Οθωμανικά δημόσια έγγρφα του Ρεθύμνου (1695- 1898)

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ- ΑΡΧΕΙΑ Ν. ΡΕΘΥΜΝΗΣ


«Οθωμανικά δημόσια έγγραφα τού Ρεθύμνου (1695- 1898)»
Επιστημονική Επιμέλεια Ασπασίας Παπαδάκη
[Εκδόσεις «ΓΡΑΦΟΤΕΧΝΙΚΗ ΚΡΗΤΗΣ», Ρέθυμνο 2008, σχ. 8ο (24Χ17), σσ. 450]

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

«Ενός καλού μύρια καλά έπονται», λέγει ο ελληνικός λαός. Και πράγματι, ο λόγος αυτός επαληθεύτηκε πλήρως στην περίπτωση τού κ. Αντώνη Αναστασόπουλου, επίκουρου Καθηγητή 
Τουρκολογίας, στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας τού Πανεπιστημίου Κρήτης. Και πιο συγκεκριμένα. ο κ. Αναστασόπουλος, τον Ιούλιο τού έτους 2001, σε επιστημονική επίσκεψή του στην "Εθνική Βιβλιοθήκη των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου" τής Σόφιας, πληροφορήθηκε την ύπαρξη, στο Ανατολικό Τμήμα τής Βιβλιοθήκης, οθωμανικού αρχειακού υλικού, που αφορά στην Κρήτη και ειδικότερα στο Ρέθυμνο.
Την πληροφορία του αυτήν ο κ. Αναστασόπουλος- και είναι προς τιμήν του η επιστημονική του αυτή ευαισθησία και ευσυνειδησία και το ειλικρινές προς τον τόπο μας ενδιαφέρον- την πληροφορία του, λέγω, αυτήν, ακολουθώντας την ορθή και, στην περίπτωση, ενδεδειγμένη πορεία, την μετέφερε στον σωστό χώρο απ’ όπου θα γινόταν η σωστότερη και γονιμότερη αξιοποίησή της, στα Γενικά, δηλαδή, Αρχεία τού Κράτους- Αρχεία Νομού Ρεθύμνης και την Προϊσταμένη τους δρα Ασπασία Παπαδάκη. Και στο σημείο αυτό είναι που ίσχυσε αυτό που σημειώσαμε «εν προλόγω» ότι, δηλαδή, «ενός καλού μύρια καλά έπονται». Γιατί η Προϊσταμένη των Αρχείων Νομού Ρεθύμνου αντιλήφθηκε αμέσως τη σοβαρότητα τής εν λόγω «ανακάλυψης» και επιδόθηκε σε μια επίμονη και πολύμηνη αλληλογραφία με την Εθνική Βιβλιοθήκη τής Σόφιας, που, στο τέλος, απέδωσε πλούσιους και εξαιρετικούς καρπούς, η Εθνική Βιβλιοθήκη, δηλαδή, τής Σόφιας επέτρεψε τη μικροφωτογράφηση των εγγράφων σε πέντε μικροταινίες, τον Ιούλιο τού 2002.
Τρίτο καλό, στην περίπτωση, είναι ότι βρέθηκε ο φορέας που θα αναλάμβανε τη δαπάνη τής παραπάνω μικροφωτογράφησης. Πρόκειται, ακριβώς, για την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνης- τής οποίας Αντιπρόεδρος, τον καιρό εκείνο, ήταν η κ. Ασπασία Παπαδάκη. Η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία ενδιαφέρθηκε για την απόκτηση των μικροταινιών, που, στη συνέχεια, δωρίθηκαν στα Αρχεία Ρεθύμνου.
Η δυσκολία, όμως, της γλώσσας θα καθιστούσε το εν λόγω υλικό όλως ανεκμετάλλευτο και απρόσιτο στο ευρύτερο- πέραν των ειδημόνων τής τουρκικής γλώσσας- αναγνωστικό κοινό. Για τον λόγο αυτόν, το Αρχείο ανέθεσε, το έτος 2003, στις κυρίες Μαρία Βαρούχα και Φωτεινή Χαιρέτη- ιστορικούς με μεταπτυχιακές σπουδές στην Τουρκολογία- την ταξινόμηση, επεξεργασία και περαιτέρω μελέτη τής αρχειακής αυτής ύλης, με σκοπό τη σύνταξη περιλήψεων ανά έγγραφο, που θα συνοδεύονταν από γλωσσάριο και σχετικά ευρετήρια προσώπων και τοπωνυμιών. Αυτό έγινε με απόλυτη επιτυχία και το αποτέλεσμα και τής προσπάθειας αυτής είναι ένας θαυμάσιος και εξαιρετικά καλαίσθητος τόμος τετρακοσίων πενήντα σελίδων, που εκδόθηκε με την επιστημονική επιμέλεια και φροντίδα τής κ. Ασπασίας Παπαδάκη, με τον τίτλο: «Οθωμανικά δημόσια έγγραφα τού Ρεθύμνου (1695- 1898)».
Στον τόμο αυτόν περιλαμβάνονται 753 λυτά (άδετα) έγγραφα οικονομικού, κυρίως, περιεχομένου. Η πλειονότητα των εγγράφων αυτών (547 τον αριθμό) χρονολογείται στον 19ο αιώνα και τα υπόλοιπα στον 17ο και 18ο αιώνα και αφορούν σε στρατιωτικές δαπάνες, μισθοδοσίες, επιτάξεις για το στράτευμα, μισθοδοσίες κρατικών αξιωματούχων και υπαλλήλων, έξοδα για εξοπλισμό και επισκευή δημοσίων κτιρίων αλλά και άλλα κρατικά οικονομικά ζητήματα. Ένα μεγάλο μέρος των εγγράφων αφορά, ειδικότερα, στην περίοδο 1866- 69, και ιδιαίτερα στο έτος 1867, στη διάρκεια τής οποίας έγινε, ως γνωστόν, μια από τις σημαντικότερες επαναστάσεις των χριστιανών Κρητικών εναντίον τής οθωμανικής κυριαρχίας στο νησί, η γνωστή και ως «Μεγάλη Κρητική Επανάσταση», που υπήρξε η απαρχή τής απελευθέρωσης των Κρητικών από τους Τούρκους. Έχουν, για τον λόγο αυτόν, τα εν λόγω έγγραφα, να γνωρίσουν πολλά και σπουδαία στο αναγνωστικό τους κοινό και μάλιστα σε όσους ασχολούνται με την ιστορία τού τόπου κατά την περίοδο αυτήν.
Χαρακτηριστικό είναι, πάντως, ότι, παρόλο που στα έγγραφα αυτά είναι διάχυτη και ευδιάκριτη η ανησυχία των αρχών και κάποια στρατιωτική κινητικότητα, λόγω τής προδιαγραφείσας κατάστασης που επικρατούσε στην Κρήτη τα χρόνια εκείνα, ωστόσο δεν γίνεται πουθενά σαφής αναφορά στη μεγάλη επανάσταση των Κρητικών, πέρα από κάποιες έμμεσες αναφορές στους «μάρτυρες», δηλαδή σε μουσουλμάνους που πέθαναν υπερασπιζόμενοι την πατρίδα τους.
Το παραπάνω έργο των Αρχείων τού Νομού Ρεθύμνης είναι αξιολογότατο και αποτελεί ,τώντις, περισπούδαστη και κεφαλαιώδους σημασίας για το τόπο μας μελέτη. Έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό στη επιστήμη τής Ιστορίας των χρόνων τής Τουρκοκρατίας. Η καταλογογράφηση τής συγκεκριμένης αρχειακής ύλης και η γνωστοποίηση τού περιεχομένου των εγγράφων θα βοηθήσει τους μελλοντικούς ερευνητές να κατευθύνονται πιο εύκολα προς τα θέματα που τους ενδιαφέρουν, αλλά και κάθε αναγνώστη να πληροφορηθεί κατά τρόπο άμεσο και πρωτογενή για τη συγκεκριμένη εποχή. Γιατί μέσα από τα έγγραφα αυτά αποκομίζουμε πολύτιμες πληροφορίες για την Τοπική μας Ιστορία, αλλά και την ευρύτερη οθωμανική. Μέσα από τη μελέτη τους ο ερευνητής μπορεί να συγκεντρώσει στοιχεία για την οθωμανική διοίκηση στο νησί, τη στρατιωτική οργάνωση, τη λειτουργία τού φορολογικού συστήματος και του μουσουλμανικού συστήματος απόδοσης δικαιοσύνης και γενικά για τις σχέσεις των υπηκόων μεταξύ τους αλλά και με την πρωτεύουσα.
Αξίζουν, όθεν, πολλών και θερμών ευχαριστιών όλοι όσοι ενεπλάκησαν στη δημιουργία τής θαυμάσιας αυτής έκδοσης. ο εκλεκτός Καθηγητής κ. Αντώνης Αναστασόπουλος, η Προϊσταμένη των Αρχείων Νομού Ρεθύμνου Δρ. Ασπασία Παπαδάκη, η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία και οι μεταφράστριες Μαρία Βαρούχα και Φωτεινή Χαιρέτη. Όλοι τους είναι άξιοι τού «δικαίου επαίνου» αλλά και της αγάπης όλων μας γι' αυτήν τους την προσφορά στον τόπο μας.

Δεν υπάρχουν σχόλια: