Στα 200 χρόνια από την Επανάσταση του Εικοσιένα - Και με την ευκαιρία του εορτασμού της Παναγίας της Θυμιανής και του Κουρκουλού

 

Στα 200 χρόνια από την Επανάσταση του Εικοσιένα

Και με την ευκαιρία του εορτασμού της Παναγίας της Θυμιανής και του Κουρκουλού

 

Κουρκουλός - Παναγία Θυμιανή-

Καταστροφή της Μονής Πρέβελη από τον Ισμαήλ

ΚΩΣΤΗΣ  ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

    www.ret-anadromes.blogspot.com

  

1.  Από τον Κουρκουλό (Ροδάκινου) στην Παναγία τη Θυμιανή

      Την τελευταία Κυριακή του Μαΐου, κάθε χρόνο, γιορτάζουμε τα γεγονότα στην Παναγία τη Θυμιανή, με θεία λειτουργία και άλλες τιμητικές εκδηλώσεις, ενώ πέντε μέρες πιο πριν γιορτάζουμε και τα γεγονότα στον Κουρκουλό του Ροδάκινου. Με την ευκαιρία, λοιπόν, αυτήν αξίζει, νομίζω, να θυμηθούμε τι συνέβη τις μεγάλες και επίσημες αυτές ημέρες.

Η πρώτη επαναστατική σημαία του αγώνα του Εικοσιένα στην Κρήτη υψώθηκε στις 24 Μαΐου από τον ηγούμενο της Μονής Πρέβελη Μελχισεδέκ Τσουδερό, στο ύψωμα Κουρκουλός του Ροδάκινου, όπου και ευλόγησε τα όπλα των επαναστατών του σώματος Πρέβελη που μόλις είχε συγκροτηθεί από τους αδελφούς τού Ηγουμένου Γεώργιο και Ιωάννη Τσουδερό και άλλους αγωνιστές της επαρχίας Αγίου Βασιλείου. Η πρώτη αυτή σημαία ήταν το αντιμήνσιο της Αγίας Τράπεζας του αγίου Γεωργίου, ένα τετράγωνο άσπρο πανί με κεντημένο έναν σταυρό στη μέση^[1] (εικ. 1).

Εικ. 1. Αγιος Γεώργιος Κουρκουλός (Ροδάκινου)

Το 1959 οι Ροδακινιώτες της Αθήνας κατέθεσαν στο Υπουργείο Εσωτερικών και το Γενικό Επιτελείο Στρατού αποδεικτικά στοιχεία για την ύψωση της πρώτης επαναστατικής σημαίας στον Κουρκουλό και στις 17 Μαΐου 1959 δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Βασιλικό Διάταγμα, που όριζε την 24^η Μαΐου «ως ημέραν επισήμου εορτής εις ανάμνησιν του ιστορικού τούτου γεγονότος» και στις 24 Μαΐου του 1960 οι Ροδακινιώτες έκαναν στον Κουρκουλό τον πρώτο επίσημο εορτασμό[2] (εικ. 2).

Εικ. 2. ΠΗΓΗ Πολιτιστικός Σύλλογος Ροδάκινου (rodakinocreta)

Το σώμα, στη συνέχεια, κατευθύνθηκε προς τα Σφακιά. Εδώ, στην Παναγία τη Θυμιανή Κομιτάδων (ναό δίκλιτο, αφιερωμένο στο Γενέθλιο της Θεοτόκου και την Αγία Τριάδα, με τοιχογραφίες από τα χρόνια της Ενετοκρατίας), στις 29 Μαΐου 1821, ημέρα Κυριακή, οι Αγιοβασιλειώτες ενώνονται μαζί και με άλλους Κρήτες οπλαρχηγούς και μετά από απόφαση της Γενικής Συνέλευσης Κρητών αποφασίζεται η επίσημη κήρυξη της Επανάστασης του Εικοσιένα για την Κρήτη και καταστρώνεται το επίσημο σχέδιο του αγώνα^[3] (εικ. 3).

Εικ. 3. Παναγία Θυμιανή- Κομιτάδες

Το ό,τι η Επανάσταση του 1821 στην Κρήτη ξεκίνησε από την Παναγία τη Θυμιανή των Σφακίων αναγνωρίστηκε επίσημα και με το Β.Δ. 93, ΦΕΚ Α΄18/1/1966, στο οποίο, μεταξύ άλλων, αναφέρεται: «Ορίζομεν ημέραν εορτασμού της επετείου της κηρύξεως εν Κρήτη της Επαναστάσεως του 1821 κατά του Τουρκικού ζυγού την τελευταίαν Κυριακήν του μηνός Μαΐου και τόπον εορτασμού την Μονή Θυμιανής Παναγίας της Επαρχίας Σφακίων…».

Ουσιαστικά, πάντως, θεωρούμε ότι η επανάσταση στην Κρήτη είχε, ήδη, ξεκινήσει από τα μέσα Μαΐου με τις εκστρατείες των Τούρκων στο εσωτερικό της Κρήτης και με τα επεισόδια που έλαβαν χώρα στην Ι. Μονή Πρέβελη με τους Αμπαδιώτες Τούρκους και τον Ισμαήλ Αγά Κουντούρη, που κατέληξαν στην καταστροφή της Μονής και εξώθησαν τον Ηγούμενο και τους αδελφούς του, Γεώργιο και Ιωάννη, στο ύψωμα Κουρκουλός, του Ροδάκινου απ’ όπου, αν και υπήρχαν σοβαρά προβλήματα, ξεκίνησαν την Επανάσταση του Εικοσιένα στην Κρήτη. Έτσι, το επαναστατικό κίνημα που είχε, ήδη, ξεκινήσει με ορμή και ενθουσιασμό στα δυτικά το έφερνε, πλέον, ο δυτικός άνεμος και προς την άλλη Κρήτη, που άρχιζε και αυτή με δυναμικά και σταθερά βήματα να οργανώνει τον ξεσηκωμό της, ενώ δίπλα της αντίκρυζε τα φρικτότατα μαρτύρια των άοπλων θυμάτων του κρητικού λαού, αποτέλεσμα της οργισμένης αντίδρασης των Τούρκων κατακτητών.

 

2.  Η καταστροφή της Μονής Πρέβελη από τον Ισμαήλ

     Ο Ισμαήλ αγάς Κουντούρης ή Ψαροσμαήλης, όπως είδαμε σε προηγούμενο άρθρο μας (Ρέθεμνος 15/5/2021), επισκέφτηκε στις 23 Μαΐου 1821 με τριακόσιους άγριους Αμπαδιώτες Τούρκους εκ των «επιφοβωτάτων γειτόνων των επαρχιών Αμαρίου και Αγίου Βασιλείου μέχρι και Σφακίων» την Ι. Μονή Πρέβελη, με σκοπό να συλλάβει τον Ηγούμενό της Μελχισεδέκ Τσουδερό και τους πατέρες του μοναστηριού. Όταν, πάντως ο Ισμαήλ, την άλλη μέρα, κατάλαβε το παιγνίδι που του έπαιξε ο Ηγούμενος, που του διέφυγε τη νύκτα με όλους τους μοναχούς, οργισμένος και μη έχοντας κάτι άλλο να κάνει, πυρπόλησε το Πίσω Μοναστήρι, το οποίο καταστράφηκε ολοσχερώς, λόγω των μεγάλων ποσοτήτων ελαιολάδου που ήταν αποθηκευμένες εκεί (εικ. 4).

Εικ. 4. Ι. Μονή Πρέβελη

Ανέβηκε, στη συνέχεια, στο βουνό Τσιλίβδικα, προκειμένου να αρπάξει τα αιγοπρόβατα και τυροκομικά της Μονής. Όμως, όπως διαπίστωσε, έλειπαν όλα, γιατί είχε φροντίσει και γι’ αυτά την προηγούμενη νύχτα ο Μελχισεδέκ. Εκνευρισμένος άρχισε να βρίζει και να προκαλεί τους Καλλικρατιανούς, που σκορπισμένοι και κρυμμένοι ένα γύρο στα χαμόδεντρα και τους βράχους άρχισαν να πυροβολούν εναντίον του και των στρατιωτών του και έγινε εκεί κανονική μάχη^[4].

Κατά τον Μουρέλλο, πάλι, αρχικά, τίποτε από όλα αυτά δεν συνέβη, αφού ο Ισμαήλ αγάς Κουντούρης ήταν τεχνίτης και, μη θέλοντας να εξωθήσει τα πράγματα στα άκρα, δεν ζήτησε να καταδιώξει τον Μελχισεδέκ και τους καλογήρους, όταν διαπίστωσε τι είχε συμβεί. Απεναντίας, δεν πείραξε τίποτε από τα πράγματα της Μονής, έκλεισε όλα τα κελιά και παρέδωσε τα κλειδιά σε δυο ανάπηρους μοναχούς που δεν μπόρεσαν να ακολουθήσουν τους άλλους και είχαν παραμείνει στη μονή κρυμμένοι σε διπλανό σπήλαιο, με την εντολή να τα δώσουν στον ηγούμενο «που, όπως τους έλεγε, άδικα και παράδικα φοβήθηκε και το ’σκασε, ενώ αυτός ήταν καλός φίλος, όπως το απέδειχνε, που δεν πείραξε τίποτε στη μονή». Το σχέδιό του, πάντως, ήταν άλλο^. να παράσερνε τον Τσουδερό σε επιστροφή στη μονή και τότε να τον συλλάμβανε. Δεν είχε μάθει ως την ώρα εκείνη την ένωση των αδελφών Τσουδερών και τον οπλισμό τόσων ανδρών στον Κουρκουλό και στο Ροδάκινο. Όταν αργότερα, μετά από δυο μέρες, διαπίστωσε πώς είχαν τα πράγματα, ότι, δηλαδή, ο Μελχισεδέκ είχε αποχωρήσει οριστικά από τη Μονή και δεν σκεφτόταν να επιστρέψει, διάρπαξαν τα πάντα από τη μονή και άρχισαν να κυνηγούν τα μοναστηριακά κοπάδια προς τις πλαγιές^[5].

---

[1] Γιάννης Τσουδερός Ευθυβούλου, «Κουρκουλός, Τσιλίβδικας και Χάλαρα: Τα πρώτα τρία αλληλένδετα επαναστατικά γεγονότα, που ’γιναν στις 25 του Μάη του 1821 στο νοτιοδυτικό τμήμα της επαρχίας Λάμπης κ’ είναι η αιτία που ’γινε η πρώτη Γενική Συνέλευση των Οπλαρχηγών της Κρήτης στις 29 του Μάη στην Παναγία τη Θυμιανή», Πρεπραγμένα Ι΄ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, τ. Γ1, Χανιά 2011, 20.

[2] Χομπίτης Αναστάσιος, Μια ζωή δοσμένη στην πατρίδα, 1980, 242- 244. Όπως πληροφορούμαι από τον φίλο Αντιδήμαρχο Πολιτισμού και Δημόσιας Υγείας, Δήμου Αγίου Βασιλείου, κ. Γιάννη- Νεκτάριο Χαραλαμπάκη, ο Δήμος συναποφάσισε με τους τοπικούς παράγοντες του Ροδάκινου, να επαναφέρει τον εορτασμό της Ύψωσης της Επαναστατικής σημαίας στον Κουρκουλό στις 24 Μαΐου κάθε χρόνο. Φέτος κατ’ εξαίρεσιν, λόγω της επιδημίας, ο εορτασμός ορίστηκε για τις 22 Αυγούστου, οπότε θα γίνουν και αποκαλυπτήρια σχετικής Αναμνηστικής Πλάκας.

[3]  Παναγιώτης Κριάρης Κ., Ιστορία της Κρήτης από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του τέλους της επαναστάσεως του 1866, Εν Χανίοις 1902, 49. Γρηγόριος Παπαδοπετράκης Ιστορία των Σφακίων, ήτοι μέρος τής Κρητικής Ιστορίας, Εν Αθήναις 1888, 186.

[4] Αυτή, σημειώνει ο Γιάννης Ε. Τσουδερός, ήταν η πρώτη μάχη της Επανάστασης (Γιάννης Τσουδερός: Αφιέρωμα στην Ιστορία τής Κρήτης κ’ ειδικότερα τού Ρεθέμνου 1536 ως 1924, Ρέθεμνος 1995, 21). Πβ. Γρηγόριος Παπαδοπετράκης, ό.π., 177- 178.

[5] Ι. Δ. Μουρέλλος, Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειον Κρήτης 1931, 408 και 416.