Ο ΟΣΙΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΝΟΥΦΡΙΟΥ ΑΚΟΥΜΙΩΝ

Εικ. Μια άποψη του χωριού Ακούμια

Ο ΟΣΙΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΝΟΥΦΡΙΟΥ ΑΚΟΥΜΙΩΝ
(Ναοί του αγίου Ονουφρίου στον νομό Ρεθύμνου και την επαρχία Αγίου βασιλείου Ρεθύμνου)

Στα Ακούμια, της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου (σήμερα δήμου Λάμπης), ανατολικά του χωριού, συναντάμε την τοποθεσία Αϊ- Νούφρης με την ομώνυμη επ’ αυτής σπηλαιώδη εκκλησία του Αγίου Ονουφρίου. Γύρω από την εκκλησία, διατηρούνται κάποια κελάκια παλιού μοναστηριού, καταστραμμένα, που η παράδοση λέγει ότι εδώ, κάποτε, υπήρξε μοναστήρι ανδρικό που καταστράφηκε από τους κουρσάρους. Αργότερα, κατοίκησαν σε αυτό μερικές καλόγριες [1].
Εντυπωσιάζει, πάντως, η εξαιρετικά συχνή παρουσία ναών του αγίου Ονουφρίου στην εν λόγω επαρχία Αγίου Βασιλείου. Η Ι. Μ. Πρέβελη και πέντε χωριά [Μαριού (σπηλαιώδης ναός), Μύρθιος (ανάμεσα Μύρθιου- Σελλιών), Κεραμές, Ακούμια, και Μουρνέ] από τα τριάντα έξι χωριά της επαρχίας (ποσοστό σχεδόν 17%) έχουν να παρουσιάσουν ναό και τοπωνύμιο αυτού του εντελώς άγνωστου, ονοματολογικά, Αγίου. Γιατί, απ’ όσο τουλάχιστον μπορώ να γνωρίζω, ειδικά εδώ στην Κρήτη, το όνομα Ονούφριος, ως βαφτιστικό, είναι εξαιρετικά σπάνιο, αν όχι παντελώς άγνωστο- τη στιγμή που άλλοι πολύ γνωστότεροι και θαυματουργοί άγιοι- για παράδειγμα ο άγιος Παντελεήμων, οι άγιοι Πάντες, ο άγιος Προκόπιος, οι άγιοι Σαράντα- διαθέτουν πολύ λιγότερα τοπωνύμια στην εξεταζόμενη επαρχία Αγίου Βασιλείου. έτσι, ο άγιος Παντελεήμονας διαθέτει μόλις δύο, οι άγιοι Πάντες ένα, ο άγιος Προκόπιος ένα και οι άγιοι Σαράντα, επίσης, ένα.
Ο άγιος Ονούφριος (12 Ιουνίου) ήταν Αιγύπτιος ερημίτης, ο οποίος, αφού μόνασε για κάποιο διάστημα στο κοινόβιο της Ερμουπόλεως, στη Θηβαΐδα, ύστερα ζήλωσε τον βίο της ερήμου, αποσύρθηκε στα ενδότερα και έζησε ασκητικά για εξήντα χρόνια τρεφόμενος με χόρτα και ζώντας γυμνός, έχοντας ως μοναδικό ένδυμά του τη μακριά, μέχρι το έδαφος, γενειάδα του. Να θεωρήσουμε ότι αυτό το τελευταίο είναι που κατέστησε τον Όσιο τόσο γνωστό και αγαπητό στους απλοϊκούς ανθρώπους της υπαίθρου, όσο και στους ασκητές και ερημίτες, μια και ο ίδιος θεωρείται ως ένας από τους πρώτους ασκητές της ορθόδοξης παράδοσης; Πάντως, απ’ ό,τι διαπιστώσαμε, το τοπωνύμιο συνηθίζεται κυρίως στον νομό Ρεθύμνης, αν και απαντιέται, με μικρότερη, όμως, συχνότητα, και στους άλλους νομούς της Κρήτης. Έτσι, ναούς του αγίου Ονουφρίου στον νομό Ρεθύμνης συναντάμε και ανάμεσα στα χωριά Θρόνος και Γέννα Αμαρίου και στη δεξιά βραχώδη όχθη του φαραγγιού στο Ρισβάν Μετόχι, όπου ανοίγεται μεγάλη σπηλιά, στην οποία υπάρχει το εκκλησάκι του Αγίου [2] .
Ειδικότερα, για τον Άγιο Ονούφριο Ακουμίων οι παλιοί έχουνε να πούνε πως το μοναστήρι ίδρυσε ένας καλόγερος πολύ τριχωτός, σκυφτός δε όπως πήγαινε από την εξαντλητική νηστεία έμοιαζε σαν το πρόβατο. Ο καλόγερος αυτός θεωρούνταν ως άγιος άνθρωπος και κάθε που έρχονταν οι Τούρκοι ειδοποιούσε τους Χριστιανούς από πού θα περνούσαν, για να έφευγαν εκείνοι από το άλλο μέρος και να γλυτώσουν.
Οι Ακουμιανοί, επίσης, διηγούνται ότι μια φορά πήγαν στο μοναστήρι δυο άνθρωποι, από τους οποίους ο ένας είχε σκοτώσει τον αδελφό του άλλου. Πήγαν στο μοναστήρι, για να σκοτώσουν έναν από τους μοναχούς, που έφερε το όνομα Γεράσιμος, και είχε προφητικές και διορατικές ικανότητες. Όταν έφθασαν κοντά του, εκείνος τους είπε:

«Καλώς τα τά παιδιά μου, κι αυτό που έχετε στο νου σας να το κάνετε γρήγορα».

Αυτοί του απάντησαν:

«Άγιε, δεν έχουμε τίποτε να κάνουμε».

Αυτός τους απαντάει:

«Μα αφού ξέρω ότι ήρθατε με σκοπό να με σκοτώσετε».

Και για να τους αποδείξει τη δύναμή του, τους παίρνει και τους πηγαίνει στη βρύση, που είναι πιο κάτω από τον μεγάλο βράχο. Παίρνει και ένα καθαρό ποτήρι, βάζει νερό του ενός κι εκείνος το πίνει. Βάζει και του δευτέρου, από την ίδια πηγή, και τον νερό έγινε αμέσως κατακόκκινο, αίμα καθαρό. Το δίνει στον άλλο λέγοντας του:

«Πιες το παιδί μου, ότι αυτό είναι το αίμα του αδελφού σου, το αίμα που σκότωσες».

Τότε αυτός γονάτισε στα πόδια του και του φιλούσε τα χέρια.
Ο άγιος αυτός ασκητής, με το όνομα Γεράσιμος, έζησε τον 19ο αιώνα και ο τάφος του βρίσκεται, σήμερα, δίπλα στον ναό του αγίου Ονουφρίου. Είναι όμως κενός, γιατί άγνωστοι αφαίρεσαν από ευσέβεια τα οστά του, λίγα χρόνια μετά τον θάνατό του, επειδή τα θεωρούσαν θαυματουργά. Η παράδοση, σύμφωνα με τις παραπάνω διηγήσεις, θέλει τον Γεράσιμο του Αγίου Ονουφρίου άγιο Γέροντα, προικισμένο με πολλά προσόντα και υπερφυσικές δυνατότητες. Ο Γεράσιμος θεωρείται όσιος στην περιοχή, χωρίς, πάντως, να υπάρχει και σχετική απόφαση αγιοποίησής του ή κάποια ακολουθία στη μνήμη του. Σε μια φθαρμένη από τον χρόνο και την υγρασία εικόνα, που βρίσκεται στον ιερό ναό του αγίου Ονουφρίου εικονίζεται ο ασκητής και υπάρχει επιγραφή που αναφέρει:

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ
Ο ΝΕΟΣ Ο ΕΝ ΤΗ ΑΚΟΥΜΙΑΝΗ
ΓΙΑΛΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
ΑΣΚΗΣΑΣ ΤΩ 1835
ΕΡΓΟΝ ΝΕΣΤΩΡΟΣ ΒΑΣΣΑ(ΛΟΥ)

Άρα, η παραπάνω εικόνα του Νέστορος Βασσάλου- γνωστού αγιογράφου, δασκάλου της αγιογραφίας στο Ρέθυμνο και Ιδρυτή της Ι. Μ. του Σωτήρος Κουμπέ, Ρεθύμνου- θα αφορά, ασφαλώς, σε μιαν από τις μοναδικές υπάρχουσες εικόνες τού Οσίου και, υποθέτω ότι θα είναι πρώτος ο Νέστωρ που θα αποτύπωσε επί του ξύλου τον αγιογραφικό τύπο του εν λόγω Οσίου.
Κάθε χρόνο στον μικρό επισκευασμένο σήμερα ναό συγκεντρώνονται πλήθη πιστών από τη γύρω περιοχή, για να ζητήσουν την ευλογία του. Στην περιοχή σώζονται ακόμη τα πρόχειρα οικήματα των παλιών ασκητών, συνήθως κτισμένα μέσα σε σπηλιές [3].

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Αλέξ. Κ. Χατζηγάκη, Εκκλησίες της Κρήτης, Παραδόσεις, Ρέθυμνο 1954, 114-15.
2. Περισσότερα για το βίο του Οσίου, βλ. Σωφρονίου Ευστρατιάδου, Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Έκδοση της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, χ.χ. (αλφαβητικό). Βλ. και Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, «Χριστιανικά Τοπωνύμια της επαρχίας Αγ. Βασιλείου», Νέα Χριστιανική Κρήτη, τ. 22, Ρέθυμνο 2003, 313.
3. Νίκου Ψιλάκη, Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης, τ. Β΄, Ηράκλειο 1993. 438 και Μανόλη Γ. Παπαδογιάννη, «Ο όσιος Γεράσιμος» από τη Μουρνέ, Προμηθεύς ο Πυρφόρος, 22 (Νοέμβρ.- Δεκ. 1980), 367-371.