου τής Ι. Μονής  Ασωμάτων (1730- 1799), αλλά και σειρά όλη διακριθέντων ανδρών (εκκλησιαστικών και πολιτικών, αλλά και γυναικών τού χωριού), όπως τού ηρωικού αρματολού μοναχού καπετάν Μητροφάνη (στον οποίο ο συγγραφέας και ποιητής αφιερώνει εκτεταμένο ριζίτικο ποίημά του), ο ιεροδιάκονος Γεράσιμος Ζωϊδάκης και, βέβαια, ο Εμμανουήλ Παπαδογιάννης, δισεγγονός τού νεομάρτυρα Γεωργίου, γνωστός για την έντονη πατριωτική του δράση, παρά το προχωρημένο τής ηλικίας του, γεγονός για το οποίο και «παππούς τής Αντίστασης» προσαγορεύτηκε.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα κεφάλαια τού βιβλίου που αφορούν στα γενεαλογικά (δέντρα) και στα λοιπά στοιχεία οικογενειών τού Άι- Γιάννη, αλλά και στα παραδοσιακά επαγγέλματα τού χωριού με ειδική αναφορά στους κατοίκους εκείνους που τα άσκησαν. Πρόκειται, τα περισσότερα, για επαγγέλματα που τα ζήσαμε όλοι εμείς τής δεύτερης και τής τρίτης γενιάς, άγνωστα, όμως,  στο σύνολό τους, στους νέους της 1^ης γενιάς και κάτω. Και είναι εδώ, ακριβώς, που εντοπίζεται η αξία τής εν λόγω παράθεσης σαν μιας διδασκαλίας παραδειγματισμού και φιλεργίας για τους νεοτέρους. Τα επαγγέλματα αυτά είναι ο μόχθος και ο κόπος, η ίδια ή ζωή των πατεράδων μας, είναι το χθες τού σήμερα, είναι η γνώση τής ζωής που δίνει άρωμα στο είναι μας, στις ευγενικές προσπάθειες και τις ευαισθησίες μας. Μια ζεστή ανάμνηση των χρόνων τής ξεγνοιασιάς και της παιδικής μας αθωότητας, με τον ταπεινό αυτοδίδακτο τσαγκάρη, τον χτίστη, τον χαρκιά, τον μαραγκό, τον φελουτζή, τον καλαθά, τον καζανιάρη και τον μυλωνά.

Όσον αφορά στα τοπωνύμια τού χωριού ο κ. Φωτάκης έχει κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα τοπωνυμική καταγραφή διακοσίων, περίπου, τοπωνυμίων, που πρέπει να καλύπτουν το σύνολο τού μικρού οικισμού. Η καταγραφή παρατίθεται αλφαβητικά και στην αιτιατική πτώση, όπως ακριβώς τα τοπωνύμια ακούγονται στη γλώσσα τού απλού λαού (στην Αγιά Σοφιά, στον Αρόλιθο κτλ.), ενώ δίδονται και τα σημεία τού ορίζοντα, που προσδιορίζουν τη γεωγραφική θέση τού τοπωνυμίου ως προς τον οικισμό. Στη νέα αυτήν έκδοση τού βιβλίου γίνεται, επίσης, μια σοβαρή προσπάθεια ερμηνευτικής προσέγγισής τους.

Συγκινητική και όλως συναισθηματική η καταγραφή των τριάντα τριών αλωνιών τού χωριού με τα αντίστοιχα ονόματα των ιδιοκτητών τους, καθώς και των πέντε νερόμυλων και αλευρόμυλων τού χωριού, των μιτάτων, των καμινιών, πηγαδιών, φαμπρικών και καζανιών στοιχεία τα οποία, μαζί με τα παραδοσιακά επαγγέλματα, τα τοπωνύμια, τις παραδόσεις, τα πρακτικά γιατροσόφια, τα ναναρίσματα και τα παιδικά παιγνίδια δίνουν μια γλαφυρή τού παρελθόντος εικόνα, που τόσο την έχει ανάγκη ο τεχνοκρατούμενος άνθρωπος τής εποχής μας.

Το βιβλίο κοσμείται με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, με εξαιρετικά ενδιαφέρουσες τις φωτογραφίες που αφορούν στις καταπληκτικές (σωστά, αλήθεια, έργα τέχνης), γέφυρες τού χωριού, το μνημειώδες τωόντι λιόδεντρο στη Γεροντολέ και τα ευρήματα στον αρχαιολογικό χώρο τής τοποθεσίας «Καρτσάλη».

Πιστεύουμε ότι ο εκλεκτός και δημιουργικά ανήσυχος  συγγραφέας του παρόντος έργου, επιτέλεσε το καθήκον του στο ακέραιο. Η αίσθηση του χρέους απέναντι στους συγχωριανούς του είναι εκείνη που καθοδήγησε τις προσπάθειες του και συνέβαλε στο ξεπέρασμα των οποιωνδήποτε δυσχερειών. Είναι, γι αυτό, άξιος τού «δικαίου επαίνου» αλλά και της αγάπης όλων μας για τη μεγάλη αυτήν προσφορά του στον τόπο που τον γέννησε και για πρώτη φορά αντίκρισε το φως τής ζωής.