Ο ΧΑΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΑΔΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ * * * ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΧΑΡΟΥ

                                        

Ο ΧΑΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΑΔΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ*

[Συλλογή Π. Βλαστού, Άσματα Λαϊκά Κρητών ή Συλλογή Κρητικής Ποιήσεως Ποικίλης, τ. Α΄, 1850, ενότητα: «Άσματα Κρητών περί του Χάρωνος» (1860), σελ. 1209- 1276]

- 10^ο –

        ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

               www.ret-anadromes.blogspot.com

                          http://historicalcrete.ims.forth.gr

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΧΑΡΟΥ

         Συχνά ο Χάρος εμφανίζεται με υ π ε ρ φ υ σ ι κ έ ς  ιδιότητες^. βλέπει τα κρυφά των ανθρώπων έργα και μεταμορφώνεται σε διάφορα φυσικά όντα^[1]. Έτσι, και στο τελευταίο (με αρ. 11) μοιρολόγι, της ομάδας μοιρολογιών «Πάλης τού Χάρου με νέο», της Συλλογής τού Π. Βλαστού, με τίτλο: «Ο σιδηρούς πύργος των ανδρείων και ο Χάρος», ο Χάρος εμφανίζεται με υπερφυσικές ιδιότητες. Στο εν λόγω μοιρολόγι, βλέπουμε τους γενναίους και αντρειωμένους να αποφασίζουν να κτίσουν έναν σιδερένιο πύργο, για να προφυλαχτούν από τον Χάρο. Όμως, ο Χάρος, με τη μορφή πουλιού, τους ανακαλύπτει μέσα στον πύργο. Οι αντρειωμένοι τον προσκαλούν να καθίσει μαζί τους στο τραπέζι, αλλά ο Χάρος τους δίνει σκαιή την απάντηση ότι δεν ήλθε για φαΐ, αλλά για να τους πάρει:

               «Καλώς μας ήρθες Χάροντα, κάθισε να γευτούμε.

              -Δεν θέλ’ απού το γιόμα σας, κι εγώ γιόμα δεν κάνω.

              Μ’ άκουσα πως μου χώνεστε κι ήρθα να σασε πάρω».

        Σε άλλη παραλλαγή, με τίτλο: «Ο πικροχάροντας και οι ανδρείοι»^[2], ο Χάρος, που εδώ αποκαλείται π ρ ι κ ο χ ά ρ ο ν τ α ς, μεταμορφώνεται σε καλόγερο και πηγαίνει και πάλι στον πύργο τον «σιδερό», που έκτισαν οι ανδρείοι, προκειμένου να του «γλυτώσουν». Όμως, ένα μικρό αρχοντόπουλο τον αναγνωρίζει:

           «Κι ο Χάροντας που τ’ άκουσε πολλά τού βαροφάνει,

           βάνει καλογερίστικα πηγαίνει και τσι βρίχνει.

           -Καλώς τα κάνετ’ άρχοντες, καλώς τα πολεμάτε,

           -Καλώς μας ήβρες γέροντα, κόπιασε να γευτούμε.

           Κι ένα μικρό αρχοντόπουλο το Χάροντα γνωρίζει.

           -Δεν είν’ αυτός καλόγερος να ‘ρθει να μας αηδάρει

          μόνο ναι ο πρικοχάροντας κι ήρθε να μασε πάρει».

       Σε τρίτη παραλλαγή αυτού τού ίδιου τραγουδιού, ο Χάρος βλέπουμε να μεταμορφώνεται σε μύγα και να μπαίνει από το παραθύρι τού σιδερόπυργου:

          «Μ’ ο Χάρος μύγια γίνεται, μπαίνει από το παραθύρι,

          και βρίστ’ ομορφονιούς υγιούς, όμορφους κοπελιάρους,

          κι εμπήκε κι εκοντάρευγεν ο Χάρος τσ’ αντρειωμένους».

  Τέλος, στο τραγούδι «Αι τρεις θυγατέρες τής καλογριάς και ο Χάρος»^[3], ο Χάρος μεταμορφώνεται σε άγριο γεράκι «όπου ζυγώνει τα πουλιά και πιάνει τα στο γλάκι».

* Συντομευμένα αποσπάσματα Ανακοίνωσης του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, που έγινε στο συνέδριο με θέμα: «Τα Κρητικά Μοιρολόγια», στα Ανώγεια, στις 13, 14 και 15 Νοεμβρίου 2015, από το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας και τον Δήμο Ανωγείων

---

[1] Να θυμηθούμε, βέβαια, στο σημείο αυτό, τον γνωστό μύθο του Περσέα, όπου ο Δίας γονιμοποίησε τη Δανάη και γέννησε τον Περσέα, διεισδύοντας ως «χρυσή βροχή» από μια χαραμάδα τής στέγης, στο υπόγειο δωμάτιο με τους χάλκινους τοίχους, όπου ο πατέρας της, ο βασιλιάς του Άργους, Ακρίσιος, την είχε φυλακίσει, φοβούμενος τον χρησμό ότι μια μέρα θα τον σκότωνε ο γιος που θα γεννιόταν από αυτήν.

[2] Βλαστός 1850, 1242, αρ. 19.

[3] Βλαστός 1850, 1234, αρ. 12.