ΠΑΥΛΟΥ ΒΛΑΣΤΟΥ - ΆΣΜΑΤΑ ΛΑΪΚΑ ΚΡΗΤΩΝ Ή ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ ΠΟΙΚΙΛΗΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ- ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΠΑΥΛΟΥ ΒΛΑΣΤΟΥ

ΆΣΜΑΤΑ ΛΑΪΚΑ ΚΡΗΤΩΝ  Ή  ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ ΠΟΙΚΙΛΗΣ

(Τόμ. Α΄- Β΄ Μέρος)

[Εκδόσεις: ΓΑΚ- ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ- «Κασιμάτης Α.Ε.», Χανιά 2013, σχ. 8^ο (20Χ14), σσ. 655]

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Το ΓΑΚ- Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, αυτή η κιβωτός τής Κρητικής Ιστορίας, ένα από τα παλαιότερα και σημαντικότερα πνευματικά καθιδρύματα τής Χώρας, διαφυλάσσει επιμελώς και σταθερά μεταδίδει σε κάθε ενδιαφερόμενο την κραυγάζουσα σιωπή τού παρελθόντος. Με τα λόγια του αυτά ο κ. Κωνσταντίνος Φουρναράκης, Προϊστάμενος τού Ιστορικού Αρχείου Κρήτης, μάς διαγράφει το στίγμα τής ευεργετικής παρουσίας τού Ιστορικού Αρχείου στον χώρο τής Κρητικής Λαογραφικής Επιστήμης, παρουσιάζοντάς μας την τελευταία λαμπρή έκδοση τού Αρχείου κάτω από τη δική του προσωπική φροντίδα και επιμέλεια. Ο λόγος για τη συνέχιση τής φωτομηχανικής ανατύπωσης τής χειρόγραφης συλλογής τού σπουδαίου Ρεθυμνίου λαογράφου και συλλογέα Παύλου Βλαστού τού Κρητός, του γνωστού και ως Πατέρα τής Κρητικής Λαογραφίας.

Χαιρόμαστε για τις επανειλημμένες παρουσιάσεις, εκδόσεων πάντα του ως άνω φίλου Ιστορικού Αρχείου Κρήτης, που είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε τον τελευταίο καιρό. Παρουσιάσαμε, ήδη, την «Κρητικοπούλα» τού Χατζή- Μιχάλη Γιάνναρη, το δράμα «Λάμπρω, Τραγωδία εις πράξεις πέντε», της Αντωνούσας Ι. Καμπουροπούλας, το «Βουκολικόν» τού Παύλου Βλαστού, τα «Θούρια στην Κρήτη τού 19^ου αι.» και από τα «Άσματα Λαϊκά Κρητών ή Συλλογή Κρητικής Ποιήσεως Ποικίλης» το Α΄ Μέρος, του Α΄ τόμου, για να έχουμε σήμερα τη χαρά να παρουσιάσουμε- αυτού τού τελευταίου βιβλίου τού Π. Βλαστού- και το παρόν Β΄ Μέρος τού ίδιου τόμου. Και να σημειωθεί ότι απαξάπαντα τα παραπάνω [έξι (06), στον αριθμό] βιβλία αποτελούν περισπούδαστες εκδόσεις μόνο των ετών 2012- 2013. Πρόκειται, ασφαλώς, για έναν αξιόλογο άνεμο αναδημιουργίας που πνέει τον τελευταίο καιρό στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, κάτω από τη στιβαρή και δημιουργική παρουσία τού φίλου Προϊσταμένου του κ. Κωνσταντίνου Φουρναράκη, ο οποίος έχει τάξει σκοπό τής ζωής του να γίνει, κατά το δυνατόν, πραγματικότητα η καταγεγραμμένη βούληση τού δωρητή τού αρχείου- συλλογής «Παύλου Βλαστού», ο οποίος, μεταξύ άλλων, στη συμβολαιογραφική πράξη του, ορίζει ότι το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης οφείλει «να θέσει ως σκοπόν του την δημοσίευσιν, εν καιρώ, τμηματικώς ή ολικώς, του δημοσιευσίμου υλικού» από το έργο «του Ρεθυμνίου Παύλου Βλαστού». Και ο κ. Φουρναράκης βεβαιώνει, επί του προκειμένου, ότι η εν λόγω έκδοση θα συνεχιστεί και θα υλοποιηθεί- με τη σύμφωνη γνώμη και της Εφορείας των ΓΑΚ- τμηματικά, λόγω τού μεγάλου όγκου τού υλικού, ευελπιστεί δε και στην παρακίνηση, από τις πρώτες, κιόλας, αυτές δημοσιεύσεις, γενναιόδωρων Κρητών ευπατριδών, οι οποίοι και θα συμβάλουν με τις χορηγίες τους στη δημοσιοποίηση και δημοσίευση και των επόμενων τόμων τής Συλλογής τού Π. Βλαστού.

Να σημειώσουμε, με την ευκαιρία αυτήν, ότι η πραγματικά απέραντη λαογραφική συλλογή τού Π. Βλαστού, που διαλαμβάνει 93 χειρόγραφους τόμους (με λαϊκά τραγούδια, παραμύθια, παροιμίες κ.λπ.), θησαυρίζεται σήμερα στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης (Χανιά), στο οποίο δωρήθηκε το έτος 1963 από τους κληρονόμους του και, έκτοτε, από τον χώρο αυτόν, είναι διαθέσιμη σε ερευνητές και ενδιαφερομένους. Τελευταία έχει αρχίσει να ψηφιοποιείται σε μικροφίλμς, προκειμένου να διατηρηθεί καλύτερα και να γίνει περισσότερο προσιτή και πρόσβαση στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.

Και το παρόν Β Μέρος, του Α΄ τόμου, των «Ασμάτων Λαϊκών» τού Π. Βλαστού, που παρουσιάζουμε με το σημείωμά μας αυτό, έγινε με τη μέθοδο τής φωτομηχανικής ανατύπωσης των αυτογράφων τού Αρχείου τού Παύλου Βλαστού. Με τον τρόπο αυτόν η Συλλογή έρχεται στο φως όπως ακριβώς βγήκε από το χέρι τού συλλογέα της, πράγμα στο οποίο συναινεί και γενναιόδωρα συμβάλλει και συμβοηθεί και η καλλιγραφική δεινότητα, επάρκεια και καθαρότητα των χειρογράφων τού Βλαστού.

Στο παρόν Β΄ Μέρος των «Κρητικών Λαϊκών Ασμάτων» περιέχονται- και τούτο όλως επιγραφικά- προς γνώσιν των ενδιαφερομένων: Άσματα Ποιμενικά, Ερωτικά, Κλέφτικα, του Χάρωνος κ.λπ. και ορισμένα άλλα, που δεν απαντιούνται στην ταξινόμηση των δημοτικών τραγουδιών που κάνουν άλλες συλλογές, όπως τραγούδια τής ζωοκλοπής, ζωολογικά, Βρικολάκων (ή Καταχανάδων), τής φυλακής κ.λπ.

Ο κ. Φουρναράκης, πέραν τής φιλόπονης και διαφερόντως φροντισμένης Επιμέλειας που είχε στο παρουσιαζόμενο έργο, προχωρεί, έτι περαιτέρω, στα «Επιλεγόμενά» του, και σε μια βαθύτερη αναζήτηση τού τρόπου ταξινόμησης και καταχώρισης των δημοτικών τραγουδιών υπό των διαφόρων Συλλογέων, καθώς και σε μιαν άκρως ενδιαφέρουσα μελέτη των ριζίτικων, λεγομένων, τραγουδιών τής Δυτικής Κρήτης. Σε ουσιώδη, περαιτέρω, και περιεκτική αποστροφή στα «Επιλεγόμενά» του, ο Επιμελητής σημειώνει χαρακτηριστικά (και μας ενδιαφέρει όλους) ότι η μελέτη τής Ιστορίας και του λαϊκού πολιτισμού θα βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε την κλίμακα των αξιών τής κοινωνίας μας και να αναθεωρήσουμε οτιδήποτε σαθρό μάς οδήγησε σε αυτήν την κατάσταση. Το υγιές και ζωντανό κομμάτι τής παράδοσης συνυφαίνεται με το παρόν και γίνεται οδηγός στα άγνωστα μονοπάτια τού μέλλοντος. Μετά τη διάψευση των ελπίδων που είχαμε εναποθέσει στη δύναμη τής τεχνολογίας και των αγορών, είναι καιρός να επανεκτιμήσουμε, πέρα από την αξία τού χρήματος, και τις θεμελιώδεις αξίες που συγκρότησαν την κοινωνία μας, την αλληλεγγύη, την ελευθερία, την ανθρωπιά.

Στην παρούσα έκδοση καταγράφεται και μια, ακόμα, πρωτοτυπία, διά της αποτύπωσης τής συνεισφοράς όλων εκείνων των απλών ανθρώπων που υπαγόρευσαν στον Βλαστό ή τραγούδησαν τα καταγεγραμμένα κείμενα. Για τα πρόσωπα αυτά ο Επιμελητής τού τόμου κ. Φουρναράκης- με τη γενναιόδωρη συμβολή και της κ. Μαίρης Αγάθου- συνέταξε, στο τέλος τού τόμου, ευρετήριο με τα ονόματα των «υπαγορευτών» (άλλως των πληροφορητών) και των πηγών τής Συλλογής τού Βλαστού. Ξεχωρίζουμε, εν μέσω αυτών, το όνομα τής Μαρίας Βλαστού, τής συζύγου τού συλλογέα, τα τραγούδια τής οποίας απηχούν ένα μέρος από τη λαϊκή ποίηση των μουσουλμάνων τής Κρήτης.

Εντυπωσιακό, τέλος, συμπέρασμα για την ύπαρξη στην Κρήτη λαϊκού θεάτρου και τη διεξαγωγή, κατά τα χρόνια τής Τουρκοκρατίας, σύντομων λαϊκών θεατρικών δρωμένων, αποτελούν τρία αξιόλογα τεκμήρια από τη συλλογή αυτήν τού Π. Βλαστού: α) «Η γραία ερωτόπληκτος» (σ. χ/φ 898), β) «Οι παραλοησμένες γράδες» (σ. χ/φ 923- 925), γ) «Κωμωδία ανικάνου» (σ. χ/φ 978- 982).   

Τα θερμά μας συγχαρητήρια στον φίλο Προϊστάμενο τού Ιστορικού Αρχείου Κρήτης κ. Κων. Φουρναράκη και τους λοιπούς συνεργάτες και συντελεστές τής έκδοσης, τους οποίους βεβαιώνουμε ότι «ὂντως καλόν ἒργον εἰργάσαντο, ἐπειδάν καί ἐτελείωσαν αὐτό». Τέτοιες προσπάθειες μάς ενθαρρύνουν και μας κάνουν να πιστεύουμε ότι όσο ενδιαφερόμαστε και σκύβουμε πάνω από τις αιώνιες αξίες τής τοπικής μας ιστορίας και του λαϊκού μας πολιτισμού δεν χάθηκαν ακόμα όλα κάτω από τον αδυσώπητο οδοστρωτήρα τού σύγχρονου τεχνοκρατούμενου πολιτισμού και την ισοπεδωτική λαίλαπα τής παγκοσμιοποίησης και του συγκρητισμού.