ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ * * * «ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΜΕΘΟΔΙΟΥ ΣΙΛΗΓΑΡΔΟΥ (sic) ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΛΑΜΠΗΣ»

Τοπική Θρησκευτική Επικαιρότητα

ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

«ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΜΕΘΟΔΙΟΥ ΣΙΛΗΓΑΡΔΟΥ (sic)

 ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΛΑΜΠΗΣ»

(Μνήμη του 9 Ιουλίου)

(Χειρόγραφη Συλλογή Παύλου Βλαστού, τ. 15β΄, 467- 472

του Ιδίου, Ο Γάμος εν Κρήτη, Ήθη και έθιμα Κρητών, Εν Αθήναις 1893, 112-113)

1.  ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

       Ο άγιος Μεθόδιος (περίπου 1750- 1793) καταγόταν από το χωριό Βιζάρι Αμαρίου, και το επώνυμο του ήταν Σιλιγάρδος. Έγινε ηγούμενος της Μονής Ασωμάτων και μετά επίσκοπος Λάμπης. Ως αρχιερέας ο Μεθόδιος αντιτάχθηκε στις βιαιοπραγίες των Τούρκων και γι' αυτό τον θανάτωσαν στις 9 Ιουλίου 1793. Το λείψανο του Αγίου ενταφιάστηκε κοντά στον τόπο μαρτυρίου του, στην Ι. Μονή Ασωμάτων.

Ο νεομάρτυρας Μεθόδιος (Σιλιγάρδος) δεν αναφέρεται στους συναξαριστές, ούτε έχει γίνει, ακόμα, επίσημη αναγνώρισή του ως Αγίου, έχει, όμως, ήδη, γραφεί η ακολουθία του, από τον (τότε) ιερομόναχο, εκ των αδελφών τής Ι. Μονής Αγκαράθου και σήμερα Μητροπολίτη Ρόδου Κύριλλο Κογεράκη και έχει, επίσης, φιλοτεχνηθεί και η εικόνα του, έργο του Αμαριώτη αγιογράφου Εμμ. Ρουκούδη, που εναποτίθεται στην Ι. Μονή τής μετανοίας του.

2.   ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Στον βίο του Αγίου αναφέρεται αναλυτικά το «εν τω τίτλω» λαϊκό άσμα από τη Συλλογή τού Παύλου Βλαστού, το οποίο και θα αναλύσουμε στην παρούσα μελέτη μας. Πρόκειται για ένα ιστορικό αφηγηματικό, επικού χαρακτήρα δημοτικό τραγούδι, που διηγείται ηρωικές πράξεις εκκλησιαστικού άνδρα, του επισκόπου Λάμπης Μεθοδίου Σιλιγάρδου, σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, ομοιοκατάληκτο στίχο, σύμφωνα με την παράδοση τής έμμετρης λαϊκής χρονογραφίας τής μεταβυζαντινής εποχής και τής Τουρκοκρατίας. Χωρίζεται σε ημιστίχια (8-7), με προπαροξύτονο και οξύτονο το πρώτο και παροξύτονο, πάντοτε, το δεύτερο.  

3.  ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

(Διατηρούμε την ορθογραφία τού πρωτοτύπου)

 Ακούσετ’ ήντα ’γίνηκε ’ς τ’ Αμάρι μια Δευτέρα,

’σκοτώσαν το Μεθόδιο τον άξιο Αρχιερέα,

εις του Φανούριου ’πήγαινε ω! για να κάμη γιώμα

κι’ αξέγνοιαστος εκάθετο κ’ εδιάβαζε ’ς το στρώμα.

Μα οι Τούρκοι του ωχθρεύουντο και τ’ απωδρακανίζα,

γιατί τα Μοναστήρια του εκλέφταν κι’ αφανίζα.

Χωράφια Μοναστηρικά και ληόφυτα επέρνα,

κι’ όποιος δε δίδει με καλό μια μπάλλα του επέμπα.

Ακόμη κι’ από Χριστιαναίς ηθέλανε να πάρου,

για να πληθιάνου την Τουρκιά γερά παιδιά να κάμου.

Μα ’κείνος δεν εχάριζε ο Θεοβλοημένος,

για τη θρησκεία ’μάχετον ως ήτον ωρισμένος.

Κι’ ένας Φαράντος γούμενος έγεινεν καταδότης,

’πάνω απού τη Καλόϊδενα, Ιούδας ο προδότης.

Το μοναστήρι ερήμαξε κι’ έβγανεν ασπαλάθους,

κ’ εζήτα να μεταφερθεί Γούμενος ’ς τσ’ Ασωμάτους.

Τσ’ Εσπέχηδες ο Γούμενος έτρεμε κ’ εφοβάτο,

και της Μονής τα πράμματα δεν τα ψυχοπονάτο.

Κι’ ο Πίσκοπος δεν τ’ άκουσε να τόνε μεταθέση,

των Ασωμάτων τη μονή να μη την καταστρέψη.

Και πώς δεν τον μετέθετε ’ς τση Τούρκους τον προδώνει,

κι’ αυτοί γυρεύγουν αφορμή σαν σκύλοι και δαιμώνοι,

κι’ άδικα τον εσκότωσαν τρεις Τούρκοι αδικητάδες,

φόβος και τρόμος έπιασεν ούλους τση Δεσποτάδες.

Κακάλης και Μπραήμ αγάς από του Γερακάρι

κι’ ο τρίτος ο Ζεκήρ αγάς απού το Νευς-Αμάρι.

Τρεις μπαλλωθιαίς του παίξανε κ’ η τρεις επήγα ντρέτα,

και σαν τη βρύσιν έτρεχε το αίμ’ απού τα κρέτα.

Και δεκαπέντε μαχαιργαίς ακόμη του καρφώνουν,

’ς του Γερακάρι πήγανε, καθίζουν και το στρώνουν (ή: κ’ οι τρεις να ξεφαντώνουν).

Κι’ όντεν εψυχομάχενε έκαμε διαθήκη,

“Πίστι, πατρίδα να σωθή κι’ αυτή ας κάμη δίκη.

Αφήνω και παραγγελιά για τον Καλοειδονιώτη,

μήδ’ αγιωσύνη να του λέν’ μηδέ πανοσιότη”.

Και το Φαράντο με καιρό από ’ψηλά ’γκρεμήσα,

κ’ η σκάραις το κορμί ’φαγαν και τη ψυχή του η πίσσα.                      

4.  ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ- ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ

                        Πρόλογος (στ. 1- 2)

    Γενική εξαγγελία από τον Ποιητή- χρονικοτοπικός προσδιορισμός τού γεγονότος τής δολοφονίας τού επισκόπου Μεθοδίου. Ένα τυπικό εισαγωγικό μοτίβο, που φέρνει τον αναγνώστη κατ’ ευθείαν στην ουσία τού θέματος.

             Κύριο Θέμα

1.  στ. 3-4: αρχή τού ιστορικού τής δολοφονίας τού επισκόπου (συνέχεια εξιστόρησής του στον 23^ο στίχο). Το γεγονός τής δολοφονίας φαίνεται να καταγράφεται ασύνδετα και αλματωδώς, καθώς παρεμβάλλονται άλλες πληροφορίες, έτσι, όπως έρχονται στη μνήμη τού στιχουργού. Ο στιχουργός φαίνεται σαν να μην αναζητεί με προσπάθεια τα θέματά του, αλλά αυτά τα ίδια τα θέματα να τον καθοδηγούν στις εμπνεύσεις του. 

2.  στ. 5-10: Αποστροφή προς τους Τούρκους, ειδική αναφορά στη στάση τους προς τα μοναστήρια και τους χριστιανούς τής επισκοπικής περιφέρειας Λάμπης.

                3. στ. 11-12: Αποστροφή προς τον επίσκοπο Μεθόδιο και τη γενναία στάση του απέναντι στους Τούρκους. Όπως βλέπουμε, για τον επίσκοπο και την προσωπικότητά του ο Ποιητής αφιερώνει δύο μόλις στίχους, που δίνουν, όμως, με πληρότητα το ηρωικό αυτού σθένος και την προσήλωσή του στην Εκκλησία και το καθήκον. Αντίθετα, για τους Τούρκους και τις αδικοπραξίες τους αφιερώνει πέντε στίχους, ενώ για τον προδότη ηγούμενο δέκα.

4.  στ. 13- 22: Αποστροφή προς τον προδότη ηγούμενο τής Καλόειδαινας[1], του οποίου η απληστία λύνει τα χέρια των Τούρκων έναντι του επισκόπου.

5.  στ. 23- 30: η δολοφονία τού επισκόπου (συνέχεια εξιστόρησής της από τον στ. 4, όπου είχε διακοπεί)- οι δράστες τού αποτρόπαιου εγκλήματος- τρόπος εκτέλεσης τού επισκόπου μάρτυρος.

           Επίλογος

1.   στ. 31-34: η Διαθήκη τού επισκόπου Μεθόδιου. Στους ίδιους στίχους εμπεριέχεται και το θέμα τής κατάρας.

2.   στ. 35- 36: η τιμωρία τού προδότη ηγούμενου.

Από το παραπάνω τραγούδι βλέπουμε ότι ο άγιος Μεθόδιος συνειδητά και εν γνώσει του, με την αγέρωχη και γενναία στάση του κατέστη «δύσχρηστος» στους εχθρούς του (αλλόθρησκους και ομοφύλους), ελέγχοντας δριμέως τα σχέδια και τις πράξεις αυτών και προασπιζόμενος γενναία τους πιστούς και τα συμφέροντα τής Εκκλησίας κατά των αυθαιρεσιών και της θηριωδίας των κατακτητών, πράγμα που τους εξώθησε στη σωματική εξόντωσή του. Οπότε, είναι αυτός ο ίδιος που προκάλεσε και ως οι μάρτυρες επιζήτησε τον θάνατό του, γνωρίζοντας, ασφαλώς, ότι η ευθαρσής αυτή και ιδιαίτερα ελεγκτική στάση του έναντι των σχεδίων τού αιμοχαρούς αντιπάλου, τον οδηγούσε κατ’ ευθείαν στον μαρτυρικό θάνατο και την σωματική του καταστροφή. Και, όμως, ο Μεθόδιος αυτό το έκανε ευθαρσώς χωρίς ούτε στιγμή να δειλιάσει ή να δεχθεί συμβιβασμούς και υποχωρήσεις. Οι πράξεις του υπήρξαν, πράγματι, ομολογιακές και η ζωή του ολόκληρη υπήρξε ομολογία Χριστού, Πίστης και Πατρίδας. Και ως τέτοια, αυτή και μόνη η βιωτή του, και χωρίς αυτόν τον μαρτυρικό θάνατό του, θα ήταν, πιστεύουμε, αρκετή για να τον κατατάξει στη χορεία των Ομολογητών τής Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Ως κατακλείδα και επιστέγασμα τής μελέτης μας αυτής για τον άγιο Μεθόδιο τον Συλιγάρδο παραθέτουμε, στο σημείο αυτό, το απολυτίκιο του:

         Βυζαρίου (sic) τον γόνον, Αμαρίου το καύχημα,

         τον ηγλαϊσμένον τής Λάμπης Ιεράρχην Μεθόδιον

         τιμήσωμεν εν ύμνοις οι πιστοί, ως νέον

         Αθλοφόρον τού Χριστού, ότι ήσχυνε το θράσος

         Αγαρηνών εν αίματι μαρτυρίου.

         Δόξα τω ενισχύσαντι αυτόν, δόξα τω στεφανώσαντι,

         δόξα τω χορηγούντι δι’ αυτού ημίν χάριν άνωθεν. 

---

[1] Η εν λόγω μονή τής Καλόειδαινας, σπουδαία και πλουσία, τιμάται στη μνήμη τής Μεταμορφώσεως τού Σωτήρος (6 Αυγ.). Έρημη στις μέρες μας, βρίσκεται σε θέση ψηλή και περίοπτη, με εξαιρετική θέα (απ’ όπου, κατά τον Παύλο Βλαστό, και το όνομα αυτού), στις υπώρειες τού όρους Κέδρος τής επαρχίας Αμαρίου. Το πιθανότερο, πάντως, το όνομα τής Μονής να δηλώνει τον κτίτορά της (Τωμαδάκης- Τσικριτσή)- αφού το οικογενειακό αυτό (Καλοειδάς), με πιθανό χωριό καταγωγής του τον Μέρωνα- ανευρίσκεται σε εξακριβωμένη είδηση για το μοναστήρι και πιθανόν να απηχεί τον κτίτορα τού ναού ή τής μονής ή ανακαινιστή και των δύο (νεότερος κτίτορας).