ΧΑΡΗΣ ΣΤΡΑΤΙΔΑΚΗΣ
ΕΝΑΝΤΙ ΣΧΟΛΗΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ-
Ο ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΗΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ
ΜΕΣΑ ΣΕ ΜΙΣΟ ΑΙΩΝΑ
[Εκδόση: Με χορηγία της εφημερίδας Ρεθεμνιώτικα Νέα, Ρέθυμνο 2009, σχ. 8ο (22Χ22), σσ. 106]
Ο ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΗΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ
ΜΕΣΑ ΣΕ ΜΙΣΟ ΑΙΩΝΑ
[Εκδόση: Με χορηγία της εφημερίδας Ρεθεμνιώτικα Νέα, Ρέθυμνο 2009, σχ. 8ο (22Χ22), σσ. 106]
ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
(http://ret-anadromes.blogspot.com)
Θεωρώ γεγονός υψίστης σημασίας την καταγραφή της ιστορίας τού κάθε τόπου χωριστά. Κάθε τέτοια καταγραφή- ακόμα και του μικρότερου οικιστικού χώρου- αποτελεί, οπωσδήποτε, γεγονός υψίστης σημασίας, μεγίστη συνεισφορά και ουσιαστική συμβολή στην τοπική και, κατ’ επέκταση, και στη Γενική Ιστορία. Μακάρι να βρίσκονται οι κατάλληλοι, κάθε φορά, άνθρωποι, που θα σκύψουν με αγάπη και αφοσίωση πάνω από τις γειτονιές, τις πόλεις και τα χωριά μας, μικρά και μεγάλα, για μια έστω και μικρή, αφετηριακή αποτύπωση της ιστορίας και του πολιτισμού τους, αν δεν είναι δυνατή μια ουσιωδέστερη και επιστημονικά τεκμηριωμένη ιστορική και όχι μόνο καταγραφή και προσέγγιση. Και κάτι τέτοιο, ασφαλώς, αποτελεί πράξη επίσημη και εξαιρετική, που, σε καμιά περίπτωση, δε μπορεί να αποτιμηθεί με τους γνωστούς κανόνες της λογοτεχνικής και ιστορικής κριτικής, γι’ αυτό και, συνήθως, πραγματώνεται και υλοποιείται από ανθρώπους που οι ίδιοι κατάγονται από τον συγκεκριμένο τόπο που καταγράφεται, ώστε, σε τελική ανάλυση, η εργασία τους αυτή να αποτελεί καρπό εύχυμο και αρωματικό βαθιάς ερωτικής αγάπης και νοσταλγίας των πρώτων παιδικών αναμνήσεων από τον περιγραφόμενο τόπο.
Μια τέτοια δουλειά, που εμφανώς έγινε με πολύ κέφι και μεράκι και αποτελεί τέτοιο καρπό ερωτικής προς τον τόπο προσήλωσης και αγάπης είναι και το βιβλίο που γνώρισε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας, με τον τίτλο: «Έναντι Σχολής Χωροφυλακής- Ο μετασχηματισμός μιας ρεθεμνιώτικης γειτονιάς μέσα σε μισό αιώνα», του γνωστού δασκάλου, ιστοριοδίφη και συγγραφέα του Ρεθύμνου, κ. Χάρη Στρατιδάκη.
Στο βιβλίο γίνεται λεπτομερής αναφορά στα κτίσματα της γειτονιάς του συγγραφέα και εξετάζεται το ιστορικό και αρχαιολογικό παρελθόν της, που φτάνει μέχρι και αυτά τα ύστερα μινωικά χρόνια, με νεκροταφείο, που, αν μη τι άλλο, σημαίνει ότι κάπου εκεί κοντά θα υπήρξε ένας οικισμός, προπάτορας της Ρεθύμνης, του Rettimo, της Ρεθύμνης και του Ρεθύμνου, για να χρησιμοποιήσουμε τον ωραίο λόγο του συγγραφέα, που αναγράφει το Ρέθυμνο με όλα τα γνωστά ονόματα της διαχρονικής του ιστορικής πορείας και παρουσίας.
Παρότι ο τίτλος του βιβλίου περιορίζεται αυστηρά στη γειτονιά του συγγραφέα, όμως είναι εμφανής σε όλη την έκταση της μελέτης η προσπάθεια του συγγραφέα να εκταθεί σε μια γενικότερη θεώρηση όλης της πόλης του Ρεθύμνου από οικοδομική και κοινωνική άποψη. Γίνεται, έτσι, σαφής και συχνά ικανοποιητική αναφορά και σε κτίσματα πέραν των ορίων της γειτονιάς του συγγραφέα, όπως στο Δημαρχείο και στα Βιβλιοπωλεία της πόλης, στην Ηλεκτρική, στο ιστορικό Ιδιωτικό Σχολείο της Αμαλίας (Ζαννιδάκη), στο ρυμουλκό Εωσφόρος, στο Ορφανοτροφείο, στους χώρους στάθμευσης των λεωφορείων (στη Μεγάλη Πόρτα, τη Γερακάρη, στον Άγνωστο Στρατιώτη και τη Μοάτσου), στους φωτογράφους της πόλης.
Με αφορμή, περαιτέρω, τις φιλικές και κοινωνικές σχέσεις του συγγραφέα με τους συμμαθητές του, κατά τα παιδικά του χρόνια, η καταγραφή εξακτινώνεται και προχωρεί και πιο πέρα και σε πολλά άλλα σημεία της πολιτείας (Γερμανικό Νεκροταφείο, Κουντουριώτη, Κήπο, πλατεία Τεσσάρων Μαρτύρων, φθάνοντας μέχρι και τον λόφο του Εβλιγιά, τα Καστελλάκια και τον προφήτη Ηλία), καθώς και σε πολλά άλλα γνωστά στέκια του Ρεθύμνου, όπως ήταν το ζαχαροπλαστείο του Νικολαΐδη, το ποδηλατάδικο του Μπαροτσάκη, το καφενείο των εκπαιδευτικών «του Στάθη», το κατάστημα των καλλυντικών του Ανδρέα Ζωγράφου, το Παλλάδιο Λύκειο, ο ναός των Τεσσάρων Μαρτύρων κ.λπ.
Αλλά και ολόκληρο το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου «Ρέθυμνο δεκαετία 1960: μια αυτάρκης οικολογική πόλη» την αναφορά του έχει σε μια σαφώς γενικότερη θεώρηση της οικονομίας του τόπου την περίοδο εκείνη, που βασικός κινητήριος μοχλός της ήταν το ελαιόλαδο. Αναφέρονται, λοιπόν, λεπτομερώς τα λαδάδικα της πόλης και οι λοιπές βιοτεχνίες και βιομηχανίες, αλλά και οι λοιπή επαγγελματική και επιχειρησιακή δραστηριότητα των Ρεθεμνιωτών. Ο συγγραφέας, εδώ, μελετά με εύστοχες αποδείξεις την πορεία του Ρεθύμνου προς το «παντέρμο Ρέθυμνο»- που το τοποθετεί στα 1970- και την ανάκαμψή του και πάλι, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, υπό την επήρεια κυρίως του τουρισμού, που οριστικοποίησε και την αυξητική τάση του Ρεθύμνου, που από τη μεθεπόμενη δεκαετία (1990) μετατράπηκε σε πόλη υποδοχής μεταναστών ελλήνων και αλλοδαπών.
Χαρακτηριστικό στο βιβλίο είναι και το πλούσιο προσωπικό- βιογραφικό στοιχείο, που, συχνά, σημαδεύεται από τη χαρακτηριστική φράση «θυμάμαι ακόμα». Ορισμένα, μάλιστα, από αυτά τα προσωπικά βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα διακρίνονται για την εκπληκτική, συχνά αφοπλιστική ειλικρίνειά τους, όπως για παράδειγμα αυτά των σελίδων 37 (για την επίδοση του συγγραφέα κατά τα παιδικά του χρόνια στο σχολείο), 66 (για την συνήθεια του συγγραφέα να καπνίζει), αλλά και 75 (όπου ο συγγραφέας εξομολογείται πώς κέρδισε την αγάπη του προς τη σπηλαιολογία).
Η αναφορά μας αυτή στα επί μέρους θέματα του βιβλίου σκοπόν έχει να προβάλλει και επιδείξει τον εξαιρετικό πλούτο αυτού και επίσης το ιδιαίτερο ενδιαφέρον και την δαψιλώς παρεχόμενη πληροφόρηση του αναγνώστη για την πόλη μας κατά τα τελευταία πενήντα χρόνια και μάλιστα στις δεκαετίες 1960- 1980.
Η καταγραφή, όμως, του συγγραφέα δεν περιορίζεται μόνο στα άψυχα, αλλά προσλαμβάνει ακόμα πληρέστερες διαστάσεις με την αναφορά του και στο έμψυχο υλικό πρωταρχικά της γειτονιάς του με μια τάση και πάλι εξακτίνωσης στην πόλη ολόκληρη, αναφέροντας όσο το δυνατόν περισσότερους Ρεθεμνιώτες επώνυμους και ανώνυμους, τους περισσότερους άσχετους προς τη γειτονιά του.
Σαφώς, πάντως- από όλα τα παραπάνω- προκύπτει ότι δεν πρόκειται για έναν, ακόμα, τουριστικό οδηγό της πόλης του Ρεθύμνου, όπως, εξάλλου, τον γνωστό πληρέστατο και ανεπανάληπτο- υπόδειγμα για του είδους αυτού τα βιβλία- οδηγό του ίδιου συγγραφέα και της συζύγου του Αλκμήνης Μαλαγάρη, με τον τίτλο «Ρέθυμνο», που έχει γνωρίσει πάμπολλες εκδόσεις και έχει μεταφραστεί και σε πολλές ξένες γλώσσες. Εδώ, αντίθετα, έχουμε μια προσπάθεια του συγγραφέα να φωτίσει τον καθημερινό βίο και πολιτισμό του παλιού Ρεθύμνου- με κέντρο αναφοράς σε τούτο τη γειτονιά του κατά τα παιδικά του χρόνια- και συχνά, μάλιστα, τα μικρότερα και ασήμαντα που αφορούν στην καθημερινή ζωή, στα παιγνίδια του με τους φίλους του, στην αγορά, στους δρόμους και στις γειτονιές της πόλης, ακόμα και στους απλούς και μοναχικούς ανθρώπους. Ο συγγραφέας επιχείρησε, θεωρώ, κάτι ανάλογο με αυτό που επιχειρήσαμε κι εμείς με τους μαθητές μας στο προσφάτως εκδοθέν βιβλίο μας «Ρέθυμνο 1900- 1950». Και θεωρούμε ότι το βιβλίο μας αυτό τη συνέχειά του έχει στο παρόν βιβλίο του κ. Στρατιδάκη, που αρχίζει μετά το 1950, που εμείς θέσαμε ως όριο και τέρμα της δικής μας μελέτης.
Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και ευχαριστούμε τον εκλεκτό και δόκιμο συμπολίτη μας συγγραφέα κ. Χ. Στρατιδάκη και του ευχόμαστε να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο των Ρεθεμνιώτικων, και όχι μόνο, Γραμμάτων, στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του.
(http://ret-anadromes.blogspot.com)
Θεωρώ γεγονός υψίστης σημασίας την καταγραφή της ιστορίας τού κάθε τόπου χωριστά. Κάθε τέτοια καταγραφή- ακόμα και του μικρότερου οικιστικού χώρου- αποτελεί, οπωσδήποτε, γεγονός υψίστης σημασίας, μεγίστη συνεισφορά και ουσιαστική συμβολή στην τοπική και, κατ’ επέκταση, και στη Γενική Ιστορία. Μακάρι να βρίσκονται οι κατάλληλοι, κάθε φορά, άνθρωποι, που θα σκύψουν με αγάπη και αφοσίωση πάνω από τις γειτονιές, τις πόλεις και τα χωριά μας, μικρά και μεγάλα, για μια έστω και μικρή, αφετηριακή αποτύπωση της ιστορίας και του πολιτισμού τους, αν δεν είναι δυνατή μια ουσιωδέστερη και επιστημονικά τεκμηριωμένη ιστορική και όχι μόνο καταγραφή και προσέγγιση. Και κάτι τέτοιο, ασφαλώς, αποτελεί πράξη επίσημη και εξαιρετική, που, σε καμιά περίπτωση, δε μπορεί να αποτιμηθεί με τους γνωστούς κανόνες της λογοτεχνικής και ιστορικής κριτικής, γι’ αυτό και, συνήθως, πραγματώνεται και υλοποιείται από ανθρώπους που οι ίδιοι κατάγονται από τον συγκεκριμένο τόπο που καταγράφεται, ώστε, σε τελική ανάλυση, η εργασία τους αυτή να αποτελεί καρπό εύχυμο και αρωματικό βαθιάς ερωτικής αγάπης και νοσταλγίας των πρώτων παιδικών αναμνήσεων από τον περιγραφόμενο τόπο.Μια τέτοια δουλειά, που εμφανώς έγινε με πολύ κέφι και μεράκι και αποτελεί τέτοιο καρπό ερωτικής προς τον τόπο προσήλωσης και αγάπης είναι και το βιβλίο που γνώρισε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας, με τον τίτλο: «Έναντι Σχολής Χωροφυλακής- Ο μετασχηματισμός μιας ρεθεμνιώτικης γειτονιάς μέσα σε μισό αιώνα», του γνωστού δασκάλου, ιστοριοδίφη και συγγραφέα του Ρεθύμνου, κ. Χάρη Στρατιδάκη.
Στο βιβλίο γίνεται λεπτομερής αναφορά στα κτίσματα της γειτονιάς του συγγραφέα και εξετάζεται το ιστορικό και αρχαιολογικό παρελθόν της, που φτάνει μέχρι και αυτά τα ύστερα μινωικά χρόνια, με νεκροταφείο, που, αν μη τι άλλο, σημαίνει ότι κάπου εκεί κοντά θα υπήρξε ένας οικισμός, προπάτορας της Ρεθύμνης, του Rettimo, της Ρεθύμνης και του Ρεθύμνου, για να χρησιμοποιήσουμε τον ωραίο λόγο του συγγραφέα, που αναγράφει το Ρέθυμνο με όλα τα γνωστά ονόματα της διαχρονικής του ιστορικής πορείας και παρουσίας.
Παρότι ο τίτλος του βιβλίου περιορίζεται αυστηρά στη γειτονιά του συγγραφέα, όμως είναι εμφανής σε όλη την έκταση της μελέτης η προσπάθεια του συγγραφέα να εκταθεί σε μια γενικότερη θεώρηση όλης της πόλης του Ρεθύμνου από οικοδομική και κοινωνική άποψη. Γίνεται, έτσι, σαφής και συχνά ικανοποιητική αναφορά και σε κτίσματα πέραν των ορίων της γειτονιάς του συγγραφέα, όπως στο Δημαρχείο και στα Βιβλιοπωλεία της πόλης, στην Ηλεκτρική, στο ιστορικό Ιδιωτικό Σχολείο της Αμαλίας (Ζαννιδάκη), στο ρυμουλκό Εωσφόρος, στο Ορφανοτροφείο, στους χώρους στάθμευσης των λεωφορείων (στη Μεγάλη Πόρτα, τη Γερακάρη, στον Άγνωστο Στρατιώτη και τη Μοάτσου), στους φωτογράφους της πόλης.
Με αφορμή, περαιτέρω, τις φιλικές και κοινωνικές σχέσεις του συγγραφέα με τους συμμαθητές του, κατά τα παιδικά του χρόνια, η καταγραφή εξακτινώνεται και προχωρεί και πιο πέρα και σε πολλά άλλα σημεία της πολιτείας (Γερμανικό Νεκροταφείο, Κουντουριώτη, Κήπο, πλατεία Τεσσάρων Μαρτύρων, φθάνοντας μέχρι και τον λόφο του Εβλιγιά, τα Καστελλάκια και τον προφήτη Ηλία), καθώς και σε πολλά άλλα γνωστά στέκια του Ρεθύμνου, όπως ήταν το ζαχαροπλαστείο του Νικολαΐδη, το ποδηλατάδικο του Μπαροτσάκη, το καφενείο των εκπαιδευτικών «του Στάθη», το κατάστημα των καλλυντικών του Ανδρέα Ζωγράφου, το Παλλάδιο Λύκειο, ο ναός των Τεσσάρων Μαρτύρων κ.λπ.
Αλλά και ολόκληρο το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου «Ρέθυμνο δεκαετία 1960: μια αυτάρκης οικολογική πόλη» την αναφορά του έχει σε μια σαφώς γενικότερη θεώρηση της οικονομίας του τόπου την περίοδο εκείνη, που βασικός κινητήριος μοχλός της ήταν το ελαιόλαδο. Αναφέρονται, λοιπόν, λεπτομερώς τα λαδάδικα της πόλης και οι λοιπές βιοτεχνίες και βιομηχανίες, αλλά και οι λοιπή επαγγελματική και επιχειρησιακή δραστηριότητα των Ρεθεμνιωτών. Ο συγγραφέας, εδώ, μελετά με εύστοχες αποδείξεις την πορεία του Ρεθύμνου προς το «παντέρμο Ρέθυμνο»- που το τοποθετεί στα 1970- και την ανάκαμψή του και πάλι, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, υπό την επήρεια κυρίως του τουρισμού, που οριστικοποίησε και την αυξητική τάση του Ρεθύμνου, που από τη μεθεπόμενη δεκαετία (1990) μετατράπηκε σε πόλη υποδοχής μεταναστών ελλήνων και αλλοδαπών.
Χαρακτηριστικό στο βιβλίο είναι και το πλούσιο προσωπικό- βιογραφικό στοιχείο, που, συχνά, σημαδεύεται από τη χαρακτηριστική φράση «θυμάμαι ακόμα». Ορισμένα, μάλιστα, από αυτά τα προσωπικά βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα διακρίνονται για την εκπληκτική, συχνά αφοπλιστική ειλικρίνειά τους, όπως για παράδειγμα αυτά των σελίδων 37 (για την επίδοση του συγγραφέα κατά τα παιδικά του χρόνια στο σχολείο), 66 (για την συνήθεια του συγγραφέα να καπνίζει), αλλά και 75 (όπου ο συγγραφέας εξομολογείται πώς κέρδισε την αγάπη του προς τη σπηλαιολογία).
Η αναφορά μας αυτή στα επί μέρους θέματα του βιβλίου σκοπόν έχει να προβάλλει και επιδείξει τον εξαιρετικό πλούτο αυτού και επίσης το ιδιαίτερο ενδιαφέρον και την δαψιλώς παρεχόμενη πληροφόρηση του αναγνώστη για την πόλη μας κατά τα τελευταία πενήντα χρόνια και μάλιστα στις δεκαετίες 1960- 1980.
Η καταγραφή, όμως, του συγγραφέα δεν περιορίζεται μόνο στα άψυχα, αλλά προσλαμβάνει ακόμα πληρέστερες διαστάσεις με την αναφορά του και στο έμψυχο υλικό πρωταρχικά της γειτονιάς του με μια τάση και πάλι εξακτίνωσης στην πόλη ολόκληρη, αναφέροντας όσο το δυνατόν περισσότερους Ρεθεμνιώτες επώνυμους και ανώνυμους, τους περισσότερους άσχετους προς τη γειτονιά του.
Σαφώς, πάντως- από όλα τα παραπάνω- προκύπτει ότι δεν πρόκειται για έναν, ακόμα, τουριστικό οδηγό της πόλης του Ρεθύμνου, όπως, εξάλλου, τον γνωστό πληρέστατο και ανεπανάληπτο- υπόδειγμα για του είδους αυτού τα βιβλία- οδηγό του ίδιου συγγραφέα και της συζύγου του Αλκμήνης Μαλαγάρη, με τον τίτλο «Ρέθυμνο», που έχει γνωρίσει πάμπολλες εκδόσεις και έχει μεταφραστεί και σε πολλές ξένες γλώσσες. Εδώ, αντίθετα, έχουμε μια προσπάθεια του συγγραφέα να φωτίσει τον καθημερινό βίο και πολιτισμό του παλιού Ρεθύμνου- με κέντρο αναφοράς σε τούτο τη γειτονιά του κατά τα παιδικά του χρόνια- και συχνά, μάλιστα, τα μικρότερα και ασήμαντα που αφορούν στην καθημερινή ζωή, στα παιγνίδια του με τους φίλους του, στην αγορά, στους δρόμους και στις γειτονιές της πόλης, ακόμα και στους απλούς και μοναχικούς ανθρώπους. Ο συγγραφέας επιχείρησε, θεωρώ, κάτι ανάλογο με αυτό που επιχειρήσαμε κι εμείς με τους μαθητές μας στο προσφάτως εκδοθέν βιβλίο μας «Ρέθυμνο 1900- 1950». Και θεωρούμε ότι το βιβλίο μας αυτό τη συνέχειά του έχει στο παρόν βιβλίο του κ. Στρατιδάκη, που αρχίζει μετά το 1950, που εμείς θέσαμε ως όριο και τέρμα της δικής μας μελέτης.
Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και ευχαριστούμε τον εκλεκτό και δόκιμο συμπολίτη μας συγγραφέα κ. Χ. Στρατιδάκη και του ευχόμαστε να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο των Ρεθεμνιώτικων, και όχι μόνο, Γραμμάτων, στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου