ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ * * * Ο πατριώτης Προξενικός Πράκτορας και Δάσκαλος * * * [1820 (;) - 20 Ιουνίου 1884]

 

Αντί άλλης φωτογραφίας του άνδρα, που δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε, δημοσιεύουμε το παρόν έγγραφο, στο οποίο, υπό το Νο 6, υπογράφει ο εκ των συνιδρυτών του πρώτου ιδιωτικού σχολείου που λειτούργησε στο Ρέθυμνο, Ιάκωβος Μαθιουδάκης, και άλλοι Πετυχάκηδες και γνωστοί Ρεθεμνιώτες (φωτ. Αρχείο Γ.Π.Εκκεκάκη)

 ΠΕΤΥΧΑΚΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ

 Ο πατριώτης Προξενικός Πράκτορας και Δάσκαλος

[1820 (;) - 20 Ιουνίου 1884]

       ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

              www.ret-anadromes.blogspot.com

        Ο Χαράλαμπος Πετυχάκης ήταν αδελφός του υποπρόξενου της Ελλάδας στο Ρέθυμνο, Εμμανουήλ Πετυχάκη και πρώτος θείος του γιατρού Κωνσταντίνου Πετυχάκη, ιδρυτή και Προέδρου για πολλά χρόνια του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνου και του δικηγόρου Μίνω Πετυχάκη, διευθυντή του Ελληνικού Προξενείου στο Ρέθυμνο, βουλευτή, υπουργού Παιδείας της Κρητικής Πολιτείας, Γενικού Διοικητή της Ηπείρου και του Αιγαίου και εκπροσώπου της Κυβέρνησης στην Τράπεζα της Ελλάδας. Τέλος, γαμπρός του Γεωργίου Καλοκαιρινού (από τους Καλοκαιρινούς του Ηρακλείου), που ήταν πράκτορας της Αγγλίας στο Ρέθυμνο κατά το έτος 1866 και του Βασιλείου της Ελλάδας. Και στα δύο τελευταία αξιώματα τον διαδέχθηκε ο γαμπρός του Χαράλαμπος Πετυχάκης, για ένα μικρό, πάντως, χρονικό διάστημα μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1867.

       Είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε το έτος γέννησης του Χαράλαμπου, καθώς και του αδελφού του Εμμανουήλ, όπως θα δούμε και στο οικείο για τον εν λόγω άνδρα άρθρο μας. Πάντως, όλως τυχαία, ανάμεσα στα ονόματα των Κρητών μαθητών που γράφτηκαν στο Γυμνάσιο Σύρου το έτος 1833, αναγνώσαμε και αυτά των Πετυχάκη Χαράλαμπου και Πετυχάκη Εμμανουήλ. Τα αναφέρει ο συριανός Ανδρέας Δρακάκης, νομικός- ιστορικός, στο βιβλίο του «Τ’ Άγνωστα Χρόνια - Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Σύρο» και θεωρούμε ότι- ζευγαρωμένα ως έχουν στο εν λόγω βιβλίο- θα πρέπει με βεβαιότητα να αφορούν στους εν λόγω Ρεθεμνιώτες αδελφούς Χαράλαμπο και Εμμανουήλ  Πετυχάκη, δεδομένου ότι δένουν αρμονικότατα και με τις λοιπές χρονολογίες του βίου αμφοτέρων, αλλά και με δεδομένη την ιστορική πραγματικότητα της εποχής, που, ως γνωστόν, πολλοί Κρήτες κατέφευγαν ως πρόσφυγες στη Σύρο και, πιο πολύ, λίγο αργότερα, κατά την επανάσταση του 1866-1869.

 Οπότε, αν οι αδελφοί Χαράλαμπος και Εμμανουήλ γράφτηκαν στο Γυμνάσιο της  Σύρου το έτος 1833, θα πρέπει να θεωρήσουμε ως έτος γέννησης τού ενός το 1820 (;), ενώ για τον άλλο λίγα χρόνια νωρίτερα, οπότε θα πρέπει και να φοίτησε στο Γυμνάσιο κάπως καθυστερημένα και λίγο μεγαλύτερος από τον αδελφό του, ενώ και οι δύο, τελικά, γίνονται δημοδιδάσκαλοι, ενώ ο Εμμανουήλ και δικηγόρος.

        Έτσι, σε ηλικία είκοσι τεσσάρων ετών, την 1^η Μαρτίου του 1844, βρίσκουμε τον Χαράλαμπο να αρχίζει τα μαθήματά του στο Ρέθυμνο, ως διδάσκαλος των ελληνικών γραμμάτων, κατόπιν προσκλήσεως του επισκόπου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Καλλίνικου, μετά την αναχώρηση για το Ηράκλειο του δημοδιδασκάλου και διευθυντή (από το έτος 1842) του αλληλοδιδακτικού σχολείου στο Ρέθυμνο, Κωνσταντίνου Ψαρουδάκη. Δεν αμφέβαλε ο αγαθός επίσκοπος ότι και ο νέος δημοδιδάσκαλος θα κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια για την πληρέστερη κατάρτιση και τελειοποίηση των γνώσεων των δεκαπέντε μαθητών του σχολείου, μέχρι και αυτοί να διορίζονταν στις διδασκαλικές τους θέσεις.

 Με αυτήν την ίδια ιδιότητά του, ως δημοδιδασκάλου, περί το έτος 1858, με τον αδελφό του Εμμανουήλ και τον Ιάκωβο Μαθιουδάκη, φέρονται ως συνιδρυτές του πρώτου ιδιωτικού σχολείου που λειτούργησε στο Ρέθυμνο, «λόγω ελλείψεως σχολείου καλώς διοργανωμένου» (βλ. στην εικόνα την υπογραφή τού εκ των συνιδρυτών Ιακώβου Μαθιουδάκη, υπό το Νο 6, αφού δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε κάποια φωτογραφία του βιογραφούμενου Χ. Πετυχάκη). Λίγο αργότερα, στις 18 Οκτωβρίου 1860, και τους τρεις παραπάνω συνιδρυτές του πρώτου ιδιωτικού σχολείου τούς βρίσκουμε, και πάλι, να συνυπογράφουν ευχαριστήριο προς τον Εμμανουήλ Βυβιλάκη επιστολή, για την προσφορά του στο σχολείο ενός κοσμοσφαιρίου μέσω του Ιακώβου Μαθιουδάκη. Η συνεισφορά του Εμμανουήλ Βυβιλάκη στη διάδοση των Γραμμάτων στο Ρέθυμνο και την Κρήτη γενικότερα υπήρξε εξαιρετικά σημαντική. Στην ίδια επιστολή τους οι τρεις διευθυντές τον πληροφορούν, επίσης, ότι το σχολείο τους λειτούργησε το πρώτον το έτος 1858 και ότι επιτεύχθηκε ο σκοπός της συστάσεώς του, «διότι κατά τας πρώτας ενιαυσίους εξετάσεις, μικρού αριθμού μαθητών, ανεδείχθησαν διά το Ελλην. Σχολείον τέσσαρες μαθηταί, οι οποίοι, υποβληθέντες εις αυστηροτέρας εξετάσεις παρά των Ελληνοδιδασκάλων, κατετάχθησαν εις το Ελλ. Σχολείον». Τον πληροφορούν, ακόμα, ότι τα έσοδα δεν επαρκούσαν, αλλά επειδή ο σκοπός τους ήταν «ιερός, να φωτίσουν και όχι να κερδίσουν», επιφορτίζονταν οι ίδιοι με τα έξοδα συντήρησης και λειτουργίας του σχολείου.   

      Αυτή, πάντως, η διδασκαλική ιδιότητα του Χαράλαμπου Πετυχάκη θα πρέπει να τερματίστηκε μετά από είκοσι δύο (22), περίπου, χρόνια, περί το έτος 1866 (1844- 1866), όταν- για ένα μικρό χρονικό διάστημα- μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1867, ανέλαβε προξενικός πράκτορας του Βασιλείου της Ελλάδας στο Ρέθυμνο, διαδεχόμενος (όπως έχουμε, ήδη, σημειώσει) τον πενθερό του Γεώργιο Καλοκαιρινό. Τότε, είχε, ήδη, αρχίσει η Μεγάλη Κρητική Επανάσταση και η άδολη φιλοπατρία του Χαράλαμπου έγινε αφορμή να γνωρίσει την εξορία. Αναγκάστηκε να ζητήσει καταφύγιο στην ελεύθερη Ελλάδα, όπου η ελληνική Κυβέρνηση αναγνωρίζοντας την αξία του τον διόρισε ως Προξενικό πράκτορα στη Βουρλά, κωμόπολη της Σμύρνης, όπου πήγε και εγκαταστάθηκε οικογενειακά. Σε αυτήν την οπωσδήποτε μικρή θέση για το ανάστημα του άνδρα διέμεινε για μια ολόκληρη δεκαετία, όπου αγαπήθηκε και τιμήθηκε επάξια από τους εκεί Έλληνες.

         Στα τέλη του βίου του μετατέθηκε στη Λέρο, στην οποία ήταν έτοιμος να αναχωρήσει. Όμως, η τουρκική κυβέρνηση δημιουργούσε προβλήματα στην ελληνική κυβέρνηση, μη θέλοντας να αναγνωρίσει Ελληνικό Προξενικό πρακτορείο στο νησί. Για τον σκοπό αυτόν αναχώρησε προσωρινά στην Αθήνα και περίμενε την έκδοση του σχετικού φιρμανιού. Όταν βρισκόταν στην Αθήνα ο Πετυχάκης ξαφνικά ασθένησε και μόλις πρόφτασε εσπευσμένα να επανέλθει στη μητρική γη, όπου, οκτώ μέρες μετά την άφιξή του σε αυτήν, πέθανε στις 20 Ιουνίου του 1884, σε ηλικία εξήντα τεσσάρων, περίπου, χρόνων.

Βιβλιογραφία

         «Νέος Ραδάμανθυς», Ρεθύμνης, φ. 168, 28/6/1884.

 Γιάννη Ευθ. Τσουδερού, Αφιέρωμα στην Ιστορία της Κρήτης κ’ ειδικότερα του Ρεθέμνου 1536- 1924, Ρέθεμνος 1995, σ. 56, 59 και 145.

Μιχάλη Τρούλη, «Ένα ενδιαφέρον φυλλάδιο του Εμμανουήλ Βυβιλάκη»,  Κρητολογικά   Γράμματα, τ. 2 (1991), σ. 89- 102.

 Ανδρέα Δρακάκη, Τ΄ άγνωστα χρόνια, ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Σύρο, Αθήνα 1985.

 Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Κεραμές και Αγαλλιανός, Ρέθυμνο 2002, σ. 269.