ΜΑΝΟΣ Φ. ΤΣΑΚΩΝΑΣ *** Ρεθεμνιώτες Ανταποκριτές στο Αλβανικό Μέτωπο

ΜΑΝΟΣ Φ. ΤΣΑΚΩΝΑΣ

Ρεθεμνιώτες Ανταποκριτές στο Αλβανικό Μέτωπο

[Εκδόσεις Καλαϊτζάκης Α.Ε. , Ρέθυμνο 2017, σχ. 8ο (24 Χ 17), σσ. 112]

     ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

            www.ret-anadromes.blogspot.com

Φ. Β. Τσάκωνας

   «Ρεθεμνιώτες Ανταποκριτές στο Αλβανικό Μέτωπο» είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου του Μάνου Φ. Τσάκωνα, στο οποίο γίνεται πλήρης και συστηματική κάλυψη τού εν λόγω ενδιαφέροντος θέματος, των πολεμικών, δηλαδή, ανταποκριτών στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940. Μιας πτυχής του ελληνοϊταλικού πολέμου που, εν πολλοίς, μπορώ να πω ότι διέφευγε μέχρι τώρα στα ψιλά της τοπικής μας, τουλάχιστον, Ιστορίας. Και όμως το θέμα- όπως απέδειξε ο κ. Μ. Τσάκωνας με το παρουσιαζόμενο βιβλίο του- έχει και για το Ρέθυμνο ένα όλως ιδιαίτερο ενδιαφέρον, στηριζόμενο σε ένα πλουσιότατο αρχειακό υλικό που εμψυχώνεται και ζωντανεύει μπροστά στα μάτια του αναγνώστη μέσα από σημαίνοντα πρόσωπα της ρεθεμνιώτικης κοινωνίας, φίλοι, τα περισσότερα, και συμπολεμιστές του πατέρα του, ανθυπολοχαγού Φώτη Τσάκωνα. 
     Πρόκειται για τη δεύτερη επίσημη εμφάνιση του Μάνου Τσάκωνα στα ρεθεμνιώτικα Γράμματα. Πρώτη ήταν αυτή με το, εξίσου, πολύτιμο βιβλίο του: «Ρέθυμνο 1930- Ο μεγαλοπρεπής εορτασμός του Αρκαδίου παρουσία του Ελευθερίου Βενιζέλου» (Ρέθυμνο 2016), με το οποίο ο κ. Τσάκωνας (και με τον ίδιο ακριβώς αριθμό σελίδων!!) έδωσε το γενναιόδωρο παρόν του στον περυσινό εορτασμό των εκατό πενήντα χρόνων από την αρκαδική εποποιία. Αλλά και η δεύτερη αυτή έκδοσή του- στα πλαίσια του φετινού εορτασμού της επετείου της 28^ης Οκτωβρίου 1940- είναι, σαφώς, το ίδιο φροντισμένη και ποικίλως επιμελημένη, όπως και η πρώτη, με ένα πλουσιότατο υλικό από την προϊστορία, κι εδώ, της πολύκλαδης οικογένειάς του, γύρω από την οποία, όπως βλέπουμε, μέχρι στιγμής, στρέφονται τα ερευνητικά ενδιαφέροντά του. Γι’ αυτό, στα βιβλία του εμφιλοχωρεί, πάντοτε, και ο συναισθηματικός παράγων αλλά και οι αναμνήσεις και τα ακούσματα των παιδικών χρόνων, που- όπως και ο ίδιος ο συγγραφέας το ομολογεί- τον ωθούν και τον βοηθούν εξαιρετικά στο να θυμηθεί, να συμπληρώσει και να βάλει σε μια σωστή τάξη και σειρά το υλικό των βιβλίων του.

   Το νέο βιβλίο του Μάνου Τσάκωνα, πέραν των πολεμικών, από το Μέτωπο, ανταποκρίσεων, που αποτελούν, βέβαια, και τη βασική του θεματολογία, όλως φυσικά και αβίαστα εξακτινώνεται και φθάνει και αγκαλιάζει και αυτήν την πόλη του Ρεθύμνου, στην εφημερίδα «Κρητική Επιθεώρησις» του οποίου- μοναδική τον καιρό εκείνο εφημερίδα- δημοσιεύονται κάποιες από τις πολεμικές ανταποκρίσεις. Η «μετακίνηση» αυτή από την εμπόλεμη ζώνη και την πρώτη γραμμή του πυρός, στην πόλη του Ρεθύμνου, ντοκουμενταρισμένη κατάλληλα από το πολύτιμο αρχείο του πατέρα, Φώτη Τσάκωνα, δίνει, τωόντι, τη δυνατότητα στον συγγραφέα να «φωτογραφίσει» και- παράλληλα προς όσα συμβαίνουν στο θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων, στα βουνά της Αλβανίας- να καταγράψει την εικόνα της πόλης του Ρεθύμνου κατά τις δίσεκτες κι εφιαλτικές εκείνες ώρες, προσκομίζοντάς μας πλούσια στοιχεία από την καθημερινότητά της, με αποκόμματα εφημερίδων, σχετικά με πολεμικά και πολιτικά γεγονότα, με ομιλίες και κοινωνικές και αθλητικές εκδηλώσεις, που συνέβαιναν σ’ αυτήν, παράλληλα με τις πολεμικές επιχειρήσεις στο μέτωπο, για να τονώσουν το ηθικό των κατοίκων και να παροτρύνουν σε βοήθεια των πολεμιστών μας.
   Και μπορώ να βεβαιώσω, στο σημείο αυτό, ύστερα από μιαν επιμελημένη κι εμπεριστατωμένη ανάγνωσή του, ότι έχουμε ένα βιβλίο καλογραμμένο και πολλαπλώς τεκμηριωμένο, που διαβάζεται εύκολα κι ευχάριστα και σ’ αυτό- πέραν των όσων μέχρις εδώ έχουμε σημειώσει- συντελούν, επίσης, και τα ποικίλα διακοσμητικά μοτίβα που το εμπλουτίζουν, όλα Ελλήνων καλλιτεχνών που βρέθηκαν στον πόλεμο κι απέδωσαν σκηνές του πολέμου, όπως τα σκίτσα και τα σχέδια του Αλεξάνδρου Αλεξανδράκη και του Νικολάου Νείρου, τα χαρακτικά του Κώστα Γραμματόπουλου και, κυρίως, ένα πολύ ενδιαφέρον αρχειακό υλικό από αλληλογραφία και έντυπα του 1940, κάρτ- ποστάλ και ανέκδοτες φωτογραφίες του πατέρα τού συγγραφέα, Φώτη Τσάκωνα, με τους πολεμικούς ανταποκριτές των εφημερίδων σε πανηγυρικές φωτογραφίσεις τους στις νεοκατακτημένες από τα ελληνικά στρατεύματα πόλεις της Αλβανίας, καθώς και προσωπικών αντικειμένων,  ποικίλων εγγράφων και εφημερίδων της εποχής, που επιμελώς διέσωσε και παρέδωσε στον υιό του ο υπολοχαγός και πολεμικός ανταποκριτής Φώτης Τσάκωνας.
   Πρωτεύουσα θέση στο βιβλίο κατέχει ο πρύτανης των Ρεθυμνίων Ανταποκριτών, δημοσιογράφος και ανθυπολοχαγός, Κωστής Παπαδάκης, φίλος του Φώτη Τσάκωνα, από τον Βάτο Αγίου Βασιλείου, ο οποίος και έπεσεν ηρωικά οκτώ, μόλις, ημέρες από την έναρξη του πολέμου. Πρόλαβε και απέστειλε στις εφημερίδες (στην αθηναϊκή εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα», όπου αρθρογραφούσε) την πρώτη και… τελευταία του, δυστυχώς, ανταπόκριση. Ένας ήρωας που με δική του πρωτοβουλία ζήτησε και κατετάγη ως μάχιμος και όχι ως πολεμικός ανταποκριτής, όπως θα μπορούσε. Αλλά το ηρωικό και αδαμάντινο ήθος του άνδρα το βλέπουμε ανάγλυφο να ξεπροβάλλει, τόσο στην τελευταία του αυτήν ανταπόκριση, όσο και στη συνέντευξη που έδωσε, πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του, στα «Κρητικά Νέα» (22/11/1978), η αδελφή του, γνωστή ψυχολόγος Μαρία Παπαδάκη- Χουρδάκη, πρωτεργάτρια στην ίδρυση της Σχολής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
  Δεύτερη ακολουθεί η ανταπόκριση, για την κατάληψη της Κορυτσάς, και του ετέρου φίλου του Μ. Τσάκωνα, Γιώργου Ανδρουλιδάκη, στην εφημερίδα «Πρωΐα» της 24^ης Νοεμβρίου 1940 και τρίτη αυτή του ανθυπολοχαγού Φώτη Τσάκωνα, πατέρα του συγγραφέα, στην εφημερίδα «Κρητική Επιθεώρησις», στις 3 Δεκεμβρίου 1940. Ακολουθεί και  τέταρτη ανταπόκριση και πάλι από τον Γιώργο Ανδρουλιδάκη για την κατάληψη του Αργυροκάστρου, στην εφημερίδα «Πρωΐα», της 10^ης και 13^ης Δεκεμβρίου 1940 και ακολουθούν, λίγο αργότερα, ανταποκρίσεις και από τον ρεθεμνιώτη γιατρό Νίκο Λυράκη (Κρητική Επιθεώρηση 25 και 29 Ιανουαρίου 1941), του με αρχικά Π.Κ. (Κρητική Επιθεώρησις 15/3/ 1941), του Στέλιου Ν. Φαρσάτη (Κρητική Επιθεώρησις, 4 Απριλίου 1941) και, τέλος, ημερολογιακές σελίδες του Κώστα Αντωνάκη από την εποποιΐα του ελληνικού στρατού στην Αλβανία του 1940. Εντυπωσιάζει σε όλους το ξεχωριστό πάθος και η πίστη για την τελική νίκη με την οποία περιγράφουν τις μάχες και την καθημερινότητα των στρατιωτών εκεί στην πρώτη γραμμή του πολέμου.
    Ύστερα απ’ όλα αυτά, ο εκλεκτός φίλος Μάνος Τσάκωνας είναι άξιος του «δικαίου επαίνου» αλλά και της αγάπης των Ρεθεμνιωτών και γι’ αυτό το νέο πόνημά του, που αποτελεί, τωόντι, περισπούδαστη και κεφαλαιώδους σημασίας μελέτη για το τόπο μας. Ο κ. Τσάκωνας έχει βαθιά τη συναίσθηση της ευθύνης που τον βαραίνει, όμως ο κίνδυνος της λησμονιάς είναι που βαραίνει περισσότερο στη ζυγαριά της αυτοκριτικής του, γιατί πιστεύει ότι και αυτή η απλή αναφορά του ονόματος του Πατέρα και των λοιπών παλαιών συμπολιτών και φίλων του, αποτελεί γι' αυτόν την πιο μεγάλη ανταμοιβή, που τον κάνει να νιώθει κι εκείνος ως ένας ακόμα «ανταποκριτής». «Ανταποκριτής» ναι (!)- για να χρησιμοποιήσω τον μετριόφρονα λόγο του- της υποχρέωσης και του καθήκοντος να μεταφέρουμε από γενιά σε γενιά την ιστορία, ως ελάχιστη ένδειξη τιμής προς εκείνους που την ανέδειξαν και μας έκαναν υπερήφανους. «Ανταποκριτής» και όχι συγγραφέας. Γι’ άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό- ας μου το επιτρέψει- συγγραφέα για το ήθος και τη μετριοφροσύνη που συνοδεύουν και χαρακτηρίζουν το πόνημά του και του ευχόμαστε ο Θεός να του δίνει δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο των "Ρεθεμνιώτικων Γραμμάτων".