Ο άδικος θάνατος του αγνού Γάλλου
φιλέλληνα,
λοχαγού Ιωσήφ Βαλέστρα
(15/4/1822)
ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ
www.ret-anadromes.blogspot.com
Το έξυπνο και μεγαλεπήβολο σχέδιο του λοχαγού
Ιωσήφ Βαλέστρα (βλ. άρθρο μας Ρεθεμν. Νέα 22-1-2022) απέτυχε παταγωδώς και οι απώλειες των χριστιανών
υπήρξαν εξαιρετικά βαριές, ενώ σκοτώθηκε και ο ίδιος. Σε αυτό συνετέλεσαν τα
εξής τραγικά γεγονότα: στις 15 Απριλίου οι γύρω από
τον Γ. Τσουδερό Αγιοβασιλειώτες, ο Πωλογεωργάκης, ο Ιωάννης Μοσχοβίτης με τους Αμαριώτες του, ο Μανουσογιάννης
και οι λοιποί Ρεθεμνιώτες που είχαν καταλάβει τη θέση Πέταλο του Βρύσινα,
προς το Ρουσοσπίτι, φανερώθηκαν άστοχα και δέχτηκαν επίθεση από
δεκαπλάσιους Τούρκους και αναγκάστηκαν, τελικά, να υποχωρήσουν, φθάνοντας μέχρι
το χωριό Κούμια (Κούμοι;), αφού έχασαν και περί τους τριάντα στρατιώτες και
μαζί με αυτούς και τον γιο του Τσουδερού, Μανόλη[1]. Όμως, και η βοήθεια που,
κατά το σχέδιο, οι γύρω από τον Τσουδερό θα έπρεπε να ελάμβαναν από το
ευρισκόμενο στον Κάστελο σώμα
του Πρωτοπαπαδάκη και των Μανουσέλη, Σηφοδασκαλάκη και Μαυροθαλασσίτη
δεν έφτασε ποτέ. Αντίθετα, ο Πρωτοπαπαδάκης, παρόλο τον εγνωσμένο ηρωισμό
του, «αναξίως εαυτού πολιτευθείς»[2],
παρασυρμένος από καταχθόνιο σχέδιο του Αφεντούλιεφ- αντί της προβλεπόμενης από
το σχέδιο, όταν ήλθε η ώρα, επίθεσης κατά του
κάστρου της πόλης- παρέμεινε (όπως ειπώθηκε εκ των υστέρων), απαθής και
ανάλγητος θεατής στον Κάστελο, να παρακολουθεί την εν λόγω οπισθοχώρηση και τα
παθήματα των συναδέλφων του και συναγωνιστών του περί τον Γ. Τσουδερό και τον
επακολουθήσαντα θλιβερό θάνατο του μεγάλου εκείνου και αγνού Γάλλου φιλέλληνα,
λοχαγού Βαλέστρα[3]. Γιατί
ο Βαλέστρας, νομίζοντας ότι το σχέδιό του προχωρούσε κανονικά και κατά γράμμα,
εξόρμησε από τις θέσεις του, δυτικά, στις πλαγιές του Ατσιπόπουλου και τον
Κουμπέ προπορευόμενος
και παροτρύνοντας τον στρατό του να εκτελέσει επίθεση κατά του φρουρίου του
Ρεθύμνου, που το θεωρούσαν αφρούρητο.
Του επιτέθηκε, όμως, τότε, παρ’ ελπίδα,
αθρόος ο τουρκικός στρατός και από εμπρός και από τα πλάγια, γιατί ο μεν Πρωτοπαπαδάκης
παρέμεινε, όπως είδαμε, ακίνητος και ανάλγητος θεατής στις θέσεις του στον
Κάστελο, ενώ το ανατολικό τμήμα προς τα Περβόλια και το Πέταλο ήταν ελεύθερο,
μετά την υποχώρηση των σωμάτων του Τσουδερού, του Μανουσογιάννη,
του Ιωάννη Μοσχοβίτη και του Πωλογιωργάκη.
Ο Βαλέστρας καταλαμβάνεται εκτός του
οχυρού, ενώ μάταια περιμένει να καταφθάσει η- σύμφωνα με το σχέδιο- συνδρομή
των λοιπών σωμάτων. Κάποια στιγμή, οι περί τον Βαλέστρα αντιλαμβάνονται τι
ακριβώς είχε συμβεί και αναγκάζονται, καταδιωκόμενοι, να υποχωρήσουν. Είχαν,
όμως, ήδη, περικυκλωθεί. Εκατόν είκοσι πέντε παλικάρια πέφτουν νεκροί γύρω του και
ο Χιώτης υπασπιστής του λοχαγός Κόκκινος και αρκετοί
άλλοι συλλαμβάνονται αιχμάλωτοι. Ο Βαλέστρας
πληγώνεται. Ο γιγαντόσωμος στο σώμα και την ψυχή Ασφεντιώτης Ανδρέας
Βούρβαχης τον παίρνει στους ώμους του και τρέχει να τον γλιτώσει. Από παντού
Τούρκοι και τουρκικά βόλια. Προχωρεί σε μια ξερή ρεματιά και τον αφήνει
λαβωμένο πίσω από μια πυκνή βάτο. Ήταν αρκετά ασφαλής εκεί. Όμως, ο Βούρβαχης
δεν φεύγει από δίπλα του, παρά τις προτροπές του Βαλέστρα να τον αφήσει, για να
μη δίνει στόχο, και να επέστρεφε τη νύκτα για να τον πάρει[4].
Δεν πρόφτασε, όμως. οι
νικητές ανακάλυψαν τον πληγωμένο Βαλέστρα, του απέκοψαν το κεφάλι και το δεξί
χέρι και τα έφεραν και τα επιδείκνυαν θριαμβευτικά στο Ρέθυμνο[5], ενώ σκότωσαν και τον
υπασπιστή του, λοχαγό Κόκκινο, και όλους τους αιχμαλώτους.
Εικ. Ιωσήφ Βαλέστρας
Έτσι, νεότατος, 32 μόλις ετών, πέθανε ο
άριστος εκείνος στρατιωτικός και σπάνιος φιλέλλην (εικ.) και μαζί με
αυτόν χάθηκαν και οι πολλές και μεγάλες ελπίδες των Κρητικών για στρατιωτική
επιτυχία. Όπως δε λέγουν οι ιστορικοί Κριτοβουλίδης,
Παπαδοπετράκης, Κριάρης και Ψιλάκης[6], ο ωραίος εκείνος και επίσημος φιλέλλην Γάλλος
πολεμιστής υπήρξε θύμα της αλόγου ραδιουργίας του
αρμοστή Κομνηνού Αφεντούλη, που τον υποπτευόταν ότι ήθελε ή
μπορούσε, την κρίσιμη εκείνη στιγμή, να του αμφισβητήσει ή και αφαιρέσει την ανώτατη
εξουσία που κατείχε, πράγμα, βέβαια, που ο Βαλέστρας ουδέποτε το είχε διανοηθεί[7]. Χρησιμοποίησε δε προς επίτευξη του
βδελυρού σκοπού του, τον διακεκριμένο μεν και εξαίρετο, αλλά, ταυτόχρονα, και αδιάλλακτο
αρχηγό Πρωτοπαπαδάκη, που έρεπε έντονα προς τη ζηλοτυπία. Ο ίδιος,
μάλιστα, ο Πρωτοπαπαδάκης, καταδιωκόμενος, στη συνέχεια, από τους Σφακιανούς
συναρχηγούς του, ομολόγησε ευθαρσώς ότι είχε ρητή διαταγή από τον Αφεντούλη να
μη συμφωνήσει ποτέ με τα «ανόητα σχέδια» του Βαλέστρα και να αφήσει να χάσει
ανόητα τους άνδρες του[8]. Και
όμως, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Κριτοβουλίδης, το σχέδιο αυτό του
έμπειρου περί τα πολεμικά Βαλέστρα, που ήταν από όλους εγκεκριμένο, «αν
συμφώνως όλοι οι οπλαρχηγοί συνεπολέμουν και συνέδραμον αλλήλους εις την μάχην,
η νίκη ήτον άφευκτος εις τους Έλληνας». Κατέστρεψε, όμως, τα πάντα την
ημέρα εκείνη η διαγωγή που επέδειξε ο Πρωτοπαπαδάκης, όταν, «χωρίς να ρίψη
όπλον κατά των εχθρών ούτ’ αυτός, ούτε κανείς των στρατιωτών του, ανεχώρησαν
άπαντες από τας θέσεις των ανάλγητοι επί τοις παθήμασι των συναδέλφων και
συναγωνιστών των. Και η διαγωγή των αύτη …..υπηρέτησε τότε τον Αφεντούλην
μάλλον ή εαυτόν και την πατρίδα του!»[9].
Δυστυχώς,
θεωρείται ότι και σε πολλά άλλα θέματα η διοίκηση και η διαγωγή του Αφεντούλη
απέτυχε οικτρά, γιατί αμέσως μετά την άφιξή του στην Κρήτη ενέσπειρε διχόνοια
στους Κρήτες οπλαρχηγούς, μοιράζοντας σωρηδόν βαθμούς και κρατώντας για τον
εαυτό του τον βαθμό του αρχιστατήγου[10]. Αλλά μήπως και η ρήξη
των οπλαρχηγών Μελιδόνη – Βουρδουμπά, που κατέληξε στον άδικο θάνατο του πρώτου
από το μαχαίρι του δευτέρου δεν έχει τις ρίζες της στην αλλοπρόσαλλη αυτή
διαγωγή του Αφεντούλη ως προς τη διανομή των βαθμών;
[2] Η βαριά αλλά δίκαιη αυτή κατηγορία ανήκει στον Σφακιανό
Παπαδοπετράκη, που δύσκολα ανέχεται και την παραμικρότερη καθ’ οιουδήποτε
Σφακιανού μομφή (Μουρέλλος).
[3] Κριτοβουλίδης, Κ., Απομνημονεύματα, Εν Αθήναις 1859, 93. Ζαμπελίου και Κριτοβουλίδου, Ιστορία των
Επαναστάσεων της Κρήτης, 1901, 381- 382. Κριάρης, Παναγιώτης Κ.,
Ιστορία της Κρήτης, από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του τέλους της
επαναστάσεως του 1866, Εν Χανίοις 1902,
56.
[4] Κριτοβουλίδης, Κ., ό.π., 93. Μουρέλλος, Ι. Δ., ό.π., 580.
Ψιλάκης, Βασίλειος Ιστορία
τής Κρήτης, χ.χ,
Αθήναι, 318- 319. Βλ. τα εν λόγω γεγονότα της μάχης περί το Ρέθυμνο και του
θανάτου του φιλέλληνα Ιωσήφ Βαλέστρα και στον Τρικούπης, Σπυρίδων 19782, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Β΄, 219- 220.
[5] Ψιλάκης, Βασίλειος, ό.π., 319. Κριάρης, Παναγιώτης Κ., ό.π., 56. Πβ. και Δετοράκης, Θεοχάρης, Ιστορία τής Κρήτης, Ηράκλειο 1990, 330 .
[6] Κριτοβουλίδης, Κ., ό.π., 93- 94. Ζαμπελίου και Κριτοβουλίδου, ό.π.,
383.
Κριάρης, Παναγιώτης Κ., ό.π., 56. Ψιλάκης, Βασίλειος, ό.π., 319.
[7] Πβ. και Στέφ. Ξανθουδίδη, ο οποίος την αποτυχία του
μεγάλου φιλέλληνα αποδίδει σε ελλιπή εκτέλεση του σχεδίου (Ξανθουδίδης,
Στέφανος, Επίτομος
Ιστορία της Κρήτης από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς, Εν Αθήναις 1909, 131).
[8] Ψιλάκης, Βασίλειος, ό.π., 319- 320.
[9] Κριτοβουλίδης, Κ., ό.π., 94.
[10] Κριάρης, Παναγιώτης Κ., ό.π., 55. Ζαμπελίου και Κριτοβουλίδου , ό.π.,
364, 371. Ψιλάκης, Βασίλειος, ό.π., 320 και Μουρέλλος, Ι. Δ., ό.π., 535, 582.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου