Χορωδία τής Σχολής Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής τής Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου- ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚH ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΥΝΑΥΛΙΑΣ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚH ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Χορωδία τής Σχολής Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής τής Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου 

            ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Την Κυριακή 28 Ιουλίου 2013, στο θέατρο «Ερωφίλη» τής πόλεώς μας, έλαβε χώρα, ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου, συναυλία από τη Χορωδία τής Σχολής Βυζαντινής Μουσικής τής Ι. Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, σε συνεργασία με τον Δήμο Ρεθύμνου (Κ.Ε.ΔΗ.Ρ.) στα πλαίσια των πλούσιων και ποικίλων καλοκαιρινών εκδηλώσεών τού τελευταίου.

Πλουσιότατο και το Πρόγραμμα τής εν λόγω βυζαντινής συναυλίας, που κάτω από τη στιβαρή καθοδήγηση του χοράρχη και Πρωτοψάλτη τού Μητροπολιτικού μας Ναού κ. Ευαγγέλου Καπαϊδονάκη απέδωσε ύμνους βυζαντινούς και δημοτικά ελληνικά τραγούδια, υπό τον γενικό τίτλο: «Από την ελληνική μουσική μας παράδοση», αφού και τα δύο μαζί– τόσο το εκκλησιαστικό- βυζαντινό μέλος όσο και το Δημοτικό- λαϊκό τραγούδι - αποτελούν την ενιαία ελληνική μουσική μας παράδοση και ταυτότητα, που οφείλουμε να διαφυλάσσουμε ως «κόρην οφθαλμού». Πολύ ενδιαφέροντα, επί του προκειμένου, και τα σχετικά εισαγωγικά σχόλια, εφ’ όλου τού Προγράμματος, από τον θεολόγο κ. Γεώργιο Σηφάκη.

Ειδικότερα, γύρω από το Πρόγραμμα τής περασμένης Κυριακής, στην πρώτη Ενότητα τού Πρώτου Μέρος τού Προγράμματος ακούστηκαν ύμνοι από την Ακολουθία στον Άγιο Αντύπα, σύγχρονο των Αποστόλων, επί Δομετιανού, άγιο θεράποντα των δοντιών, που έγραψε ο κορυφαίος σκιαθίτης λογοτέχνης Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και μελοποίησε ο Πρωτοψάλτης τού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως κ. Λυκούργος Αγγελόπουλος.

Ο Παπαδιαμάντης- η έκπληξη τής προχθεσινής μουσικής βραδιάς- μεγάλωσε με βυζαντινές ψαλμωδίες, καθαρά κεριά και αγιορείτικα λιβάνια. Παρέμεινε διά βίου προσηλωμένος στην Εκκλησία και πίστευε ακράδαντα στον Θεό, στις πρεσβείες των αγίων και τής Παναγίας και στα θαύματά τους. Μια φορά, διηγείται ο καλός φίλος και εξάδελφός του Αλέξ. Μωραϊτίδης, αποδέκτης τής θαυματουργικής χάριτος τού Αγίου Αντίπα έγινε και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο οποίος, στη συνέχεια, συνέταξε και ασματική ακολουθία προς τιμήν του, ως έκφραση τής βαθιάς ευγνωμοσύνης του προς τον Άγιο.

Από αυτούς τους εντυπωσιακούς και, εν πολλοίς, άγνωστους ύμνους τού Αλεξ. Παπαδιαμάντη στην παρουσιαζόμενη συναυλία ακούστηκαν οι εξής: «Όπλα αστραπηβόλα» (προσόμοιο εσπερινού, ήχ. πλ. τού Α΄), «Δεύτε συνελθόντες…» (προσόμοιο Αποστίχων, ήχ. Β΄), «Τω Θεώ τω ποιήσαντι…» (προσόμοιο αίνων, ήχος Λέγετος), «Δεύτε τέκνα τής Νέας Σιών…» (Δοξαστικό Λιτής αγίου Αντίπα, ήχ. πλ. τού Α΄).

Σε όλους τους παραπάνω ύμνους εντυπωσίασαν η ορθοφωνία τού χορού, η ακρίβεια στη διάρκεια των χρόνων και των παύσεων και, μάλιστα, τα ωραία ισοκρατήματα, που αποτελούν το «αλάτι» τής χορωδιακής εκτέλεσης, αφού χωρίς ισοκράτες δε μπορούμε, ασφαλώς, να μιλάμε για χορωδιακό μέλος.

  Στη δεύτερη Ενότητα τού Πρώτου Μέρους ερμηνεύτηκαν η Α΄ στάση των Τυπικών («ευλόγει η ψυχή μου…», ήχ. πλ. του Δ΄, αγιορείτικο μέλος, μουσική καταγραφή Λυκούργος Αγγελόπουλος), με μια εμφανώς, μοναδική ποιότητα τεχνικής ^. νότες στρογγυλεμένες, σμιλεμένες φράσεις, απουσία αιχμών, αληθής εμμονή στην ποιότητα τού ήχου. Ερμηνεύτηκε, επίσης, το «Άξιον εστιν…» (από την «Τιμιωτέρα» Δαμιανού τού Βατοπεδινού, ήχ. πλ. τού Β΄), σε χαρακτηριστικά αργό και μεγαλόπρεπο μέλος και με ένα διαφερόντως εντυπωσιακό  «κράτημα» (τεριρέμ), το οποίο οι χορωδοί απέδωσαν με μια φωνή γενναιόδωρη, πλατιά, πειθαρχημένη, αγέρωχη και συνεπή, που έλαμπε σ’ όλες τις περιοχές τής μουσικής σημειογραφίας (το κράτημα είναι ένα μέλος που χρησιμοποιεί άσημες συλλαβές, όπως τορορό, τεριρέμ, νενενά και άλλες παρόμοιες, επειδή, ακριβώς, ο μελοποιός δεν θέλει να δεσμευτεί από κανένα κείμενο, αλλά προτιμά να δώσει ξεχωριστή σημασία στη μελωδία, αναπτύσσοντας με τον τρόπο αυτόν έξοχες σελίδες καθαρής μουσικής). Τέλος, το «Μεθ’ υμών ο Θεός…» τού Μεγάλου Αποδείπνου (ήχ. πλ. τού Β΄, μέλος Πέτρου Λαμπαδαρίου) το απέδωσε σύνολος ο χορός- με εναλλασσόμενες φωνές των μελών του, γρήγορο δοξαστικό χρόνο και μ’ ένα πλούσια λαμπερό- από την ποικιλότητα των φωνών- όσο και αποτελεσματικό ισοκράτημα. 

     Στο δεύτερο Μέρος τού Προγράμματος έλαμψε- ως έχουμε ήδη επισημάνει- το Δημοτικό- λαϊκό τραγούδι, που αγκάλιασε απ’ άκρου σ’ άκρον τον ελληνισμό τόσο με το εναρκτήριο, ριζίτικο των Λευκών Ορέων «Ηντάχετε γυρού- γυρού…» (καταγραφή 1910), όσο και με τα λοιπά λαϊκά άσματα που ακούστηκαν, από διάφορα μέρη τού ελληνικού τόξου προερχόμενα, καταγραφή όλα τού μεγάλου δασκάλου τής ελληνικής μουσικής Σίμωνος Καρά (1903-1999), που για δεκαετίες το όλον όργωνε απ’ άκρου σ’ άκρον την Ελλάδα, καταγράφοντας χιλιάδες δημοτικών τραγουδιών, τα οποία διέσωσε, μεταφέροντας επιμελώς τη μουσική τους στη βυζαντινή παρασημαντική.

Τα τραγούδια αυτά, πρέπει όλοι μας να το καταλάβουμε καλά- σήμερα ιδιαίτερα, που ζούμε σε μέρες βαθιάς αλλοτρίωσης και συγκρητισμού- ότι είναι ο μέγας πλούτος τού ελληνικού μας Γένους ^. έχουν άνεση και τρόπον ομηρικό, είτε τραγουδώντας πράξεις ηρωικές τής καθημερινότητας, τον έρωτα, την πατρίδα και τη θρησκευτικότητα τού ελληνικού λαού, είτε συντροφεύοντας τη ζωή, τις λύπες και τις χαρές της, σε λόγο, πάντα, ρέοντα δημοτικό και μουσική που πηγάζει μέσα βαθιά από τα γάργαρα σπλάχνα τού ελληνικού λαού. Επί αιώνες ολόκληρους αποτέλεσαν το απαραίτητο τραγούδημα τού λαού μας ή με τη συνοδεία μουσικών οργάνων ή και χωρίς συνοδεία, όπως συμβαίνει με τα ριζίτικα ή τα αργά αφηγηματικά άσματα τού τραπεζιού (τής τάβλας, όπως λέγονται).

Από τα πολλά δημοτικά τραγούδια τού Μέρους αυτού- για λόγους οικονομίας χώρου- πέραν τού προαναφερθέντος ριζίτικου (των Λευκών Ορέων) «Ηντάχετε γυρού- γυρού…», σημειώνω και το εύθυμο Καλαματιανό τής Προποντίδας «Τσανακαλιώτισσα…», τον (εκτός προγράμματος;) λεβέντικο κρητικό συρτό, το «Θωμαή…» (της κεντρικής Μακεδονίας), αεράτο και ιδιαίτερα εκλεπτυσμένο κομμάτι χάρις στο γενναιόδωρο ηχόχρωμα τού κλαρινέτου, του Μανόλη Πίτερη, με τα πλούσια σημεία αυτοσχεδιασμού και μάλιστα το περίφημο «Τζιβαέρι…» (τής Δωδεκανήσου), στο οποίο εξέπληξε η σόλο ερμηνεία τής Δέσποινας Πετρούλη- Δασκαλάκη, που τραγούδησε με κομψότητα, καλλιέπεια και χάρη περισσή. Το κλείσιμο τού όλου Προγράμματος υπήρξε ξέχωρα εύθυμο και πανηγυρικό- πράγμα που συνεπήρε και το φιλόμουσο κοινό- με το πανελλήνια γνωστό τραγούδι «Έχε γεια Παναγιά …», Κασάπικο τής Κωνσταντινουπόλεως, με τραγούδι τής Ηρακλείας Κουιδή και τού συνόλου των μελών τού Χορού και των Οργάνων.

    Η άρτια προετοιμασία των χορωδών και η φανερή πίστη τους στα έργα που ερμήνευσαν είχε ως αποτέλεσμα να αναδειχθούν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο συνθέσεις εξαιρετικές και με μεγάλο μουσικό ενδιαφέρον. Τα ηχοχρώματα και η ερμηνευτική διαδικασία, γενικά, κινήθηκαν στο πνεύμα τού αυστηρού βυζαντινού μέλους, με φανερή προσήλωση στην πιστή απόδοση τής βυζαντινής σημειογραφίας, τόσο στα βυζαντινά όσο και στα λαϊκά τραγούδια, και ζέσταναν τις παγωμένες ψυχές όλων μας, από την πολιτική και κοινωνική παγερότητα και αναλγησία που υπάρχει γύρω μας. Χωρίς δεξιοτεχνικές υπερβολές, με ελεγχόμενη αναπνοή, εντυπωσιακά σβησίματα και απόλυτη ενσυναίσθηση τής σημασίας και τού ύφους οι Χορωδοί φώτισαν και ανέδειξαν τους ύμνους και την μουσική προσφέροντας στο πολυπληθές μουσικόφιλο κοινό «έργον καλόν καγαθόν», ο μόνος τρόπος σήμερα αντίστασης, σε μια εποχή που ο άνθρωπος έχει πάψει να είναι άνθρωπος, ο πολιτισμός συγχέεται με τη βαρβαρότητα και η ανθρώπινη ζωή λογαριάζεται μόνο σαν ένας αριθμός και φτηνό μεροκάματο. Και όλα αυτά καθίστανται, νομίζω, σαφείς μάρτυρες τής σπουδαίας δουλειάς που τώρα και δεκαπέντε, περίπου, χρόνια συντελείται στην εν λόγω- αναγνωρισμένη από το Υπουργείο Πολιτισμού- Σχολή Βυζαντινής Μουσικής τής Μητροπόλεώς μας με τη σφραγίδα και την πνοή τού καταξιωμένου δασκάλου και Πρωτοψάλτη κ. Ευαγγέλου Καπαϊδονάκη και την ευλογία τού Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη μας κ. Ευγενίου.
     Τα θερμά μου συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές τής παραπάνω συναυλίας για την άκρως ευσυνείδητη δουλειά και ερμηνεία τους.