Μάνου Χ. Γοργοράπτη * * * Ρέθεμνος * * * Σημεία των καιρών 3

 Μάνου Χ. Γοργοράπτη

         Ρέθεμνος

                      Σημεία των καιρών3

[Εκδόσεις Γραφικές Τέχνες Καραγιαννάκη, Ρέθυμνο 2021, σχ. 8^ο (20Χ29), σσ. 520]

      

    ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

   www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Τοπικός τύπος, λογοτεχνία, φωτογραφίες, αντικείμενα, προφορικές μαρτυρίες και παραδόσεις αποτελούν πηγές για την ιστορία τής καθημερινής ζωής ενός τόπου και όλα μαζί φωτίζουν, προβάλλουν και αισθητοποιούν, κατά το δυνατόν, και τη δική μας διαδρομή και πορεία στο συνανθρώπινο αυτού του τόπου περιβάλλον.

Με τέτοια εφόδια- φορτωμένα σε ένα «ασήκωτο» (σε μορφή λευκώματος) βιβλίο, 520 σελίδων, γεμάτο ασπρόμαυρες φωτογραφίες, μαρτυρίες και αναμνήσεις- ο καλός συμπολίτης και φίλος Μάνος X. Γοργοράπτης βάλθηκε, για μια φορά ακόμη, να σκαλίσει βαθιά και να επαναφέρει μνήμες μιας περασμένης και όμορφης για την πόλη μας εποχής, μέσα από εξήντα πέντε (65) συνολικά «αφιερώματα»- αναφερόμενα σε ισάριθμους Ρεθεμνιώτες- που δημοσιεύονταν ανελλιπώς στην εφημερίδα «Ρέθεμνος» και για ισάριθμες εβδομάδες από το 2019 μέχρι και το τέλος περίπου του έτους 2020. Τα εν λόγω αφιερώματα περιλαμβάνονται στο Πρώτο Μέρος του παρουσιαζόμενου βιβλίου, ενώ στο Δεύτερο Μέρος ο συγγραφέας παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον Αφιέρωμα στον ρέκτη και καινοτόμο Δήμαρχο του Ρεθύμνου Τίτο Στυλ. Πετυχάκη. Η συγγραφή τού εν λόγω αφιερώματος έγινε δυνατή μετά από ευγενική παραχώρηση της κ. Ειρήνης Μπιμπίρη- Παναγιωτάκη, εγγονής του αείμνηστου Δημάρχου, που επέτρεψε στον Μ. Γοργοράπτη την πρόσβαση στο πλούσιο Αρχείο (έγγραφα, επιστολές και αποκόμματα εφημερίδων), καθώς και στο φωτογραφικό υλικό τόσο του παππού της, όσο και στο δικό της. Να σημειώσουμε ότι το αρχειακό αυτό υλικό η κ. Παναγιωτάκη το έχει, ήδη, δωρίσει και φυλάσσεται στη Δ.Κ.Β.Ρεθύμνου.

Το βιβλίο που παρουσιάζουμε αποτελεί το τρίτο μέρος μιας τριλογίας αγάπης για το Ρέθυμνο και κυκλοφορήθηκε πρόσφατα, με τον γνωστό και δοκιμασμένο, και από τα δύο προηγούμενα της σειράς, τίτλο: «Ρέθεμνος  Σημεία των Καιρών 3», σε μια πολυτελέστατη και σταχωμένη έκδοση, από τις Γραφικές Τέχνες Καραγιαννάκη, της Γεωργίας και του Νίκου και των υιών Αλεξάνδρου και Μανόλη.

Με το βιβλίο του αυτό ο συγγραφέας θυμάται και αγκαλιάζει πρόσωπα αγαπημένα και εν πολλοίς, από την αδυσώπητη σκουριά του χρόνου, ξεχασμένα και μέσω αυτών καταγράφει λεπτομερώς και εξεικονίζει την κάθε γωνιά τής όμορφης αυτής πολιτείας, όπου τα πρόσωπα αυτά έζησαν και δραστηριοποιήθηκαν. Όλα τα ιστορεί με ενάργεια, με δύναμη και γλαφυρότητα που ξαφνιάζει, απογειώνοντάς μας σε ένα ταξίδι νοσταλγικό μέσα στον χρόνο, σε μιαν επιστροφή στο σχετικά κοντινό παρελθόν, αφού τα περισσότερα από τα σκιαγραφούμενα στο βιβλίο πρόσωπα είναι της εποχής που εμείς οι κάπως μεγαλύτεροι είμαστε, ακόμα, πολύ νέοι ή και ταλαντευόμασταν ανάμεσα στην παιδικότητα και τις ευθύνες τής ενήλικης ζωής που θα ακολουθούσε.

Μια μεγάλη, λοιπόν, μια ατέλειωτη σειρά εξήντα πέντε «αφιερωμάτων», της ασπρόμαυρης εκείνης εποχής, που αναφέρονται σε ισάριθμους Ρεθεμνιώτες που σφράγισαν τη ζωή και τα όνειρα, τους καημούς και τις αγωνίες των ανθρώπων αυτής τής πολιτείας, με το εν λόγω λεύκωμα τού Μάνου Γοργοράπτη, περνά σαν κινηματογραφική ταινία μπροστά από τα μάτια τής καρδιάς μας, ξυπνώντας μας έντονες μνήμες και φωτεινές αναμνήσεις.

Για πρώτη φορά με το βιβλίο του αυτό ο Μάνος κατάφερε να χωροθετήσει το μεταπολεμικό Ρέθυμνο του 1960 ανάλογα με τα καταστήματα και τις λειτουργίες τους, που κατέστησαν στην εποχή τους οροθέσια σε κάθε δρόμο και σε κάθε γειτονιά, όπως εμείς οι παλιότεροι τα διατηρούμε στη μνήμη μας και όπως οφείλουμε να τα κληροδοτήσουμε στους νεότερους, για να μην αφήσουμε να αλλοιωθεί η πραγματική εικόνα του παλιού Ρεθέμνους.

Εντυπωσιακό περαιτέρω ότι αυτήν την οροθεσία και χωροθέτηση ο Μ. Γοργοράπτης την αποκαλύπτει έντεχνα και κατά τρόπο ποιητικό ήδη από αυτόν τον Πίνακα των Περιεχομένων, στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, που σου μεταγγίζει απλόχερα κάτι από τη νοσταλγία και τη γλυκύτητα εκείνης της εποχής. Έτσι, παραδείγματος χάρη, για το γνωστό κρασοπουλειό του Δαμανού στον Πλάτανο θα σημειώσει χαρακτηριστικά: «οίνο όταν πιείς» και για το σπίτι τής αξέχαστης πιανίστα Φωφώς Ζαμπετάκη- Λυρούδια, στην οδό Τσουδερών, τις νότες που μελωδικά έβγαιναν από το παράθυρό της: «ντο, σι, λα, σολ, φα, μι, ρε, ντο», ενώ «για ύπνον ελαφρύ στου Θωμαδάκη» θα μας παραπέμψει στο στρωματάδικο του γνωστού επιχειρηματία της πόλης μας και «120 χρόνια μες στους λουκουμάδες και τη γλύκα» θα σημειώσει για το λουκουμάδικο του Ευαγγέλου Κανακάκη στη Μεγάλη Πόρτα» κ.ο.κ.

Και το δίδαγμα που εξάγει ο ίδιος ο συγγραφέας είναι ότι η μικροϊστορία του τόπου δημιουργείται από τους παραπάνω ανθρώπους και καταγράφεται για να μη χαθεί για τους νεότερους, αποδεικνύοντας περίτρανα τη δύναμη της εφαρμογής όταν όχι μόνο ο ίδιος γνώρισε και μας μετέφερε ολοζώντανη τη μικροϊστορία μιας εποχής πολύ παλιότερης από τη δική του, αλλά και ενστερνίστηκε  και ξέθαψε τα μηνύματα και την ιστορία της και τα προσφέρει σήμερα στους συνομήλικους και στους νεότερούς του, ενώ και προς εμάς τους μεγαλύτερους προσφέρονται, επίσης, προς ηδείαν και τρυφεράν ανάμνησιν. Κρατώ, περαιτέρω, τη διευκρίνισή του, που εκφράζει και προσδιορίζει την ταυτότητα του παρουσιαζόμενου βιβλίου, «από τους ανθρώπους του μόχθου», γιατί τωόντι στις 520 σελίδες του αναφέρεται σταθερά σε αυτούς ακριβώς τους ανθρώπους του μόχθου και της καθημερινής βιοπάλης.

Πρόκειται για μια κατάθεση ψυχής με άφθονες αναμνήσεις τού παρελθόντος, γεμάτες από την αλμύρα της θάλασσας και τού λιμανιού και τον ιδρώτα των ανθρώπων τού μόχθου και όχι μόνον, που ξετυλίγουν το παραμύθι και γίνονται όμορφα σύμβολα από την ασπρόμαυρη καθημερινότητα των Ρεθεμνιωτών συμπολιτών μας της εποχής εκείνης. Πρόκειται, θα λέγαμε, ακόμα, για ένα αιώνιο μνημόσυνο στους ωραίους αυτούς εκπροσώπους μιας εποχής ξεχωριστά όμορφης και αγνής, μιας εποχής αθώας και αδιάφθορης, που μας κληροδότησε και μας παρέδωσε ό,τι πιο πολύτιμο και ευγενικό, το σημερινό Ρέθυμνο.

Με έργα όπως και το παρόν τού Μ. Γοργοράπτη μπορούμε πια να αφουγκραστούμε βαθύτερα την ανάσα τού παλιού Ρεθέμνους και στις πιο μικρές και ασήμαντές της λεπτομέρειες, να αφουγκραστούμε τα βήματα των ανθρώπων του, που, αν και έζησαν τόσο πολύ κοντά μας, δίπλα μας, μια ανάσα από εμάς και παραμένουν ακόμα οι ήχοι της καρδιάς τους ξεκάθαροι στα αυτιά μας, όμως, σε πολλές περιπτώσεις, κυριολεκτικά χάνονται και σβήνουν, αν και τόσο λίγες δεκαετίες μας χωρίζουν από αυτούς. Φταίει, φυσικά, η ανθρώπινη μνήμη που εξασθενεί, φταίνε, όμως, και οι πολυπρόσωπες- απρόσωπες σύγχρονες κοινωνίες και η εξαντλητική πολυπραγμοσύνη στην οποία αυτές μας υποβάλλουν.

Μετά από όλα αυτά, θεωρούμε ότι ο συμπολίτης μας Μάνος Γοργοράπτης είναι άξιος του «δικαίου επαίνου» αλλά και της αγάπης όλων μας, για όσα πολύτιμα στοιχεία μάς διέσωσε με το βιβλίο του αυτό. Βαθιά μέσα του ο Μάνος έχει τη συναίσθηση της ευθύνης και ο  κίνδυνος της λησμονιάς είναι, φαίνεται, που βάρυνε περισσότερο στη ζυγαριά της αυτοκριτικής του, επιθυμώντας διακαώς να διασώσει από τον αφανισμό, να πληροφορήσει και να ψυχαγωγήσει τους συμπολίτες του. Η εκπλήρωση με το παρουσιαζόμενο βιβλίο τής επιθυμίας του αυτής αποτελεί, θεωρούμε, γι' αυτόν, την πιο μεγάλη ευχαρίστηση και ανταμοιβή.