Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΙΕΝΑ

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΙΕΝΑ

(Πανηγυρικός που εκφωνήθηκε κατά την επίσημη Δοξολογία στον Μητροπολιτικό Ναό του Ρεθύμνου, στις 25 Μαρτίου 2011)

"Αυτόν το λόγο θα σας πω δεν έχω άλλον κανένα
μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί τού Εικοσιένα" μάς προτρέπει ο μεγάλος εθνικός μας βάρδος Κωστής Παλαμάς.

Σεβασμιώτατε,

Κύριε Υπουργέ

Κύρια Βουλευτή

Κυρία Αντιπεριφερειάρχη

Κύριε Δήμαρχε

Κύριοι εκπρόσωποι των Πολιτικών και Στρατιωτικών Αρχών

Κυρίες και Κύριοι

Με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, που εκπάγλως εορτάζουμε σήμερα, συνδέεται κατά τρόπον αδιάρρηκτο και αρμονικό και το γεγονός της Εθνεγερσίας του Εικοσιένα. Με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου εορτάζουμε τη σωτηρία και τη μετοχή του ανθρώπου στη θέωση και την αθανασία και εκφράζεται με μια πράξη, μια συμφωνία απόλυτης πνευματικής ελευθερίας ανάμεσα στον Θεό και τον άνθρωπο. Η Παναγία Θεοτόκος με τη θαρραλέα επιλογή της να γεννήσει τον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό σηματοδοτεί μιαν αληθινή ελευθεριακή έκρηξη παράλληλη, σε πολλά σημεία, με αυτήν που οι Πανέλληνες εορτάζουμε σήμερα στα πλαίσια της Εθνεγερσίας του Εικοσιένα. Και αυτό το τελευταίο, η Εθνεγερσία τού Εικοσιένα- με κέντρο αναφοράς την Κρήτη και το Ρέθυμνο- θα αποτελέσει το αντικείμενο του σημερινού μας λόγου, στη σύντομη διαπραγμάτευση του οποίου εισερχόμαστε αμέσως τώρα.

Από τις αρχές τού 19ου αιώνα, Κυρίες και Κύριοι, από τις αρχές τού 19ου αιώνα ο σκλαβωμένος ελληνικός λαός ωρίμαζε με όλο κι επιταχυνόμενο ρυθμό. Πολλά και διάφορα αίτια προκάλεσαν την ορμητική αυτήν αφύπνιση των Νεοελλήνων. Και πιο συγκεκριμένα. τα δεινοπαθήματά τους, η λαϊκή και λόγια παράδοση και παιδεία, οι νέες ιδέες τής Γαλλικής Επανάστασης, οι ιδιοτελείς, βέβαια, αλλά, πάντως, ενθαρρυντικές υποκινήσεις τής τσαρικής Ρωσίας, η δράση τής Φιλικής Εταιρείας, ο Κοραής, ο Ρήγας Φεραίος, η Ορθόδοξη Εκκλησία, που σ’ όλο αυτό το διάστημα τροφοδοτούσε το υπόδουλο Γένος με τον πόθο τής Λευτεριάς, και άλλοι ακόμα παράγοντες δημιούργησαν, επαναλαμβάνω, το κατάλληλο επαναστατικό πνεύμα των Ελλήνων, για την ανάκτηση τής μυριοπόθητης λευτεριάς.

Και πράγματι την έξοχη αυτή στιγμή, της 25ης Μαρτίου 1821, που και επίσημα ξεκινά η Επανάσταση των Ελλήνων κατά τού τουρκικού ζυγού, ο ενθουσιασμός για τον αγώνα ήταν αληθινά μεγαλειώδης, απεριόριστος! Ό,τι κι αν προσπαθήσουμε εμείς οι μεταγενέστεροι να γράψουμε για τα μεγάλα γεγονότα τού Εικοσιένα, δεν θα σταθεί και πάλι μπορετό να συλλάβουμε σωστά το ρίγος και την ατμόσφαιρα των ημερών εκείνων. Το διαζευκτικό σχήμα «Ελευθερία ή Θάνατος» διατρέχει παντού και φλογίζει τις καρδιές των πανελλήνων. Ατέλειωτη αλυσίδα οι ήρωες τού Εικοσιένα, κυριολεκτικά μεθυσμένοι από τα γεγονότα των ημερών εκείνων με ανιδιοτέλεια, θάρρος κι αποφασιστικότητα ρίχνονται στον απελευθερωτικό τού Έθνους Αγώνα: «χιλιάδες δίπλες ο χορός, χιλιάδες τα τραπέζια κι είν’ οι νεκροί στα ξάγναντα πρωτοπανηγυριώτες», ψάλλει συνεπαρμένος και ο Άγγελος Σικελιανός. Αλέξανδρος και Δημήτριος Υψηλάντης, Ανδρούτσος, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Μπουμπουλίνα, Νικηταράς, Μαντώ Μαυρογένους, Δέσπω, Αθανάσιος Διάκος, Κανάρης, Μπότσαρης, Μακρυγιάννης, Μιαούλης, Παπαφλέσσας, Καραϊσκάκης, όλοι οι Έλληνες μέχρι και τον πιο ανώνυμο ήρωα τού Μεσολογγιού «αγωνίζονται», όπως γράφει στα Απομνημονεύματά του ο στρατηγός Μακρυγιάννης, «αγωνίζονται διά την πατρίδα τους, διά την θρησκεία τους, να ιδούνε και τα παιδιά μου και να λένε: «έχομεν αγώνες πατρικούς, έχομεν θυσίες».

Κι είδαμε το Κούγκι, είδαμε το Μεσσολόγγι, τη Χίο, τα Ψαρά μεθυσμένα κι εκείνα από τον άσπιλο τής Ελευθερίας έρωτα ν’ αγωνίζονται και να θυσιάζονται σαν μια ψυχή. Πουθενά διχόνοια, πουθενά μίσος ή φιλονικία. Τα μίση κι οι φιλονικίες ξεκινούν από τα ατομικά πάθη, από τις προσωπικές φιλοδοξίες. Τα ωραία, όμως, έργα μόνο με συντονισμένη προσπάθεια τού συνόλου μπορούν να πραγματοποιηθούν.

Συνήθως, αγαπητοί μου, αναφερόμενοι στον αγώνα τού Εικοσιένα, συνήθως, λέγω, το μυαλό μας πάει στα πρόσωπα και στα γεγονότα που μόλις σας απαρίθμησα παραπάνω, και αφορούν στη λεβεντογέννα Ρούμελη και τον ηρωικό Μωριά της Πατρίδας μας. Ξεχνάμε, όμως, ή, ίσως, και δεν το ξέρουμε ότι και ο τόπος μας, η Κρήτη, και ακόμα ειδικότερα ο νομός μας, το Ρέθυμνο, καθόλου δεν υστέρησαν σε ηρωισμούς και θυσίες, σε αγώνες και ολοκαυτώματα, συχνά, μάλιστα, πολύ μεγάλα, επικού, θα έλεγα, μεγαλείου.
Έτσι, κατά τα μέσα Μαΐου τού 1821 οι Τούρκοι θέλοντας να προλάβουν την επανάσταση τού νησιού, αρχίζουν να κινούνται κατά των χριστιανών. Συλλαμβάνουν τον επίσκοπο Κισάμου και Σελίνου Μελχισεδέκ. Στις 22 Μαΐου, μετά τον απαγχονισμό του εθνομάρτυρος Πατριάρχου, η Υψηλή Πύλη διατάζει τη σύλληψη τού Φιλικού Μελχισεδέκ Τσουδερού, του λιονταρόψυχου εκείνου Ηγουμένου τής Ι. Μονής Πρέβελη, προς απαγχονισμό. Ο Μελχισεδέκ ειδοποιήθηκε εγκαίρως και αναχώρησε νύχτα από την Ι. Μονή με κάποιους μοναχούς. Ανήλθε στον Κουρκουλό, πάνω από το χωριό Ροδάκινο του Αγίου Βασιλείου, όπου στις 24 Μαΐου του 1821 ύψωσε τη σημαία της επανάστασης. Αργότερα, πολέμησε ηρωικά και στη Καλή Συκιά και το Σπήλι, στις 15-6-1821, ενώ σκοτώθηκε πολεμώντας κοντά στο χωριό Πολεμάρχι Κισάμου το 1822.
Από την άλλη μεριά, στις 29 Μαΐου συνέρχονται οι αρμόδιοι στη μικρή μονή τής Παναγίας τής Θυμιανής, για να εκλέξουν τους αρχηγούς των όπλων κάτω από τις σημαίες των οποίων όφειλαν να ταχθούν οι πολεμιστές των Σφακίων αλλά και άλλων διαμερισμάτων τής Κρήτης. Τέλη Μαΐου, στο χωριό Ασκύφου, γίνεται και το πρώτο πολεμικό συμβούλιο. Σ’ αυτό το συμβούλιο μετρούν τα τουφέκια και τα βρίσκουν όλα- όλα 851. Όμως, και αυτά τα ελάχιστα οι Κρητικοί ξέρουν να τα τιμήσουν καθώς πρέπει. Από άλλα εφόδια; Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο πολύς Καλλίνικος Κριτοβουλίδης, βρέθηκαν 40 μόλις βαρελάκια μπαρούτη, όχι παραπάνω από 360 οκάδες.
Το φτωχότατο αποτέλεσμα που έδωσε η πρόχειρη αυτή καταμέτρηση δεν πτόησε καθόλου τους επαναστάτες Κρητικούς. Μοίρασαν αυτά τα λίγα εφόδια στα πιο καίρια σημεία. Οι Τσουδεροί με τους Στρατή Βουρδουμπά και τον Κωστόπουλο θα χτυπούσαν στ’ Ασκύφου τον Ισμαήλ Κουντούρη, που βάδιζε προς τα Σφακιά. Ο Μανουσέλης και ο Δεληγιαννάκης θα χτυπούσαν στην Αργυρούπολη τους Τούρκους τού Ρεθύμνου. Ο Αναγνώστης Πρωτοπαπαδάκης θα χτυπούσε τους Οθωμανούς τού πύργου τού Ιμβραήμ Αληδάκη.
Στο μεταξύ οι Τούρκοι δεν κρατιούνται άλλο. Αρχίζουν να βγάζουν μαχαίρι από τα πιο άγρια στην ιστορία. Στην πόλη των Χανίων 400 χριστιανοί χάθηκαν μέσα σε λίγες μέρες. Το κακό απλώνει. Η αιματηρή πυρκαγιά ζώνει τώρα και το Ρέθυμνο. Οι προύχοντες Καλλέργης και Ντεληγιώργης πέφτουν πρώτοι. Φυλακίζεται ο επίσκοπος Γεράσιμος Περδικάρης «εις ένα καταφρονεμένον και άχρηστον οσπίτιον και τόσον δυσώδες…». Τον επόμενο χρόνο απαγχονίζεται και αυτός στην πλατεία τού Πλατάνου, στο Ρέθυμνο. Στο Ηράκλειο σκοτώνουν τον φιλικό γιατρό Λευθεραίο και σφάζουν τον Μητροπολίτη Γεράσιμο Παρδάλη και τους λοιπούς επισκόπους. Σε 800 υπολογίζονται οι νεκροί χριστιανοί τής ημέρας εκείνης, 24 Ιουνίου 1821, στο Μεγάλο Κάστρο και στα περίχωρα. Στη Σητεία σκοτώθηκαν 300 χριστιανοί, ενώ η Μονή Τοπλού κάηκε και πολλοί μοναχοί σφαγιάστηκαν
Οι χριστιανοί δεν αντέχουν άλλο. Η ώρα για ανταπόδοση ζυγώνει. Οι Τσουδερός, Κουρμούλης, Μελιδόνης γλυστρούν τη νύχτα τής 13ης Ιουνίου 1821 στο στρατόπεδο τού Ισμαήλ Κουντούρη και χτυπούν. Οι Τούρκοι αιφνιδιάζονται κι ο Ισμαήλ σκοτώνεται. Σχεδόν ταυτόχρονα στο Λούλο των Κεραμειών, στα Χανιά, οι Χάληδες Βασίλειος και Ιωάννης σημειώνουν την πρώτη νικηφόρα μάχη στις 14 Ιουνίου. Η ημέρα αυτή θεωρείται και ως η επίσημη μέρα έναρξης τού Κρητικού αγώνα εναντίον των Τούρκων. Την ημερομηνία αυτήν παρέχεται και η πρώτη επίσημη προκήρυξη τής Γενικής Συνέλευσης των Κρητών: «οι κάτοικοι τής νήσουΚρήτης, πλήρεις από υψηλόν και ευγενές τής ελευθερίας αίσθημα, έλαβον κατά τής Οθωμανικής τυραννίας τα όπλα περί τας δεκατέσσερας τού μηνός Ιουνίου εν έτει 1821».Τις αμέσως επόμενες ημέρες ο Σφακιανός Γεώργιος Δασκαλάκης ή Τσελεπής, εγγονός τού πρωτομάρτυρα Επαναστάτη τής Κρήτης Δασκαλογιάννη και ο Σήφακας πολεμούν στο Φρε τον Αλή Σοφτά των Χανίων. Στις 17 Ιουνίου οι οπλαρχηγοί Αναγνώστης και Πέτρος Μανουσέλης, ο Δεληγιαννάκης και οι Ρεθυμνιώτες Ιωάννης Δρουλίσκος και Μανόλης Ρουστικιανός ορμούν κατά των Τούρκων στη θέση Ζουρίδι τού Ρεθύμνου και κυριολεκτικά τους διασκορπίζουν εδώ κι εκεί. Τέλος, τις ίδιες μέρες, 5000 Τούρκοι υπό τον Λατίφ πασά των Χανίων κατατροπώνονται στη μάχη τού Θερίσσου και αποδεκατίζονται. Με τη νίκη αυτήν η επανάσταση στερεώνεται στην περιοχή των Χανίων.
Αν και σκληρός και από την αρχή άνισος ο αγώνας, η Κρήτη, τη στιγμή αυτήν, έμπαινε με ηρωισμούς και σημαντικές επιτυχίες στον πανελλήνιο χορό των επαναστάσεων. Οι πρώτες, όμως, αυτές επιτυχίες των Κρητικών δεν θα κρατήσουν, δυστυχώς, πολύ. αμέσως από τον επόμενο κιόλας χρόνο τα πράγματα θα αλλάξουν σημαντικά προς το χειρότερο και ο αγώνας θα γίνει ακόμα πιο άνισος και πιο σκληρός από τη στιγμή που στο νησί θα αποβιβαστεί ο πολυάριθμος αιγυπτιακός στρατός. Η πρώτη απόβαση Αιγυπτίων έγινε στα τέλη Μαΐου τού 1822. Την ακολούθησαν και άλλες δύο. Δέκα χιλιάδες ήταν τα ντουφέκια των Τουρκοαιγυπτίων. που να αντέξουν οι Κρητικοί; Τι να κάνουν; Βρίσκονται σε αδιέξοδο. Έτσι αναγκάζονται στο εξής να χρησιμοποιήσουν τις σπηλιές σαν καταφύγια και σαν πολεμικά ορμητήρια. Και αρχίζει ο πόλεμος από τις σπηλιές.
Στο χωριό Μελιδόνι, στη γνωστή σπηλιά, είχαν καταφύγει 370 άτομα άντρες, γυναίκες και παιδιά. Ο Τουρκοαιγύπτιος Χουσείν Μπέης πολιορκεί τη σπηλιά για τρεις μήνες χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Στο τέλος κατορθώνει να ανοίξει τρύπα στη σκεπή τής σπηλιάς και να ρίξει από κει εύφλεκτες ύλες και χλωρά ξύλα. Όλοι πέθαναν από ασφυξία και προσφέρθηκαν εκατόμβη για την απολύτρωση τής Κρήτης στις 23 Ιανουαρίου 1824, ακολουθώντας το παράδειγμα των αδελφών τους που είχαν σκοτωθεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο από τον Χασάν Πασά, λίγο καιρό πρωτύτερα, στη σπηλιά τής Μιλάτου (Φεβρουάριο 1823).
Παρόλα αυτά τα συνταρακτικά γεγονότα, η Κρήτη μπόρεσε να αντέξει ως τα 1830, περίπου, μόνο χάρη στις απροσμέτρητες και, συχνά, παράτολμες θυσίες των παλικαριών της. Στα 1830 η Κρήτη πουλήθηκε στον Τουρκοαιγύπτιο Μεχμέτ Αλή. Μια πολυαίμακτη δεκαετία συνεχών επαναστάσεων τού ηρωικού λαού τής Κρήτης τέλειωνε χωρίς καμιά δυστυχώς, μα καμιά δικαίωση. Το πρωτόκολλο τής 22 Ιουνίου 1830 άφηνε την Κρήτη έξω από τα όρια τού νεοπαγούς ελληνικού Κράτους, που την ίδια στιγμή κέρδιζε τις πρώτες του επιτυχίες στο διπλωματικό πεδίο. Μόνο πολύ αργότερα, στα 1897, και μάλιστα στα 1913 και ύστερα από τόσα χρόνια πικρής σκλαβιάς, τυραννίας και σκληρών και άνισων αγώνων, ύστερα από 32 επαναστάσεις, η Κρήτη μπόρεσε να ξαναπέσει στη θερμή αγκαλιά τής Μητέρας Ελλάδας σαν πολυβασανισμένη και ηρωική της θυγατέρα.
Μετά απ’ όλα αυτά τα συγκλονιστικά γεγονότα, που με ρίγη συγκίνησης απαριθμήσαμε τη μεγαλώνυμη και ιερή τούτη στιγμή τής Ανάμνησης, φθάνουμε πια στην πεμπτουσία τού σημερινού εορτασμού, στο υπέροχο δίδαγμα που το Εικοσιένα προσφέρει στις κατοπινές γενιές των Ελλήνων και που είναι νομίζουμε το εξής: «Η των γεγενημένων πράξεων μνήμη τής περί των μελλόντων ευβουλίας γίγνεται παράδειγμα». Με άλλα λόγια την ιστορία δεν την μελετάμε για να μάθουμε απλά τι κατόρθωσαν οι πρόγονοί μας στο παρελθόν, αλλά για να μάθουμε τι είναι σωστό, τι είναι μπορετό να πράξουμε κι εμείς στο μέλλον.
Αυτή η ένδοξη εποχή και τα ηρωικά κατορθώματα, αυτό το άπεφθο Εικοσιένα ας αναθερμάνει μέσα μας τη δόξα τής καταγωγής και το βάρος τής ευθύνης. Υπερήφανοι για το παρελθόν, συνειδητοί γνώστες των δυνάμεων και αδυναμιών τού παρόντος, ατενίζοντας μ’ εμπιστοσύνη και αποφασιστικότητα στο μέλλον, ας προχωρήσουμε όλοι μαζί με ευψυχία και τόλμη στον δρόμο που χάραξε το Εικοσιένα κι έτσι να φτάσουμε, με τον αγώνα μας, μέσα από τη εσωτερική κάθαρση στην ακτινοβολία!