Η ΜΟΝΗ ΚΑΙ Η ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ν. ΤΣΙΓΔΙΝΟΥ

Η ΜΟΝΗ ΚΑΙ Η ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

(Δεύτερη έκδοση Βελτιωμένη)

[Τυποεκδοτική_Μπαμιάκης, Ρέθυμνο 2010, σχ. 8ο (23,5Χ16), σσ. 63]

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
http://ret-anadromes.blogspot.com

Ο δάσκαλος και πρώην Νομαρχιακός Σύμβουλος κ. Γεώργιος Ν. Τσιγδινός, πέραν των παραπάνω ιδιοτήτων του, είναι γνωστός στην πόλη μας και από τα ποικίλα δημοσιεύματά του σε τοπικά περιοδικά κι εφημερίδες και τα βιβλία του για το χωριό του, τον Κισσό, αλλά και τη γνωστή ιστορική Μονή και Σχολή του χωριού του, την ιερή κιβωτό τής πίστης και του Γένους, το Άγιο Πνεύμα. Το ενδιαφέρον του για την εν λόγω Μονή και Σχολή ο κ. Τσιγδινός έχει εκδηλώσει από το έτος 1998, όταν εξέδωσε την πρώτη έκδοση του εν λόγω βιβλίου του. Σήμερα, ύστερα από δώδεκα συναπτά έτη, επανέρχεται στη δημοσιότητα με μια δεύτερη βελτιωμένη έκδοση και με πολλά νέα ιστορικά στοιχεία για τον συγκεκριμένο χώρο. Πλούσια αισθήματα χαράς- σύμφωνα με το προλογικό σημείωμα του βιβλίου- πλημμυρίζουν την καρδιά του κ. Τσιγδινού, γιατί, ακριβώς, η πρώτη εκείνη έκδοση είναι που απέδωσε πολλούς εύχυμους καρπούς και συντέλεσε τα μέγιστα στην ευρύτερη γνωστοποίηση του μνημείου, ανακαίνιση και ανάδειξή του, και με τη συμβολή, εννοείται, και πολλών άλλων τοπικών παραγόντων και μάλιστα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων κ. Ειρηναίου, που από την πρώτη στιγμή αγκάλιασε με εξαιρετική στοργή και ενδιαφέρον την προσπάθεια αυτήν, με στόχο, μάλιστα, εξαιρετικό την άμεση επαναλειτουργία τής Μονής.
Πρόκειται για έναν χώρο σκοτεινό που στις μέρες μας, ύστερα από τα παραπάνω, πάει και πάλι να αποκτήσει φωνή, ένας χώρος προσευχής και μυστηρίου, ένας χώρος «καταφύγιο της Ελληνοχριστιανικής Παιδείας και μαθήσεως, η εθνική Εστία που συντηρούσε άσβεστη τη φλόγα του Γένους, την πίστη στη θρησκεία και τον πόθο για την Ανάσταση και την Ελευθερία. Κρυφό Σχολειό στην αρχή, Ιεροδιδασκαλείο αργότερα, μοναδικό επαρχιακό κέντρο μαθήσεως επί επισκόπου Νικοδήμου και μεταγενέστερα, επί Ευμενίου το πρώτο στην Κρήτη πολιτισμένο εκπαιδευτήριο- οικοτροφείο μέσης παιδείας» (Μ. Μ. Παπαδάκης).
Η παράδοση θεωρεί ότι το εν λόγω μοναστήρι είναι δημιούργημα της Αρχόντισσας Μαρίας (που κατά τον συγγραφέα έζησε τον 13ο με αρχές τού 14ου αι.), ενώ αναφέρεται, περαιτέρω, και σε δυο νοταριακά έγγραφα του 1635 και του 1640, με τα οποία γίνονταν δωρεές προς τη Μονή δύο Ρεθεμνιωτών, μελών της μεγάλης και αξιόλογης οικογένειας των Σαγκουινάτσων (Σαουνάτσων), που επιθυμούσαν να ταφούν εκεί, στον χώρο της Μονής. Επίσης, σε δύο έγγραφα του Ιεροδικείου Ρεθύμνης, καθώς και σε δύο σουλτανικά φιρμάνια, γίνεται σαφής αναφορά και στη Μονή του Αγίου Πνεύματος.
Στο δεύτερο από τα δύο έγγραφα του Ιεροδικείου (2/5/1658) διασώζονται και τα ονόματα δύο ηγουμένων, αλλά και οι παράτολμοι δικαστικοί αγώνες τού ηγουμένου Παμφίλου, απέναντι στην παντοειδή τυραννία και τις αρπακτικές διαθέσεις του γενίτσαρου της περιοχής.
Ο συγγραφέας στο τέλος, και μετά την αναφορά του στα προαναφερθέντα ιστορικά έγγραφα, επικεντρώνεται στο περίφημο «Οθωμανικό Κτηματολόγιο του Ρεθύμνου» και στα πλουσιότατα στοιχεία που αυτό μας παρέχει, ειδικά για το έτος 1670, που η Μονή του Αγίου Πνεύματος θεωρούνταν ως το πρώτο και πλουσιότερο μοναστήρι του ναχιγιέ (επαρχίας) Αγίου Βασιλείου.
Την πυρπόληση και καταστροφή της μονής από τους Τούρκους, στις 15 Ιουνίου 1821, μας υπενθυμίζει σήμερα αναμνηστική πλάκα, που έστησε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κισσού «Το Άγιο Πνεύμα», στις 15 Ιουνίου 1981, με επιγραφή συνταχθείσα από τον παρουσιαζόμενο με το σημείωμά μας αυτό συγγραφέα κ. Γ. Τσιγδινό, ενώ και άλλη μαρμάρινη πλάκα- με κείμενο και πάλι του ίδιου συγγραφέα- μας υπενθυμίζει την περίφημη μάχη του Τράχηλα, την πιο πολύνεκρη θυσία σε όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Κρητικής Επανάστασης, πού και έκλεισε οριστικά τον αιματηρό αυτόν αγώνα.
Ο συγγραφέας, στη συνέχεια, παραθέτει αυτούσιο το γνωστό άρθρο του αείμνηστου Μ. Πρεβελάκη, για την Ιερή Μονή του Αγίου Πνεύματος (Επετηρίς Εταιρείας Κρητικών Σπουδών Α΄, 287), θεωρώντας το εξαιρετικής σημασίας, αφού αποτελεί μια θαυμάσια αναδρομή στη νεότερη ιστορία της Μονής από το 1821 μέχρι και τη διάλυσή της επί Κρητικής Πολιτείας.
Και η καταγραφή ολοκληρώνεται με ποικίλες νεότερες συμβολαιογραφικές πράξεις και σημαντικές αποφάσεις με τις οποίες η Μονή ανακηρύχθηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ 209/Β/29-2-1980), αλλά και άλλες αποφάσεις που αφορούν σε αναγκαστικές απαλλοτριώσεις του μοναστηριακού συγκροτήματος, επανίδρυση, ανασύσταση και επαναλειτουργία της Ι. Μονής του Αγίου Πνεύματος και ανακαίνιση του δίκλιτου ναού του Μνημείου.
Το τελευταίο κεφάλαιο αναφέρεται στη νέα Σχολή του Αγίου Πνεύματος (1894- 1899), ένα από τα τελειότερα εκπαιδευτήρια της Κρήτης κατά τον 19ο αι. Πρόκειται, ακριβώς, για το πνευματικό «παιδί» του φωτεινού εκείνου και ακάματου επισκόπου Λάμπης Ευμένιου Ξηρουδάκη. Η Σχολή, δυστυχώς, του Αγίου Πνεύματος σε αυτήν την πιο υπέροχη ώρα τής ζωής της έγινε- όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο συγγραφέας- «θύμα» της πιο ευχάριστης εξέλιξης για το Κρητικό Ζήτημα, δηλαδή της αυτονομίας που έφερε, στη συνέχεια, την ένωση της Κρήτης με τη Μητέρα Ελλάδα. Της λαμπρής αυτής περιόδου ο συγγραφέας ως ακροτελεύτια κείμενα στο βιβλίο του, παραθέτει τον Κώδικα της Μονής του Αγίου Πνεύματος, τον Κανονισμό λειτουργίας τής Σχολής, το Μαθητολόγιο του σχολικού έτους 1896- 97, καθώς και τα ονόματα των φοιτησάντων σε αυτήν κατά τα σχολικά έτη 1906- 07, 1907- 08 και 1908- 09.
Θερμά συγχαίρουμε και ευχαριστούμε τον φίλο και συντοπίτη κ. Γεώργιο Ν. Τσιγδινό και γι’ αυτό το τελευταίο αξιόλογο πόνημά του για τη γεραρά Μονή και Σχολή του Αγίου Πνεύματος. Χωρίς δισταγμό μπορούμε να ομολογήσουμε δημοσία ότι και το δικό του ανύσταχτο ενδιαφέρον για την εν λόγω Μονή και Σχολή του Γένους μας είναι που βοήθησε και συντέλεσε τα μέγιστα στη διάσωση και ανάδειξη του εν λόγω μνημείου. Μετά από τον αείμνηστο κοντοχωριανό του (από τον Βάτο) λόγιο δικηγόρο, Μιχάλη Παπαδάκη, που έδωσε το έναυσμα, επαναφέροντας στο προσκήνιο τα μέχρι τότε γνωστά μεν αλλά παντελώς και για πολλές δεκαετίες ξεχασμένα στοιχεία της Ιστορίας της Μονής του Αγίου Πνεύματος, μετά, λέγω, τον εν λόγω Μ. Παπαδάκη, είναι ο Γιώργης ο Τσιγδινός, που συνέχισε και βοήθησε αποτελεσματικά στη σημερινή λαμπρή ανάδειξη της εν λόγω Σχολής και Μονής του χωριού του με προσωπικές όσο και συνολικές πρωτοβουλίες, που συνέβαλαν στη διαρκή προβολή του μνημείου, με ποικίλα, επίσης, δημοσιεύματα και εκδόσεις, καθώς και τρεις, στη σειρά, μεγάλες γιορτές που έγιναν στη δεκαετία του 1980 με τη συμμετοχή πλήθους λαού και των αρχών του νομού. Δεν μένει παρά να τον συγχαρούμε και να τον ευχαριστήσουμε θερμά για μια φορά ακόμη και να τον βεβαιώσουμε ότι η τοπική κοινωνία, το Ρέθυμνο και η Κρήτη γενικότερα θα του είναι ευγνώμονες εσαεί.