ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ * * * ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΜΕΡΤΙΚΟΥ ΤΩΝ ΜΑΣΤΟΡΩΝ * * * Η ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑ ΑΔΕΛΕ (1864- 1865)

 

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ

                      ΔΡ. ΙΣΤΟΡΙΑΣ

   

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΜΕΡΤΙΚΟΥ ΤΩΝ ΜΑΣΤΟΡΩΝ

Η ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑ ΑΔΕΛΕ (1864- 1865)

[Έκδοση της Ι. Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, Ρέθυμνο 2020, σχ. 8^ο (24 Χ 17), σσ.224]

 

       ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

        www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Το Άδελε, μεγάλο αρχοντοχώρι του Δήμου μας, έχει αποδείξει πολλαπλώς ότι σέβεται και αγαπά την Εκκλησία του. Είχε, ανέκαθεν, και άξιους εφημερίους, όπως εκ των έργων γίνεται φανερό, με πιο πρόσφατο παράδειγμα το παρουσιαζόμενο βιβλίο με τον ενδιαφέροντα και πρωτότυπο τίτλο: «Σημειώσεις περί του μερτικού των Μαστόρων», που αφορά, όπως ήδη από τον τίτλο του επεξηγείται, στην ανέγερση του ιερού ναού του Αγίου Παντελεήμονα Άδελε (1864- 1865).

Το βιβλίο αποτελεί έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και προλογίζεται προσηκόντως από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας κ. Ευγένιο, ο οποίος ευστόχως εστιάζει και καταδεικνύει, «προχωρώντας πιο μέσα από τα γράμματα», την κεντρική, από κάθε άποψη, θέση που κατείχε, ανέκαθεν, ο ιερός Ναός στην ζωή των ενοριτών, αποτελώντας το κύτταρο της ζωής των ανθρώπων και των εκδηλώσεών τους. Στον Πρόλογό του, περαιτέρω, ο Σεβασμιώτατος διακρίνει και αρμοδίως ευχαριστεί, απονέμοντας τον δίκαιο έπαινο της Εκκλησίας, για τα καλά τους έργα όλους όσοι εργάστηκαν και για το έργο αυτό, αλλά και για όλα τα άλλα. Και πρώτα- πρώτα τον διατελέσαντα, πλέον των πενήντα ετών, εφημέριο της ενορίας Άδελε αιδεσ. πρωτ. Ανδρέα Παπαδογιάννη για την πρόνοιά του να διαφυλάξει ως κόρην οφθαλμού, επί τόσον μακρόν χρόνον διακονίας, το Αρχείο της Ενορίας και το πολύτιμο αυτό κατάστιχο του 1864.

Αλλά δεν είναι μόνον ο διαφυλάξας αλλά και ο αξιοποιήσας το αρχείο, ο σημερινός εφημέριος πρωτ. Παντελεήμων Σακελλαρίδης, ο οποίος- μετά την ολοκλήρωση του Εκκλησιαστικού Κειμηλιοφυλακείου- παραδίδει σήμερα στην ιστορία της Ενορίας Άδελε και γενικότερα του Ρεθύμνου και το ιστορικό αυτό κατάστιχο.   

Στην αξιοποίησή του προχώρησε έχοντας στο πλευρό του τον καταλληλότερο για το έργο αυτό άνθρωπο, τον Αδελιανό διδάκτορα ιστορικό κ. Παναγιώτη Μιχ. Παρασκευά, με τον οποίο συνεργάστηκε προς τούτο αρμονικά. Ο π. Παντελεήμων, λειτουργώντας με σύνεση και σοβαρότητα, κάλεσε τον κ. Παρασκευά να τον βοηθήσει, ως ειδικός επιστήμων, στην έρευνα και διάσωση του Αρχείου της Ενορίας Άδελε, και το «μάτι» του ειδικού εντόπισε αμέσως το εν λόγω ιδρυτικό κατάστιχο του ναού, το οποίο με περισσή επιμέλεια φρόντισε η αγάπη και επιστημοσύνη του να αναδείξει κατάλληλα. Πολύτιμη στο στάδιο αυτό της έρευνας και ανάδειξης η βοήθεια και των φίλων καθηγητών, του Αδελιανού Γιάννη Κονταξάκη και της δρος- ειδικής επί των αρχείων- Ασπασίας Παπαδάκη.

Στο κατάστιχο αυτό ιστορείται η κτίση του ναού κατά τα έτη 1864- 1865 και η αποπληρωμή των όποιων οφειλών το 1866. Στη διάρκεια της Κρητικής Επανάστασης δεν αναγράφεται στο κατάστιχο τίποτε, ούτε το έτος 1870, όταν συνεχίζεται και πάλι, πράγμα που σημαίνει ότι το έτος 1865 ο ναός είχε, ήδη, ολοκληρωθεί, ενώ η  ιστορία του κατάστιχου συνεχίζεται και τελειώνει το 1883, καταγράφοντας την όλη λειτουργία τού ναού μέχρι το έτος αυτό.

Σπουδαίες, γενικότερα, πληροφορίες του κατάστιχου αφορούν τόσο στο ίδιο το χωριό (στους ανθρώπους του, στα οικογενειακά τους ονόματα και στα τοπωνύμια), όσο και στον ναό και στο σχολείο του, γιατί οι σημειώσεις τού «μερτικού των Μαστόρων» δείχνουν, ακριβώς, όπως αποδεικνύει ο συγγραφέας, ότι η τοπική Ενορία του Αγίου Παντελεήμονα βοηθούσε αδιάλειπτα το Δημοτικό Σχολείο του χωριού, φροντίζοντας για τη στέγαση και λειτουργία του, πληρώνοντας τον δάσκαλο και όλα τα αναγκαία για τη διδασκαλία, πράγμα που επιβεβαιώνει τον σημαντικό ρόλο της Εκκλησίας στο θέμα της Εκπαίδευσης, αλλά και της λοιπής κοινωνικής και οικονομικής ζωής του τόπου.

Σημαντική, περαιτέρω, η διαπίστωση της έρευνας ότι οι εργαζόμενοι στο έργο της ανέγερσης τους ναού- οι Αδελιανοί κυρίως - γιατί εργάζονταν και αρκετοί ξένοι (όπως φαίνεται από τα ονόματά τους), αφιέρωναν μέρος της αμοιβής τους στον άγιο Παντελεήμονα, ένδειξη και αυτό σεβασμού προς τον Άγιο, αλλά και της βαθιάς επιθυμίας τους να συμβάλουν κατά το δυνατόν με προσωπικές θυσίες και συμβολές στη συνέχιση και ολοκλήρωση των εργασιών, λόγω των οικονομικών δυσχερειών που διαπίστωναν ότι υπήρχαν.

Η αναφορά- στη σελίδα 79 του κατάστιχου- του ονόματος του αρκαδικού ήρωα και Πυρπολητή της Ι. Μονής Αρκαδίου Κωνσταντίνου Γιαμπουδάκη ότι εργάστηκε και αυτός στην οικοδόμηση του ναού του χωριού του, θα οδηγήσει τον συγγραφέα, στο κεφάλαιο εξέτασης του Άδελε κατά τους χρόνους της Κρητικής Επανάστασης 1866-69, να εξετάσει με επιστημονικά τεκμήρια την ταυτότητα του «Αρκαδικού Πυρπολητή», προτείνοντας πειστικές, περί του Γιαμπουδάκη, αποδείξεις από πλειάδα ιστορικών της Αρκαδικής Εποποιΐας (Βενέρη, Μαραγκουδάκη, Βλαστό, Γενεράλι, Β. Ψιλάκη, Χατζιδάκι κ.ά.).

Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου περιλαμβάνουν οι «Σημειώσεις περί μερτικού των Μαστόρων» του Κατάστιχου, η πλήρης έκπτυξη του οποίου υπήρξε δουλειά άκρως επίπονη και κοπιαστική λόγω των κακογραφιών και ανορθογραφιών του κειμένου.       

Πολύ ενδιαφέροντες κρίνουμε και τους πίνακες στο τέλος του βιβλίου με:

α) αυτούς που εργάστηκαν στην οικοδόμηση του ναού (86 μάστορες και εργάτες), με τον τόπο καταγωγής τους, την ειδικότητά τους, την αμοιβή τους και τη δωρεά τους σε γρόσια προς τον ναό.

β) το Γλωσσάριο των όρων του Κατάστιχου

γ) τους ιερείς και επιτρόπους του ναού που αναγράφονται στο Κατάστιχο και

δ) το Ευρετήριο Κυρίων Ονομάτων. 

Η έκδοση αφιερώνεται οφειλετικά από την Ι. Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου- όπως και άλλες εκδόσεις που προηγήθηκαν- στην ιερή Μνήμη του μεγάλου τέκνου του Άδελε, του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αυστραλίας κυρού Στυλιανού Χαρκιανάκη. 

Το παραπάνω έργο τού Παναγιώτη Μιχ. Παρασκευά είναι αξιόλογο και έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο κενό στην εκκλησιαστική, εκπαιδευτική και κοινωνική Ιστορία του τόπου. Λαμπρός ιστορικός ο ίδιος ερευνά και εξετάζει με ευρυμάθεια, γλαφυρότητα και συνθετικό πνεύμα ένα σπουδαίο ιστορικό του τόπου ντοκουμέντο. Είναι, λοιπόν, άξιος του «δικαίου επαίνου» όλων μας και γι’ αυτό το νέο πόνημά του, καθώς και όσοι άλλοι συνέβαλαν, με τον τρόπο του ο καθένας, στην αξιοποίησή του.