ΤΟ ΤΟΠΩΝΥΜΙΟ «ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ» ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ «ΠΡΕΒΕΛΑΚΗΔΩΝ»- ΙΔΡΥΤΩΝ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜOΝΗΣ ΤΟΥ ΠΡΕΒΕΛΗ- ΑΡΔΑΚΤΟY, ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, ΡΕΘΥΜΝΟΥ
http://ret-anadromes.blogspot.com
Η θέση «Αρχοντικά» του Αρδάκτου, επαρχίας Αγίου Βασιλείου (σήμερα Δήμου Λάμπης), αφορά σε μια περιοχή ΝΔ, μέσα στο χωριό, όπου- σύμφωνα με τοπική παράδοση- διέμενε κάποιος πλούσιος ενετός άρχοντας. Ερείπια, πάντως, των συγκεκριμένων οικημάτων του ενετού άρχοντα σήμερα δεν διασώζονται. Πάντως, θα μπορούσαν, θεωρώ, τα «αρχοντικά» αυτά να αφορούσαν σε περισσότερα του ενός οικήματα, έτσι στον πληθυντικό αριθμό όπως εκφέρεται το τοπωνύμιο.
Εικ. 1. Άρδακτος Αγίου Βασιλείου (Δήμου Λάμπης)Μια τέτοια σκέψη- για ύπαρξη, ίσως, ολόκληρης συνοικίας με αρχοντικά στο εν λόγω σημείο του χωριού- ενισχύεται, θεωρώ, από τους πολλούς Αρκολέους [πέντε οικογένειες σε μόλις είκοσι επτά κατοίκους! (Ευαγγελία Μπαλτά- Mustafa Oguz, Το Οθωμανικό Κτηματολόγιο του Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2007, 482)], που διέμεναν στο εν λόγω χωριό, εκπρόσωποι όλοι μιας μεγάλης βυζαντινής αριστοκρατικής οικογένειας, που η καταγωγή της ανάγεται στα 12 αρχοντόπουλα και η οικονομική κατάσταση των οποίων συνάγεται από το μεγάλο ύψος των ποσών που διαχειρίζονταν και διακινούσαν στις διάφορες δικαιοπραξίες, αλλά και από το μεγάλο ύψος της προίκας που εμφανίζονται να δίνουν και να παίρνουν (πβ. Γιάννη Μιχ. Γρυντάκη, Μαρίνος Αρκολέος, Ο τελευταίος νοτάριος της Δυτικής Κρήτης, Πρωτόκολλο1643-1646, Ρέθυμνο 2003, 19).
Αλλά και τα χαράτζια που το χωριό πληρώνει (17 για 27, μόλις, κατοίκους), συγκρινόμενα με αυτά που πληρώνουν άλλα πολύ πολυπληθέστερα από αυτό γειτονικά χωριά (π.χ. το Σπήλι 20 χαράτζια για 62 κατοίκους!) (Ευαγγελίας Μπαλτά- Mustafa Oguz, ό.π., 482, σημ. 27 και 477, σημ. 23) αποδεικνύουν, θεωρώ, αυτήν την εξαιρετικά εύρωστη, οικονομικά, κατάσταση των κατοίκων του Αρδάκτου, ώστε να δικαιολογείται η ύπαρξη συνοικίας «αρχοντικών» σε αυτό.
Ο γνωστός Αρδακτιανός λόγιος Μιχαήλ Γ. Πρεβελάκης εξηγεί το τοπωνύμιο αυτό από το γεγονός ότι εδώ, λέγει, υπήρχε η κατοικία του Έλληνος φεουδάρχη Πρεβέλη, που προήγαγε σε Μονή το ναΰδριο του αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, που βρισκόταν μέσα στο φέουδό του [Μιχ. Γ. Πρεβελάκη, «Η Ιερά Μονή “Πρέβελη”», Επετηρίς Εταιρείας Κρητικών Σπουδών, τ. Α΄, Εν Αθήναις 1938, 268 και Σπύρου Απ. Μαρνιέρου, «Άρδακτος και Πρεβελάκιδες», Κρητική Επιθεώρηση, 29/5/1992].
Ο γνωστός Αρδακτιανός λόγιος Μιχαήλ Γ. Πρεβελάκης εξηγεί το τοπωνύμιο αυτό από το γεγονός ότι εδώ, λέγει, υπήρχε η κατοικία του Έλληνος φεουδάρχη Πρεβέλη, που προήγαγε σε Μονή το ναΰδριο του αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, που βρισκόταν μέσα στο φέουδό του [Μιχ. Γ. Πρεβελάκη, «Η Ιερά Μονή “Πρέβελη”», Επετηρίς Εταιρείας Κρητικών Σπουδών, τ. Α΄, Εν Αθήναις 1938, 268 και Σπύρου Απ. Μαρνιέρου, «Άρδακτος και Πρεβελάκιδες», Κρητική Επιθεώρηση, 29/5/1992].
Εικ. 2. Το παλιό Μοναστήρι του Πρέβελη
Και πιο συγκεκριμένα, η όμορφη αυτή παράδοση κάνει λόγο για έναν Πρέβελη ή Πρεβελάκη Γεώργιο, γενάρχη των Πρεβέληδων, πριν από την Τουρκοκρατία, που είχε ένα μεγάλο φέουδο στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το μοναστήρι. Την εκκλησία, λοιπόν, που βρισκόταν μέσα στο φέουδό του την έκανε μοναστήρι, χαρίζοντας του και τα γύρω κτήματά του. Αυτή ήταν η απαρχή της ιστορικής Μονής του Πρέβελη. Κατά τον Μιχ. Πρεβελάκη το όνομά της η Ι. Μονή Πρέβελη, το οφείλει σε οικογενειακό Πρέβελης [πιθανόν από λατινικό Praevalens= ο διακεκριμένος (Μιχ. Ανδριανάκη, Ιερά Μονή Πρέβελη, Ρέθυμνο 1998, 13)], που την προέλευσή του ανάγει στο χωριό Πρεβελιανά της επαρχίας Μονοφατσίου, του Ηρακλείου.
Εικ. 3. Το μοναστήρι του Πρέβελη σήμερα
Ο εν λόγω Πρέβελης, κατά την παράδοση, ήταν χριστιανός που φόνευσε έναν γενίτσαρο και, θέλοντας να σωθεί, κατέφυγε στην επαρχία Αγίου Βασιλείου, όπου και ίδρυσε το επονομαζόμενο Μοναστήρι του Πρέβελη. Επειδή, όμως, στη συνέχεια και ο αδελφός του φονιά- ιδρυτή της Ι. Μ. Πρέβελη κινδύνευε να φονευθεί από τους Τούρκους, ακολούθησε κι εκείνος τα βήματα του αδελφού του και φθάνοντας στον Άρδακτο- λίγα μόλις χιλιόμετρα ανατολικότερα της Μονής του Πρέβελη- με τη συναίνεση και συμβουλή και του αδελφού του- ιδρυτή της Μονής, αποφάσισε να εγκατασταθεί εκεί και έτσι λέγεται ότι έλαβε την αρχή της η περίφημη οικογένεια των Πρεβελάκηδων, από τις σπουδαιότερες ιστορικές οικογένειες του Αρδάκτου (βλ. σχετικά στον Μιχ. Γ. Πρεβελάκη, «Η Ιερά Μονή “Πρέβελη”», ό.π. 267- 68).
Την αληθοφάνεια της εν λόγω παράδοσης επιβεβαιώνει, κατά τον Μιχαήλ Πρεβελάκη, και η ονομασία του χωριού Άρδακτος, που συμπίπτει με το όνομα Αρδαχθιανά, μικρή κωμόπολη που βρίσκεται κοντά στα Πρεβελιανά, Μονοφατσίου, Ηρακλείου. Από την παραπάνω, λοιπόν, παράδοση βλέπουμε τις στενότατες σχέσεις που, έκτοτε, συνδέουν τον Άρδακτο με την Ι. Μονή του Πρέβελη, της οποίας από τούς δεκαέξι μέχρι την εποχή του Μιχ. Πρεβελάκη διατελέσαντες ηγουμένους αυτής οι έξι (!) κατάγονταν από τον Άρδακτο (Μιχ. Γ. Πρεβελάκη, ό.π.), καθώς και ο λόγιος μοναχός της ίδιας μονής Μερκούριος.
Την αληθοφάνεια της εν λόγω παράδοσης επιβεβαιώνει, κατά τον Μιχαήλ Πρεβελάκη, και η ονομασία του χωριού Άρδακτος, που συμπίπτει με το όνομα Αρδαχθιανά, μικρή κωμόπολη που βρίσκεται κοντά στα Πρεβελιανά, Μονοφατσίου, Ηρακλείου. Από την παραπάνω, λοιπόν, παράδοση βλέπουμε τις στενότατες σχέσεις που, έκτοτε, συνδέουν τον Άρδακτο με την Ι. Μονή του Πρέβελη, της οποίας από τούς δεκαέξι μέχρι την εποχή του Μιχ. Πρεβελάκη διατελέσαντες ηγουμένους αυτής οι έξι (!) κατάγονταν από τον Άρδακτο (Μιχ. Γ. Πρεβελάκη, ό.π.), καθώς και ο λόγιος μοναχός της ίδιας μονής Μερκούριος.
Εικ. 4. Αεροφωτογραφία της Μονής Πρέβελη
(Ευχαριστώ τον Δήμο Φοίνικα για την ευγενική προσφορά των φωτογραφιών της Μονής του Πρέβελη)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου