ΣΩΤΗΡΗ ΔΟΓΑΝΗ - “ΜΕ ΤΑ ΦΤΕΡΑ ΤΗΣ ΡΙΖΑΣ”

ΣΩΤΗΡΗ ΔΟΓΑΝΗ

“ΜΕ ΤΑ ΦΤΕΡΑ ΤΗΣ ΡΙΖΑΣ”

   ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

www.ret-anadromes.blogspot.com

Η κατάμεστη αίθουσα "Π. Πρεβελάκη"

          Κυκλοφόρησε πρόσφατα- πάνω στην αλλαγή τής χρονιάς και με την υποδοχή τού Νέου Έτους- η νέα δισκογραφική δουλειά “Με τα φτερά τής Ρίζας” τού γνωστού κρητικού καλλιτέχνη Σωτήρη Δογάνη. Mε τη μορφή μουσικοθεατρικής παράστασης και τη συμμετοχή των ηθοποιών Γρηγόρη Βαλτινού και Μπέτυς Βαλάση, το έργο παρουσιάστηκε, ήδη, στην Αθήνα από την Παγκρήτιο Ένωση, στο Αμφιθέατρο τού Πολεμικού Μουσείου, στις 2 Μαρτίου 2015, από προσωπικότητες των Γραμμάτων τής Αθήνας, ενώ η «Παγκρήτιος Ένωσις» κατατάσσοντας το έργο αυτό στη χορεία των αξιολογοτέρων δισκογραφικών εργασιών και στο όνομα της μεταλαμπάδευσης των Αρχών τής Παράδοσης, του Πολιτισμού και της Κρητικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, το έθεσε αμέσως υπό την αιγίδα της, πράγμα που φανερώνει, ασφαλώς, ότι το έργο που παρουσιάζουμε απόψε έχει, ήδη, τύχει τής αναγνώρισης από το σύνολο τής κρητικής παροικίας τής Αθήνας.  

Μιχ. Αεράκης- Σωτ. Δογάνης- Φέφη Βαλαρή

Ο Σωτήρης Δογάνης, από τις Αλώνες τού Ρεθύμνου, σε ηλικία επτά, μόλις, ετών εντάσσεται στην «αγκαλιά» τού ιστορικού Μουσικοχορευτικού Συλλόγου «Αρκάδι», απ’ όπου, συμμετέχοντας σε όλες τις δραστηριότητές του για πολλά χρόνια, γαλουχείται μουσικά με βάση την ερμηνεία τού Ριζίτικου τραγουδιού, έχοντας ως πρότυπά του καταξιωμένους ερμηνευτές τής αιώνιας Λαϊκής Κρητικής Παράδοσης, όπως τους Κώστα Μουντάκη, Νίκο Μανιά, Θανάση Σκορδαλό και μάλιστα τον Νίκο Ξυλούρη. Έκτοτε, ο Σωτήρης έχει παρουσιάσει μιαν εξαιρετικά λαμπρή, πολυεπίπεδη, αλλά και προσεγμένη πορεία στην Τέχνη, με φωνή άρρηκτα συνδεδεμένη με το ύφος τού τόπου καταγωγής και των πρώτων Δασκάλων του, μεγάλων τροβαδούρων τής Κρητικής Μουσικής, που προσωποποιεί τη ρίζα, σε ένα μυστηριακό κράμα των στοιχείων που συνθέτουν την Κρητική Παράδοση, όπως αυτή αναδύεται από το Βυζάντιο και φτάνει μέχρι τις μέρες μας.

Η Άννα Μπιθικώτση προλογίζει το έργο

Εκτός, όμως, από την Κρητική Μουσική, ο πολυδιάστατος Καλλιτέχνης Σωτήρης Δογάνης έχει διαπρέψει και παρουσιάσει δυναμικά το δικό του καλλιτεχνικό διαμέτρημα και στο έντεχνο ελληνικό τραγούδι, που, μάλιστα, χαρακτηρίζεται από ένα όλως ιδιαίτερο και ιδιότυπο ύφος μουσικής, με ιδιαίτερα ξεχωριστές έντεχνες ερμηνείες, φωτεινές, ανάλαφρες, λαμπερές, ανεπιφύλακτα δυναμικές, που κινούνται όλες πέρα από τα βάρβαρα μουσικά σχήματα, που, συνήθως, αντιπροσωπεύουν και χαρακτηρίζουν τις μέρες μας και κατακλυσμικά θολώνουν τον μουσικό ορίζοντα τής εποχής μας. Την έντεχνη μουσική του ταυτότητα διακρίνει μια κίνηση ελπίδας, που αγαπά και διασώζει τα καλά ακούσματα τού πενταγράμμου, προκειμένου να επιτύχει και εκφράσει συγκεκριμένους συναισθηματικούς και επικοινωνιακούς στόχους.

Ο κεντρικός ομιλητής: Κωστής Ηλ. Παπαδάκης

Το 1993 είναι η χρονιά - σταθμός για τον Σωτήρη Δογάνη όταν γνωρίζεται με τον ερμηνευτή τής «Ρωμιοσύνης», τον Γρηγόρη Μπιθικώτση κι έκτοτε - τόσο ο ίδιος ο «σερ», όσο και η κόρη του, που είναι απόψε μαζί μας, η Άννα Μπιθικώτση και ο Κώστας ο Νικολόπουλος - είναι οι άνθρωποι που τον καθοδηγούν στον χώρο τού έντεχνου ποιοτικού τραγουδιού. Συνεργάζεται στο πλευρό αναγνωρισμένων καλλιτεχνών τού ελληνικού πενταγράμμου (Γρηγόρη Μπιθικώτση, Πόλυς Πάνου, Βίκυς Μοσχολιού, Γλυκερίας, Γιώργου Νταλάρα, Λάκη Χαλκιά) και δημιουργεί μια πορεία που το 1996  κορυφώνεται με την κυκλοφορία τού πρώτου έντεχνου προσωπικού του δίσκου, με τίτλο: «Χορός η ζωή», σε στίχους τής Άννας Μπιθικώτση και σε μουσική τού Κώστα Νικολόπουλου, στην οποία συμμετέχει ερμηνευτικά και ο ίδιος ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Αργότερα, το έτος 2009, ο Σωτήρης συνεχίζει στην έντεχνη δισκογραφία με το δεύτερο προσωπικό του album, υπό τον γενικό τίτλο: «Στη μοναξιά τού πλήθους», σε παραγωγή και κυκλοφορία των Μουσικών Εκδόσεων «Σείστρον». Το νέο αυτό album φέρει τις υπογραφές τού Μιχάλη Τερζή στη σύνθεση, της Άννας Μπιθικώτση στους στίχους και του Μιχάλη Νικολούδη στην ενορχήστρωση. Και έχουμε με τα παραπάνω - όσο κι εγώ μπόρεσα «ιδίοις όμμασιν και ωσίν», αλλά και από τη βιβλιογραφία και το διαδίκτυο να διαπιστώσω - έναν κύκλο λυρικών τραγουδιών που η ανάσα τους ακουμπά στον αιώνιο άνθρωπο και τη μοίρα του, καταργώντας την απομόνωση και καλλιεργώντας τη συντροφικότητα, καθώς οι μελωδίες έχοντας περίτεχνα ντύσει τα βαθιά νοήματα των στίχων, συναντούν την ιδανική έκφραση μέσα από τις μοναδικές ερμηνείες τού Σωτήρη Δογάνη, μιαν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και άφθαρτη φωνή τού ελληνικού ποιοτικού πενταγράμμου.      

Σωτήρης Δογάνης - Κωστής Παπαδάκης

Από το 2001 έως σήμερα ο Σωτήρης Δογάνης είναι ο βασικός ερμηνευτής των περισσοτέρων από τριακόσιες πενήντα παραστάσεις – αφιερώματα τής λογοτέχνιδος και ποιήτριας Άννας Μπιθικώτση, που έχουν λάβει χώρα στην Ελλάδα και την ομογένεια τού εξωτερικού, έχοντας, επίσης, την ευκαιρία να συμμετάσχει καλλιτεχνικά και σε σημαντικά γεγονότα με κορυφαίο την Πολιτιστική Ολυμπιάδα, με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες «ΑΘΗΝΑ 2004». Επιπλέον, μεταξύ της περιόδου 2007 -2008, υπογράφει, υπό την ιδιότητα τού πρωτοψάλτη και καθηγητή τής Βυζαντινής Μουσικής και δύο άλλα προσωπικά του έργα, που κυκλοφορούν και αυτά από τις Μουσικές Εκδόσεις «ΣΕΙΣΤΡΟΝ», με τους τίτλους: «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται …» – Υμνωδία και υμνολογία τής Αγίας και Μεγάλης Εβδομάδος εν χορδαίς και οργάνοις και «Η Ζωή εν τάφω …» – Ο Επιτάφιος Θρήνος της Αγίας και Μεγάλης Παρασκευής.

                                                         *          *          *

Χαιρετισμός τού Καλλιτέχνη- Ερμηνευτή, Σωτήρη Δογάνη

Σήμερα ο Σωτήρης Δογάνης επανεμφανίζεται δυναμικά σε έναν νέο χώρο τής μουσικής, με μια νέα σπουδαία δισκογραφική δουλειά υπό τον τίτλο: “Με τα φτερά της Ρίζας”. Πρόκειται για έναν ψηφιακό δίσκο με ριζίτικα τραγούδια, τα οποία, όπως ο ίδιος σημειώνει χαρακτηριστικά, τραγουδούν και υμνούν τη μουσική μας παράδοση, τη μάνα Ελλάδα και τον Έλληνα! Ακούσαμε προσεκτικά τον ψηφιακό δίσκο όχι μια αλλά πολλές φορές! Τα σπουδαία έργα απαιτούν προσεκτική και επίμονη ανάγνωση προς μελέτη και κατανόηση και ουσιαστική κατάκτησή τους. Πρόκειται, πραγματικά, για ένα έργο συναρπαστικό, κορυφαίο, που, κυριολεκτικά, από την πρώτη, κιόλας, στιγμή της ανάγνωσής του σε καθηλώνει. Ο Σωτήρης Δογάνης, παρά το γεγονός ότι, όπως έχουμε, ήδη, επισημάνει, έχει επιτυχώς προσχωρήσει και στο έντεχνο ποιοτικό τραγούδι, πλάι σε μεγάλα ονόματα τού χώρου, όμως, εξίσου επιτυχώς, παραμένει τόσο ο πολυτάλαντος ερμηνευτής τής εκκλησιαστικής μας μουσικής παράδοσης, όσο και ο αυθεντικός εκφραστής τής κρητικής παραδοσιακής μουσικής (γνωστόν, εξάλλου, ότι υπάρχει πολύ στενή συγγένεια και συνάφεια μεταξύ Βυζαντινού Εκκλησιαστικού Μέλους και Παραδοσιακής Μουσικής). Σε αυτό, βέβαια, το τελευταίο, την Κρητική Παραδοσιακή Μουσική και το Ριζίτικο, ο Σωτήρης Δογάνης παίρνει, σαφώς, αμόλυντη και καθάρια τη φλόγα από τα ιερά και όσια τού τόπου όπου μεγάλωσε και γαλουχήθηκε από μικρό παιδί, από τις Αλώνες τού Ρεθύμνου. Από εκεί γεμίζει το σταμνί του ο Σωτήρης, από την καθάρια Βρυσομάνα τής Ρίζας και από την άγια Πηγή στην αυλή τής εκκλησιάς τού χωριού του, τ’ Άι- Νούφρη, διατηρώντας άσβεστο και θαλερό και ακοίμητο το φως τής Κρητικής Ρίζας.

Η Φέφη Βαλαρή απαγγέλλοντας

Το Ριζίτικο τραγούδι, κυρίες και κύριοι, αποτελεί το βαρύ πυροβολικό στη Δημοτική Μουσική τής δυτικής, κυρίως, Κρήτης και εκφράζει, όσο τίποτε άλλο, τον χαρακτήρα τού κρητικού λαού. Κάθε λέξη του, κάθε στίχος, κάθε νόημά του αποτελεί απόσταγμα τής κρητικής λεβεντιάς, της ιστορίας, της ζωής, της φιλοξενίας, με μια λέξη, του περισσεύματος τής ψυχής τού κρητικού λαού. Τα ριζίτικα τραγούδια είναι ευαίσθητα και δεν επιδέχονται αλλοιώσεις ούτε στον σκοπό τους ούτε στα λόγια τους. Όμως, πάρα πολλά ριζίτικα τραγούδια τα έχουν, δυστυχώς, κακοποιήσει και πληγώσει οργανοπαίχτες και τραγουδιστές, γιατί τους άλλαξαν τον σκοπό, αλλά και όπου δεν τους άλλαξαν τον σκοπό, τούς εκμοντέρνισαν τις νότες, που και αυτό, φυσικά, είναι απαράδεκτο.

Ο Μιχάλης Αεράκης απαγγέλλοντας

Στο σημείο αυτό, ο Σωτήρης Δογάνης με το νέο του έργο πάνω στο ριζίτικο τραγούδι φαίνεται, τωόντι, ιδιαίτερα προσεκτικός. Έχει απόλυτη συνείδηση τής ευθύνης που τον βαραίνει και - παρότι δίνει φτερά στην έμπνευση, επιχειρώντας με έναν τρόπο εμφατικό να δώσει στο έργο και την προσωπική του σφραγίδα, υιοθετώντας μια σύγχρονη ενορχηστρωτική άποψη και μπολιάζοντας τις παραδοσιακές φόρμες με νέα ακούσματα και μελωδίες, που φέρνουν τη μελωδία πιο κοντά στον σύγχρονο άνθρωπο και μάλιστα στη νεολαία τής εποχής μας- όμως, επαναλαμβάνω όμως, ο Σωτήρης Δογάνης κατορθώνει και πλησιάζει το Αρχέτυπο με θρησκευτική ευλάβεια και σεβασμό, και, πατώντας σταθερά πάνω στη γνήσια και αυθεντική Κρητική Μουσική, καταφέρνει να μας παραδώσει ασφαλώς (και κατά παραλλαγή τού γνωστού ευαγγελικού λόγου): «οίνον παλαιόν εις ασκούς καινούς βεβλημένον» (πβ. Μάρκ. β΄, 22).

          

Ο Σωτήρης Δογάνης, ερμηνεύοντας ένα ριζίτικο

         Εξετάζοντας, περαιτέρω, τη νέα δισκογραφική δουλειά τού Σωτήρη Δογάνη, θεωρώ ότι τα πάντα σε αυτήν λειτουργούν άψογα και αποτελεσματικά, προσφέροντάς μας ένα υψηλής ακουστικής και μουσικής τεχνολογίας αλλά και αισθητικής δημιούργημα. Η φωνή τού τραγουδιστή- ερμηνευτή δυνατή, αγέρωχη, ακριβής και ομοιογενής και μεστή αποχρώσεων, με τη χαρακτηριστική εκείνη κρητική αρχοντιά (ή επί το κρητικότερον «πρεπιά»), φανερώνει, όσο τίποτε άλλο, τον βαθμό εξοικείωσης τού ερμηνευτή και αφομοίωσης τού είδους αυτού των τραγουδιών, αλλά και την απόλυτη σιγουριά που τον διακρίνει στην άρθρωση τής κάθε φράσης και παραγράφου τής μουσικής. Η καλαισθησία των ποικιλμάτων και η δεξιοτεχνία των ελεύθερων σημείων αυτοσχεδιασμού, διασφαλίζουν την ποιότητα και πιστότητα τού αποτελέσματος. Όλα τα τραγούδια τού εν λόγω ψηφιακού δίσκου πατούν «γερά» στον σκοπό, σύμφωνα με την κρητική μας μουσική παράδοση,

Μιχ. Παυλάκης, λύρα- Στρατής Μαμαλάκης, λαούτο

ακολουθώντας επακριβώς τη γραμμή τού Αρχέτυπου, ενώ η όλη επιλογή τού «δεκαλογικού» μουσικού ρεπερτορίου κρίνεται ιδιαίτερα ενθαρρυντική και ευπρόσδεκτη. Η θριαμβική, μάλιστα, κατάληξη τού όλου έργου, με το ακροτελεύτιο εκείνο άσμα «Ήλιε ανάτειλε», αποτελεί μιαν, όντως, συναρπαστική, πρωτοφανή και όλως πρωτότυπη δημιουργική συνύπαρξη δυο στην πραγματικότητα τραγουδιών, του κρητικού ριζίτικου «Σε ψηλό βουνό» και τού ποντιακού μακρόσυρτου («Μακρύν καϊτέν») «Αϊτέντς εξέβεν» (αητός εβγήκεν), που αποδίδεται συνδυαστικά από τον Σωτήρη Δογάνη και τον Κώστα Παπαγερίδη (έναν σπουδαίο λυράρη και ερμηνευτή τού Πόντου με μιαν αληθινά λαμπερή και χαρισματική φωνή), ενώ η καταληκτήρια εντυπωσιακή, θα την έλεγα «δοξολογική», απαγγελία αποτελεί κείμενο - δάνειο από το κεφαλαίο «Σιγή» τής «Ασκητικής» τού Νίκου Καζαντζάκη.

Χορευτές του Συλλόγου "Αρκάδι"

Λοιποί συντελεστές τού παρουσιαζόμενου δισκογραφικού έργου, πλάι στον ερμηνευτή Σωτήρη Δογάνη, είναι και οι παρακάτω λαϊκοί μουσικοί με τα αντίστοιχα μουσικά όργανα: Νίκος Γύρας (λαγούτο, κιθάρες), Σταύρος Ιωαννίδης (νεϊ, φλάουτο), Κώστας Παπαγερίδης (κρητική και ποντιακή λύρα, καμπάκ, βιολί, τσέλο, κόντρα μπάσο, πιάνο), Τάσος Πούλιος (κανονάκι) και Δρόσος Σκυλλάς (κρουστά), ενώ τα δέκα επιλεγμένα τραγούδια που ερμηνεύονται, αυτοί οι δέκα πολυτίμητοι μαργαρίτες από το ψηφιδωτό τής Εθνικής Παραδοσιακής μας Μουσικής Πινακοθήκης είναι τα εξής: τα κρητικά παραδοσιακά ριζίτικα: Αγρίμια κι αγριμάκια μου- Αητέ που κάθεσαι ψηλά- Από βορρά ξεκίνησα- Ακρίτας- Κόσμε Χρυσέ- Ο Διγενής ψυχομαχεί, καθώς και το θρηνητικό τραγούδι (μοιρολόγι) Έπος, με τη θαυμάσια, σε γνήσια κρητική λαλιά, απαγγελία τού ίδιου τού ερμηνευτή. Ερμηνεύονται, επίσης, το αυθεντικό σμυρναίικο παραδοσιακό Τζιβαέρι, το γνωστό παραδοσιακό- ερωτικό Στο πα και στο ξαναλέω, με προέλευση από την επαρχία Λυδίας, στα δυτικά παράλια τής Μικρά Ασίας και το ποντιακό- κρητικό Ήλιε ανάτειλε.

Η συντονίστρια Εύα Λαδιά - Σ. Δογάνης

Το εικαστικό, τέλος, μέρος τού άλμπουμ υπογράφεται από έργα φιλοτεχνηθέντα αποκλειστικά γι’ αυτό- με σαφέστατη τη λαογραφική τους αναφορά- των Κρητών αγιογράφων Μανώλη Μπετεινάκη και Γιώργου Χρηστίδη, ενώ τα συνοδευτικά, ως «προμετωπίδες», σε κάθε τραγούδι, κείμενα τού Ερμηνευτή δημιουργούν στον αναγνώστη ένα κλίμα ιερής μεταρσιωτικής θρησκευτικής και πατριωτικής μυσταγωγίας. Το άλμπουμ κυκλοφορεί πανελλαδικώς από τη δισκογραφική εταιρεία «Σείστρον». 

Σ. Δογάνης- Κ.Παπαδάκης- Δήμρχος, κ. Μαρινάκης

  Κυρίες και Κύριοι, το παρουσιαζόμενο απόψε νέο μουσικό album - κόσμημα τού Σωτήρη Δογάνη αποτελεί, πραγματικά, έναν υμνικό μελωδισμό, που κατερχόμενος, άνωθεν, ως Παιάνας, κυριολεκτικά αγκαλιάζει και συναρμόζει μεταξύ του σφικτά όλον, απ’ άκρου σ’ άκρον, όλον τον ελληνισμό . την Κρήτη, το Βυζάντιο, την Ιωνία, την Ήπειρο, τον Πόντο! Θαυμαστή, στο σημείο αυτό, και η εναρμόνιση, μέσω μιας πρωτότυπης πλοκής των φωνών και ιδιότυπων μουσικών εκφράσεων, που καθίσταται - μέσω του κοινού παρονομαστή μεταξύ κρητικού και βυζαντινού μέλους και της ηπειρώτικης πεντατονίας- ένας γνήσιος και καθάριος ύμνος και πανηγυρισμός τού τρισμέγιστου βάθους τής πολύκορμης ελληνικής Ρίζας!  Ο ερμηνευτής Σωτήρης Δογάνης, όντας ο ίδιος γέννημα και θρέμμα τής γεραιάς Κρητικής γης, ένιωσε έντονη και δυνατή, μέσα του, την ανάγκη να φωτίσει, να δώσει  φωνή στη ρίζα και προχώρησε στη δόμηση τού πονήματός του αυτού, ενός έργου που, όπως και ο ίδιος επισημαίνει, φιλοδοξεί να μπολιάσει με όραμα τη «θωριά» τής εποχής μας, που εναγώνια αναζητεί σύμβολα και ταυτότητες προκειμένου να σηματοδοτήσει την πορεία της στην προοπτική τής σημερινής ελληνικής πραγματικότητας.

Οι συντελεστές της εκδήλωσης (από αριστερά: Σ. Δογάνης, Γ. Μαριδάκης, Φ. Βαλαρή, Ε. Λαδιά, Α. Μπιθικώτση, Κ. Παπαδάκης)

Σωτήρης Δογάνης- Κωστής Παπαδάκης

Αγαπητέ μου φίλε, Σωτήρη, είσαι άξιος πολλών συγχαρητηρίων και θερμών ευχαριστιών ότι: «ὂντως ἒργον καλόν εἰργάσω, ἐπειδάν καί ἐτελείωσας αὐτό».