Κωστή Ηλ. Παπαδάκη * * * ΛΑΪΚΗ ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ * * * Του: Αντώνη Εμμ. Στιβακτάκη

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Κωστή Ηλ. Παπαδάκη

ΛΑΪΚΗ ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ

Άγιοι Θεράποντες με ειδικό χάρισμα ιαμάτων,

Προστάτες, Έφοροι και Επόπτες της Ορθοδόξου Ελληνικής Εκκλησίας

(Θεολογική – Λαογραφική Μελέτη)

Α΄ ΕΠΑΙΝΟΣ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

(Εκδόσεις ΓΡΗΓΟΡΗ, Αθήνα 2018, σελ. 472)

          Του: Αντώνη Εμμ. Στιβακτάκη

Η χαρά μου είναι μεγάλη, γιατί αυτές τις μέρες έλαβα από το αγαπημένο μου Ρέθεμνος έναν πολύτιμο πνευματικό θησαυρό από εκλεκτό φίλο και διακεκριμένο άνθρωπο των γραμμάτων, που εδώ και πολλά χρόνια με τιμά με την ανιδιοτελή φιλία και αγάπη του. Πρόκειται για τον γνωστό φιλόλογο, θεολόγο και πολυγραφότατο συγγραφέα Κωστή Ηλία Παπαδάκη, για τον οποίο το Ρέθεμνος των Γραμμάτων και του Πολιτισμού σεμνύνεται και δικαίως υπερηφανεύεται.

Ο αγαπητός, λοιπόν, και πολύτιμος φίλος μού απέστειλε τιμητικά και με εξόχως φιλόφρονα αφιέρωση το τελευταίο περίπυστον σύγγραμμά του «Λαϊκή Πίστη και Λατρεία», το οποίο έχει λάβει Α΄ Έπαινο από την Ακαδημία Αθηνών και εκδόθηκε από τις αξιόλογες εκδόσεις «Γρηγόρη», γνωστές για την ποιότητά τους και τη διαχρονική επιτυχία τους στον τομέα των εκδόσεων.

Πρόκειται, πραγματικά, για ένα σπουδαίο πνευματικό έργο, που θα μείνει στην ιστορία και θα παιδαγωγεί εις το διηνεκές, για έναν άθλο ερευνητικό, μοναδικό στον τομέα του, που μόνον ένας ακούραστος, έμπειρος και δεινός ερευνητής, ιστοριοδίφης και συγγραφέας όπως ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης θα μπορούσε να φέρει εις πέρας με τόση αρτιότητα και πληρότητα.Μια γρήγορη περιδιάβαση του αναγνώστη στα Περιεχόμενα του βιβλίου προκαλεί θαυμασμό και δέος για την ευρύτητα και ποιότητα τους, που φανερώνει, αν μη τι άλλο, τον ανυπολόγιστο πνευματικό μόχθο του συγγραφέα, ο οποίος αφιέρωσε χρόνο πολύ και κατέβαλε ιδιαίτερα μεγάλη προσπάθεια για την ολοκλήρωση της εν λόγω συγγραφής του. Και μόνον η προσεκτική παρατήρηση του θαυμάσιου Εξώφυλλου και η απλή ανάγνωση των Περιεχομένων και της Περιληπτικής Απόδοσης του οπισθόφυλλου, καλούν έντονα και προτρέπουν τον αναγνώστη να εντρυφήσει προσεκτικά στις τετρακόσιες εβδομήντα δύο σελίδες του βιβλίου και να νιώσει μέσα του το ευώδες άρωμα που εκπέμπει.

Δεν πρόκειται να απαριθμήσω λεπτομερώς τα περιεχόμενα του βιβλίου ούτε και να κάνω ειδική στο καθένα αναφορά. Αυτό παρακαλώ και προτρέπω να το κάνει ο αναγνώστης, ο οποίος είμαι σίγουρος ότι θα δελεασθεί από την ανάγνωσή του πνευματικά και θα αισθανθεί μέσα του την πνευματική δύναμη, διαύγεια και ευωδία που το εν λόγω βιβλίο «μεταγγίζει». Θα βάλει τον δάκτυλο «επί τον τύπον της πατρώας ευσέβειας», της λαϊκής, της απλής του λαού μας πίστης, που κρατάει κατ’ ευθείαν από την αρχαία ελληνική πίστη και διαφαίνεται πάντοτε καθαρά κάτω από το χριστιανικό περικάλυμμά της στην πίστη τού σημερινού απλού ελληνικού λαού. Οι διάφορες παρεισφρήσεις στοιχείων από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο στον χώρο τής ελληνικής Ορθοδοξίας αποτελούν έναν αδιάψευστο μάρτυρα τής αδιάκοπης και φυσικής συνέχειας τού εθνικού βίου και πολιτισμού των Ελλήνων. Γιατί είναι αδιάκοπη, λέγει ο συγγραφέας, και φυσική η συνέχεια τού εθνικού βίου και πολιτισμού των Ελλήνων, αδιαίρετη η ελληνική μας εθνική παράδοση σε όλο το μήκος τής ιστορικής της πορείας από το ξεκίνημα, ακόμα, των Μινωικών χρόνων μέχρι σήμερα.

 Πρόκειται, λοιπόν, για μια πραγματικότητα που αποκαλύπτεται ολοκάθαρα μέσα από τη συστηματική έρευνα τού φαινομένου τής σύγχρονης λαϊκής λατρείας, των εθίμων και των δοξασιών τής απλής θρησκευόμενης ελληνικής ψυχής. Από την ανατολή τού ελληνισμού μέχρι σήμερα, όπως βεβαιώνει ο συγγραφέας, παρατηρούνται παρόμοιες ψυχικές, θρησκευτικές και λατρευτικές αντιδράσεις και ξαναγεννιούνται από το μηδέν παρόμοιοι τρόποι λατρείας και παρόμοιες αντιλήψεις για τον Θεό και τους αγίους. Ζει, λοιπόν, πάντα, το πρωτόγονο και παραδοσιακό πνεύμα των αρχαίων Ελλήνων στη ζωή και τις κινήσεις του έθνους τους. Ζει σαν πυρήνας και στις πιο εξελιγμένες μορφές τού πολιτισμού τους. Αυτό κράτησε ζωντανό και ακμαίο το Γένος των Ελλήνων στο διάβα των τελευταίων δύο χιλιάδων ετών. Στις μέρες μας, όμως, αλίμονον, το πνεύμα αυτό έχει επικίνδυνα ατονήσει, μαζί με την εξάλειψη των απλών ανθρώπων της υπαίθρου, δίνοντας την ευκαιρία στους εχθρούς της πίστης και της πατρίδας, επιχώριους και εξωχώριους, να προσπαθήσουν με όλες τους τις δυνάμεις να σβήσουν αυτήν την «πατρώα» ευσέβεια από τον χάρτη της σύγχρονης ζωής και πραγματικότητας.

Γι’ αυτόν τον λόγο το συγκεκριμένο σύγγραμμα του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη έρχεται στο φως της δημοσιότητας την καταλληλότερη στιγμή, για να δείξει, μεταξύ άλλων, σ’ αυτόν το λαό πού βρίσκεται η δύναμή του, ποιο είναι το γάργαρο, το κρυστάλλινο, το πνευματικό νερό που τον κράτησε ζωντανό, νικητή και τροπαιούχο τα τελευταία 2000 χρόνια της πορείας του στα μονοπάτια της ιστορίας και στο οποίο μπορεί να στηριχθεί και τώρα και να αποθέσει τις ελπίδες του, για να εξακολουθεί να υπάρχει και να πορεύεται νικητής, με επίγνωση και αξιοπρέπεια και στο μέλλον, που προμηνύεται για την ανθρωπότητα ζοφερό και, ήδη, με τη μορφή της επώδυνης και απεχθούς παγκοσμιοποίησης καταδυναστεύει και συνθλίβει τους λαούς της γης.

Η ακατανίκητη αυτή δύναμη είναι, προφανώς, η «πατρώα» ευσέβεια, η λαϊκή (δηλαδή η αληθινή), η άδολη πίστη και προσήλωση στην ελληνορθόδοξη παράδοσή μας, που συνεχίζει, κατά τον συγγραφέα, ανόθευτη και ενιαία από τους πανάρχαιους ελληνικούς χρόνους μέχρι σήμερα με το χριστιανικό περικάλυμμά της. Η παράδοση αυτή είναι γνωστό ότι δεν αφαιρεί, απεναντίας διακηρύττει, υποστηρίζει και δίνει τη δυνατότητα της ανοχής, της συνύπαρξης και της καταλλαγής με τους άλλους λαούς της Οικουμένης υπό την προϋπόθεση του αμοιβαίου σεβασμού της ταυτότητας και της ιδιοπροσωπίας ενός εκάστου, γιατί μέσα της έχει και τη φωτίζει το οικουμενικό πνεύμα του αρχαίου ελληνισμού. Εξ άλλου, η καθ’ ημάς Αγία Ανατολή υπήρξε πάντα το μεθόριον μεταξύ Ανατολής και Δύσεως, πληρώνοντας μεγάλο τίμημα, μετουσιώνοντάς το σε αρετή και αγιότητα.

Στη «Λαϊκή Πίστη και Λατρεία» του Κωστή Ηλία Παπαδάκη συνταιριάζονται, συνυπάρχουν και συναντώνται αρμονικά, κατά τον καλύτερο και θαυμαστότερο τρόπο, η αληθινή ορθόδοξη πίστη, η θρησκευτική λαογραφία, η γνήσια λαϊκή ψυχή και παράδοση, καθώς και η θεολογία ως επιστήμη αλλά και ως βίωμα ζωής αιωνίου. Ουσιαστικά πρόκειται για μιαν επιτομή της ορθόδοξης λαϊκής (τουτέστιν αληθινής, αγνής και άδολης) πίστης, που ιχνηλατείται από τα πανάρχαια χρόνια έως σήμερα και βέβαια καταυγάζεται, λαμπρύνεται και αγιάζεται, βρίσκοντας την πληρέστερη, ανώτερη και ιδανικότερη έκφανση και έκφρασή της στην αγνή λαϊκή ψυχή.  

Όλως ιδιαιτέρως πρέπει να επισημανθεί ο βιβλιογραφικός πλούτος που ο  Κωστής Ηλ. Παπαδάκης χρησιμοποιεί, ο οποίος, πέραν των άλλων, θωρακίζει και καθιστά απόλυτα επιστημονικό το εν λόγω σύγγραμμά του, ενώ, περαιτέρω, ο εμπειρότατος και χαλκέντερος ερευνητής κάνει και 1071 (!!!) βιβλιογραφικές παραπομπές και παραθέτει εκατοντάδες τίτλους βιβλίων, τα οποία έλαβε υπόψη του κατά τη συγγραφή του βιβλίου του. Το κάνει αυτό γιατί θέλει να παραδώσει στην ιστορία και στη ζωή όχι απλώς ένα πολύτιμο λαϊκό ανάγνωσμα, αλλά, συγχρόνως, και ένα μοναδικό επιστημονικό έργο μη αμφισβητήσιμο από κανέναν, αλλά και θέλοντας να προτρέψει και να συμβάλει στην περαιτέρω μελέτη και έρευνα επί του θέματος στο μέλλον.

Τελειώνοντας την αναφορά μου αυτήν στο τελευταίο σύγγραμμα του φίλου μου Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, θα ήθελα να εκφράσω, για άλλη μια φορά, τη χαρά μου, βλέποντας να λαμβάνει «σάρκα και οστά» το πολύμοχθο αυτό και πολύτιμο έργο του και συγχρόνως να τον ευχαριστήσω με όλη η δύναμη της ψυχής μου για τη γλυκύτητα και την απέραντη ικανοποίηση που μ’ έκανε να νιώσω, κάνοντάς με κοινωνό αυτής της ανείπωτης χαράς του!