7. Α Σ Ω Μ Α Τ Ο Σ (Α΄ Μ Ε Ρ Ο Σ )

Εικ. 1. Ασώματος, η είσοδος του χωριού

ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΜΑΣ

ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
http://ret-anadromes.blogspot.com

(Α Ν Α Κ Ο Ι Ν Ω Σ Η)


Το έχω ξαναπεί και στο παρελθόν ότι θεωρώ γεγονός υψίστης σημασίας για τον κάθε τόπο χωριστά την καταγραφή τής ιστορίας του. Κάθε τέτοια καταγραφή- ακόμα και του μικρότερου οικιστικού χώρου- αποτελεί, οπωσδήποτε, γεγονός εξαιρετικής σημασίας, μεγίστη συνεισφορά και ουσιαστική συμβολή στην Τοπική και, κατ’ επέκταση, και στη Γενική Ιστορία. Αποτελεί πράξη επίσημη και εξαιρετική, που, σε καμιά περίπτωση, δε μπορεί να αποτιμηθεί με τους γνωστούς κανόνες της λογοτεχνικής και ιστορικής κριτικής, γι’ αυτό και, συνήθως, πραγματώνεται και υλοποιείται από ανθρώπους που οι ίδιοι κατάγονται από τον συγκεκριμένο τόπο που καταγράφουν, ώστε, σε τελική ανάλυση, η εργασία τους αυτή να αποτελεί καρπό εύχυμο και αρωματικό βαθιάς ερωτικής αγάπης και νοσταλγίας των πρώτων παιδικών αναμνήσεων τού τόπου καταγωγής. Μακάρι να βρίσκονταν οι κατάλληλοι, κάθε φορά, άνθρωποι, που θα έσκυβαν με αγάπη και ερωτική αφοσίωση πάνω από τα χωριά μας, μικρά και μεγάλα, για μια έστω και μικρή, αφετηριακή θα την έλεγα, αποτύπωση τής ιστορίας τους και του πολιτισμού τους, αν δεν είναι δυνατή μια ουσιωδέστερη και επιστημονικά τεκμηριωμένη ιστορική και όχι μόνο προσέγγισή τους.
Και κάτι τέτοιο επιθυμεί να θεραπεύσει η παρούσα καταγραφή των χωριών τής πρώην επαρχίας (και σήμερα Δήμου) Αγίου Βασιλείου τού νομού μας, αφού, για τα περισσότερα από αυτά, αποτελεί όνειρο ακατόρθωτο η δημιουργία ενός ξεχωριστού βιβλίου μιας, κατά το δυνατόν, πλήρους καταγραφής τής ιστορικής τους πραγματικότητας. Κίνητρό και για μας, για την εν λόγω καταγραφή, αποτέλεσε η Αγιοβασιλιώτική μας, εκ πατρός, καταγωγή, που την παραπάνω εκφρασθείσα κινητήρια δύναμη για το χωριό καταγωγής επεξέτεινε σε… όλη πια την επαρχία καταγωγής, με μια έστω μικρή και σύντομη αποτίμηση ορισμένων από τα αφορώντα στο κάθε χωριό.
Την καταγραφή μας αυτήν είχαμε ξεκινήσει πριν από τρία χρόνια με την τακτική δημοσίευση των χωριών τού Δήμου Αγίου Βασιλείου, από τις στήλες της εφημερίδας "Ρέθεμνος". Πριν ένα χρόνο, περίπου, σταματήσαμε, προσωρινά, τη δημοσίευσή τους, λόγω έλλειψης χρόνου, αφού είχαμε κατεπειγόντως να ολοκληρώσουμε ογκώδες σύγγραμμά μας για το «Τοπωνυμικό της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου» (38 χωριά- 7.000, περίπου, τοπωνύμια), προκειμένου να εκδοθεί στη σειρά των «Πρακτικών» του Διεθνούς Αγιοβασιλιώτικου Συνεδρίου (Πλακιάς, 19-23 οκτ. 2008), που τη στιγμή αυτήν η εκτύπωσή τους βρίσκεται σε εξέλιξη.
Με το σημείωμά μας αυτό επιθυμούμε, αφενός, να ανακοινώσουμε τη συνέχιση- με το άρθρο μας για τον Ασώματο που ακολουθεί- της δημοσίευσης των χωριών τού δήμου Αγίου Βασιλείου, και, αφετέρου- επειδή πολλοί είναι αυτοί που ενδιαφέρονται για το χωριό τους- να υπενθυμίσουμε τα χωριά που έχουν ήδη δημοσιευτεί- στην εν λόγω εφημερίδα "Ρέθεμνος"- και τα φύλλα και τις ημερομηνίες που αυτά δημοσιεύτηκαν:

ΑΓΙΑ ΓΑΛΗΝΗ, α΄ μέρος, αριθμός φύλλου 359/ 31-3-2007
ΑΓΙΑ ΓΑΛΗΝΗ, β΄ μέρος, α.φ. 360/ 5- 4- 2007
ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, α.φ. 362/ 28- 4- 2007
ΑΓΚΟΥΣΕΛΙΑΝΑ, α.φ. 375/ 28-7- 2007
ΑΓΑΛΛΙΑΝΟΥ, α΄ μέρος, α.φ. 393/ 24-11- 2007
ΑΓΑΛΛΙΑΝΟΥ, β΄ μέρος, α.φ. 399/ 12-1- 2008
ΑΓΑΛΛΙΑΝΟΥ, γ΄ μέρος, α.φ. 403/ 9- 2- 2008
ΑΚΟΥΜΙΑ, α΄ μέρος, φ. 13-9-2008
ΑΚΟΥΜΙΑ, β΄ μέρος, φ. 20-9-2008
ΑΡΔΑΚΤΟΣ, φ. 24-1-2009

Η δημοσίευση- όπως καθίσταται φανερό- ακολουθεί μιαν, κατά το δυνατόν, αλφαβητική σειρά ενώ το φωτογραφικό υλικό των χωριών ανήκει σους πρώην δήμους Λάμπης και Φοίνικα, που και από τη θέση αυτήν θερμά τους ευχαριστώ.

7. Α Σ Ω Μ Α Τ Ο Σ
(Α΄ Μ Ε Ρ Ο Σ )
Στον όσιο Νικόλαο τον Κουρταλιώτη
θείον τής Λάμπης βλάστημα και Ασωμάτου αγαλλίαμα, και
Στον Μελχισεδέκ Τσουδερό, ηγούμενο τής Ι. Μονής Πρέβελη,
λαμπρό αγωνιστή και δραστήριο μέλος τής Φιλικής Εταιρείας.

Θέση τού χωριού
Ο Ασώματος σήμερα ανήκει στον δήμο Φοίνικα (πρώην επαρχία Αγίου Βασιλείου) και βρίσκεται σε υψόμετρο 230μ., στο 28ο χιλιόμετρο τού δρόμου προς Πρέβελη, στην έξοδο τού Κουρταλιώτικου φαραγγιού, στους νότιους πρόποδες τού υψώματος Κουρούπα (984μ.), 7 χιλιόμετρα από το Λυβικό Πέλαγος.

Το όνομα τού χωριού
Το όνομα τού χωριού ανάγεται στον κεντρικό ναό τού Αρχιστρατήγου Μιχαήλ, του 14ου αιώνα[1].

Εικ. 2. Γραφικό δρομάκι του χωριού

Πληθυσμιακά στοιχεία
Το έτος 1577 το χωριό αναφέρεται από τον Fr. Barozzi (fo 26v) στην επαρχία Αγίου Βασιλείου ως Assomato de Mega Potamo (Kουρταλιώτης), το 1583 από τον Καστροφύλακα (Κ175), Assomato dι Mega Potamo και με 89 κατοίκους, και το 1630 από το Βασιλικάτα (Μνημεία Κρητικής Ιστορίας V, 130) ως Assomato dι Mega Potamo. Στην τουρκική απογραφή του 1659 αναφέρεται Ασώματος με 30 σπίτια[2]. Το ίδιο έτος, 1659 (Τουρκοκρατία), το χωριό Ασώματος διέθετε 215,5 τσερίπια [3] χωράφια, 582 λιόδεντρα, 150 τσερίπια ακαλλιέργητες γαίες [4], ενώ δεν εμφανίζονται εκτάσεις σε αμπέλια και περβόλια. Αργότερα, στην Αιγυπτιακή απογραφή τού 1834 το χωριό αναγράφεται Asomatos με 15 χριστιανικές οικογένειες [5]. Στην απογραφή τού 1881 ο Ασώματος αναφέρεται στο δήμο Φοίνικος, με 143 χριστιανούς κατοίκους. Το 1890 ο Ασώματος συνεχίζει να ανήκει στον δήμο Φοίνικος, με 143 κατ. (64 άρρ. και 79 θήλ.)[6]. Το 1900 τον βρίσκουμε, επίσης, στον ίδιο δήμο με 196 κατοίκους, όπως και το 1913 με 461 κατ. Το 1920 γίνεται έδρα ομώνυμης κοινότητας με 182 κατοίκους και το 1928 με 179. Το 1940 το όνομα του χωριού αναφέρεται στον πληθυντικό αριθμό Ασώματοι και μετρά 216 κατ., ενώ το 1951 186. Το 1961 το χωριό αναφέρεται Ασώματος με 177 κατ. και στην ίδια θέση αναφέρονται και η Κάτω Μονή Πρέβελη με 13 μοναχούς και η Πίσω Μονή Πρέβελη με 10 μοναχούς [7]. Στα επόμενα χρόνια ο πληθυσμός τού χωριού εξελίσσεται ως εξής: 1971: 179 κατ. και Κάτω Μονή Πρέβελη 4 μοναχοί και Πίσω Μονή Πρέβελη 6 μοναχοί, 1981: 154 και Κάτω Μονή Πρέβελη 9 μοναχοί και Πίσω Μονή Πρέβελη 5 μοναχοί, 1991: 165 και Κάτω Μονή Πρέβελη κανείς μοναχός και Πίσω Μονή Πρέβελη 3 μοναχοί, 2001: 199 και Κάτω Μονή Πρέβελη 2 μοναχοί και Πίσω Μονή Πρέβελη 6 μοναχοί.

Μορφές τού χωριού

α) Οι Τσουδεροί
Ο Ασώματος είναι η πατρίδα των Τσουδερών Γεώργιου, Μελχισεδέκ, Αναγνώστη και Ιωάννη, που έδρασαν κατά τις διάφορες κρητικές επαναστάσεις και γενικότερα όλων των Τσουδερών [8] , στους οποίους καταλέγεται, ασφαλώς, και ο Εμμαν. Τσουδερός, πρωθυπουργός τής Ελλάδος στην περίοδο τής μάχης τής Κρήτης (1941-44). Ο Γεώργιος Τσουδερός, μεγαλύτερος αδελφός τού Μελχισεδέκ, ήταν στρατάρχης στην επανάσταση τού 1821. Ο Μελχισεδέκ- καλογερικό όνομα τού Μιχαήλ Τσουδερού- διετέλεσε ηγούμενος τής Ι. Μονής Πρέβελη και δραστήριο μέλος τής Φιλικής Εταιρείας- μυηθείς σε τούτο από τον μοναχό Ανανία, τής Αγίας Λαύρας τού Αγίου Όρους- ήταν, επίσης, αρχηγός επαναστατικού σώματος και πρωτεργάτης τής Κρητικής Επανάστασης. Το 1817 εξελέγη ηγούμενος τής Μονής Πρέβελη και, έκτοτε, από όλους τους κατοίκους τής επαρχίας Αγίου Βασιλείου ονομαζόταν «Τσουδερογούμενος». Μετά τον απαγχονισμό τού εθνομάρτυρος Πατριάρχου, η Υψηλή Πύλη διέταξε τη σύλληψή του προς απαγχονισμό. Ο Μελχισεδέκ ειδοποιήθηκε εγκαίρως και ανεχώρησε νύχτα από την Ι. Μονή με κάποιους μοναχούς και ανέρχεται στον Κουρκουλό, πάνω από το χωριό Ροδάκινο Αγίου Βασιλείου, όπου στις 24 Μαΐου τού 1821 ύψωσε τη σημαία τής επανάστασης. Πολέμησε ηρωικά στην Καλή Συκιά και στο Σπήλι, στις 15-6-1821. Σκοτώθηκε πολεμώντας στο Πολεμάρχι Κισάμου στις 3 Φεβρουαρίου τού 1822 [9]. Ο θάνατός του τραγουδήθηκε από τη λαϊκή μούσα, με τραγούδι που έγραψε το 1840 η Αντωνούσα Ι. Καμπουροπούλου και περιλαμβάνεται στο βιβλίο της «Ποιήματα Τραγικά» [10]. Ο Αναγνώστης ήταν γιος τού Γεωργίου Τσουδερού και διετέλεσε αρχηγός στην επαρχία Αγίου Βασιλείου, με πολεμικές επιτυχίες στη συμπλοκή με τους Τούρκους στη θέση Μοναχή Ελιά και στον λόφο τού Αγίου Αντωνίου, στη βορινή είσοδο τού φαραγγιού τού Πρέβελη, προς αποτροπή προσπάθειας τού τουρκικού στρατού να περάσει το Κουρταλιώτικο φαράγγι, με αντικειμενικό, προφανώς, σκοπό την καταστροφή τού Μοναστηριού τού Πρέβελη [11]. Ο τελευταίος Τσουδερός, ο Ιωάννης, υπήρξε, εκτός από αγωνιστής, και σύμβουλος τής Κρητικής Πολιτείας (αρχικά των Εσωτερικών και έπειτα και των Οικονομικών) [12].
Η παράδοση λέγει σχετικά με την προέλευση τού οικογενειακού ονόματος «Τσουδερός» ότι οι Τσουδεροί, στην επαρχία Αγίου Βασιλείου, αποτελούν κλάδο τής οικογένειας των Καλλέργηδων και ότι ο Εμμανουήλ Καλλέργης (1690), που κατοικούσε στην Κοξαρέ Αγίου Βασιλείου, ήταν ο πρώτος που πήρε το όνομα «Τσουδερός», από ένα όλως τυχαίο και απρόβλεπτο περιστατικό, όταν, ως μαθητευόμενος στην Ι. Μονή Πρέβελη, «ετσουδίστηκε», δηλαδή «καψαλίστηκε» ελαφρά από αναμμένο κερί η πλούσια κόμη του [13].

β) Νικόδημος Σουμπασάκης
Από τον Ασώματο καταγόταν και ο φιλόμουσος, δραστήριος και φιλοπρόοδος Ιεράρχης τής Ι. Μητρόπολης Λάμπης και Σφακίων Νικόδημος Σουμπασάκης (1831-1845), αδελφός τής Ι. Μονής Πρέβελη, που επεχείρησε την ανάσταση τής μονής τού Αγίου Πνεύματος και ίδρυσε σε αυτήν την πρώτη και μοναδική στην επαρχία Αγίου Βασιλείου Σχολή τού Αγίου Πνεύματος, που έμελλε να εξυπηρετήσει όχι μόνο την επαρχία Αγίου Βασιλείου, αλλά και τις επαρχίες Καινουρίου και Πυργιωτίσσης.

γ) Όσιος Νικόλαος ο Κουρταλιώτης. Οι πηγές τού Κουρταλιώτη
Σύμφωνα με το συναξάρι του [14], εδώ γεννήθηκε και ο όσιος Νικόλαος ο Κουρταλιώτης, από γονείς ευσεβείς και εύπορους, στα τελευταία έτη τού 16ου αιώνα. Ακόμα και σήμερα στο χωριό διασώζεται δυνατή η γύρω από αυτόν παράδοση. Τόση λένε υπήρξε η ευλάβεια τού οσίου προς τον Θεό, ώστε από παιδί του δόθηκε η χάρη τής θαυματουργίας. Μόλις το αντιλήφθηκε αυτό ο πατέρας του τού λέγει μια μέρα: «τέκνον μου, εγώ είμαι αμαρτωλός άνθρωπος, και δεν είναι το σπίτι μου δι’ εσέ και να υπάγης να κατοικήσης εις αρμόζον δι’ εσέ μέρος». Τότε ο όσιος εγκατέλειψε την πατρική στέγη και πήγε στη Μεσαρά, όπου ζούσε ασκητικά στις ερήμους αυτής. Μετά από χρόνια επανήλθε και εγκαταστάθηκε στο φαράγγι τού Κουρταλιώτη, κοντά στη γενέθλιο κώμη του, συνεχίζοντας τον οσιακό και ασκητικό του βίο. Σε θαυματουργία του αποδίδεται και ο σχηματισμός των πέντε καταρρακτωδών πηγών, που σχηματίζουν τον Κουρταλιώτη ποταμό, όταν ο όσιος θέλησε να ξεδιψάσει κάποιον Μεσαρίτη, που έλαβε ως συνοδό του κατά την επιστροφή του- θανάσιμα τραυματισμένος- στη γενέθλιο γη. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή τού βίου του, ο Μεσαρίτης αυτός τον είχε πληγώσει από λάθος, κυνηγώντας με το τόξο του και, ο Άγιος, αφού τον συγχώρησε γι’ αυτό που άθελά του έκανε, του ζήτησε ως χάρη να τον μεταφέρει, για να πεθάνει, στον τόπο του. Οι πηγές αυτές, ενάμισι χιλιόμετρο ανατολικά τού χωριού- θείο δώρημα στην περιοχή- είναι πολύ μεγάλης παροχής μαλακού και εύγευστου νερού χειμώνα- καλοκαίρι. Το νερό πέφτει από ψηλά και σχηματίζει τον Μεγάλο Ποταμό (Μέγας Ποταμός) που διασχίζει το Κουρταλιώτικο φαράγγι και, στη συνέχεια, καταλήγει στην περίφημη Λίμνη τού Πρέβελη, ένα τροπικό τοπίο ζεύξης ημεράδας και αγριότητας, με το πανέμορφο δάσος των φοινίκων- το δεύτερο στην Κρήτη- ένα σωστό αφρικάνικο τοπίο, στις νότιες Λυβικές ακτές τής Κρήτης.
Υπάρχει παράδοση ότι και ο σημερινός ναός τού Οσίου, δίπλα στις πηγές, κτίστηκε κατόπιν θαυματουργικής παρέμβασής του και με δαπάνη ενός πλούσιου Οθωμανού που εκφράστηκε υβριστικά για τον όσιο και αυτοστιγμεί τον βρήκε μεγάλη συμφορά [15]. Αν και ο άγιος δεν είναι αναγνωρισμένος με επίσημη απόφαση τού Οικουμενικού Πατριαρχείου, όμως περιλαμβάνεται στο Κρητικό Αγιολόγιο και η μνήμη τού τιμάται με ιδιαίτερη ακολουθία και εξαιρετική λαμπρότητα την 1η Σεπτεμβρίου.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ε. Σ. Λαμπρινάκη, Γεωγραφία τής Κρήτης, Ρέθυμνα 1890, 67.
[2] Ν. Σταυρινίδη , απογραφικοί Πίνακες, Κρητικά Χρονικά , ΚΒ΄, 127, ενώ την ίδια χρονιά το χωριό βάσει τού ιεροδικαστικού κώδικα πληρώνει 30 χαράτζια κεφαλικό φόρο και 30 σπίτια πληρώνουν φόρο καφτανίου. Αργότερα, το 1671/2 το χωριό πληρώνει 13 χαράτζια (κατάστιχο κεφαλικού φόρου ΤΤ 980, σ. 252- 253) (Ευαγγελία Μπαλτά- Mustafa Oguz, Το Οθωμανικό Κτηματολόγιο τού Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2007, 535, υποσ. 105).
[3] Τσερίπ (cerib)= μονάδα μέτρησης επιφανείας, που ισοδυναμεί προς 60 τετραγωνικούς πήχεις.
[4] Ευαγγελία Μπαλτά- Mustafa Oguz, ό.π.
[5] Rob. Pashley, Travels in Crete, II, London 1837, 313.
[6] Νικ. Σταυράκη, Στατιστική τού πληθυσμού τής Κρήτης, Αθήνησι 1890, 27.
[7] Και σήμερα στο Δ.Δ. Ασωμάτου, του Δήμου Φοίνικα, υπάγονται και οι: Κάτω Μονή Πρέβελη και Πίσω Μονή Πρέβελη)
[8] Εμμ. Γ. Γενεράλη, Επίτομος Γεωγραφία τής Νήσου Κρήτης, Εν Αθήναις 18911, 58.
[9] Στέργιου Γ. Σπανάκη, Πόλεις και χωριά τής Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων (Μητρώον των οικισμών), Ηράκλειο 1991, τ. Α΄, 161- 162.
[10] Αντωνούσα Καμπουροπούλου , Ποιήματα Τραγικά, Ερμούπολη 1840 (στον Εμμ. Σ. Καλλέργη, Εισαγωγή στην Ιστορία των Καλλεργών, Ρέθυμνο 2007, 67). Περί Μελχισεδέκ Τσουδερού βλ. και στα εισαγωγικά στοιχεία τής Ι. Μονής Πρέβελη.
[11] Βασ. Ψιλάκη, Ιστορία τής Κρήτης, Αθήναι χ.χ., τ. Δ΄,49-50 και Ν. Φασατάκη, Η τ. επαρχία Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης, Αθήνα 2003, σ. 100.
[12] Ιω. Εμμ. Νουχάκη, Κρητική Χωρογραφία, Εν Αθήναις 1903 (επί Κρητικής Πολιτείας), 185.
[13] Βλ. Εμμ. Σ. Καλλέργη, Εισαγωγή στην Ιστορία των Καλλεργών, Ρέθυμνο 2007, 65 και Στέργιο Γ. Σπανάκη, ό.π.,161.
[14] Τίτου Συλλιγαρδάκη, Κρητικόν Λειμωνάριον, Αθήνα 1984,16.
[15] Αναλυτικότερα, η παράδοση για τον βίο τού οσίου Νικολάου τού Κουρταλιώτη, όπως μας την διασώζει ο Αλέξ. Κ. Χατζηγάκης (Εκκλησίες Κρήτης- Παραδόσεις, Ρέθυμνο 1954, 54-55) μας λέγει: Ο Άγιος, ως ασκητής, διέμενε σε βαθιά και σκοτεινή σπηλιά στο άγριο και δύσβατο φαράγγι τού χωριού Ζαρός τού Ηρακλείου. Η παράδοση μιλεί για την αγιότητα τού καλόγερου αυτού, που ζούσε προσευχόμενος και τρώγοντας μόνο άγρια χόρτα του βουνού. Μια βραδιά, ψάχνοντας για την λιγοστή τροφή του, ο Άγιος ξεμάκρυνε σε ένα φασολόκηπο. Ο ιδιοκτήτης του, την άλλη μέρα, αντιλήφθηκε ότι τού λείπανε μερικά φασόλια και καιροφυλάκτησε για να δει ποιο ζώο τού έκανε αυτήν την καταστροφή. Μόλις νύχτωσε είδε τον Άγιο να μπαίνει σκυφτός στον κήπο του. Έμοιαζε με περίεργο ζώο ο τρόπος που περπατούσε. Από τις νηστείες και τις στερήσεις ο Άγιος είχε τόσο καμπουριάσει, ώστε βάδιζε σκυφτά σαν να ήταν πράγματι κάποιο ζώο. Ο κηπουρός τον σκόπευσε με το όπλο του και ο άγιος έπεσε κάτω λαβωμένος από τα βόλια. Όταν ο κηπουρός πλησίασε και είδε ότι αντί για ζώο, όπως αρχικά είχε πιστεύσει, είχε τραυματίσει τον Όσιο, άρχισε να κλαίει γοερά για το κακό που άθελά του τού είχε κάμει και τον ρωτούσε τι να κάνει προκειμένου να εξιλεωθεί. Ο Όσιος τον καθησύχασε λέγοντάς του: «Έλα, λοιπόν, καλέ μου άνθρωπε, σήκωσέ με από εδώ και πήγαινέ με να πεθάνω στο χωριό μου το Φραττί(sic), Αγίου Βασιλείου». Τον πήρε στον ώμο του ο κηπουρός και άρχισε την πεζοπορία. Από τη νηστεία ο Όσιος ήταν τόσο ελαφρύς, που νόμιζε ότι κρατούσε ένα πουλάκι. Σιγά- σιγά, περπατώντας, έφτασαν στο Κουρταλιώτικο φαράγγι, ένα αληθινά κοσμογονικό, γεμάτο άγρια ομορφιά και μεγαλείο φαράγγι. Στο μέρος αυτό ο κηπουρός, αποσταμένος από την οδοιπορία, ζήτησε να πιει λίγο νερό. Πουθενά, όμως, νερό. παντού φαράγγι, βράχια θεόρατα, βαθιά και άνυδρα σπηλιάρια, καφετιές σάρες και χαράδρες, απόκρημνα κατσικομονοπάτια και ελάχιστα μόνο δενδρύλλια, που, γυρισμένα προς τα κάτω, έμοιαζαν σαν να ήταν κρεμασμένα. Ο Όσιος τον καθησύχασε λέγοντας του ότι θα βρει νερό, ο Θεός θα του στείλει και τον έπεισε να ξαπλώσει, για να ξεκουραστεί. Την ώρα εκείνη που ο κηπουρός κοιμόταν ο Άγιος γονάτισε και άρχισε να προσεύχεται με θέρμη στον Θεό. Όταν τέλειωσε την προσευχή του, άπλωσε το χέρι του στον βράχο, βούτηξε τα δάκτυλά του μέσα κι ευθύς άφθονο και ολοδρόσερο νερό αναπήδησε σε πέντε μεγάλους κρουνούς όσα και τα δάκτυλα τού Αγίου. Ήταν τόσος ο θόρυβος που έκανε το νερό, ώστε ο κηπουρός ξύπνησε, ήπιε δροσερό νερό ευχαριστημένος και αποχαιρετώντας τον Όσιο ξαναγύρισε στο χωριό του, μονολογώντας το θαύμα που είδε με τα μάτια του, του έκτοτε Οσίου Νικολάου του Κουρταλιώτη, (Πρβλ. και άλλη παράδοση για τον Όσιο Νικόλαο τον Κουρταλιώτη και πάλι στον Αλέξ. Κ. Χατζηγάκη, Εκκλησίες Κρήτης- Παραδόσεις, Ρέθυμνο 1954, 55-57).