ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΠΑΠΑΔΑΚΙΣ

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Γ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
(1874- 1945)
ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΚΑΙ ΠΡΥΤΑΝΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ,
ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ

  ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
http://ret-anadromes.blogspot.com     

     Ο Νικόλαος Γ. Παπ(π)αδάκις (1874- 1945), από τις Βρύσες Αγίου Βασιλείου, υπήρξε φιλόλογος και αρχαιολόγος, με αρχαιολογικές σπουδές στο Μόναχο, τη Βόννη και το Βερολίνο και σημαντικό ανασκαφικό έργο στην Ερέτρια, την Κορώνεια, την Οίτη και άλλες περιοχές τής Θήβας. Διετέλεσε Καθηγητής τής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο νεοσύστατο Πανεπιστήμιο τής Θεσσαλονίκης, Κοσμήτορας τής Φιλοσοφικής Σχολής και Πρύτανης (1937) του ίδιου Πανεπιστημίου.

     Στις εργασίες του κάνουν εκτενείς αναφορές επιστήμονες τού εξωτερικού (όπως η Guarducci, οι Hood και Warren κ.ά.), ενώ με κολακευτικότατα λόγια και εξαιρετικό θαυμασμό εκφράστηκαν για το έργο του και Έλληνες επιστήμονες τού κύρους ενός Νικολάου Πολίτη- για τη διατριβή του «Περί το Χαροκόπειον τής Κορωνείας»- και ενός Χρήστου Τσούντα για το επιστημονικό του έργο γενικότερα. Σύμφωνα με ρήση τού Ακαδημαϊκού και Διευθυντή τού Εθνικού Μουσείου Αθηνών Χρίστου Καρούζου, ο Παπαδάκης υπήρξε, ίσως, ο πιο «γερός» κλασικός φιλόλογος τής πρώτης τριακονταετίας τού 20ου αιώνα. Υπήρξε, περαιτέρω, Καθηγητής και ένθερμος εμπνευστής και καθοδηγητής στο έργο λαμπρών φιλολόγων και πανεπιστημιακών διδασκάλων, όπως του Ιωάννη Θ. Κακριδή, του εθνικού μας αρχαιολόγου Μανόλη Ανδρόνικου, του ιστορικού Απ. Βακαλόπουλου και του αείμνηστου καθηγητή τού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Φ. Πέτσα.

     Του σπουδαίου αυτού- μάλλον άγνωστου μέχρι προ τινος- ρεθεμνιώτη αρχαιολόγου και πανεπιστημιακού δασκάλου- πρίν από δώδεκα χρόνια (1997)- εκπονήσαμε τη βιογραφία, δώσαμε σχετική διάλεξη από την αίθουσα τού «Λυκείου Ελληνίδων» και την εκδώσαμε, στη συνέχεια, και σε βιβλίο (Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Νικόλαος Γεωργίου Παπαδάκης, Καθηγητής και Πρύτανης τού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ρέθυμνο 1997, σσ. 62).

Μετά τα εισαγωγικά αυτά για τον άνδρα στοιχεία, μπαίνω παρευθύς στο θέμα μου. Μου ήλθε, λοιπόν, πρόσφατα, ένα όλως ανέλπιστο τηλεφώνημα από τη Θεσσαλονίκη- δεύτερη πατρίδα τού Νικολάου Παπαδάκη- και, μετά από λίγες ημέρες, ακολούθησε και σχετική επιστολή με περαιτέρω, του προηγηθέντος τηλεφωνήματος, πληροφορίες. Ο λόγος για τον μέχρι τη στιγμή εκείνη άγνωστο φίλο κ. Κώστα Γ. Κουμαρά (Εθνικής Αντίστασης 20, 55337- Τριανδρία Θεσσαλονίκης), συλλέκτη, ο οποίος ασχολείται με την έρευνα και συλλογή ιστορικών στοιχείων που αφορούν, εκτός των άλλων, και στην ιστορία και τον πολιτισμό τής Θεσσαλονίκης. Σε έρευνά του, λοιπόν- όπως μου αποκάλυψε- πριν από καιρό σε παλαιοπωλείο τής Θεσσαλονίκης ανακάλυψε και κάποιες καρτ- ποστάλ με αλληλογραφία τού ανωτέρω Ρεθεμνιώτη Καθηγητή Νικολάου Παπαδάκη. Τις αγόρασε με απώτερο σκοπό, κάποια στιγμή, να τις δώριζε προς διάσωση και ανάδειξή τους, «δικαιωματικά» ασφαλώς, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, του οποίου ο εν λόγω ρεθεμνιώτης επιστήμονας υπήρξε για χρόνια Καθηγητής, Κοσμήτορας τής Φιλοσοφικής και Πρύτανης.

    Πρόσφατα- μου έγραφε, συνεχίζοντας την επιστολή του, ο κ. Κουμαράς- σε επίσκεψή του στο ίδιο παλαιοπωλείο βρήκε να πωλείται το παραπάνω βιβλίο μου για τον αείμνηστο πρύτανη Νικόλαο Παπαδάκη, και αμέσως, και όλως συνειρμικά, του έφερε στο μυαλό τις κάρτ- ποστάλ του ίδιου προσώπου που είχε αγοράσει κατά την προηγηθείσα επίσκεψή του από το ίδιο αυτό παλαιοπωλείο. Αγόρασε, λοιπόν, ένα βιβλίο για προσωπική ενημέρωσή του, το διάβασε και το βρήκε- χρησιμοποιώ τις δικές του επακριβώς λέξεις- «εξαιρετικά ενδιαφέρον».

    Αυτό, λοιπόν, το ενδιαφέρον που του δημιούργησε η μελέτη τής βιογραφικής μας αναφοράς στον άνδρα, τον ώθησε να αλλάξει γνώμη και να πάρει άλλη απόφαση, εντελώς διαφορετική από αυτήν που είχε πάρει αρχικά. «όχι, σκέφτηκε ο κ. Κουμαράς, οι ενδιαφέρουσες αυτές καρτ- ποστάλ πρέπει, πλέον, να διαβιβαστούν, να παραμείνουν και αναδειχθούν από πνευματικό κέντρο τής γενέτειρας τού αείμνηστου Καθηγητή, του Ρεθύμνου».

    Μου ταχυδρόμησε, λοιπόν, είκοσι πέντε (25), συνολικά, δελτάρια, σε πολύ καλή κατάσταση, της περιόδου 1926- 1938 (όλα, δηλαδή, προπολεμικά), των οποίων αποδέκτης υπήρξε ο εν λόγω Νικόλαος Γεωργίου Παπαδάκης, ως Καθηγητής και Πρύτανης (ορισμένα) του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και με παρακαλούσε να φροντίσω να δοθούν σε όποιο φορέα τού Ρεθύμνου έκρινα καταλληλότερο και προσφορότερο για τη συντήρηση και ανάδειξή τους και να τού γνωρίσω, στη συνέχεια, το αποτέλεσμα και την τύχη τού υλικού αυτού αλληλογραφίας τού αειμνήστου Καθηγητή. Έτσι, φρόντισα το υλικό αυτό να παραδοθεί στο Ιστορικό- Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνου, που, ως γνωστόν, είναι συλλογέας παρόμοιου υλικού και στις προθέσεις του είναι η μελλοντική ανάδειξή του με εκδόσεις και εκθέσεις.

    Πρόκειται, ομολογουμένως, για αρχειακό υλικό με εξαιρετικό ενδιαφέρον, αφού η παλιότερη κάρτα, του έτους 1925- μια σπάνια πανοραμική ξυλογραφία τής Χαϊδελβέργης, επί του ποταμού Νέκαρ- προσμετρά, ήδη, κοντά μια εκατονταετία ζωής. Οι περισσότερες κάρτες είναι τού έτους 1927 (πέντε), 

Ένας άγνωστος προπολεμικός
Παρθενώνας
του 1938 

ενώ η νεότερη τού έτους 1938 και εικονίζει έναν καταπληκτικό, εντελώς άγνωστο προπολεμικό Παρθενώνα,, ενώ με το ίδιο θέμα υπάρχει και άλλη, ακόμα παλιότερη (του έτους 1927) κάρτα, που απεικονίζει και αυτή τον Παρθενώνα (από αναπαράσταση πίνακα ζωγραφικής τού Άγγελου Γιαλλινά) κατακρημνισμένο και ολοσχερώς κατεστραμμένο, αποτέλεσμα τής ανατίναξής του από οβίδα των Ενετών τού Φραντζέσκο Μοροζίνη, όταν το 1687 πολιορκούσαν τους Τούρκους των Αθηνών. Τα περισσότερα, πάντως, θέματα αφορούν σε τοπία τού εξωτερικού, με αποστολείς Ευρωπαίους Καθηγητές που διατηρούσαν αλληλογραφία με τον Παπαδάκη ή Έλληνες Καθηγητές ή και σπουδαστές, που βρισκόντουσαν στο εξωτερικό και είχαν, φαίνεται, σταθερή επικοινωνία με τον αείμνηστο Καθηγητή.

Εικ. Θ. Βαρόπουλος, από τους μεγαλυτέρους Έλληνες μαθηματικούς, Καθηγητής στη Μαθηματική Σχολή τού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, προς Ν. Παπαδάκη, που ως Πρύτανης τού είχε χορηγήσει άδεια 10 ημερών για Παρίσι.

     Και πιο συγκεκριμένα. τέσσερις, μόνον, κάρτες, με ελληνικά όλες θέματα και ελληνικά γραμματόσημα, του στάλθηκαν από την Ελλάδα και είκοσι μία από το εξωτερικό. όλες αυτές οι τελευταίες απεικονίζουν τοπία ευρωπαϊκών πόλεων, εκτός μιας που θέμα της έχει την Αίγυπτο [«Λεωφόρο των Σφιγγών» (1937)], και τεσσάρων που έχουν μεν θέματα ελληνικά- όλα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος (αναθηματικές στήλες, κεφαλές τού Ομήρου κ.λπ.)- τυπώθηκαν, όμως, και αυτές στο εξωτερικό.
    Οι γλώσσες των καρτών- εκτός εννέα γραμμένων στην ελληνική- είναι η Γερμανική (10), η Ιταλική- Λατινική (3), η Γαλλική (2) και η Αγγλική (1). Από την παρατήρηση αυτή βλέπουμε την εξαιρετική γλωσσομάθεια τού άνδρα, που γνώριζε τέσσερις γλώσσες- ακόμα και τη Λατινική (!)- με πρώτη, ασφαλώς, τη γερμανική, που, αντίθετα απ’ ό,τι συμβαίνει σήμερα, με τη γνωστή επικυριαρχία τής Αγγλικής, κατείχε, τότε, τα αναμφισβήτητα πρωτεία στον χώρο τής έρευνας και της επιστήμης. Και ο Παπαδάκης, εξάλλου, είχε, όπως έχουμε ήδη επισημάνει, σπουδάσει σε γερμανικά πανεπιστήμια.
     Σε έναν μεγάλο, περαιτέρω, αριθμό των καρτών περιέχονται καθαρά χριστουγεννιάτικες και «επί τω νέω έτει ευχές», ενώ στις υπόλοιπες περιέχονται ευχαριστήρια των αποστολέων τους προς τον Παπαδάκη για την αποστολή του προς αυτούς διαφόρων επιστημονικών του διατριβών ή εγκωμιαστικές κρίσεις επί έργων του (όπως π.χ. για το άρθρο του «Έπος») ή, ακόμα, και σύντομες επιστημονικές παρεμβάσεις επί διαφόρων θεμάτων, όπως φερ’ ειπείν για την ετυμολόγηση τής λέξης «ισχυάς» (sic) ή σχετικές με τον «Λοκρικό θεσμό» (την επιγραφή τού οποίου πρώτος μελέτησε ο Παπαδάκης («Λοκρικός θεσμός», Αρχαιολογική Εφημερίς 1924, σσ. 119-141).
    Και στο σημείο αυτό δεν μένει παρά να ευχαριστήσουμε τον καλό και ένθερμο φίλο τού Ρεθύμνου κ. Κώστα Γ. Κουμαρά, αφενός για τα τόσο ζεστά και ειλικρινή για το Ρέθυμνο και το βιβλίο μας για τον Νικόλαο Παπαδάκη λόγια του και, αφετέρου, για την εξαιρετική αυτήν ευαισθησία και δικαιοκρισία του στην τιμητική πρόκριση τού Ρεθύμνου- έναντι του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης- να παραλάβει και αξιοποιήσει το προαναφερθέν υλικό αλληλογραφίας τού Καθηγητή και Πρύτανη τού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αείμνηστου συμπατριώτη μας, Νικολάου Γ. Παπαδάκη, ενώ- όπως μου γνώρισε σε τελευταία επικοινωνία μας- απέκτησε εν τω μεταξύ και άλλο υλικό αλληλογραφίας τού ίδιου διακεκριμένου Ρεθυμνιώτη με σημαντικές μορφές του τόπου (όπως τον αείμν. Γεώργιο Παπανδρέου), το οποίο, επίσης, πρόκειται να μας αποστείλει αμέσως μετά.