ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ * * * ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ -1-

ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

-1-

       Με τον παραπάνω τίτλο θα δημοσιεύσουμε σε συνέχειες μια  σειρά άρθρων- που θα διακόπτονται, ίσως, από ενδιάμεσες δημοσιεύσεις άρθρων επικαιρότητας- που έχει να κάνει με τη σωστή χρήση της δημοτικής μας γλώσσας, του οργάνου της καθημερινής μας επικοινωνίας. Η ελληνική μας γλώσσα, το πολύτιμο αυτό δημόσιο αγαθό, καταστρέφεται μέρα με τη μέρα μπροστά στα μάτια μας.
    Η σωστή χρήση της γλώσσας συνεπάγεται συνέπεια, σεβασμό και υπευθυνότητα. Η γλώσσα μας είναι μέγα εθνικό κεφάλαιο, ανεκτίμητος θησαυρός, για τη διαφύλαξη και προστασία τού οποίου όλοι, από τον μικρότερο μέχρι τον μεγαλύτερο, έχουμε χρέος να φροντίζουμε επιμελώς και ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του. Δυστυχώς, πολλοί αδιαφορούν για το πώς εκφράζονται, για το εάν ο λόγος τους- προφορικός ή γραπτός- είναι σύμφωνος με τους κανόνες της νεοελληνικής Γραμματικής και του Συντακτικού, για το εάν χρησιμοποιούν αδόκιμες λέξεις ή φράσεις, αυθαίρετους νεολογισμούς και ξενικούς όρους ή για το εάν αποδίδουν σωστά το νόημα εκείνου που επιχειρούν να προσδιορίσουν εννοιολογικά, με αποτέλεσμα να προκαλείται σημασιολογική ασάφεια και σύγχυση γλωσσική.
    Μεγάλη σημασία έχει γι’ αυτό η αγάπη, η ειλικρίνεια, η διάθεση και η προσπάθειά μας να εκφραστούμε σωστά και κατανοητά. Αν κατορθώσουμε να χρησιμοποιούμε σωστά τη νεοελληνική μας γλώσσα, θα μπορέσουμε, χωρίς αμφιβολία, να γίνουμε καλύτεροι και πιο καταξιωμένοι πολίτες, επιστήμονες ή επαγγελματίες. Το πόσο σοβαρό παράγοντα για την πνευματική ανάπτυξη και καταξίωση του ανθρώπου αποτελεί η γλωσσική ανάπτυξη και καλλιέργειά του το αποδεικνύουν σύγχρονες έρευνες στην Αγγλία, σύμφωνα με τις οποίες μαθητές που υστερούν στη γλώσσα υστερούν λίγο πολύ και στα άλλα μαθήματα.
     Νοθεύοντας ένας λαός τη γλώσσα του δεν αλλοιώνει μόνο τους δικούς του εκφραστικούς τρόπους, αλλά ακόμη και τους τρόπους με τους οποίους αντιλαμβάνεται, στοχάζεται και σημασιολογεί το γύρω του φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, όπως υποστηρίζει ο Ευάγγελος Παπανούτσος. «Αν θέλεις να αλώσεις έναν λαό κατάστρεψε τη γλώσσα του», είχε πει ο Λένιν, σχετικά με τη μεγάλη σημασία της γλώσσας για την επιβίωση ενός λαού.
     Από αυτό συνεπάγεται ότι είναι πολύ μεγάλη η σημασία της σωστής και συστηματικής διδασκαλίας της νεοελληνικής μας γλώσσας σε όλες τις βαθμίδες της Παιδείας, από το Δημοτικό Σχολείο μέχρι το Λύκειο και το Πανεπιστήμιο, ώστε, οι μεθαυριανοί επιστήμονες και πολίτες να είναι καλοί χρήστες αυτής και να μην υποπίπτουν σε γραμματικά και συντακτικά ολισθήματα.
     Από την άλλη μεριά, πολλοί πιστεύουν εσφαλμένα ότι τη Δημοτική γλώσσα μπορούν να την χρησιμοποιούν «κατά το δοκούν», αφού δεν έχει τις δυσκολίες και τη γνωστή απαιτητικότητα της καθαρεύουσας. Έτσι, όμως, καταλήγουμε στο αντίθετο άκρο και διαμορφώνουμε μιαν αφύσικη και τεχνητή γλώσσα που μας θυμίζει ανάλογους γλωσσικούς "βιασμούς", που γίνονταν παλιότερα στην καθαρεύουσα και οδηγούμαστε, με αυτόν τον τρόπο, σε μια νέα γλωσσική ακαταστασία.
     Ήδη σε παλιά μελέτη μας [Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, "Ορισμένες γλωσσικές κακοποιήσεις και το ζήτημα της ιστορικής ορθογραφίας", Αναζητήσεις, τ. 7-8 (2000), 93-102], θίξαμε το θέμα των γλωσσικών κακοποιήσεων που οφείλονται:
  1. στις διάφορες επεμβάσεις που γίνονται στη γλώσσα μας από την Πολιτεία ή κάποιους ειδικούς επιστήμονες, προκειμένου να επιφέρουν σε αυτήν ορισμένες «απλοποιήσεις», που- όπως πιστεύεται- αποσκοπούν στη δημιουργία ενός απλούστερου και χρηστικότερου οργάνου γλωσσικής επικοινωνίας. Τέτοια αυθαίρετη επέμβαση, από μέρους της Πολιτείας, υπήρξε και η επιβολή το έτος 1982 (Προεδρικό Διάταγμα 297/1982, ΦΕΚ 52, τ. α΄ της 29-4-1982) του μονοτονικού συστήματος. Και
  2. στις άφθονες ξένες λέξεις, που σε μεγάλο αριθμό και με ποικίλους τρόπους εισρέουν καθημερινά στη γλώσσα μας και που- ανάλογα με τον τρόπο που ενσωματώνονται σε αυτήν- μπορούν να δημιουργήσουν μικρά και μεγάλα προβλήματα κακοποίησής της. Με την παρούσα εργασία μας- που αποτελεί συνέχεια της προαναφερθείσας- θα ασχοληθούμε διεξοδικά με μιαν άλλη πτυχή των κακοποιήσεων που γίνονται στη γλώσσα μας και αφορούν, αυτές οι τελευταίες, στην κακή χρήση της από γραμματική και συντακτική άποψη. Και είναι σήμερα εντελώς αδικαιολόγητα ορισμένα σφάλματα στη γλώσσα μας, από τη στιγμή που υπάρχουν η αντίστοιχη Γραμματική και το Συντακτικό τής Δημοτικής, που διδάσκονται, μάλιστα, συστηματικά και στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο. Σημαντικό για τον λόγο αυτόν είναι να συγκεντρώνουμε, κατά καιρό, οι ειδικοί στη γλώσσα επιστήμονες, άλλά και κάθε φίλος του λόγου, τα σφάλματα που παρατηρούνται συνηθέστερα στον καθημερινό λόγο και να τα προβάλλουμε με κάθε τρόπο στο ευρύτερο κοινό, συμβουλεύοντάς το πώς να τα αποφεύγει, αλλά και στους δασκάλους και φιλολόγους προτρέποντάς τους και αυτούς να επεμβαίνουν διδακτικά στους μαθητές τους, για ένα αποτελεσματικότερο ξερίζωμά τους.
     Θα προσπαθήσουμε, λοιπόν, στη συνέχεια, να κάνουμε μιαν, κατά το δυνατόν, λεπτομερή παρουσίαση των κυριοτέρων λαθών που παρατηρούνται στη γλώσσα μας, συχνά, μάλιστα, και από μορφωμένους ανθρώπους, ακόμα και από φιλολόγους. Τα λάθη αυτά τα συγκεντρώνουμε προσεκτικά, σε ειδικό αρχείο, τώρα και μια τεσσαρακονταετία, σχεδόν από τα πρώτα χρόνια καθιέρωσης της Δημοτικής Γλώσσας, το έτος 1976, με σκοπό τη σημερινή συγκεντρωτική παρουσίασή τους.
Έτσι, τα πιο συνηθισμένα γραμματικά και συντακτικά σφάλματα που παρατηρούνται, σήμερα, στη νεοελληνική μας γλώσσα είναι τα εξής, καταχωρημένα σύμφωνα με τη διαίρεση των Μερών του Λόγου :