ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΛΕΔΑΚΗ * * * ΤΟ ΠΕΜΠΤΟ ΖΑΛΟ ** ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ * * Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΣΦΑΚΙΑ 1770

 

ΓΙΩΡΓΟΥ  ΛΕΛΕΔΑΚΗ

 

ΤΟ ΠΕΜΠΤΟ ΖΑΛΟ

ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΣΦΑΚΙΑ 1770

[Εκδόσεις ΝΑΜΑ, Αθήνα 2020, σχ. 4^ο (21 Χ 29), σσ. 32]

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

   www.ret-anadromes.blogspot.com

Η νέα γενιά παίρνει στα χέρια της την Ιστορία του τόπου μας, για να τη διδάξει με τον πιο ξεχωριστό τρόπο στους συνομήλικούς της! Για πρώτη φορά η αληθινή ιστορία για το ολοκαύτωμα του Αρκαδιού, γραμμένη σε κόμικς από έναν δεκαπεντάχρονο, μόλις, μαθητή, τον Γεώργιο Λελεδάκη, βγαίνει προς τα έξω, ανά το πανελλήνιο, από τις εκδόσεις «΄Εαρ», βραβευμένη με 1^ο Πανελλήνιο Βραβείο, για να δώσει στα μικρά παιδιά και στους νέους μαθήματα πίστης προς την Πατρίδα και την Ορθοδοξία. Και με την πράξη του αυτήν ο μαθητής Γιώργος Λελεδάκης αναδεικνύεται ένας πραγματικά «αριστούχος» του μαθήματος της Ιστορίας, και μάλιστα της σχετικής με την Αρκαδική Εθελοθυσία, αφού όχι μόνο τη γνωρίζει πολύ καλά για τον εαυτό του, αλλά, όπως απέδειξε, μπορεί και να τη διδάξει, να τη μεταφέρει στους συμμαθητές του, στα παιδιά της ηλικίας του ανά το πανελλήνιο. Και αυτό, βέβαια, είναι το "άριστα" του μαθητή σε όλη του την πληρότητα!

Με τα λόγια αυτά είχα χαιρετίσει πριν δυο, περίπου, χρόνια την παραπάνω έκδοση του πρώτου βιβλίου του νεαρού Ρεθεμνιώτη συγγραφέα Γιώργου Λελεδάκη. Τι ωραίο, αλήθεια, ένα παιδί, ένας μαθητής του Λυκείου να βρίσκει τον τρόπο και τα μέσα να διδάξει τα άλλα παιδιά της ηλικίας του, που εξ ιδίας πείρας και πεποίθησης γνωρίζει τι ακριβώς θέλουν να μαθαίνουν και πώς τους αρέσει να το μαθαίνουν!

Σήμερα ο Γιώργος, δεκαεπτάχρονος, μόλις, μαθητής, επανέρχεται στη δημοσιότητα με ένα καινούριο βιβλίο του, σε μορφή και πάλι κόμικς, οπότε  και αυτό απευθύνεται, βασικά, στα νέα παιδιά της Χώρας μας, με την υπέροχη ιστορία, αυτή τη φορά, της Επανάστασης του ήρωα Δασκαλογιάννη στα Σφακιά, με τον εξαιρετικά ευρηματικό τίτλο: «Το πέμπτο Ζάλο, Δασκαλογιάννης, Η Επανάσταση στα Σφακιά 1770».

Και χαρακτηρίζοντας τον τίτλο του βιβλίου «εξαιρετικά ευρηματικό» αναφέρομαι στην επιτυχή και έξυπνη από τον νεαρό συγγραφέα σύνδεση της περίφημης επανάστασης του Δασκαλογιάννη με την ωραία και άγνωστη εν πολλοίς παράδοση ότι ο κρητικός αυτός χορός, πεντοζάλι, έχει, πραγματικά, την αρχή του και την πρώτη αιτία του στην εν λόγω ηρωική επανάσταση. Γιατί το πεντοζάλι είναι ο χορός της κρητικής επανάστασης, άμεσα συνδεδεμένος με την ιστορία της Κρήτης και με τους ηρωικούς αγώνες της προκειμένου να αποτινάξει τον τούρκικο ζυγό. Είναι δε συνδεδεμένος, ειδικότερα, με έναν από τους μεγαλύτερους πολέμαρχους που έβγαλε ποτέ αυτός ο τόπος, τον ήρωα Δασκαλογιάννη. Γιατί το όνομά του ήταν, ακριβώς, ένα συνθηματικό, που έστελνε το μήνυμα της επανάστασης απ΄ άκρου εις άκρον της Λεβεντογέννας! Κεκαλυμμένα, δηλαδή, ο Δασκαλογιάννης, με τον εν λόγω χορό, αποκαλύπτει την προετοιμασία της επανάστασής του και ως πέμπτο ζάλο θεωρούσε, ακριβώς, την πέμπτη, στη σειρά, προσπάθεια των Κρητών, δηλαδή αυτήν τη δική του, να αποτινάξουν τον τούρκικο ζυγό και η ερμηνεία που δίνουν οι πολλοί σήμερα ότι ο χορός ονομάζεται έτσι επειδή έχει πέντε ζάλα είναι απλά το… προκάλυμμα. 

Παίρνει, λοιπόν, ο Κιώρος (ο δημιουργός του πεντοζάλι), κατ’ εντολή του Δασκαλογιάννη, έναν αρχέγονο πολεμικό ρυθμό, τον πυρρίχιο, τον φέρνει στα μέτρα της δικής του εποχής και δημιουργεί το πεντοζάλι. Επιπλέον, φτιάχνει έτσι τη μουσική, ώστε να απαρτίζεται από δώδεκα μουσικές φράσεις, σκοπούς ή γυρίσματα, προς τιμήν των δώδεκα ηγετών του ξεσηκωμού!

Επίσης,  ο νεαρός συγγραφέας στο βιβλίο του παρέχει και άλλες πρωτότυπες αλλά και άγνωστες πληροφορίες, όπως αυτήν ότι η επαναστατική σημαία που υψώθηκε στις 25 Μαρτίου του 1770 στην Ανώπολη, το χωριό του Δασκαλογιάννη, και η οποία χαιρετίστηκε με πολλούς πυροβολισμούς, ήταν υφαντό, δημιούργημα στον αργαλειό, της κόρης του, της Μαρίας.

Ο νεαρός συγγραφέας, διαβάζοντας το κόμικς αυτό, διαπιστώνεις ότι διηγείται μια σπουδαία ιστορία της Κρήτης, ακολουθώντας τον τρόπο της ιστορικής έρευνας και το εγχείρημά του στέφθηκε, θεωρώ, με απόλυτη επιτυχία, αφού το παιδί αυτό έκατσε και διάβασε πολλά και έγκυρα ιστορικά βιβλία και κατάφερε, τελικά, να προσφέρει γνώση ακριβή και εγγυημένη, χρησιμοποιώντας, για τον σκοπό αυτόν, έγκυρους Κρήτες ιστορικούς, όπως τον Μουρέλο, τον Παπαδοπετράκη και τον Θεοχάρη τον Δετοράκη, ενώ, από την άλλη, χαίρεσαι μέσα σου να βλέπεις ότι όλη την ορμητικότητα της ψυχής του, ο νέος αυτός κατάφερε να την τιθασεύσει δημιουργικά και να τη διοχετεύσει σε μιαν ιερή και σκληρή του ελληνικού έθνους πολεμική αναμέτρηση, της οποίας, όμως, οι σκηνές πολεμικής βίας που περισσεύουν τραβούν, λόγω ιδιοσυγκρασίας, και συγκινούν έντονα τη νεότητα, γιατί αποπνέουν ιερότητα, φως και βαθιά αγάπη για την πατρίδα. 

Ο συγγραφέας τονίζει, περαιτέρω, με σαφήνεια από τη μια την προδοσία, τη δολιότητα (μπαμπεσιά) και ανειλικρίνεια των  προθέσεων των Τούρκων και από την άλλη τον τίμιο αγώνα και το αδάμαστο θάρρος των Σφακιανών, προκειμένου να κερδίσουν την ελευθερία τους και τη δύναμη και το ψυχικό σθένος του Δασκαλογιάννη στη μάχη και στον μαρτυρικό θάνατο.

Το βιβλίο, τέλος, μετά από έναν ουσιώδη και περιεκτικό Πρόλογο, με πλούσια ιστορικά στοιχεία γύρω από την επαρχία Σφακίων, προσμετρά εφτά ενότητες, σε μια σωστή και προσεγμένη νεοελληνική γλώσσα και με πλούσια τα στοιχεία της Κρητικής Διαλέκτου στα διαλογικά μέρη.

Η εικονογράφηση από τον Σπύρο Ζαχαρόπουλο εκφράζει επιτυχώς την αγριότητα ή ημερότητα, την αγωνία και τη θλίψη των ηρώων, ενώ τη θεωρώ πολύ πιστή και στην απόδοση του τοπίου, φαραγγιών (Ίμβρου), οροπεδίων (Ασκύφου), λιμανιών (Λουτρού), του κάστρου του  Φραγκοκάστελου κ.λπ.

Και μετά από όλα αυτά, σαν κατακλείδα, σημειώνουμε ότι στόχος του συγγραφέα είναι να διδάξει στους συνομήλικούς του με έναν εύκολο και κατανοητό τρόπο τα γεγονότα της Επανάστασης των Σφακιανών στα 1770 και να τους βοηθήσει να αγαπήσουν την τοπική, και όχι μόνον, Ιστορία. Και, ακόμα, να διατρανώσει παντού ότι οι ήρωες δεν χάνονται ποτέ. Ήρωες σαν τον Δασκαλογιάννη θα είναι πάντοτε κοντά μας, δίπλα μας και θα μας εμπνέουν σε κάθε στιγμή.

Τα θερμά μου συγχαρητήρια στον νεαρό συγγραφέα! Είναι άξιος του «δικαίου επαίνου» αλλά και της αγάπης όλων μας και για τη δεύτερη αυτήν προσφορά του στα παιδιά και τους εφήβους της πατρίδας μας αλλά και προς τον τόπο που τον γέννησε και για πρώτη φορά αντίκρισε το φως της ζωής. Είμαστε δε βέβαιοι ότι η χαρά της δημιουργίας και της ικανοποίησης που θα νιώσει από την προσφορά του, θα τον κάνουν να συνεχίσει σταθερά τις προσπάθειές του.