ΚΩΣΤΗΣ ΛΑΓΟΥΔΙΑΝΑΚΗΣ * * * Τση Κρήτης η Πορπατηξά στη στράτα τσ’ Ιστορίας

 

ΚΩΣΤΗΣ ΛΑΓΟΥΔΙΑΝΑΚΗΣ

 

Τση Κρήτης η Πορπατηξά

στη στράτα τσ’ Ιστορίας

[Τυποκρέτα ΑΕ, Ηράκλειο 2020, σχ. 8^ο  (24 Χ 17), σσ. 830]

 

   ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

       www.ret-anadromes.blogspot.com

 

Ο συνταξιούχος δάσκαλος και, για χρόνια, διευθυντής σε σχολεία του νομού Ηρακλείου, Κωστής Λαγουδιανάκης, είναι ένας αληθινά παθιασμένος λάτρης της κρητικής γλωσσολαλιάς και ιδιαίτερα της κρητικής μαντινάδας. Πρόσφατα είχαμε παρουσιάσει την τελευταία μαντιναδολογική δουλειά του, υπό τον τίτλο: «Χιλιάκριβε σεβντά μου» (Ηράκλειο 2015), που, πρέπει να το ομολογήσω ότι εξαρχής ξαφνιάστηκα ευχάριστα τόσο για την πρωτοτυπία της, όσο και για την διαφαινόμενη τόλμη του δημιουργού της! Ναι, τόλμη (!) όταν, όπως γράφει στον Πρόλογό του, ένα  απλό «χωρατό» της γυναίκας του στάθηκε ικανό να «βάλει φωτιά» στη μαντιναδολογική έμπνευσή του για τρία ολόκληρα χρόνια (!), χαρίζοντάς της καθημερινά και από μιαν υπέροχη σεβνταλίδικη μαντινάδα! Ανάμεσα, επίσης, σε μια, τουλάχιστον, δεκάδα βιβλίων του είναι και τα «Τα ναμουντάνικα χωργιά» (Ηράκλειο 2009), μια άλλη τολμηρότατη κι αυτή δουλειά, στην οποία εμπεριέχονται 1430 μαντινάδες, μια για κάθε χωριό της Κρήτης(!).

Έτσι τολμηρός, πάντα, ο φίλος Κωστής Λαγουδιανάκης πιάστηκε επανειλημμένα και από το βιβλίο μας: «Ρ έ θ υ μ ν ο   1 9 0 0- 1 9 5 0», κι έλαβε αφορμή και αφιέρωσε τιμητικά και στην πόλη μας αρκετά στιχουργήματά του που δημοσιεύτηκαν σε τοπικές εφημερίδες, όπως τα παρακάτω:

 

                α) Υπαίθριοι Μικροπωλητές του παλιού Ρεθέμνους

                β) Τον Κήπο τον Δημοτικό το Ρέθεμνος λογιάζει

                 γ) Οι  βροντεροί τελάληδες  στσι  ρούγες  του Ρεθέμνους και

           δ) Σαπουναριά στο Ρέθεμνος πριχού πενήντα χρόνους

 

Μια δουλειά εξίσου τολμηρή, όπως και οι παραπάνω, μια δουλειά που δύσκολα τη χωράει το μυαλό τού ανθρώπου είναι και η τελευταία του που παρουσιάζουμε με το σημείωμά μας αυτό. Τη φορά αυτήν, ο Κωστής Λαγουδιανάκης φτάνει να τραγουδήσει το απίστευτο^. ολάκερη την ιστορία της Κρήτης. Σαν κι ο Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής τον «Κρητικό Πόλεμό» του, έτσι κι ο Κωστής Λαγουδιανάκης, σαν ένας νέος Μπουνιαλής, βάλθηκε να τραγουδήσει στην κρητική λαλιά και σε ιαμβικό 15σύλλαβο, την Ιστορία της Κρήτης απ’ αρχής μέχρι τέλους, από τη Νεολιθική Εποχή και τη Μινωική Κρήτη, μέχρι την Κλασική εποχή, το Βυζάντιο και τη Βενετοκρατία, τον Κρητικό Πόλεμο και το Εικοσιένα, τη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση, τη Μάχη της Κρήτης και την Αντίσταση. Όλες γενικά τις εποχές και περιόδους της Κρητικής Ιστορίας. Και το αποτέλεσμα; Ένας τόμος 830 σελίδων, με σκληρό πολυτελές εξώφυλλο, και πλούσιο έγχρωμο φωτογραφικό υλικό, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου είναι ειδικά ζωγραφισμένο για τις ανάγκες τού βιβλίου από τον αυτοδίδακτο ζωγράφο και δάσκαλο Κώστα Πατεράκη. Πολύτιμο κρίνεται στο τέλος και το εκτενέστατο, σε σαράντα σελίδες, κρητικό «Γλωσσάρι».

Ο στίχος του Κ. Λαγουδιανάκη είναι αριστοτεχνικός με απόλυτη και, πάντα, ταιριαστή ομοιοκαταληξία. Ιδιαίτερη και η προσοχή που ο Ποιητής δίνει στα πνεύματα (αφαίρεσης- έκθλιψης- αποκοπής), που είναι τόσο συχνά, αφού, ως γνωστόν, ο κρητικός λόγος δεν σηκώνει τη χασμωδία («του τουρκοαιγυπτιακού στρατού ’ν’ ο σερασκέρης», «Από την άκρη των ακριώ ’σαμέ την άλλη άκρα»). Όλα στον στίχο του τα βρίσκεις προσεγμένα^. τη στίξη, την ορθογραφία και τη σύνταξη. Στρογγυλεύει και σμιλεύει περίτεχνα τις λέξεις, στον αόριστο των οποίων επικρατεί η χαρακτηριστική αύξηση [η] του ανατολικού κρητικού ιδιώματος (ηγόραζε) και πλάθει σωρεία καινούριων εντυπωσιακών λέξεων (ψηλόρανα, ανεμομυλοστένει, κοκκινομερτζανόχειλη).

Σε αρκτική του βιβλίου ακροστιχίδα, πάνω στα γράμματα «ΚΡΗΤΗ», ο Ποιητής σημειώνει τα πέντε στοιχεία που συναποτελούν την πραγματικότητα της Κρήτης:

 

1. Τις φυσικές ομορφάδες της:

 

«Κοκκινομερτζανόχειλη, Κρήτη γαϊτανοφρύδα,

Τα κάλλη σου τα ξομπλιαστά τση φύσης αντηρίδα».

  

2. Τον πολιτισμό

3. Την Ιστορία

4. Τη λαλιά της Κρήτης:

 

«Τεχρίλια χάρτζα πλουμιστά τση Κρήτης και γαϊτάνια

Οι γ-εμιλιές στ’ αχείλη τζη κι ολόχρουσα γιορντάνια».

 

5. Την παράδοση και τις αξίες:

 

«Η Κρήτη τρίπαλιο πρεπιάς βαστά το καλαντάρι

Απού ’ναι τση παράδοσης και σέβους τ’ αξαμάρι».

 

      Ακολουθούν ο Πρόλογος του Περιφερειάρχη Κρήτης κ. Σταύρου Αρναουτάκη, του Προέδρου του Μορφωτικού- Εξωραϊστικού Συλλόγου του χωριού του, του Χαρασού, κ. Κωστή Παχιαδάκη (έκδοση του οποίου είναι το παρόν έργο με την ευγενική υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης) και ο Πρόλογος του Καθηγητή της Γλωσσολογίας κ. Χριστόφορου Χαραλαμπάκη, ο οποίος προχωρεί σε λεπτές γλωσσολογικές επί του κειμένου επισημάνσεις και ολοκληρώνονται τα «Εισαγωγικά Σημειώματα» με το φιλόστοργο τερέτισμα του Ποιητή προς τη Μάννα Κρήτη: «Πέτομαι Κρήτη Μάννα μου που σε φωνάζω Μάννα!!!», κείμενο αξεπέραστα όμορφοπλουμισμένο, που κλείνει μέσα του ένθερμα λόγια αγάπης για την «Μάννα» Κρήτη σε ύφος ελίτιο και σπάνια δωρική ομορφιά:

 

«Μάννα μου Κρήτη πλουμιστή κόρη τση Μεσογείου,

Τρισταύρι θαλασσόβρεχτο ρέγεσαι για κονάκι

Και διαφεντεύγεις περασές, στράτες και στρατολάτες

Και σαν ηλιοχτενίζεσαι η πλάση στραφταλίζει.

……………………………………………………..

Από την άκρη των ακριώ ’σαμέ την άλλη άκρα,

Από τον κάβο Σίντερο ως το Ελαφονήσι,

Από τη Ντία βορινά και νοτικά στη Γαύδο

Κρήτη σ’ ακριβοχαιρετώ και διπλοπροσκυνώ σε!!!

Καληνορίζω κι εύχομαι και λέω: Θέ μου δώσε,

Αθάνατη νυν και αεί εις τους αιώνας Κρήτη!!!».

 

          Εντυπωσιακά ποιητικοί και οι τίτλοι τού κάθε κεφαλαίου, σε βοηθούν να προγεύεσαι νοερά τους στίχους που μέλλεται να ακολουθήσουν. Δειγματικά αναφέρω δυο- τρεις:

 

«Ο Νικηφόρος ο Φωκάς λευτερωτής τση Κρήτης»

«Η Κρήτη ’νεμπουκώνεται μες στη φωτιά και μπαίνει»

«Θέρισο τσ’ επανάστασης, Βενιζελομπροστάρης»

 

Ο Κωστής Λαγουδιανάκης κατάφερε να γαλουχηθεί και να μεγαλώσει με τις καθάριες κρητικές αξίες, πίνοντας από τα παιδικάτα του μονάχα από το αγνό νερό της βρυσομάνας, από την ίδια την βρυσομάνα που είχε πιει κι ο Όμηρος, ο Θαλής, ο Ησίοδος, ο Λεονταρίτης, ο Χαλκιόπουλος. Δεν θόλωσαν τον Κωστή τα βαλτόνερα της σύγχρονης ευρωπαϊκής διανόησης και περιορίστηκε να ξεδιψάσει μονάχα απ’ τις δροσερές πηγούλες του χωριού του, του Χαρασού Ηρακλείου, που του υπέδειξαν από τα μικράτα του ο αφέντης του κι αυτή η γλυκιά του μάνα. Με βαθιά αγάπη και ειλικρίνεια σκύβει «στην πλάκα του» και πιάνει «το κοντύλι» του, σε μια προσπάθεια επιλογής των πολύτιμων εκείνων στοιχείων σύνθεσης των μοσχομύριστων λέξεων της μπαινάμικης κρητικής διαλέκτου.

          Με τα βιβλία του, είναι γεγονός ότι ο Κωστής Λαγουδιανάκης μάς μεταγγίζει από αυτήν την αληθινή παιδεία- που βαθιά διαπότιζε τον παλιό κρητικό πολιτισμό- που γνώρισμά της έχει την ευγένεια και τη λεπτότητα του ήθους, τη σεμνότητα και την ανθρωπιά, αυτό, που, με μια λέξη, λέμε, κρητική «πρεπιά», όπως αυτή διαγράφεται και ορίζεται μέσα από το απόσταγμα των άγραφων ηθών, εθίμων και παραδόσεων της Κρήτης.

Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό φίλο Κωστή Λαγουδιανάκη και του ευχόμαστε να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο του Κρητικού Λόγου και της Μαντινάδας, στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του. Η γενέθλια γη θα επιβραβεύσει, να είναι βέβαιος, με ευγνωμοσύνη και αγάπη αυτήν την όμορφη κι ευγενική του παρουσία στα Γράμματα της Κρήτης και την ιερή προσήλωσή του στις πατρογονικές αξίες και παρακαταθήκες, σε ό,τι ιερό και όμορφο έχει την αναφορά του στις ρίζες και τις αξίες του τόπου αυτού.